Κυριακή 13 Σεπτεμβρίου 2020

Γ. Μαρκόπουλος, Γ. Σεφέρης: Ο Στράτης Θαλασσινός ανάμεσα στους αγάπανθους (1973)

Έχουμε ήδη κάνει και άλλα αφιερώματα στον μεγάλο ποιητή Γιώργο Σεφέρη (1900-1971), κορυφαίο εκπρόσωπο της Γενιάς του '30, παγκόσμιας ακτινοβολίας και αναγνώρισης, βραβευμένο άλλωστε και με το Νόμπελ Λογοτεχνίας στα 1963. 
Ωστόσο δεν μπορεί να λείπει από τον Δισκοβόλο αυτός εδώ ο σημαντικός δίσκος του Γιάννη Μαρκόπουλου, ενός συνθέτη που ανέπτυξε ιδιαίτερη σχέση με την ποίηση του Σεφέρη. Ήδη στο φόρουμ μπορεί να βρει κανείς και την άλλη αξιόλογη δουλειά του συνθέτη με τίτλο Αφιέρωμα (1975), όπου περιλαμβάνεται μελοποιημένο το ποίημα "Η θάλασσα". Αργότερα, το 1993, ο Μαρκόπουλος συμπεριέλαβε ως πρόλογο στο έργο του "Μουσική για τον Δομήνικο Θεοτοκόπουλο" το ποίημα "Ήλιε παίζεις μαζί μου" και το 1997 στον "Αθέατο σφυγμό" το ποίημα "Πότε θα ξαναμιλήσεις"
Ο δίσκος λοιπόν "Ο Στράτης Θαλασσινός ανάμεσα στους αγάπανθους και άλλα τραγούδια" του Γιάννη Μαρκόπουλου χωρίζεται σε δύο μεγάλες ενότητες: Η πρώτη καλύπτεται από το τραγούδι-ποταμό που έδωσε και το κύριο μέρος του τίτλου, δηλαδή τη μελοποιημένη εκδοχή του ποιήματος "Ο Στράτης ο Θαλασσινός ανάμεσα στους αγάπανθους". που προέρχεται από την ποιητική συλλογή "Ημερολόγιο καταστρώματος Β'" (εκδόθηκε το 1944). Μουσικά κινείται στη γραμμή του νέου ύφους που είχε υιοθετήσει ο συνθέτης μερικά χρόνια νωρίτερα και που θα το συνοψίζαμε στην έκφραση "επιστροφή στις ρίζες", ένα πρώιμο έθνικ χωρίς όμως τα στοιχεία τουριστικής κατανάλωσης που εν πολλοίς έχει λάβει σήμερα. Τα μουσικά όργανα και κυρίως η χαρακτηριστική φωνή του Νίκου Ξυλούρη τονίζουν το ιδιαίτερο χρώμα αυτής της ευρείας σύνθεσης των 13 λεπτών που καλύπτει μόνη της τη μία πλευρά του δίσκου. 
Η δεύτερη ενότητα του δίσκου περιλαμβάνει μικρότερες συνθέσεις πάνω σε διάφορα ποιήματα του Σεφέρη, μουσικά πιο συμβατικές και πιο κοντινές στη φόρμα του απλού τραγουδιού. Προέρχονται από τις ποιητικές συλλογές "Στροφή" (1931), "Μυθιστόρημα" (1935), "Ημερολόγιο καταστρώματος Α'" (1940) και "Σχέδια για ένα καλοκαίρι" (1940). Ξεχωρίζουν εδώ τα υπέροχα τραγούδια: "Ο γυρισμός του ξενιτεμένου" και "Ο τόπος μας είναι κλειστός". Και τα δυο στη συγκεκριμένη χρονική συγκυρία λειτουργούσαν ως συνθήματα αφύπνισης ενάντια στη σκοταδιστική πολιτική πραγματικότητα. 
Ο δίσκος κλείνει με το ποίημα "Λίγο ακόμα", που είχε γίνει πολύ γνωστό λίγο νωρίτερα από τη μελοποίηση του Μίκη Θεοδωράκη. Αξίζει να κάνει κανείς μια σύγκριση των δύο μελοποιήσεων. Ο Μίκης βέβαια μοιάζει σίγουρος νικητής, αλλά η μελοποίηση του Μαρκόπουλου, αν την ακούσουμε προσεκτικά, έχω την εντύπωση ότι απηχεί πιο εύστοχα το πνεύμα του ποιήματος. Είναι γνωστό, άλλωστε, ότι ο ίδιος ο ποιητής δεν είδε ποτέ με καλό μάτι κάποιες μελοποιήσεις του Θεοδωράκη επηρεασμένος ίσως και από το ιδεολογικό χάσμα που τους χώριζε. 
Τα τραγούδια της δεύτερης ενότητας του δίσκου ερμηνεύουν ο Λάκης Χαλκιάς, η Μέμη Σπυράτου και η Ιωάννα Κιουρκτσόγλου με συνοδεία χορωδίας. Το εξώφυλλο ανήκει στον Δημήτρη Μυταρά, για πολλοστή φορά σε δίσκο του συνθέτη.

Ο συνθέτης σημειώνει στο δίσκο τα εξής: 

Θέμα: Η μουσική μου προσέγγιση σε ιδεολογικό και φιλοσοφικό επίπεδο του ελληνικού ανθρωπογεωγραφικού πεδίου, όπως αυτό εμφανίζεται στα ποιήματα του Σεφέρη. Τα αισθήματα, τα πάθη, το νόστιμον ήμαρ και τα ιστορικά δεδομένα που διακλαδώνουν την οντολογική αναζήτηση του ποιητή μέσα στο φως, για μια επικοινωνία με το πνεύμα και την τέχνη σήμερα, με ενέπνευσαν σε μια παράλληλη διείσδυση, οικεία στην ιδιοσυγκρασία μου. Ο τίτλος του έργου "Ο Στράτης θαλασσινός ανάμεσα στους αγάπανθους και άλλα τραγούδια" αντανακλά τίτλους περιοδικών με τις περιπέτειες του Σεβάχ στις δεκαετίες '50 και '60, "Ο Σεβάχ ο θαλασσινός ...και άλλα παραμύθια".


 (c) LP | Columbia, 1973 | EMI Remaster, 2007 | Πηγή: d58

_______________________________________________________________________________


ΠΛΗΡΗΣ ΚΑΤΑΛΟΓΟΣ ΜΕΛΟΠΟΙΗΜΕΝΟΥ (ΔΙΣΚΟΓΡΑΦΗΜΕΝΟΥ) ΣΕΦΕΡΗ (Από το προσωπικό μου αρχείο)


ΣΕΦΕΡΗΣ ΓΙΩΡΓΟΣ  (1900-1971) :  

o Επιφάνια (1961/74) Μ. Θεοδωράκη [«Άρνηση», «Κράτησα τη ζωή μου», «Άνθη της πέτρας», «Μέσα στις θαλασσινές σπηλιές»]  

o Ο Σεφέρης διαβάζει Σεφέρη Ι (1964) [«Μυθιστόρημα», «Η στέρνα», «Επιφάνια, 1937»] 

o Ο Σεφέρης διαβάζει Σεφέρη ΙΙ (1965)  

o Μυθιστόρημα (1968/71) Μ. Θεοδωράκη [«Τώρα που θα φύγεις», «Στο στήθος μου η πληγή», «Ο ύπνος σε τύλιξε», «Λίγο ακόμα»] 

o Επιφάνια Αβέρωφ (1968) Μ. Θεοδωράκη [«Κράτησα τη ζωή μου»]  

o Αγωνιστές της λευτεριάς (1971)  Ν. Μαμαγκάκη  [«Αγιανάπα Β΄», «Μπαλλάδα»]  

o Νίκος Κυπουργός 2 (1971) Ν. Κυπουργού [«Αγιανάπα Β’»] 

o Άσμα Ασμάτων (1972) Τερψ. Παπαστεφάνου [μφρ. του ποιήματος του Σολομώντα]  

o Ο Στράτης ο Θαλασσινός ανάμεσα στους αγάπανθους (1973) Γ. Μαρκόπουλου [«Ο Στράτης ο Θαλασσινός ...», «Δημοτικό τραγούδι», «Ο γυρισμός του ξενιτεμένου», «Ανάμεσα σε δυο πικρές στιγμές», «Ο τόπος μας είναι κλειστός», «Λίγο ακόμα»]  

o Ci Melina… m’ etait contee (1973) δίσκος της Μ. Μερκούρη [περιέχει το «Όπου και να ταξιδέψω η Ελλάδα με πληγώνει» σε μουσική συνοδεία Β. Παπαθανασίου]  

o Αφιέρωμα  (1975) Γ. Μαρκόπουλου  [«Η θάλασσα» από τα “Τρία κρυφά ποιήματα”]  

o Τετραλογία (1975) Δ. Μούτση [«Κι αν ο αγέρας φυσά», «Είναι παλιό το λιμάνι», «Πες της το μ’ ένα γιουκαλίλι», «Θρήνος για τον Άδωνη»]  

o Κύκλος Σεφέρη (1976) Η. Ανδριόπουλου [«Εμείς που ξεκινήσαμε», «Επιτύμβιο», «Τρία κόκκινα περιστέρια», «Σαντορίνη», «Κι αν ο αγέρας φυσά», «Αγιανάπα β’», «Το αίμα σου πάγωσε», «Τρεις βράχοι», «Εδώ αράξαμε το καράβι», «Όνειρο», «Εδώ τελειώνουν τα έργα της θάλασσας»]  

o Τρεις κύκλοι (1979) Μ. Θεοδωράκη [περιέχει το «Μυθιστόρημα» και τα «Επιφάνια»]  

o Δεκατέσσερα Τραγούδια (1979) Πάνου Τριανταφυλλίδη [ποιήματα των Αγγουλέ, Κωσταβάρα, Μητροπούλου, Σεφέρη] 

o Μικραίνει ο κόσμος (1982) Στ. Κουγιουμτζή [«Λυπούμαι»]  

o Δεκάλογος (1982) Τ. Αρβανιτάκη  

o Κέρκυρα ’82 : Αγώνες ελληνικού τραγουδιού (1982) [«Θεατρίνοι» σε μουσική Π. Δουρδουμπάκη]  

o Στον Μάνο Λοΐζο (1987) Θ. Μικρούτσικου [«Τρία κόκκινα περιστέρια», «Αυτοκίνητο», «Χάικου β’ & δ’», «Στροφή» (στα αγγλικά)] 

o Μοναχικοί σαλτιμπάγκοι (1987) Θ. Νικόπουλου [«Θεατρίνοι»]  

o Τραγούδια για φωνή και πιάνο (1988) Α. Κουνάδη, Γ. Κουρουπού  

o Four song cicles (1992) [«Σχέδια για ένα καλοκαίρι» σε μουσική Α. Κουνάδη]  

o Μουσική για τον Δομήνικο Θεοτοκόπουλο (1993) Γ. Μαρκόπουλου [«Επί σκηνής»]  

o Τραγούδια για παιδάκια και παιδιά (1994) Μ. Θεοδωράκη  

o Μάσκες (1995) Μάσκες [«Σάββατο 31 Οκτώβρη»]   

o Ανα - γέννηση (1996) Γ. Μαρκόπουλου [«Ποιος άκουσε καταμεσήμερα», «Είναι παλιό το λιμάνι»]  

o Κήποι της νύχτας (1996) Στ. Γαδέδη [«Μόνη»]  

o Χρώματα (1996) Λευκή Συμφωνία [«Κύμα», τραγούδι που στηρίζεται στο ποίημα του Σεφέρη “Ένας λόγος για το καλοκαίρι”] 

o Αθέατος σφυγμός  (1997) Γ. Μαρκόπουλου [«Πότε θα ξαναμιλήσεις» από τη σειρά ποιημάτων “Επί σκηνής”]  

o Ερωτικός λόγος (1997) Χρ. Χατζή (βλ. & Σαπφώ)  

o Κακές συνήθειες  (1998) Μ. Πασχαλίδη [«Αφήγηση»]  

o Αργοναύτες (1998) Η. Ανδριόπουλου  [«Αγιανάπα β’», «Πότε θα ξαναμιλήσεις;», «Σαντορίνη», «Όνειρο», «Ελένη»]  

o Η ωραία μας άγνωστη (1998) Γ. Κουρουπού [«Δεκαέξι χαϊκού»]  

o Θεατρίνοι (1999) Μωρά στη Φωτιά [«Θεατρίνοι Μ.Α.»]  

o Τρύπιες σημαίες (2000) Χ. & Π. Κατσιμίχα [«Σχόλια»]  

o Steps (2000) Χάρη Βρόντου [απόσπασμα από τα «Τρία κρυφά ποιήματα»] 

o Στο φως των άλλων ο κόσμος φθείρεται (2001) Θοδωρή Ζιούτου  

o Οι ένδοξες κατακτήσεις ενός κούκου (2001) Λαμπρινής Σκλήνου (βλ. & Λόρκα, Σέξπιρ)  

o Μελίνα Κανά (2001) δίσκος της Μ. Κανά [«Η λυπημένη» σε μουσική Ν. Πλάτανου]  

o Τραγούδια του έρωτα και της θάλασσας (2001) Θ. Νικόπουλου [«Θεατρίνοι»]  

o Τα όνειρα του μικρού ψαριού (2001) Π. Θεοτοκάτου [«Υπάρχουν χωρίς να το ζητήσει κανείς», «Το φύλλο της λεύκας»]  

o Μουσική σε εικόνες (2002) Ν. Κυπουργού [«Ημερολόγια καταστρώματος» (2001)]  

o Δεκαέξι χαϊκού και άλλες ιστορίες (2002) Sigmatropic (Άκης Μπογιατζής)  

o Eλντοράδο (2002) Κ. Κριτσωτάκη [«Κι αν ο αγέρας φυσά»]  

o Η ανοιχτή θάλασσα (2002) Ανοιχτή Θάλασσα [«Ερωτικός λόγος» σε μουσική Β. Μαρκατώνη]  

o Το χιονόνειρο (2002) Β. Κατσικονούρη [«Το ρόδο της μοίρας» από τον “Ερωτικό Λόγο”]  

o Γαλαξίας Ι (2002) Ιωσήφ Μπενάκη  

o Λόγος μουσικός (2002) [«Επιτύμβιο», «Μέσα στις θαλασσινές σπηλιές», «Raven» σε μουσική Α. Κουνάδη, «Κράτησα τη ζωή μου», «Άνθη της πέτρας» σε μουσική Μ. Θεοδωράκη] 

o Carnaval – Raven (2003) Μίκη Θεοδωράκη [Το “Raven” είναι μελοποίηση του ομώνυμου ποιήματος του Σεφέρη] 

o Sixteen Haiku & Other Stories (2003) Sigmatropic  

o Τρένο στο Ρουφ (2003) [περιέχει το «Χωρίς χρώμα, χωρίς σώμα» σε μουσική Γ. Ανδρέου]  

o Gates of Eden (2004) Νίκου Κυπουργού

o Τραγούδια του Αιγαίου (2006) Ορχήστρα Χρωμάτων [«Μέσα στις θαλασσινές σπηλιές», μουσ. Μ. Θεοδωράκη]

o Το τερραίν του Παραδείσου (2006) Μ. Βουμβάκη [«Η στέρνα»] 

o Το πέρασμά σου (2007) Χειμερινοί Κολυμβητές [«Ερωτικός λόγος»] 

o Way Home (2007) Μαρία Φαραντούρη  [«Ο ύπνος σε τύλιξε» σε μουσική Μ. Θεοδωράκη]  

o Ερωτικός Λόγος (2008) Ν. Μαμαγκάκη [«Ερωτικός λόγος»] 

o Ιδανικές φωνές κι αγαπημένες (2009) επιμέλεια: Αγαθή Γεωργιάδου 

o Σκηνή θεάτρου (2009) Σωτήρη Σαρκαβάζη [«Παντούμ»] 

o Όμορφοι και ηττημένοι (2010) Αλέξ. Εμμανουηλίδη [«Θεατρίνοι»]

o Εντεύθεν (2015) Γ. Μαρκόπουλου [«Η λυπημένη»]

o Άγρυπνο φεγγάρι (2019) Νότη Μαυρουδή


7 σχόλια:

χρόνης είπε...

Επίσης στο "Ανα-γέννηση: Κρήτη Ανάμεσα Σε Βενετιά Και Πόλη" μελοποιήθηκαν το "Ποιός Άκουσε Καταμεσήμερα" & το "Είναι Παλιό Το Λιμάνι". Στο "Ἐντεῦθεν" μελοποιήθηκε "Η Λυπημένη".

Άαβας / d58 είπε...

Πολύ σωστά. Και μιας και η κουβέντα ξεκίνησε, προσθέτω στην παρουσίαση παρμένο από το αρχείο μου τον πλήρη κατάλογο του μελοποιημένου (και δισκογραφημένου) Σεφέρη

χρόνης είπε...

Και φυσικά η μελοποίηση [και υποδειγματική ηχογράφηση με την Σοφία Μιχαηλίδου] από τον Ν. Καλλίτση του ποιήματος "Στην άλλη όχθη".

Άαβας / d58 είπε...

Έχει δισκογραφηθεί η μελοποίηση του Νίκου Καλλίτση που αναφέρεις;

χρόνης είπε...

Γνωρίζω ότι η συγκεκριμένη ηχογράφηση σε ενορχήστρωση του ίδιου του συνθέτη κυκλοφόρησε το 2013 στο κανάλι του Νίκου Καλλίτση στο YouTube. Αμφιβάλλω αν κυκλοφόρησε σε δίσκο του εμπορίου.

Άαβας / d58 είπε...

Α, εντάξει! Το τι κυκλοφορεί στο youtube είναι ανεξέλεγκτο και δεν το παρακολουθώ. Με ενδιαφέρει μόνο η κανονική δισκογραφία.

χρόνης είπε...

Ακόμα μία πιθανόν όχι δισκογραφημένη μελοποίηση είναι από τον Γιώργο Κοτσώνη του ποιήματος του Σεφέρη “Αγιάνναπα Β΄” με ερμηνεύτρια την Μαίρη Αλεξοπούλου. Ίσως εκδόθηκε στο δίσκο του 1969 με τίτλο: “Μουσική και τραγούδια του Γιώργου Κοτσώνη”. Λέω ίσως διότι δεν έχω δει καν το δίσκο και δεν είναι σαφής η περιγραφη του Ρ.Ι.Κ. σχετικά με το συγκεκριμένο υπέροχο τραγούδι.