Μιχάλης Γρηγορίου: Αποχαιρετισμοί της θάλασσας (1997)

Παρότι περιορισμένη η δισκογραφική παρουσία του συνθέτη Μιχάλη Γρηγορίου, το έτος 1997 στάθηκε γι' αυτόν πολύ παραγωγικό, αφού εκείνη τη χρονιά έδωσε διπλό δισκογραφικό παρών. Είδαμε ήδη το φιλόδοξο έργο του "Σκοτεινή πράξη" και σήμερα σειρά έχει ο δίσκος "Αποχαιρετισμοί της θάλασσας", μια σημαντική έκδοση της ΕΜΙ από την ετικέτα His Master's Voice, της οποίας για ένα διάστημα είχε τη διεύθυνση του ελληνικού τμήματος ο Θάνος Μικρούτσικος. 

Ο δίσκος αποτελεί ένα αφιέρωμα του συνθέτη Μιχάλη Γρηγορίου σε τρία προσφιλή του πρόσωπα: Τους ποιητές Τάκη Σινόπουλο και Άρη Αλεξάνδρου, και την τραγουδίστρια Σαβίνα Γιαννάτου. Είχε ήδη "συναντηθεί" μαζί τους σε προηγούμενες εργασίες του: Με τον Άρη Αλεξάνδρου στα "Ανεπίδοτα Γράμματα" (1977) και με τον Τάκη Σινόπουλο και τη Σαβίνα Γιαννάτου στο "Ο Οδυσσέας στο ποτάμι" (1985).

Ο δίσκος περιλαμβάνει τρία έργα: Το πρώτο, με τίτλο "Μεσούρανα του Αυγούστου", επισημαίνεται ως έργο 31 και γράφτηκε το 1982 πάνω σε 4 ποιήματα του Άρη Αλεξάνδρου (1922-1978) ως ένα είδος επιλόγου στα "Ανεπίδοτα Γράμματα". Ακολουθεί τη φόρμα του γερμανικού lied (φωνή και πιάνο). Στην ίδια φόρμα είναι γραμμένο και το έργο "Ντοάνα", έργο 23, σύνθεση του 1977 σε ποίηση του Τάκη Σινόπουλου (1917-1981). Το τρίτο έργο με τίτλο "Αποχαιρετισμοί της θάλασσας", έργο 67, γραμμένο στα 1991 σε ποίηση και πάλι του Τάκη Σινόπουλου, ακολουθεί διαφορετική φόρμα, αφού εδώ τη θέση του πιάνου έχει πάρει το synthesizer, ένα μουσικό όργανο με το οποίο ο συνθέτης ασχολήθηκε συστηματικά ήδη από τα 1982 σχεδόν αποκλειστικά.

Μοναδική ερμηνεύτρια και των τριών έργων είναι η εξαιρετική Σαβίνα Γιαννάτου, μια εντελώς ιδιαίτερη ελληνίδα ερμηνεύτρια που ήδη εδώ και χρόνια έχει απλώσει τα φτερά της σε διεθνείς ορίζοντες με σημαντική αναγνώριση και καταξίωση. Ειδικευμένη σε απαιτητικό ρεπερτόριο αποδίδει πολύ εκφραστικά και ατμοσφαιρικά τα συγκεκριμένα συνθέματα, καθώς διαθέτει άρτια τεχνική και μοναδική φωνητική χροιά, και καταφέρνει να αναδείξει με θαυμαστή δύναμη και διαύγεια το λυρικό φορτίο αυτών των έργων.

Ας δούμε τώρα πώς σχολιάζει ο ίδιος ο συνθέτης τα έργα του δίσκου:

Ι. ΜΕΣΟΥΡΑΝΑ ΤΟΥ ΑΥΓΟΥΣΤΟΥ: Τέσσερα τραγούδια σε ποίηση Άρη Αλεξάνδρου, έργο 31 (1982)

Κάποτε ο Αρης Αλεξάνδρου μού είχε διηγηθεί ένα περιστατικό από τη ζωή του. Την περίοδο που βρισκόταν στην εξορία, οι πολιτικοί συγκρατούμενοί του, που ακολουθούσαν την επίσημη κομματική γραμμή, τον θεωρούσαν "πολιτικά ύποπτο" και τον είχαν απομονώσει, δεν του μιλούσαν. Ένας από τους λίγους φίλους του που δεν είχε πάψει να τον συναναστρέφεται ήταν ο ποιητής Τάσος Λειβαδίτης, ο οποίος κάποια μέρα τού είπε, με μεγάλη αμηχανία, πως οι άλλοι τον αντιμετωπίζουν και τον ίδιο με δυσπιστία, ακριβώς επειδή συνεχίζει να του απευθύνει τον λόγο. Ο Αλεξάνδρου τού απάντησε: "Καταλαβαίνω, μην έχεις κανένα πρόβλημα, μπορείς να πάψεις να μου μιλάς. Δεν πρόκειται να σε παρεξηγήσω. Πες όμως στους άλλους πως εγώ βρίσκομαι εδώ για τους δικούς μου λόγους κι όχι για τους δικούς τους". Ο Άρης Αλεξάνδρου ήταν ένας άνθρωπος που σ' όλη του τη ζωή διατήρησε το δικαίωμα της ατομικής χειρονομίας που διασώζει την έννοια της ανθρωπιάς. Τα τραγούδια αυτά, γραμμένα ειδικά για τη Σαβίνα Γιαννάτου, αποτελούν κάτι σαν επίλογο των ΑΝΕΠΙΔΟΤΩΝ ΓΡΑΜΜΑΤΩΝ και είναι αφιερωμένα στη μνήμη του.

ΙΙ. ΝΤΟΑΝΑ: σε ποίηση Τάκη Σινόπουλου, έργο 23 (1977)

Το 1977 ο Σπύρος Σακκάς κι ο Γιώργος Κουρουπός μού ζήτησαν να τους γράψω μερικά τραγούδια για φωνή και πιάνο, για να τα περιλάβουν στο ρεπερτόριο των συναυλιών τους. Έτσι δημιουργήθηκε το ΝΤΟΑΝΑ σε ποίηση Τάκη Σινόπουλου. Τους στίχους του ποιήματος "Το νησί του θανάτου", στους οποίους βασίζεται το δεύτερο τραγούδι, τους χρησιμοποίησα το 1991, με τελείως διαφορετικό τρόπο, στο τέταρτο μέρος των ΑΠΟΧΑΙΡΕΤΙΣΜΩΝ ΣΤΗ ΘΑΛΑΣΣΑ. Στην τωρινή μορφή του τραγουδιού ανέλαβα τον ρόλο του αφηγητή εγώ ο ίδιος. Θα έλεγα πως η ΝΤΟΑΝΑ κι οι ΑΠΟΧΑΙΡΕΤΙΣΜΟΙ αποτελούν κατά κάποιον τρόπο συμπληρωματικά έργα. Τούτο οφείλεται φυσικά στα ποιήματα του Τάκη Σινόπουλου, που ανήκουν στην ίδια συλλογή (Μεταίχμιο β') και παραπέμπουν στο ίδιο συμβολικό και συναισθηματικό τοπίο. Μια αίσθηση "νεκρής φύσης", μια αίσθηση εφιαλτικού ονείρου, μια αίσθηση αμετάκλητης απώλειας. Μια αίσθηση αποχαιρετισμών της θάλασσας.

ΙΙΙ. ΑΠΟΧΑΙΡΕΤΙΣΜΟΙ ΤΗΣ ΘΑΛΑΣΣΑΣ: για synthesizers και φωνή, έργο 67 (1991), σε ποίηση του Τάκη Σινόπουλου

Μια ξεχασμένη παραλία ακόμα αναζητάς, και στα όνειρα σου εκεί συχνάό ξαναγυρνάς. Όμως πολύς καιρός έχει περάσει και το θαλασσινό τοπίο έχει γεράσει. Τα ίχνη που εσύ άφησες κάποτε θα έχουν τώρα ξεθωριάσει. Καθώς περιπλανιέσαι ωστόσο επίμονα στις ίδιες έρημες εκτάσεις, διακρίνεις γνώριμα σημάδια που δεν χάθηκαν και περιμένουν σαν παλίμψηστα να τα διαβάσεις. Κρυμμένα ακόμα εκεί, δίπλα στη θάλασσα, υπάρχουν γέλια και παιχνίδια και αγγίγματα, αποσπασματικές εικόνες και εκφράσεις.

Ναι, οι στιγμές που κάποτε έζησες βρίσκονται πάντα εκεί μισοκρυμμένες. Κι όμως, ασάλευτες και παγωμένες, ανακυκλώνονται διαρκώς, παγιδευμένες μες στον δικό τους χρόνο.

Αποχαιρέτησε λοιπόν ξανά τη θάλασσα, ξύπνα και γύρνα πίσω..

Οι ΑΠΟΧΑΙΡΕΤΙΣΜΟΙ ΤΗΣ ΘΑΛΑΣΣΑΣ είναι ένα έργο που με απασχόλησε επί αρκετά χρόνια. Μια πρώτη μορφή του, για χορωδία a cappella, χρονολογείται ήδη από το 1979. Η τωρινή μορφή του έργου για synthesizers και φωνή γράφτηκε τον Δεκέμβριο του 1991, ύστερα από παραγγελία του Μεγάρου Μουσικής Αθηνών. Τα ποιήματα του Τάκη Σινόπουλου είναι από τη συλλογή Μεταίχμιο B’(1949-55). Η ηχογράφηση είναι από τη συναυλία που δόθηκε στην αίθουσα Δημήτρη Μητρόπουλου στις 21 Δεκεμβρίου 1991.

(c) CD | EMI/His Master's Voice | 1997 | Πηγή: d58