Η Μαίρη Λίντα σήμερα τραγουδά το χθες (1977)

Θεωρώ εντελώς περιττό να κάνω οποιαδήποτε σύσταση στους φίλους του Δισκοβόλου των δύο μεγάλων καλλιτεχνών που φιλοξενούνται στο δίσκο "Η Μαίρη Λίντα σήμερα τραγουδά το χθες" που εκδόθηκε το 1977 από την PanVox, τον Μανώλη Χιώτη δηλαδή και τη μούσα και σύντροφο της ζωής του Μαίρη Λίντα. Θυμίζω μονάχα ότι ήταν από τους λίγους εκπροσώπους του ρεμπετολαϊκού πενταγράμμου που πέρασαν με εντυπωσιακό τρόπο και από το αναδυόμενο "έντεχνο" των αρχών του '60 ως συνεργάτες των αρχιμαστόρων του είδους, του Μίκη Θεοδωράκη και του Μάνου Χατζιδάκι. Έχω ξαναγράψει ότι από τις τρεις "πρώτες" εκτελέσεις του "Επιτάφιου" του Μίκη (Μούσχουρη, Μπιθικώτσης, Λίντα) θεωρώ ως επιτυχέστερη αυτή της Μαίρης Λίντα, η οποία τρόπον τινά συνδυάζει αρμονικά τις άλλες δύο που προηγήθηκαν.

Τέλος πάντων, ας έρθουμε στο δίσκο μας. Πρόκειται για ένα μεταθανάτιο αφιέρωμα στον σπουδαίο συνθέτη και δεξιοτέχνη του μπουζουκιού Μανώλη Χιώτη με επανεκτελέσεις κλασικών τραγουδιών του ερμηνευμένες πάλι από τη μόνιμη ερμηνεύτριά τους, τη Μαίρη Λίντα. Έχουμε λοιπόν 32 πασίγνωστες μελωδίες διαρθρωμένες σε 8 τετραμερείς σουίτες, οι περισσότερες σε ρυθμούς γρήγορους, έτσι όπως τους προτιμούσε ο συνθέτης, για να μπορεί να αναδείξει την απαράμιλλη δεξιοτεχνία του στο μπουζούκι. Εδώ βέβαια ο Χιώτης είναι (βιολογικά) απών, οπότε τη θέση του πήρε ένας νεότερος ομότεχνός του, ο Χρήστος Νικολόπουλος, ο οποίος ομολογουμένως διεκπεραιώνει άψογα την υποχρέωσή του, έστω κι αν το αποτέλεσμα επ' ουδενί δε φτάνει στα επίπεδα ενός αυθεντικού Χιώτη. Η φωνή της Μαίρης Λίντα, ελαφρά πιο θαμπή από τη χρυσή εποχή της ακμής της, παραμένει υπέροχη και μελωδικότατη. 

Την ενορχήστρωση επιμελήθηκε ο συνθέτης Νάκης Πετρίδης. Στην έκδοση φιλοξενείται κι ένα σύντομο σημείωμα του Αλέκου Σακελλάριου που αναφέρεται με διθυραμβικούς χαρακτηρισμούς στον Μανώλη Χιώτη.

Μιχάλης Μενιδιάτης: Το σχολειό της βιοπάλης (1975)

Ο Μιχάλης Μενιδιάτης (1932-2012) ανήκει στη γενιά των μεγάλων λαϊκών ερμηνευτών της δεκαετίας του '60. Το πραγματικό του επώνυμο ήταν Καλογράνης, αλλά η καταγωγή του από το Μενίδι του έδωσε το καλλιτεχνικό όνομα με νονό του τον Απόστολο Καλδάρα, ο οποίος υπήρξε ο συνθέτης που του έδωσε αμέτρητες επιτυχίες στα πρώτα του βήματα ("Πετραδάκι πετραδάκι", "Μην περιμένεις πια" κ.ά.) που συνέβαλαν αποφασιστικά στην καθιέρωσή του. Θα έλεγα ότι ανήκει στη δεύτερη γραμμή των μεγάλων λαϊκών τραγουδιστών, αν συμπεριλάβουμε στην πρώτη σειρά τους κορυφαίους Στέλιο Καζαντζίδη, Γρηγόρη Μπιθικώτση, Πάνο Γαβαλά και Μανώλη Αγγελόπουλο. 

Στο πάλκο βρέθηκε από τα μέσα του '50, αλλά το πρώτο του τραγούδι ("Θα χτίσω μια καλύβα") ηχογραφήθηκε το 1959 και είχε μουσική του Γεράσιμου Κλουβάτου. Το 1969 κυκλοφόρησε ο πρώτος προσωπικός του δίσκος κι έκτοτε το δισκογραφικό του παρών ήταν αδιάλειπτο μέχρι το 1990 που αποφάσισε να αποσυρθεί από την άμεση ενεργό δράση. Ξεχωριστή στιγμή της καριέρας του ήταν η συμμετοχή του στο soundtrack του Διονύση Σαββόπουλου για την ταινία του Παντελή Βούλγαρη "Happy Day" (1976), όπου ερμήνευσε το σπουδαίο τραγούδι "Λαϊκός τραγουδιστής".

Το 1975 κυκλοφόρησε ο πέμπτος προσωπικός του δίσκος με τίτλο "Το σχολειό της βιοπάλης" , αν και ουσιαστικά είναι ο πρώτος με πρωτότυπα (εκτός από τέσσερα) τραγούδια γραμμένα ειδικά για τη συγκεκριμένη έκδοση και όχι με τραγούδια που ήδη είχαν κυκλοφορήσει σε 45άρια, όπως ήταν η πρακτική των προηγούμενων χρόνων. Πρόκειται για δώδεκα καλογραμμένα λαϊκά τραγούδια που υπογράφονται από σημαντικά ονόματα του είδους: Άκης Πάνου, Βασίλης Βασιλειάδης, Χρήστος Νικολόπουλος, Στέλιος Βαμβακάρης. Ξεχωρίζω τα τραγούδια: "Παράνομη αγάπη", "Εφτά φορές". Και τα δυο γράφτηκαν από τον Άκη Πάνου και είχαν κυκλοφορήσει νωρίτερα στις 45 στροφές πάλι με τη φωνή του Μενιδιάτη. Το πρώτο γνώρισε αρκετές μεταγενέστερες επανεκτελέσεις. Καλός δίσκος.

Λίτσα Διαμάντη: Δώδεκα επιτυχίες (1972)

Η πορεία της Λίτσας Διαμάντη στο ελληνικό τραγούδι ήταν δύσκολη και χρειάστηκε πολύ χρόνο στο παρασκήνιο και στη σκιά μεγάλων τραγουδιστών της δεκαετίας του '60, τους οποίους συνόδευε ως δεύτερη φωνή, μέχρι να καταφέρει να αποκτήσει τη δική της αυτόνομη παρουσία και να αναδείξει την υπέροχη λαϊκή φωνή της. Κάπου στα 1965, παιδί ακόμα, ήταν ο Γιώργος Μητσάκης που της εμπιστεύεται το πρώτο μεγάλο τραγούδι της καριέρας της, τις "Συννεφιές". Το 1966 τη βρίσκουμε να συμμετέχει στην "Ανάσταση ονείρων" του Χρήστου Λεοντή ως δεύτερη φωνή. Το 1968 ο Μάνος Λοΐζος της δίνει ένα τραγούδι ("Όποιος δει το παλικάρι") στο δίσκο "Ο Σταθμός" κι άλλο ένα ("Πάρε τα μάτια") λίγο αργότερα ο Άγγελος Σέμπος στη "Συνάντηση" (1969), χωρίς και πάλι να σταθούν αρκετά, για να την αναδείξουν σε μεγάλο όνομα.

Μπαίνοντας όμως στη δεκαετία του '70 η καριέρα της εκτινάσσεται στην κορυφή μέσα από απανωτές επιτυχίες που της έγραψαν ο Γιώργος Κατσαρός, ο Χρήστος Νικολόπουλος, ο Απόστολος Καλδάρας, ο Άκης Πάνου και άλλοι συνθέτες. 
Και φτάνουμε στο 1972, τη χρονιά που κυκλοφορεί ο δεύτερος προσωπικός της δίσκος με τίτλο "Δώδεκα επιτυχίες". Ουσιαστικά βέβαια πρόκειται για μια συλλογή σκόρπιων ηχογραφήσεων της εποχής που είχαν κυκλοφορήσει σε 45άρια και μαζεύτηκαν για τη συγκεκριμένη έκδοση. Ο δίσκος πάντως απογειώνει την ερμηνεύτρια με τα μεγάλα σουξέ που ανέδειξε, όπως τα όμορφα "Νύχτα στάσου" του Χρήστου Νικολόπουλου, "Δεν υπάρχει ευτυχία" και "Ένας φίλος" του Γιώργου Κατσαρού,  "Και το παιδί όταν με δει" και "Στήριγμά μου τελευταίο" του Απόστολου Καλδάρα, "Σε κάνω Θεό μου" του Βασίλη Βασιλειάδη, αλλά και όλα τα υπόλοιπα. 

Ο δρόμος πια ήταν ορθάνοιχτος κι ακολούθησε μια περίοδος μεγάλης εμπορικής απήχησης της τραγουδίστριας με απανωτούς προσωπικούς δίσκους, ώσπου προς το τέλος της δεκαετίας του '70 το ρεπερτόριό της κατέληξε σε τραγουδάκια άνευ ενδιαφέροντος και στην αναπόφευκτη παρακμή της καριέρας της.

Σπύρος Παπαβασιλείου: Συνήθειες (1976)

Ο Σπύρος Παπαβασιλείου (1940-2009) υπήρξε ένας πολύ παραγωγικός ελαφρολαϊκός συνθέτης με πάμπολλες μεγάλες επιτυχίες στο ενεργητικό του μέσα από σημαντικές συνεργασίες που είχε από το ξεκίνημά του κιόλας στις αρχές της δεκαετίας του '70. Διαβάστε ονόματα: Δημήτρης Μητροπάνος, Μαρινέλλα, Βίκυ Μοσχολιού, Λευτέρης Μυτιληναίος, Στράτος Διονυσίου, Αντώνης Καλογιάννης, Δούκισσα, Γιάννης Πάριος. Κι άλλοι πολλοί!

Στα πρώτα χρόνια της πορείας του προτιμούσε να μοιράζει τραγούδια σε δίσκους πρωτοκλασάτων τραγουδιστών και γιαυτό οι προσωπικοί του δίσκοι ήταν λιγοστοί, αν και στη δεκαετία του '80 αυξήθηκαν κατακόρυφα. Το 1976 πάντως ήταν η χρονιά που ηχογράφησε μαζεμένους τους δυο πρώτους προσωπικούς δίσκους του. Ο ένας είχε τίτλο "Πικρά κι ανθρώπινα" και είχε ερμηνευτή τον Στράτο Διονυσίου.

Θα σταθώ όμως εδώ στο δεύτερο δίσκο του που εκδόθηκε την ίδια χρονιά με τίτλο "Συνήθειες". Περιλαμβάνει δεκατρία ελαφρολαϊκά τραγούδια γραμμένα πάνω στη γνωστή μανιέρα του είδους που τότε γνώριζε ιδιαίτερη απήχηση στον κόσμο. Οι στίχοι γράφτηκαν από τους Τάσο Οικονόμου, Κώστα Ρουβέλα, Γιάννη Κιούρκα και Μάρω Μπιζάνη. Απλά ερωτικά τραγουδάκια που ακούστηκαν αρκετά, ειδικά το πρώτο ("Το ζήτημα"), αλλά σήμερα έχουν ολοκληρωτικά ξεχαστεί. 

Βασικός ερμηνευτής είναι ο δημοφιλής τότε ερωτικός τραγουδιστής Λευτέρης Μυτιληναίος και μαζί του σε πέντε τραγούδια η νεοφώτιστη του χώρου Βασιλική Λαβίνα, μια υπέροχη φωνή που πρωτοεμφανίστηκε ένα χρόνο πριν με τραγούδια του Δήμου Μούτση και που σύντομα θα καταφέρει να εδραιώσει την παρουσία της στο χώρο ερμηνεύοντας σημαντικά τραγούδια του συζύγου της και μεγάλου συνθέτη Γιάννη Μαρκόπουλου.

Θανάσης Πολυκανδριώτης: Αυτά που αγαπήσαμε (1985)

Μιας και πιάσαμε τον λαϊκό συνθέτη και δεξιοτέχνη μπουζουξή Θανάση Πολυκανδριώτη, θα ήθελα να τον αποχαιρετήσουμε με ένα μικρό μουσικό του πορτρέτο που κυκλοφόρησε το 1985 από τη Minos με τίτλο "Αυτά που αγαπήσαμε".

Πρόκειται για μια ανθολογία 14 τραγουδιών που έγραψε ο συνθέτης κατά την περίοδο 1968-1985 και τα ερμήνευσαν μερικοί από τους πιο δημοφιλείς λαϊκούς τραγουδιστές της εποχής. Από τρία τραγούδια λοιπόν ερμηνεύουν οι Στράτος Διονυσίου, Τόλης Βοσκόπουλος και Γιάννης Πάριος. Όλα τεράστιες επιτυχίες εκείνο τον καιρό, αν και σήμερα πια δεν πολυακούγονται. Μαζί τους και η Λίτσα Διαμάντη με δυο τραγούδια, ενώ από ένα ερμηνεύουν οι Ελένη Δήμου, Ηλίας Κλωναρίδης και Θανάσης Κομνηνός. Οι στίχοι στα περισσότερα γράφτηκαν από τον Γιάννη Πάριο, ο οποίος συχνά επιδίδονταν σ' αυτό το σπορ που όχι σπάνια οδηγούσε σε μεγάλα σουξέ, όπως αυτά εδώ.

Σημειώνω ότι ο δίσκος δεν εκδόθηκε ποτέ ψηφιακά, αλλά όλα τα τραγούδια μπορούν εύκολα να βρεθούν σε διάφορες ψηφιακές κυκλοφορίες.

Θανάσης Πολυκανδριώτης: Μια καρδιά θα ζωγραφίσω (1975)

Ο συνθέτης και μεγάλος δεξιοτέχνης του μπουζουκιού Θανάσης Πολυκανδριώτης δε νομίζω πως χρειάζεται ιδιαίτερες συστάσεις στους φίλους του ελληνικού τραγουδιού, γιατί φρόντισε ο ίδιος εδώ και 50 χρόνια που βρίσκεται στο μουσικό στερέωμα να δίνει αδιαλείπτως τα πειστικά του τεκμήρια μέσα από τα δημοφιλή του τραγούδια, αλλά και την ακατάπαυστη παρουσία του στα στούντιο ηχογραφήσεων, όπου συμμετέχει στα πιο δόκιμα οργανικά σύνολα για την ηχογράφηση αμέτρητων δίσκων διαφόρων δημιουργών. Γόνος μεγάλης μουσικής οικογένειας, κατάφερε κι ο ίδιος από τα μέσα της δεκαετίας του '60 να λειτουργεί ως αυτόνομος σολίστας και δημιουργός, ενώ κάποια στιγμή συνέπραξε ακόμη και με συμφωνικές ορχήστρες ερμηνεύοντας κλασικές διασκευές με σόλο του μπουζουκιού!

Η πρώτη ολοκληρωμένη δισκογραφική του καταγραφή χρονολογείται στα 1974 κι από εκεί και πέρα έχουμε μια μακρά σειρά προσωπικών δίσκων, αλλά και πολυάριθμων τραγουδιών του σε προσωπικούς δίσκους διαφόρων πρωτοκλασάτων τραγουδιστών (Στράτος Διονυσίου, Γιάννης Πάριος, Μαρινέλλα, Τόλης Βοσκόπουλος, Λίτσα Διαμάντη, Ελένη Βιτάλη κ.ά.). 
Το 1975 ηχογράφησε τον δεύτερο δίσκο του με τίτλο "Μια καρδιά θα ζωγραφίσω" που κυκλοφόρησε από τη Zodiac της Lyra. Λαϊκός δίσκος με τραγούδια ισορροπημένης ρυθμικής και μελωδικής ανάπτυξης και προσεγμένη ενορχήστρωση, αν και δεν σημείωσαν ιδιαίτερη επιτυχία. Στα περισσότερα οι στίχοι γράφτηκαν από τον σπουδαίο στιχουργό Άκο Δασκαλόπουλο, ενώ στα υπόλοιπα από τη Βαρβάρα Τσιμπούλη και τη Μάρω Μπιζάνη.

Βασικοί ερμηνευτές του δίσκου με τέσσερα τραγούδια ο καθένας είναι οι συμπαθητικοί λαϊκοί τραγουδιστές Μάνος Παπαδάκης και Έλενα Κωστή. Με δυο τραγούδια ο καθένας συμμετέχουν επίσης οι Γιάννης Μπογδάνος και Γιάννης Παναγιώτου.

Πάνος Γαβαλάς, Πόλυ Πάνου: Κρυφές χαρές (1975/1982)

Λέω να σταθώ σήμερα σε έναν καλό λαϊκό δίσκο της Panivar που κυκλοφόρησε αρχικά το 1975 κι επανεκδόθηκε το 1982, αλλά περιλαμβάνει ηχογραφήσεις παλιότερες, από τη δεκαετία του '60, όταν πρωτοκυκλοφόρησαν σε 45άρια από τη Βεντέττα, το ρεπερτόριο της οποίας στη συνέχεια ενσωματώθηκε στην Panivar.

Ας πούμε λοιπόν δυο λόγια για την Panivar, η οποία υπήρξε μια δισκογραφική εταιρία ειδικευμένη στο λαϊκό ρεπερτόριο. Ιδρύθηκε το 1967 από τον Παναγιώτη Βαρδουλάκη και δραστηριοποιήθηκε για πάνω από 40 χρόνια, μέχρι το κλείσιμό της το 2008. Στο ξεκίνημά της φιλοξένησε λίγο πολύ όλα τα μεγάλα ονόματα του ορθόδοξου λαϊκού τραγουδιού που βρίσκονταν πλέον στη δύση της καριέρας τους δίνοντάς τους μια καινούργια ευκαιρία να συνεχίσουν την παρουσία τους στο ελληνικό πεντάγραμμο. Αργότερα βέβαια ξέπεσε σε καλλιτέχνες και ρεπερτόριο εντελώς παρακμιακού επιπέδου και μοιραία οδηγήθηκε στο μαρασμό.

Ο παρών δίσκος στην αρχική έκδοση του 1975 είχε τίτλο "Κρυφές χαρές, κρυφοί καημοί", αλλά στην τελική έκδοση του 1982 ο τίτλος περιορίστηκε στο πρώτο μισό. Περιλαμβάνει δώδεκα όμορφα λαϊκά τραγούδια, τα περισσότερα ελάχιστα γνωστά. Τα υπογράφουν αξιόλογοι λαϊκοί δημιουργοί, όπως ο Στέλιος Χρυσίνης, ο Στέλιος Ζαφειρίου, ο Βασίλης Βασιλειάδης, ο Στράτος Καμενίδης και κάποιοι άλλοι λιγότερο γνωστοί. Στην ερμηνεία έχουμε δύο μεγάλες φωνές του λαϊκού πενταγράμμου, τον Πάνο Γαβαλά και την Πόλυ Πάνου. Συμμετέχουν επίσης ο Χρηστάκης, ο Κώστας Βολιώτης, η Έφη Καρρά, ο Μάριος και φυσικά η εξαιρετική Ρία Κούρτη, αυτή η μόνιμη φιγούρα πλάι στον Πάνο Γαβαλά που παρέμεινε στη σκιά του επί δεκαετίες, την οποία ωστόσο εδώ ακούμε και ως πρώτη φωνή σε δυο τραγούδια!

Χαράλαμπος Γαργανουράκης: Στον τόπο που γεννήθηκα (1979)

Το 1979 ο σπουδαίος κρητικός τραγουδιστής Χαράλαμπος Γαργανουράκης, πέντε μόλις χρόνια από τη πρώτη δισκογραφική του εμφάνιση και κουβαλώντας ήδη μια βαρυσήμαντη προίκα με πολύ μεγάλες δισκογραφικές συμμετοχές σε έργα του Γιάννη Μαρκόπουλου, ηχογραφεί τον πέμπτο κατά σειρά προσωπικό του δίσκο με τίτλο "Στον τόπο που γεννήθηκα", πάντα για λογαριασμό της Columbia.

Πρόκειται για έναν κύκλο δεκατριών τραγουδιών που κινούνται σε ηχοχρωματισμούς της κρητικής παράδοσης, αν και αποτελούν συνθέσεις νεότερων δημιουργών. Τα μισά τραγούδια υπογράφει ο άσημος τότε Χρήστος Κυριαζής! Ναι! Αυτός που κάποια μοιραία νεαρή θα του θυμίζει λίγα χρόνια αργότερα τη μάνα του! Δεν είναι η πρώτη του εμφάνιση αυτή, αφού είχε ξεκινήσει νωρίτερα κι έκανε κάποιο θόρυβο με τη συνεργασία του σε δίσκους του Θέμη Ανδρεάδη. Αλλά εδώ έχει γράψει τραγούδια κρητικού χρώματος! Αλλόκοτο ακούγεται, αλλά θα σας θυμίσω ότι λίγο νωρίτερα ο Γιάννης Ζουγανέλης είχε παρουσιάσει ανάλογου ύφους τραγούδια στο δίσκο "Εξομολόγηση" (1975), οπότε υπήρχε ήδη προηγούμενο!

Τα υπόλοιπα τραγούδια του δίσκου μοιράζονται ισοδύναμα οι συνθέτες Μιχάλης Τερζής, Αντώνης Βαρδής και Γιάννης Καραλής. Τραγούδια του ίδιου περίπου ύφους όλα, χωρίς εξάρσεις και χωρίς ενδιαφέρον, εκτός φυσικά από την πειστική ερμηνεία του εξαίρετου κυρίου Γαργανουράκη!

Χαράλαμπος Γαργανουράκης: Ξερριζωμένοι (1977)

Ο Γιάννης Μαρκόπουλος είναι ο συνθέτης που σύστησε στο ευρύ μουσικόφιλο κοινό τους δυο κορυφαίους Κρητικούς τραγουδιστές της δεκαετίας του '70 που υπηρέτησαν πολύ γόνιμα το "έντεχνο" λαϊκό τραγούδι, χωρίς να αποσείσουν από πάνω τους τις κρητικές τους καταβολές. Ο πρώτος ήταν φυσικά ο μέγας Ψαρονίκος, ο Νίκος Ξυλούρης, που μεγαλούργησε με τις συνθέσεις του Μαρκόπουλου αρχικά και στη συνέχεια με συνθέσεις πολλών άλλων δημιουργών μέχρι τον πρόωρο θάνατό του.

Ο δεύτερος κρητικός τραγουδιστής που έλαμψε στη δεκαετία του '70 ήταν ο Χαράλαμπος Γαργανουράκης. Υπέροχη αντρίκεια φωνή και εξαίρετος λυράρης, ερμήνευσε τραγούδια του Μαρκόπουλου σε πάμπολλους δίσκους του ("Θητεία", "Θεσσαλικός κύκλος", "Αφιέρωμα", "Οροπέδιο", "Ανεξάρτητα", "Παράθυρο στη Μεσόγειο", "Τολμηρή επικοινωνία", "Κοντσέρτο-Ραψωδία για Λύρα"), αλλά και τραγούδια άλλων συνθετών ("Εργατική συμφωνία" του Δήμου Μούτση). Το 1976 μας χάρισε τους δυο πρώτους προσωπικούς του δίσκους με τραγούδια από την κρητική παράδοση ("Παίζω με το λαούτο μου", "Κρήτη μου"). Κι αμέσως μετά ηχογράφησε το δίσκο "Ξερριζωμένοι".

Οι "Ξερριζωμένοι" λοιπόν κυκλοφόρησαν από την Columbia το 1977 και είναι ένας ιδιαίτερος δίσκος για πολλούς λόγους. Ο πρώτος είναι ότι πρόκειται για ακραιφνώς λαϊκό δίσκο σε αντίθεση με τους δύο που προηγήθηκαν ένα χρόνο πριν. Ο δεύτερος λόγος αφορά τον συνθέτη των τραγουδιών. Κι αυτός δεν είναι άλλος από τον πληθωρικό στιχουργό Κώστα Βίρβο που εδώ εμφανίζεται και ως συνθέτης! Για την ακρίβεια, ο Βίρβος υπογράφει τη μουσική σε ένδεκα από τα δεκατρία τραγούδια του δίσκου, ενώ τα άλλα δύο έχουν μουσική του ίδιου του Γαργανουράκη. Οι στίχοι φυσικά ανήκουν στον Βίρβο κι έχουν ως θεματικό σημείο αναφοράς τον πάσης φύσεως ξερριζωμό και τη μετανάστευση, θέμα τόσο οικείο άλλωστε στη διαχρονική στιχουργική του Βίρβου.

Τη δεύτερη φωνή σε αρκετά τραγούδια κάνει η Λιζέττα Νικολάου, παιδί κι αυτή τη Γιάννη Μαρκόπουλου, ενώ την ενορχήστρωση και διεύθυνση ορχήστρας έχει επιμεληθεί ο μαέστρος Χάρης Καλέας.

Μπάμπης Πραματευτάκης: Οι Ρωμηοί (1973)

Ιδού ένας λησμονημένος συνθέτης της δεκαετίας του '70 με ξεχωριστά μουσικά χαρίσματα που καρποφόρησαν μέσα από μια σειρά ολοκληρωμένων κύκλων τραγουδιών που χαρακτηρίζονται από επίμονες αναφορές στην ελληνικότητα και την ιστορία της ρωμιοσύνης, πριν αποσυρθεί κι εγκατασταθεί μόνιμα στην ιδιαίτερη πατρίδα του το Ρέθυμνο, όπου ανέπτυξε έντονη μουσική δραστηριότητα συνθέτοντας λόγια έργα, αλλά και ιδρύοντας την τοπική συμφωνική ορχήστρα.

Στη δισκογραφία ο Μπάμπης Πραματευτάκης πρωτοεμφανίζεται το 1973 με έναν πολύ ενδιαφέροντα δίσκο, ο οποίος κινείται ακριβώς σ' αυτή τη γραφή της "ελληνικότητας" που προανέφερα. Άλλωστε κι ο τίτλος του, "Οι Ρωμηοί", δείχνει ξεκάθαρα το περιεχόμενό του. Πρόκειται λοιπόν για έναν κύκλο ένδεκα λαϊκών τραγουδιών πάνω σε στίχους του δοκιμασμένου στιχουργού Αλέκου Καγιάντα, γνωστού μας κυρίως από τις μεγάλες επιτυχίες του με τον Γιώργο Ζαμπέτα. Οι στίχοι επιχειρούν  μια ψυχογραφική ανατομία της αντιφατικής ιδιοσυγκρασίας του Νεοέλληνα, αλλά συχνά εκτρέπονται σε στομφώδεις μεγαλοστομίες και δοκιμασμένα κλισέ.

Ο δίσκος όμως από μουσικής άποψης είναι πολύ ενδιαφέρων, ενώ δυο τρία τραγούδια ("Όπου κι αν πας", "Το 'χει το ριζικό μας", "Στο καπηλειό της γειτονιάς") είναι πανέμορφα. Πολύ καλή ενορχήστρωση με το σαντούρι του Τάσου Διακογιώργη να δίνει ένα ξεχωριστό ηχόχρωμα. Χωρίς αμφιβολία, το τραγούδι "Στο καπηλειό της γειτονιάς" που κλείνει το δίσκο, είναι μια πολύ εμπνευσμένη στιγμή του συνθέτη, ένα τραγούδι διαχρονικής αξίας που δίνει την ευκαιρία στην ερμηνεύτρια Γεωργία Λόγγου, στην πρώτη κιόλας δισκογραφική της εμφάνιση, να δώσει το ισχυρό μήνυμα μιας θαυμάσιας φωνής που δεν είχε την τύχη με το μέρος της και δυστυχώς δεν αξιοποιήθηκε όσο θα της άξιζε.

Να προσθέσω ότι στο δίσκο συμμετέχουν και δυο ανδρικές φωνές, ο Περικλής Περράκης και ο Φρίξος Κούρκουλος. Ο πρώτος έκανε στη συνέχεια σημαντική καριέρα κι έγινε το μεγάλο όνομα της εταιρίας Sonora. Ο δεύτερος περιορίστηκε σ' αυτή τη μοναδική δισκογραφική εμφάνιση. Το δίσκο προλογίζει ο ηθοποιός Στέφανος Ληναίος.

Δημήτρης Μηλιός: Στα νότια και στα βόρεια (1975)

Μετά την πρώτη δισκογραφική του κατάθεση με την "Εξομολόγηση" το 1969 και μετά από κάποια σκόρπια τραγούδια δεξιά κι αριστερά, ο ελαφρολαϊκός συνθέτης Δημήτρης Μηλιός επανέρχεται το 1975 με τον δεύτερο προσωπικό του δίσκο που έχει τίτλο "Στα νότια και στα βόρεια" και εκδόθηκε από τη δισκογραφική εταιρία Sonora. 

Πρόκειται για έναν κύκλο ένδεκα τραγουδιών κι ενός οργανικού φινάλε με κοινό θεματικό άξονα τη μετανάστευση που εκείνη την εποχή βρισκόταν ακόμη σε έξαρση. Γιαυτό άλλωστε είχαν ήδη κυκλοφορήσει κάμποσοι δίσκοι και σκόρπια τραγούδια που αναφέρονταν στη μεγάλη αυτή πληγή που μάστιζε την ελληνική κοινωνία. Μπορώ να θυμηθώ πρόχειρα τα τραγούδια του Στέλιου Καζαντζίδη, τα "Γράμματα από τη Γερμανία" του Μίκη Θεοδωράκη, τους "Μετανάστες" του Γιάννη Μαρκόπουλου, τους "Ροβινσώνες" του Απόστολου Καλδάρα, τα "Τραγούδια της ξενιτιάς" του Γιώργου Κατσαρού. Οι στίχοι εδώ γράφτηκαν από τον Κωστή Μαλκότση, ο οποίος συνεργάστηκε με τον Δημήτρη Μηλιό και στην επόμενη δουλειά του ("Ποτέ πιά"), αλλά έκτοτε δεν ξαναέδωσε σημεία ζωής.

Η αλήθεια είναι ότι ο δίσκος πάσχει σοβαρά στο επίπεδο της ενορχήστρωσης που υπογράφεται από τον ίδιο τον συνθέτη, ο οποίος καταφεύγει σε κάποια ενοχλητικά ηχητικά κολπάκια που νομίζω πως αδικούν ολοφάνερα τις ενδιαφέρουσες μελωδίες. Ευτυχώς η κατάσταση σώζεται από την παρουσία μιας πολύ καλής ερμηνεύτριας, της Γεωργίας Λόγγου, που εκείνη την εποχή βρισκόταν στην καλύτερη φάση της καριέρας της ερμηνεύοντας πολλά όμορφα τραγούδια, μεταξύ των οποίων ακόμη και Μίκη Θεοδωράκη. Δίπλα της ο άγνωστος Πάνος Ζηρίδης.

Δημήτρης Μηλιός: Εξομολόγηση (1970)

Ο Δημήτρης Μηλιός υπήρξε ένας ενδιαφέρων συνθέτης ελαφρολαϊκών τραγουδιών που μας έδωσε κάμποσα σουξέ πρώτης γραμμής στα πρώτα χρόνια του '70 με διάφορες φωνές και κυρίως με τη φωνή του Φίλιππα Νικολάου. Ο ίδιος είχε ξεκινήσει από τα μέσα του '60 μέσα από το νεανικό σχήμα Ariones, ενώ η πρώτη ολοκληρωμένη του δουλειά εκδόθηκε το 1970.

Ο δίσκος λοιπόν "Εξομολόγηση" με υπότιτλο "12 ερωτικά τραγούδια" αποτελεί το επίσημο δισκογραφικό ντεμπούτο και των δύο καλλιτεχνών, καθώς ο Δημήτρης Μηλιός έγραψε τη μουσική, ενώ Φίλιππας Νικολάου τους στίχους και συγχρόνως ερμηνεύει τα περισσότερα τραγούδια. Ο δίσκος έβγαλε δύο τουλάχιστον μεγάλα σουξέ που καθιέρωσαν αμέσως τον καινούργιο τραγουδιστή. Πρόκειται για τα τραγούδια "Μια καρδιά για σένανε" και "Πήρα απόφαση να φύγω". Μάλιστα ο Φίλιππος Νικολάου τα συμπεριέλαβε την επόμενη χρονιά και στον δικό του πρώτο προσωπικό δίσκο με τίτλο "Όταν", πράγμα που συνετέλεσε ώστε λανθασμένα πολλοί να θεωρούν ότι τότε πρωτοβγήκαν! Και τα δυο πάντως γνώρισαν αρκετές επανεκτελέσεις στο πέρασμα του χρόνου. Το πρώτο το επανέφερε στο προσκήνιο πρόσφατα ο Αντώνης Ρέμος, ενώ προσωπικά θεωρώ ότι μια νεότερη επανεκτέλεση του δεύτερου τραγουδιού απ' τον Μανώλη Λιδάκη ξεπερνάει την πρώτη και δικαιώνει απόλυτα το πολύ όμορφο αυτό κομμάτι.

Να προσθέσω ότι στο δίσκο συμμετέχει με τρία τραγούδια και η υπέροχη Λήδα, η οποία είχε ήδη δώσει τα δικά της διαπιστευτήρια στο ελληνικό τραγούδι δυο χρόνια νωρίτερα με το δίσκο "Πιο ψηλά", ενώ στη συνέχεια έγραψε τη δική της ωραία ιστορία ως συνθέτρια και ερμηνεύτρια.

Λάκης Παππάς: Τραγούδια ερωτικά και χαμηλόφωνα (1990)

Το πέρασμα του Λάκη Παππά (1938-2014) από το ελληνικό τραγούδι έχει αφήσει έντονη γεύση γλυκύτητας κι ευγένειας με μια φωνή ζεστή κι εκφραστική από τις πιο εκλεκτές που ακούστηκαν ποτέ στην ελληνική δισκογραφία. 

Συνηθίζεται να θεωρείται ως κορυφαίος εκπρόσωπος του Νέου Κύματος, αλλά έχω κάποιες επιφυλάξεις μ' αυτή την κατάταξη και ιδού πού τις στηρίζω: Το Νέο Κύμα συνδέθηκε άρρηκτα με μία δισκογραφική εταιρία, τη Lyra του Αλέκου Πατσιφά, και η ακμή του σημειώθηκε την πενταετία 1964-1969, έστω κι αν ο απόηχός του κράτησε κάμποσα χρόνια μετά. Ο Λάκης Παππάς όμως είχε ξεκινήσει νωρίτερα, αφού το 1959 τον βρίσκουμε να συμμετέχει στην παράσταση "Παραμύθι χωρίς όνομα" του Ιάκωβου Καμπανέλλη, όπου έπαιζε με την κιθάρα του τα περίφημα τραγούδια του Μάνου Χατζιδάκι. Το 1962 συμμετείχε επίσης στην παράσταση "Οδός ονείρων" πάλι με τραγούδια του Μάνου Χατζιδάκι, τα οποία πέρασαν και στη δισκογραφία για λογαριασμό της Columbia, όπου βρίσκονται όλες οι ηχογραφήσεις του Λάκη Παππά μέσα στη δεκαετία του '60, όπως ο "Ματωμένος Γάμος" και το "Παραμύθι χωρίς όνομα" (1965), αλλά και η συμμετοχή του στη συλλογή "Πρώτη εκτέλεση" (1965) πάντα με συνθέσεις του Μάνου Χατζιδάκι!

Τι προκύπτει λοιπόν από τα παραπάνω; Ο Λάκης Παππάς σε όλη τη διάρκεια της ακμής του Νέου Κύματος απουσιάζει από την ομάδα καλλιτεχνών της Lyra, δεν συμμετέχει στις δυο "Ανθολογίες" του Γιάννη Σπανού, όπου παρήλασαν όλοι οι νεοκυματικοί ερμηνευτές, δεν ηχογράφησε τραγούδια του Νότη Μαυρουδή, του Λίνου Κόκοτου, του Γιώργου Κοντογιώργου, ούτε κανενός άλλου νεοκυματικού συνθέτη! Χρειάζεται να φτάσουμε στο 1971, για να τον δούμε πλέον στη Lyra με τραγούδια του Νίκου Μαμαγκάκη και του Γιώργου Κοτσώνη, την ίδια χρονιά που καταθέτει εκεί και τον πρώτο μόλις προσωπικό του δίσκο με τίτλο "Πάει κι αυτή η Κυριακή". Στην πραγματικότητα λοιπόν, η μόνη σχέση του Λάκη Παππά με το Νέο Κύμα εντοπίζεται στο ύφος αυτών των πρώτων δικών του τραγουδιών που σαφώς κουβαλάνε ένα νεοκυματικό ηχόχρωμα, αλλά και στην ζωντανή παρουσία του όλα τα προηγούμενα χρόνια στη δική του πλακιώτικη μπουάτ της Οδού Θόλου.

Κι αν ο δίσκος "Πάει κι αυτή η Κυριακή" έβαλε εκπρόθεσμα κι από την πίσω πόρτα τον Λάκη Παππά στο νεοκυματικό περιβάλλον, χρειάστηκαν άλλα είκοσι χρόνια, για να καταφέρει να ηχογραφήσει τη δεύτερη και τελευταία προσωπική του δουλειά που εκδόθηκε το 1990 από τη Wea! Τίτλος της: "Τραγούδια ερωτικά χαμηλόφωνα". Ιδανικός ομολογουμένως τίτλος που αποδίδει πλήρως τα φωνητικά χαρακτηριστικά αυτού του εκλεκτού καλλιτέχνη. Με εξαίρεση το ομότιτλο τραγούδι, γραμμένο από τον Νίκο Οικονόμου, όλα τα υπόλοιπα αποτελούν επανεκτελέσεις παλιότερων τραγουδιών που είχαν ήδη διαγράψει τη δική τους πορεία με διάφορες άλλες φωνές, χωρίς αυτό σε τίποτε να εμποδίζει τον Λάκη Παππά να τα ερμηνεύσει σαν καινούργια, μακριά από οποιαδήποτε εξάρτηση από τις πρώτες τους ερμηνείες. Πρόκειται για συνθέσεις των Βασίλη Τσιτσάνη, Μάνου Χατζιδάκι, Μίκη Θεοδωράκη, Μάνου Λοΐζου, Ανδρέα Θωμόπουλου και Στέλιου Φωτιάδη. Ανάμεσά τους και το ελαφρό "Και η βάρκα γύρισε μόνη" του Τώνη Μαρούδα που προσωπικά θεωρώ την ωραιότερη ερμηνευτική στιγμή αυτού του δίσκου.

ΥΓ. Ευχαριστώ θερμά την αγαπημένη μου Βασιλικούλα που με τον τρόπο της φρόντισε να μας ξετρυπώσει αυτόν τον ξεχασμένο δίσκο...

Αριστείδης Μόσχος: Σαντούρι (1976/77)

Ο Αριστείδης Μόσχος (1930-2001) ανήκει στους μεγάλους οργανοπαίκτες της ελληνικής παραδοσιακής μουσικής κι ασφαλώς η εκτελεστική του δεινότητα στο σαντούρι τον κατατάσσει στους κορυφαίους ερμηνευτές του οργάνου. Στην ελληνική δισκογραφία καταγράφονται ουκ ολίγες προσωπικές του ηχογραφήσεις που αναδεικνύουν την απαράμιλλη δεξιοτεχνία του, ενώ είναι αδύνατον να προσδιοριστεί ο αριθμός των συμμετοχών του σε οργανικά σχήματα που υπηρετούσαν τις ανάγκες άλλων δημιουργών στο στούντιο ή σε συναυλιακούς χώρους. Εκείνη η συνεργασία όμως που συνέβαλε αποφασιστικά στην καθιέρωσή του και στη μεγάλη φήμη του στα χρόνια του '70 ήταν με τον μεγάλο συνθέτη Γιάννη Μαρκόπουλο. Μάλιστα στα τραγούδια του "Θεσσαλικού κύκλου" ο ήχος από το σαντούρι του Αριστείδη Μόσχου δίνει το χαρακτηριστικό ηχόχρωμα αυτού του σπουδαίου έργου.

Ο πρώτος λοιπόν προσωπικός δίσκος του σπουδαίου αυτού μουσικού εκδόθηκε από την Columbia το 1976 κι επανεκδόθηκε τον επόμενο χρόνο ως μέρος της αξιόλογης σειράς "Great Solos" της ίδιας εταιρίας.

Πρόκειται φυσικά για έναν εξολοκλήρου ορχηστρικό δίσκο με πρωταγωνιστή το σαντούρι που ερμηνεύει μια σειρά κλασικά δημοτικά και λαϊκά τραγούδια διαφόρων περιοχών της Ελλάδας, από τα Επτάνησα ως τις Κυκλάδες και τα Δωδεκάνησα, τη στεριανή Ελλάδα, τα Μικρασιατικά παράλια και την Πόλη. Η δεξιοτεχνία του Μόσχου δε σηκώνει δεύτερη κουβέντα, ενώ η λιτή οργανική συνοδεία επιτρέπει στο πρωταγωνιστικό όργανο να ακούγεται ρωμαλέο και συγχρόνως βαθιά νοσταλγικό.

Γεράσιμος Λαβράνος: Ένα βράδυ στην Αθήνα (1966)

Ιδού ένας ξεχασμένος δίσκος εισαγωγής με ελληνικό περιεχόμενο από τα μέσα του '60, αφού περιλαμβάνει ένα κορφολόγημα από γνωστά κι άγνωστα τραγούδια του πρώτου μισού εκείνης της τόσο παραγωγικής δεκαετίας, τότε που είχε αρχίσει να κυριαρχεί ο ήχος του λεγόμενου "έντεχνου" μέσα από τα κοσμαγάπητα τραγούδια του Μίκη Θεοδωράκη, του Μάνου Χατζιδάκι και της σχολής που δημιούργησαν, από την οποία ξεπήδησε εκείνη η υπέροχη φουρνιά των σπουδαίων δημιουργών του '60.

Ο Κερκυραίος συνθέτης και μαέστρος Γεράσιμος Λαβράνος (1935-2015), ο οποίος κουβαλούσε τον ακριβό οπλισμό της κλασικής του παιδείας και της ευδόκιμης θητείας του στη τζαζ στο εγχώριο και διεθνές μουσικό στερέωμα, είναι ο δημιουργός αυτού του συναρπαστικού δίσκου που κυκλοφόρησε στην ελληνική, αλλά και τη διεθνή αγορά. Τα επτά τραγούδια αποτελούν συνθέσεις του ίδιου σε στίχους των Νίκου Τάσου Μαστοράκη, Πυθαγόρα και Κώστα Κινδύνη. Τα υπόλοιπα είναι διασκευές γνωστών τραγουδιών των Μάνου Χατζιδάκι, Μίκη Θεοδωράκη, Σταύρου Ξαρχάκου και Γιώργου Κατσαρού.

Η ενορχήστρωση κινείται στους οικείους ηχοχρωματισμούς του "ελαφρού" τραγουδιού με την προσθήκη μπουζουκιού, όπως επέβαλε η "νέα" εποχή. Ερμηνεύουν γνωστά ντουέτα της εποχής, όπως οι Μουζάς-Λιγνός, καθώς και δύο άγνωστες τότε γυναικείες φωνές που αργότερα έμελλε να γράψουν τη δική τους ξεχωριστή σελίδα στο ελληνικό πεντάγραμμο: Η Λίτσα Σακελλαρίου και η Αλέκα Kανελλίδου.

Άκης Λυμούρης: Παιδικά τραγούδια (1975)

Για τις πολύ ιδιαίτερες και σπάνιες δουλειές του συνθέτη Άκη Λυμούρη, που κοσμούν την ελληνική δισκογραφία, έστω κι αν αγνοούνται σχεδόν ολοκληρωτικά από το μουσικόφιλο κοινό, έχουμε ξαναμιλήσει με αφορμή τις παρουσιάσεις μερικών εκλεκτών δισκογραφικών του εργασιών, όπως: "Ο Νότης Περγιάλης διαβάζει Καββαδία", "Ο Νότης Περγιάλης απαγγέλλει Ταγκόρ", "Γιάννης Ρίτσος: Η κυρά των αμπελιών", "Φεδερίκο Γκαρθία Λόρκα". 

Στην προκείμενη περίπτωση έχουμε έναν παιδικό δίσκο με την επιμέλεια του συνθέτη. Ένα δίσκο που ακούστηκε πολύ στο παρελθόν, καθώς περιέχει μια σειρά πασίγνωστα, απολύτως κλασικά παιδικά τραγουδάκια, που κάποιοι από μας σε μιαν αλλοτινή εποχή τραγουδήσαμε πολύ και σχεδόν ταυτιστήκαμε μαζί τους. Μια απλή ματιά στους τίτλους τα λέει όλα! 

Εγώ απλώς να προσθέσω ότι πλάι στα οκτώ τραγούδια ανώνυμων δημιουργών που διασκεύασε μουσικά ο Άκης Λυμούρης, θα βρούμε και άλλα τέσσερα που αποτελούν πρωτότυπες δικές του συνθέσεις πάνω σε στίχους της πολυγραφότατης  Μαρίας Γουμενοπούλου, μιας από τις εμβληματικές μορφές της παιδικής μας λογοτεχνίας, της οποίας πολλά κείμενα κοσμούσαν εκείνα τα παιδικά μας σχολικά αναγνωστικά. Φυσικά οι μελωδίες είναι σκόπιμα απλές, έως απλοϊκές, για να ανταποκρίνονται στην έννοια του παιδικού τραγουδιού, όπως την αντιλαμβάνονταν συνθέτες και παιδαγωγοί μιας παλιότερης εποχής.

Τα τραγούδια ερμηνεύει η Παιδική Χορωδία του Παρθεναγωγείου Ν.Ν. Μακρή. Σόλο τραγούδι η Ειρήνη Παύλου.

Η Ξανθίππη Καραθανάση τραγουδά έντεχνους συνθέτες

Από τη μεγάλη παράδοση των γυναικών ερμηνευτριών του παραδοσιακού μας τραγουδιού η μακράν πιο αγαπημένη μου φωνή είναι αυτή της Ξανθίππης Καραθανάση, η οποία βρίσκεται στο κουρμπέτι από τις αρχές του '60, μπήκε στο δισκογραφικό στερέωμα στο ξεκίνημα του '70 κι έκτοτε συνεχίζει ασταμάτητα μια δημιουργική πορεία που δε φαίνεται να έχει όρια! Κι αν η καταγραφή αυτής της θεϊκής φωνής στα αυλάκια του βινυλίου ή στα ψηφιακά απόκρυφα του "συμπαγούς" δίσκου μας δίνει εύκολα τη δυνατότητα να την απολαμβάνουμε οποιαδήποτε στιγμή κάνουμε κέφι, είναι απείρως πιο ισχυρή η συγκίνηση που προκαλεί η ζωντανή παρουσία της στις λίγες περιπτώσεις που αποφασίζει να τραγουδήσει άμεσα μπροστά στο κοινό.

Οι ερμηνείες της Ξανθίππης έχουν σταθερό σημείο αναφοράς την πατρίδα της τη Μακεδονία, αν και συχνά διευρύνει το ρεπερτόριό της και σε τραγούδια από κάθε γωνιά του ελληνισμού. Χωρίς αμφιβολία πάντως, η έκδοση του Πανεπιστημίου Κρήτης με έναν αριστουργηματικό κύκλο μακεδονίτικων τραγουδιών το 1994 ("Τραγούδια και Σκοποί της Μακεδονίας") αποτελεί την κορυφαία δισκογραφική κατάθεση αυτής της μεγάλης ερμηνεύτριας.

Ωστόσο πολλά χρόνια πίσω, στις αρχές του '70, όταν πρωτοέμπαινε στη δισκογραφική της περιπέτεια, αξίζει να πούμε ότι δοκίμασε τη φωνή της στο πεδίο του λεγόμενου "έντεχνου" λαϊκού τραγουδιού. Πρώτος ο Γιάννης Μαρκόπουλος τη χρησιμοποίησε στον κύκλο "Τραγούδια του Νέου Πατέρα" (1972), ενώ την ίδια εκείνη χρονιά ηχογράφησε και τον πρώτο προσωπικό της δίσκο, πάλι με τραγούδια λαϊκά. 

Πρόκειται για ένα δίσκο της Polydor με δώδεκα τραγούδια, μάλλον άγνωστα τα περισσότερα, που υπογράφουν οι συνθέτες: Μάνος Χατζιδάκις, Μίμης Πλέσσας, Γιώργος Χατζηνάσιος και Δημήτρης Μηλιός. Τα πιο γνωστά από αυτά είναι σε δεύτερη εκτέλεση, όπως το περίφημο "Μοιρολόι" του Μίμη Πλέσσα από την ταινία "Αστραπόγιαννος", το "Κάθε τρελό παιδί" και το "Δεν ήταν νησί" του Μάνου Χατζιδάκι ή το "Ήλιε μου χαμένε μου" του Δημήτρη Μηλιού. Ωστόσο στο παραδοσιακού ηχοχρώματος τραγούδι του Μίμη Πλέσσα "Κόκκινο χείλι φίλησα" η Ξανθίππη φαίνεται να νιώθει πιο άνετα και νομίζω πως αυτή είναι η κορυφαία στιγμή του δίσκου.

Γιώργος Καλογήρου: Άννα (1988)

Υπάρχει μια στερεότυπη λογική στο χώρο της ελληνικής δισκογραφίας: Αν δεν πάει ένας καλλιτέχνης στην Αθήνα, δεν έχει καμιά ελπίδα να σταθεί στο χώρο της ελληνικής μουσικής και ιδιαίτερα της ελληνικής δισκογραφίας που μοιάζει με κλειστό επάγγελμα προορισμένο αποκλειστικά για την ελληνική πρωτεύουσα.

Κι όμως κατά καιρούς είχαμε αρκετές απόπειρες να σπάσει αυτό το μονοπώλιο και να ανοίξει ο δρόμος για αυτόνομη δισκογραφική δραστηριότητα στην ελληνική επαρχία. Χαρακτηριστική βέβαια η περίπτωση του Θανάση Γκαϊφύλια που κατάφερε να στήσει ολόκληρο εκδοτικό οίκο (βιβλία και δίσκοι) στην Κομοτηνή, όπου ακόμη διαμένει και επιμένει!

Στην πραγματικότητα όμως όλες οι σχετικές απόπειρες αποτελούν μεμονωμένες προσπάθειες και δεν έχουν συνέχεια, έτσι που τελικά να λειτουργούν ως φωτεινές εξαιρέσεις που επιβεβαιώνουν τον αδήριτο κανόνα.

Και ιδού μια τέτοια ακόμη φωτεινή εξαίρεση. Πρόκειται για τον συνθέτη Γιώργο Καλογήρου από τη Βέροια, όπου και επιχείρησε την πρώτη του ηχογράφηση και παραγωγή δίσκου το 1988 με έναν κύκλο τραγουδιών υπό τον τίτλο "Άννα". Περιλαμβάνει δέκα κομμάτια, τα εννιά είναι τραγούδια σε ύφος λυρικής μπαλάντας κι ένα οργανικό θέμα παιγμένο από την κιθάρα της Στέλλας Κυπραίου.

Η αλήθεια είναι ότι τέτοιες φιλότιμες και επί της ουσίας αξιόλογες προσπάθειες θέλουν κότσια, για να διεκπεραιωθούν, και πιθανότατα μπόλικη υποστήριξη από ανθρώπους του μουσικού χώρου. Κι εδώ ο καλός τραγουδοποιός είχε τη βοήθεια του έμπειρου συνθέτη και ενορχηστρωτή Τάσου Καρακατσάνη που έδειξε το αμέριστο ενδιαφέρον του για την έκδοση του δίσκου. Ήδη προανέφερα τη συμμετοχή της σπουδαίας κιθαρίστριας Στέλλας Κυπραίου και προσθέτω την παρουσία της κορυφαίας ερμηνεύτριας Μαρίας Δημητριάδη που δεν είχε καμία επιφύλαξη να συμμετάσχει στην ομάδα ερμηνευτών του δίσκου τραγουδώντας δύο όμορφα κομμάτια, ένα στην αρχή κι ένα στο κλείσιμο του δίσκου. Όλοι οι υπόλοιποι ερμηνευτές προέρχονται από την παρέα του συνθέτη, ενώ συμμετέχει και το τοπικό Τρίο Βέροια. Οι στίχοι των περισσότερων τραγουδιών ανήκουν στον συνθέτη.

Να προσθέσω απλώς ότι ο Γιώργος Καλογήρου επανήλθε αρκετά χρόνια αργότερα με μια δεύτερη προσωπική δουλειά με τίτλο "Μεταμορφώσεις" (1999), αλλά δυστυχώς δεν υπήρξε η αναμενόμενη συνέχεια που θα περίμενε κανείς από τα πρώτα ελπιδοφόρα μηνύματα που μας είχε δώσει.

Κώστας Θωμαΐδης: Της φαντασίας ταξίδια (1991)

Σεμνή, διακριτική και επίμονη η παρουσία του Κώστα Θωμαΐδη στα μουσικά μας πράγματα εδώ και τέσσερις δεκαετίες με σταθερή αν και αραιή δισκογραφική δραστηριότητα και με αμέτρητες ζωντανές εμφανίσεις σε επιλεγμένους χώρους και πάντα με ένα ρεπερτόριο υψηλών ποιοτικών προδιαγραφών που καλύπτει το ελληνικό, αλλά και το διεθνές μουσικό γίγνεσθαι.

Η πρώτη δειλή του εμφάνιση σημειώθηκε στα μέσα κιόλας της δεκαετίας του '70 με τη συμμετοχή του στα "Απλά μαθήματα πολιτικής οικονομίας" (1975) του Λουκιανού Κηλαηδόνη. Ακολούθησαν σημαντικές συνεργασίες με τον Θάνο Μικρούτσικο, τον Γιώργο Σταυριανό, τον Νότη Μαυρουδή, τον Μίμη Πλέσσα, τον Θανάση Νικόπουλο, τον Διονύση Τσακνή, αλλά και τον Μίκη Θεοδωράκη, ακόμη και τον Μάνο Λοΐζο, έστω και μεταθανάτια, καθώς και με πολλούς άλλους νεότερους δημιουργούς, ενώ κατά καιρούς δοκίμασε και τις δικές του συνθετικές δυνάμεις.

Ο τρίτος καθαρά προσωπικός δίσκος του Κώστα Θωμαΐδη είχε τίτλο "Της φαντασίας ταξίδια" και κυκλοφόρησε το 1991 από την ΑΚΤΗ. Είχαν προηγηθεί οι δίσκοι "Μοναχικοί σαλτιμπάγκοι" (1987) του Θανάση Νικόπουλου και "Η πρώτη στιγμή" (1988), ενώ ακολούθησαν τα "Τραγούδια της νύχτας" (1994), το "Ποίηση και μουσική" (1997) του Θάνου Μικρούτσικου, το "Άρωμα του χρόνου" (1999) και πάμπολλες άλλες συμμετοχές σε αξιόλογες εκδόσεις.

Ο δίσκος λοιπόν "Της φαντασίας ταξίδια" περιλαμβάνει κυρίως δικές του συνθέσεις διανθισμένες με κάποια διασκευασμένα παραδοσιακά τραγούδια κι ένα χορευτικό θεατρικό τραγούδι του Διονύση Τσακνή ("Ταραντέλα") που προέρχεται από το δίσκο "Φώτα παρακαλώ" (1999), όπου το είχε ερμηνεύσει ο ίδιος μαζί με την Τάνια Τσανακλίδου. Τρυφερές και ρυθμικές μελωδίες που αποκαλύπτουν την υπερευαίσθητη καλλιτεχνική ιδιοσυγκρασία του Κώστα Θωμαΐδη, όμορφα ενορχηστρωμένες με φυσικά κυρίως όργανα παιγμένα από σπουδαίους σολίστες. Οι στίχοι γράφτηκαν από τον Γιώργο Κρητικό, τον Θέμη Μουμουλίδη και τη Σωτηρία Μπαβέλλου. Τον ερμηνευτή συνοδεύουν στα φωνητικά η Σοφία Βόσσου και ο Μανώλης Λιδάκης.

Αξιόλογος δίσκος που, αν και εκδόθηκε κάποια στιγμή και ψηφιακά, έχει πια ξεχαστεί αδικαιολόγητα και νομίζω πως δικαιούται με το παραπάνω να ανασυρθεί από τη λήθη.

Κώστας Κακαβελάκης: Οριστικά; (1989)

Έχουμε ξαναμιλήσει για τον αξιόλογο συνθέτη Κώστα Κακαβελάκη με αφορμή την παρουσίαση της πρώτης δισκογραφικής του δουλειάς με τίτλο "Εγώ" (1984).

Η σύντομη δισκογραφική του παρακαταθήκη ολοκληρώνεται πέντε χρόνια αργότερα με το δίσκο "Οριστικά;" που εκδόθηκε το 1989 από τη Lyra. Πρόκειται για μια ηχογράφηση που περιλαμβάνει δύο κύκλους τραγουδιών με τους επιμέρους τίτλους: "Οι ιστοί της Κύπριδας", "Η άλλη όψη". Αμφότεροι βασίζονται σε στίχους του Δημήτρη Νταή, με τον οποίο ο συνθέτης γνωρίστηκε στη Γερμανία, όπου είναι μόνιμα εγκατεστημένος. Η συνεργασία τους απέφερε μια σειρά τραγουδιών έντεχνου προσανατολισμού που αξιοποιούν ταυτόχρονα και την ηλεκτρονική τεχνολογία σε αρμονική συνύπαρξη με τα φυσικά (συμβατικά) όργανα της παραδοσιακής ορχήστρας.

Ένας τέτοιος μουσικός προσανατολισμός λοιπόν δεν ήταν δύσκολο να οδηγήσει στην ιδανική ερμηνεύτρια του συγκεκριμένου υλικού. Κι αυτή ήταν η σπουδαία Μαρία Δημητριάδη που εκείνη την εποχή βρισκόταν ακόμη στο απόγειο της ερμηνευτικής της αναρρίχησης έχοντας ήδη πίσω της κολοσσιαίες ερμηνείες σε συνθέσεις του Μίκη Θεοδωράκη, του Γιάννη Μαρκόπουλου και κυρίως του Θάνου Μικρούτσικου.

Έλληνες και ξένοι μουσικοί συνεπικουρούν στη διεκπεραίωση της εκτέλεσης. Μεταξύ αυτών και οι κορυφαίοι: Σωκράτης Άνθης (τρομπέτα), Σπύρος Καζιάνης (φαγκότο), Δημήτρης Βράσκος (βιολί), Σωτήρης Ταχιάτης (βιολοντσέλο), Γιάννης Σπάθας (ηλεκτρική κιθάρα), Στέλλα Κυπραίου (κλασική κιθάρα).

Την ενορχήστρωση και τον προγραμματισμό των ηλεκτρονικών οργάνων επιμελήθηκε ο συνθέτης. Η ηχοληψία πραγματοποιήθηκε στην Κολωνία της τότε Δυτικής Γερμανίας στα στούντιο της EMI Electrola, εκτός από την "Προσευχή των αισθήσεων" που είχε ηχογραφηθεί δυο χρόνια νωρίτερα στην Αθήνα.

Γιάννης Γκιωνάκης: Ο ιπτάμενος δίσκος του Γκιωνάκη (1979)

Ο δεύτερος προσωπικός δίσκος του μεγάλου κωμικού Γιάννη Γκιωνάκη είχε τίτλο "Ο ιπτάμενος δίσκος του Γκιωνάκη" και εκδόθηκε πάλι από τη CBS το 1979, ένα χρόνο μετά το δίσκο "Ο Γκιωνάκης έχει πλάκα". 

Φυσικά πρόκειται για χιουμοριστικό δίσκο με πολλά ευφυολογήματα και σπαρταριστές πρόζες γραμμένες από τον γνωστό στιχουργό Πυθαγόρα και από τον σεναριογράφο Κώστα Νικολαΐδη. Σε κάποια επεισόδια συμμετέχουν οι ηθοποιοί Μπέττυ Μοσχονά και Ντάνος Λυγίζος. Τα μουσικά μέρη και τα τραγούδια έγραψε ο Γιάννης Κιουρτσόγλου, γνωστός συνθέτης και μουσικός από την εποχή των Πελόμα Μποκιού, ενορχηστρωτής του κλασικού σατιρικού δίσκου "Τραγούδια με νόημα" (1975), όπου έκανε την πρώτη δισκογραφική του εμφάνιση ο Γιάννης Γκιωνάκης.

Γιάννης Γκιωνάκης: Ο Γκιωνάκης έχει πλάκα (1978)

Ο κορυφαίος μας κωμικός Γιάννης Γκιωνάκης (1922-2002) διακρίθηκε από τις πρώτες κιόλας κινηματογραφικές του εμφανίσεις για τις εξαιρετικές του μιμήσεις, αλλά και την ικανότητά του να "μιλάει" όλες τις γλώσσες του κόσμου, έστω κι αν αυτά που λέει δεν έχουν νόημα! Παρόλα αυτά, ήταν τα "Τραγούδια με νόημα" (1975) του Γιάννη Λογοθέτη που ανέδειξαν και το ταλέντο του στο τραγούδι, φυσικά το σατιρικό και χιουμοριστικό τραγούδι. Μάλιστα ο συγκεκριμένος δίσκος στάθηκε η αφετηρία για τη μικρή δισκογραφική του περιπέτεια εκεί στα τέλη του '70.

Το 1978 λοιπόν από τη CBS κυκλοφόρησε ο πρώτος προσωπικός δίσκος του ηθοποιού με τίτλο "Ο Γκιωνάκης έχει πλάκα" που περιλαμβάνει κυρίως χιουμοριστικές πρόζες με κοινό θεματικό άξονα τη λέξη "πλάκα". Η πρώτη "πλάκα" παίζει με τη λαϊκή ονομασία της λέξης "δίσκος" ως ένα αστείο αυτοσχόλιο για την έκδοση του ίδιου του δίσκου! Οι άλλες "πλάκες" καλύπτουν διάφορα άλλα πεδία: οικόπεδα, οδοντογιατροί, χαζομπαμπάδες, ράφτες και λοιπά, όλα ...της πλάκας! Μάλιστα μία "πλάκα" μας γυρίζει πίσω στον θρυλικό ρόλο του Μπρίλη που είχε καθιερώσει τον Γκιωνάκη στα πρώτα του βήματα μέσα από την κλασική ταινία "Τα κίτρινα γάντια" (1960). 

Τα κείμενα γράφτηκαν από τον έμπειρο σεναριογράφο Λάκη Μιχαηλίδη, ενώ σε κάποιες πρόζες συμμετέχουν οι ηθοποιοί Στέφανος Στρατηγός, Άννυ Ραζή και Γιάννης Παπαθανάσης.

Χρήστος Γκάρτζος, Ελπίδα: Έλα να παίξουμε (1989)

Ο Χρήστος Γκάρτζος ανήκει στους συνθέτες της γενιάς του '70. Πρωτοεμφανίστηκε πλάι στον Κώστα Χατζή συμμετέχοντας ως ερμηνευτής στο δίσκο του "Δρόμοι μικροί" (1971). Το 1976 έκανε το επίσημο συνθετικό του ντεμπούτο με το δίσκο "Κάτι φταίει" που ερμήνευσε ο Αντώνης Καλογιάννης. Δυο χρόνια αργότερα συμμετείχε ως συνθέτης στον πολυσυλλεκτικό δίσκο του Γιώργου Νταλάρα "Οι Μάηδες οι ήλιοι μου" (1978), ενώ το 1980 μας έδωσε τη σημαντικότερη δισκογραφική του κατάθεση με τον κύκλο μελοποιημένων ποιημάτων του Pablo Neruda "Τα ερωτικά" σε μετάφραση Λευτέρη Παπαδόπουλου και ερμηνεία του Δημήτρη Ψαριανού. Ακολούθησαν κάμποσες σκόρπιες ηχογραφήσεις με διάφορους τραγουδιστές (Δ. Γαλάνη, Γ. Πουλόπουλος, Γ. Νταλάρας, Ά. Βίσση, Άλκ. Πρωτοψάλτη), καθώς και 2-3 ακόμη προσωπικοί δίσκοι με καλύτερη στιγμή τον τρυφερό κύκλο τραγουδιών "Περιπολίες" (1983) που ερμήνευσε ο ίδιος.

Ο δισκογραφικός κύκλος του καλού συνθέτη κλείνει στο τελείωμα της δεκαετίας του '80 με τον ποπ δίσκο "Έλα να παίξουμε" που κυκλοφόρησε από τη Wea το 1989. Οι στίχοι γράφτηκαν από τη Σοφία Κατζούρη. Μοναδική ερμηνεύτρια του δίσκου η Ελπίδα, αυτή η ιδιαίτερη ερμηνεύτρια του ελληνικού ποπ τραγουδιού που κυριάρχησε στα χρόνια του '70, αλλά δεν είχε δυσκολία σταδιακά να περάσει και στα χωράφια του "έντεχνου" πότε με τραγούδια του Κώστα Χατζή και πότε με τραγούδια του Αργύρη Κουνάδη. Ο δίσκος αυτός της έδωσε μια καινούργια ευκαιρία να επανέλθει στο προσκήνιο μετά από μια περίοδο κάμψης της καριέρας της. Απλά και μοντέρνα τραγουδάκια που ταιριάζουν απόλυτα στο ερμηνευτικό της ύφος, μερικά από τα οποία ακούστηκαν αρκετά εκείνο τον καιρό, αλλά γρήγορα ξεχάστηκαν, αν και ο δίσκος ευτύχησε και μιας νεότερης ψηφιακής επανέκδοσης.

Θόδωρος Δερβενιώτης: Τα λαϊκά του Δερβενιώτη (1982)

Παρεξηγημένοι και άδικα υποτιμημένοι στάθηκαν πολλοί από τους μεγάλους στυλοβάτες του λαϊκού μας τραγουδιού, αυτούς που διαδέχθηκαν τους θρυλικούς δημιουργούς του ρεμπέτικου, όταν αυτό άρχισε να παρακμάζει στα μέσα της δεκαετίας του '50. 

Και δίχως αμφιβολία ένας από τους κορυφαίους εκπροσώπους αυτής της σχολής υπήρξε ο πηλιορείτης συνθέτης Θόδωρος Δερβενιώτης (1922-2004) που κυριάρχησε στις δεκαετίες του '50 και '60, χωρίς όμως να αποσυρθεί από το προσκήνιο ακόμη και στα κατοπινά χρόνια που επικράτησε περισσότερο το λεγόμενο "έντεχνο" τραγούδι παράλληλα με το εκφυλισμένο λαϊκό της πίστας και των σκυλάδικων. 

Το πρώτο τραγούδι του Δερβενιώτη, ηχογραφημένο το 1953, είχε τίτλο "Μόνο ψέμα κι απιστία" και βασίστηκε σε στίχους του πολυγραφότατου Χαράλαμπου Βασιλειάδη. Η συνεργασία του συνθέτη με τον στιχουργό Κώστα Βίρβο έχει αφήσει εποχή και ασφαλώς μια κληρονομιά πολλών δεκάδων καλών λαϊκών τραγουδιών, ιδιαίτερα στην κατηγορία των τραγουδιών της ξενιτιάς που ταυτίστηκαν με τη φωνή του Στέλιου Καζαντζίδη. Από τα τέλη του '60 και ως τις αρχές του '80 δεν είχε καμιά δυσκολία να προσαρμοστεί στις νεωτερικές απαιτήσεις του τραγουδιού και συνεργάστηκε πολύ πετυχημένα με νεότερους ερμηνευτές, όπως ο Γιάννης Καλατζής, ο Γιώργος Νταλάρας, ο Τόλης Βοσκόπουλος και ο Μανώλης Μητσιάς στον κοινό δίσκο του συνθέτη με τον Σταμάτη Κραουνάκη "Εξ αδιαιρέτου" (1984).

Εδώ σας παρουσιάζω ένα ελάχιστο δείγμα από το πλούσιο έργο του συνθέτη, μια μικρή ανθολογία 15 λαϊκών τραγουδιών που εκδόθηκε το 1982 από την ετικέτα Margo της Odeon (Minos) με ηχογραφήσεις από διάφορες χρονικές στιγμές του παρελθόντος που ερμήνευσαν μεγάλα ονόματα του λαϊκού πενταγράμμου, όπως ο Στέλιος Καζαντζίδης, ο Πρόδρομος Τσαουσάκης, η Καίτη Γκρέυ, ο Βαγγέλης Περπινιάδης, ο Σπύρος Ζαγοραίος και ο νεότερος Μπάμπης Τσετίνης.

Νίκος Αντωνιάδης: Παρατράγουδα (1975)

Ο Νίκος Αντωνιάδης πρωτοεμφανίστηκε στα τέλη του '60 μέσα από τα νεανικά σχήματα Strangers και Mad. Έγινε πιο γνωστός το 1974 τραγουδώντας δυο τραγούδια του Μάνου Λοΐζου ("Κόκορας", "Ηλεκτρική Μαρία") από τον πολυσυλλεκτικό δίσκο "Νιάτα" της Minos. Αμέσως μετά μας έδωσε τον πρώτο ολοκληρωμένο του δίσκο με τίτλο "Παρατράγουδα", πάλι από τη Minos, αλλά δυστυχώς στη συνέχεια δεν κατάφερε να σταθεί στο χώρο και μετά από κάποιες σποραδικές απόπειρες, χάθηκε ολοκληρωτικά στο τέλος της δεκαετίας του '70.

Με τα "Παρατράγουδα" πάντως έδωσε ένα ελπιδοφόρο στίγμα προικισμένου τραγουδοποιού. Πρόκειται για έναν ανάλαφρο δίσκο με σατιρικό περιεχόμενο βασισμένο σε στίχους του Μάκη Φωτιάδη, οι οποίοι σχολιάζουν με δηκτικό τρόπο κάποιες μικρές καθημερινές παθογένειες του μικροαστικού περιβάλλοντος. Η μουσική είναι ευχάριστη και συχνά ευρηματική, ενώ η ενορχήστρωση του έμπειρου Κώστα Κλάββα αξιοποιεί πολύ εύστοχα τις απλές μελωδίες. Τραγουδά ο ίδιος ο συνθέτης.

Σημειώνω ότι μέσα στο αρχείο, εκτός από τα 12 τραγούδια του δίσκου, θα βρείτε ως bonus και τα δυο τραγούδια του Μάνου Λοΐζου που ερμήνευσε ο Νίκος Αντωνιάδης στο δίσκο "Νιάτα" (1974).