Τέσσερις δρόμοι για τον Ερωτόκριτο (2000)

Ο "Ερωτόκριτος" είναι το αριστούργημα της κρητικής λογοτεχνικής σχολής (15ος-17ος αι.) και ένα κορυφαίο γραπτό μνημείο που αποτυπώνει την εξέλιξη της ελληνικής λαϊκής γλώσσας, πριν από την εποχή που οι Φαναριώτες επέβαλαν τις γνωστές "εκκαθαρίσεις" δημιουργώντας το γλωσσικό υβρίδιο της καθαρεύουσας. Το έργο απλώνεται σε κάπου 10000 στίχους και γράφτηκε από τον - γεννημένο στη Σητεία - μεγάλο Κρητικό ποιητή Βιτσέντζο Κορνάρο (1553-1613/4) σε στίχο ιαμβικό δεκαπεντασύλλαβο με ζευγαρωτή ομοιοκαταληξία. Είχε για πρότυπο ένα μέτριο γαλλικό (μεταφρασμένο στα ιταλικά) μεσαιωνικό μυθιστόρημα με τίτλο "Paris et Vienne" γραμμένο από τον Pierre de La Cepede, από το οποίο θεωρείται ως κείμενο υψηλότερης αισθητικής και πιο άρτια δομημένο. Η πασίγνωση μελωδία του "Ερωτόκριτου" αποτελεί ένα από τα πλέον αναγνωρίσιμα μελωδικά σχήματα της ελληνικής παράδοσης κι έχει εμπνεύσει κατά καιρούς πολλούς λαϊκούς και έντεχνους συνθέτες μας. Ιδού μια πρόχειρη λίστα ονομάτων: Σπ. Σηφογιωργάκης, Γ. Σκαλίδης, Σ. Παναγιωτάκης, Κώστας Μουντάκης, Ξυλούρηδες, Μ. Καρπουτζάκης, Μιχάλης Σταυρακάκης, αλλά και: Νίκος Μαμαγκάκης, Σταύρος Ξαρχάκος, Γιάννης Μαρκόπουλος, Χριστόδουλος Χάλαρης, Λουδοβίκος των Ανωγείων, Νίκος Ξυδάκης και πλήθος άλλοι, ων ουκ έστιν αριθμός!

Το 1990 από τη Lyra κυκλοφόρησε μια σπουδαία πολυσυμμετοχική εργασία πάνω στον "Ερωτόκριτο" με τίτλο "Τέσσερις δρόμοι για τον Ερωτόκριτο" με πλούσιο μουσικό υλικό που θα μπορούσε να χαρακτηριστεί ως σπουδή πάνω στο κλασικό κείμενο με τις υπογραφές τεσσάρων εντελώς διαφορετικής αισθητικής δημιουργών, δηλαδή του Λουδοβίκου των Ανωγείων, του Νίκου Ξυδάκη, του Ψαραντώνη και του Γιώργου Κουμεντάκη. Από τους τέσσερις αυτούς διαφορετικούς μουσικούς, οι δύο, δηλαδή ο Ψαραντώνης και ο Λουδοβίκος των Ανωγείων, θα μπορούσαν να θεωρηθούν ως καθ' ύλην αρμόδιοι, αφού η μουσική τους ταυτότητα κουβαλάει την κρητική παράδοση και τους ήχους του Ερωτόκριτου εξ απαλών ονύχων! Ο Νίκος Ξυδάκης φυσικά αποτελεί μιαν εντελώς διαφορετική περίπτωση "έντεχνου" συνθέτη που ωστόσο η μουσική του γλώσσα μοιάζει να βρίσκεται σε διαρκή διάλογο με την παράδοση. Τέλος, ο Γιώργος Κουμεντάκης ανήκει στη σύγχρονη σχολή της λόγιας μουσικής του τόπου μας κι έτσι η εμπλοκή μου με ένα έργο σαν τον Ερωτόκριτο αυτομάτως αποκτά ξεχωριστό ενδιαφέρον.

Ο δίσκος ξεκινά με μια οργανική εισαγωγή γραμμένη από τον Νίκο Ξυδάκη κι ακολουθούν τέσσερις ευδιάκριτες ενότητες αντίστοιχες με τους τέσσερις συνθέτες που συμπράττουν. Η πρώτη ενότητα ανήκει στον Λουδοβίκο των Ανωγείων, ο οποίος διάλεξε το ερωτικό μέρος του έργου μοιρασμένο σε επτά κομμάτια, από τα οποία το ένα είναι οργανικό ("Ο χορός του τυφλού") βασισμένο σε συνθέσεις του τυφλού λυράρη Μανώλη Πασπαράκη-Στραβού. Ξεχωρίζει το εξαίσιο τραγούδι "Όσο στερεύγομαι" που ερμηνεύει συναρπαστικά η Λιζέτα Καλημέρη, ενώ το τραγούδι "Ο όρκος της Αρετής" προέρχεται από το δίσκο "Ο χαΐνης" (1990), εδώ όμως σε νέα εκτέλεση από την Καλημέρη. Στην εκτέλεση των τραγουδιών συμμετέχει το οργανικό σύνολο Ομαδική Απόδραση.

Η δεύτερη ενότητα του έργου ανήκει στον Νίκο Ξυδάκη με τον ίδιο να είναι και ερμηνευτής μαζί με τον Αλκίνοο Ιωαννίδη. Περιλαμβάνει έξι αφηγηματικά μέρη που αποτυπώνουν τα πορτρέτα πέντε ρηγόπουλων από διάφορα μέρη της Ελλάδας, τα οποία κονταροχτυπιούνται σε ειδικό αγώνα για τη διασκέδαση της Αρετούσας. Την ενορχήστρωση επιμελήθηκε η πρόωρα χαμένη Αρμένια μουσικός Kora Michaelian, δημιουργός του παραδοσιακού συγκροτήματος Nor Dar.

Η τρίτη ενότητα έχει αυθεντικό κρητικό χρώμα και υπογράφεται από τον εμβληματικό Κρητικό λυράρη και τραγουδιστή Ψαραντώνη (αδελφό του Νίκου Ξυλούρη), ο οποίος εδώ έχει διαλέξει και μας τραγουδά μαζί με την κόρη του Νίκη Ξυλούρη την πονεμένη ιστορία του Χαρίδημου, ενός Κρητικού ρηγόπουλου που άθελα του σκότωσε την αγαπημένη του.

Το έργο κλείνει με τρία οργανικά θέματα για σόλο τσέμπαλο γραμμένα από τον λόγιο συνθέτη Γιώργο Κουμεντάκη, τα οποία, όπως δηλώνουν και οι τίτλοι τους ("Μύγα", "Λιβελλούλα", "Σαμιαμίδι"), είναι εμπνευσμένα από την πανίδα του Ερωτόκριτου και αποδίδουν ήχους μεσαιωνικών χρωματισμών με σολίστ την Αλεξάνδρα Παπαστεφάνου. Το έργο αρχικά είχε γραφτεί για την παράσταση "Μεσόγειος έρημος" με τον ειδικό τίτλο "Ο μικρόκοσμος που ακούτε".

(c) CD | Lyra | 2000 | Πηγή: d58