Μάνος Λοΐζος: Καλημέρα ήλιε (1973)

Μετά τα "Μικροαστικά" ένας ακόμη δίσκος που πέρασε από τη λογοκρισία στη χαλαρή περίοδο του 1973 ήταν ο δίσκος "Καλημέρα ήλιε" του Μάνου Λοΐζου, που κυκλοφόρησε λίγες ημέρες μετά τα γεγονότα του Πολυτεχνείου, τον Δεκέμβρη του 1973 (αν και συχνά αναφέρεται ως έτος έκδοσης το 1974).

Είχαν προηγηθεί οι τρεις υπέροχοι λαϊκοί δίσκοι ("Ο Σταθμός", "Θαλασσογραφίες", "Να 'χαμε, τι να 'χαμε"), οι οποίοι ήδη είχαν εδραιώσει την παρουσία του συνθέτη στο δισκογραφικό προσκήνιο. Όλες αυτές οι πρώτες καταθέσεις του είχαν τους ίδιους συνεργάτες, τόσο στους στίχους (Λευτέρης Παπαδόπουλος), όσο και στους ερμηνευτές (Γιάννης Καλατζής, Γιώργος Νταλάρας) κι έτσι ο ανήσυχος δημιουργός θέλησε να ανανεώσει τη δουλειά του επωφελούμενος μάλιστα από την ψευδεπίγραφη και σύντομη προσπάθεια του καθεστώτος για κάποια φιλελευθεροποίηση και χαλάρωση των ασφυκτικών περιορισμών της λογοκρισίας.
Ήταν η ίδια εποχή που βρήκαν την ευκαιρία να επιστρέψουν από την αυτοεξορία τους στο εξωτερικό πολλοί πνευματικοί δημιουργοί. Ένας απ' αυτούς ήταν και ο ποιητής Δημήτρης Χριστοδούλου, ήδη πολύ γνωστός στο χώρο του τραγουδιού από τις σημαντικές συνεργασίες του στα χρόνια του '60 με τον Μίκη Θεοδωράκη, τον Κώστα Χατζή, τον Χρήστο Λεοντή και τον Γιώργο Ζαμπέτα. Μέσα στο 1973 μάλιστα είχε ήδη κυκλοφορήσει ο δίσκος του "Για μια σταγόνα αλάτι" με μουσική του Μίμη Πλέσσα. Δικούς του λοιπόν στίχους αποφάσισε να μελοποιήσει ο Μάνος Λοΐζος για την καινούργια του δουλειά. 

Έτσι προέκυψε ο εξαιρετικός κύκλος τραγουδιών "Καλημέρα Ήλιε" (ο πρώτος από τους τρεις "μαύρους" δίσκους του Λοΐζου, μαζί με τα "Τραγούδια του δρόμου" και τα "Νέγρικα") με δώδεκα υπέροχα τραγούδια, από τα οποία τα δύο έχουν στίχους του ίδιου του συνθέτη, ενώ υπάρχει κι ένα οργανικό θέμα. Πρόκειται για τραγούδια σκοτεινά με μια διάχυτη διάθεση πικρίας και απογοήτευσης, που αντανακλούν έντονα το περιρρέον κλίμα της δύσκολης εκείνης εποχής. Οι αναφορές στα πολιτικά πράγματα είναι επίμονες, αλλά πάντα υπαινικτικές για τον φόβο των Ιουδαίων. Γιαυτό συχνά στίχοι πολιτικής στόχευσης ντύνονται τον μανδύα του ερωτικού τραγουδιού. 

Ο δίσκος κλείνει εντυπωσιακά με το ομότιτλο τραγούδι σε στίχους του ίδιου του συνθέτη, το οποίο ανατρέπει το κυρίαρχο κλειστοφοβικό κλίμα του υπόλοιπου έργου και δίνει ένα δυναμικό σύνθημα για τη "νέα" εποχή. Το τραγούδι αυτό, παρόλο που γράφτηκε με παιχνιδιάρικη διάθεση για χάρη της κόρης του συνθέτη Μυρσίνης, μετατράπηκε σε εμβληματικό παιάνα τα μεταγενέστερα χρόνια, ενώ η δημοτικότητά του έγινε αφορμή να κερδίσει ολόκληρη η δουλειά ευρεία αποδοχή κι ας μην είναι αυτό το καλύτερο τραγούδι του δίσκου! Θυμάμαι, έφηβος τότε, ήμουν γοητευμένος από τη μελωδία του "Μια καλημέρα", ενώ αργότερα "κόλλησα" στα τραγούδια "Ας μην είχες τόσα λάθη", "Όταν σε είδα να ξυπνάς" και - πάνω απ' όλα - το εξαίσιο "Με φάρο το φεγγάρι", μια μελαγχολική μπαλάντα έξοχης ποιητικής γραφής, που τη θεωρώ ως την κορύφωση του δίσκου:

Τις λέξεις μου τις έχασα χαράματα στο δρόμο  |  σε μια στροφή τα γράμματα τα πήρε μια βροχή  |  και τα φιλιά π' αστράφτανε στα χείλη απ' τον πόνο  |  γίναν πανιά και άλμπουρα χωρίς επιστροφή...

Ερμηνευτές του δίσκου ήταν δύο καινούργιοι τραγουδιστές, ο Κώστας Σμοκοβίτης και η Αλέκα Αλιμπέρτη. Η τελευταία έμοιαζε σαν υποκατάστατο της Μαρίας Φαραντούρη και ίσως γι' αυτόν το λόγο δεν μπόρεσε τελικά να σταθεί για πολύ στο χώρο, παρά τη θαυμάσια φωνή της. Συμμετείχε επίσης η Χάρις Αλεξίου, στην πρώτη της συνεργασία με τον συνθέτη, ενώ ο ίδιος ο Λοΐζος ερμηνεύει υποβλητικά το πιο μελαγχολικό τραγούδι του σπουδαίου αυτού δίσκου.

(c) LP | Minos | 1973 | πηγή: d58