Στάμος Σέμσης, Έλλη Πασπαλά: Σε ποιο Θεό να πιστέψω (2002)

Χρειάστηκαν σχεδόν δέκα χρόνια μετά τη συνεργασία τους στο άλμπουμ Living a Lie (1993), για να ξανασυναντηθούν ο Στάμος Σέμσης και η Έλλη Πασπαλά, αφού στο μεταξύ ο συνθέτης έκανε πολύ ενδιαφέροντα ανοίγματα και σε άλλους, πιο εμπορικούς ερμηνευτές, όπως η Τάνια Τσανακλίδου ("Ναδίρ", 1991), ο Γιώργος Νταλάρας ("Στην Ελλάδα κάνει κρύο", 1995) και η Μελίνα Κανά ("Γενναίοι έρωτες", 1997), παράλληλα με κάποιες μουσικές επενδύσεις θεατρικών παραγωγών.

Το 2002 λοιπόν κυκλοφόρησε ο κύκλος τραγουδιών "Σε ποιο Θεό να πιστέψω" με αποκλειστική ερμηνεύτρια την Έλλη Πασπαλά στην τέταρτη συνεργασία της με τον συνθέτη. Οι στίχοι των τραγουδιών υπογράφονται από τον Νίκο Μωραΐτη, ο οποίος είχε ήδη φτιάξει το δικό του όνομα στο χώρο του ποπ τραγουδιού με την πολύ πετυχημένη εμπορικά θητεία του πλάι στον Μιχάλη Χατζηγιάννη. Και φαίνεται πως το συγκεκριμένο στιχουργικό ύφος ταίριαζε και στον Σέμση που νωρίτερα είχε δώσει πολύ ενδιαφέροντα δείγματα ποιοτικού ποπ τραγουδιού με πολύ υψηλότερες ασφαλώς ποιοτικές προδιαγραφές και απαιτήσεις από τα εύπεπτα τραγουδάκια του Χατζηγιάννη.

Ο συνθέτης βέβαια εδώ δεν προσχωρεί άνευ όρων στο ποπ ύφος, αλλά ισορροπεί επιδέξια μεταξύ ελαφρού και σύνθετου ηλεκτρονικού ήχου κινούμενος συχνά πάνω σ' ένα τεντωμένο σκοινί που ανά πάσα στιγμή απειλεί την εύθραυστη αυτή ισορροπία, χωρίς ωστόσο ποτέ να συμβαίνει η ανεπιθύμητη ανατροπή. Το αποτέλεσμα είναι εξαιρετικό και δε διστάζω να θεωρήσω αυτή τη δουλειά του Σέμση την καλύτερη που μας έχει δώσει ως τώρα, καθώς έχουμε τελικά ένα σύνολο με μερικά πανέμορφα τραγούδια ("Ακρογιαλιά", "Σε ποιον Θεό να πιστέψω", "Καλά Νερά", "Μες στα μάτια ποιανού", "Το πρώτο βλέμμα"), τα οποία μπορεί να μη γνώρισαν ιδιαίτερη εμπορική απήχηση, αλλά διατηρούν ολοζώντανη μέχρι σήμερα την πρώτη τους φρεσκάδα κι αποπνέουν μια διάθεση ρεμβασμού και ανέμελης ονειροπόλησης.

Σημειώνω ότι σε δύο τραγούδια οι στίχοι γράφτηκαν από τον Γιώργο Θεοφανόπουλο-Χατζιδάκι.

Στάμος Σέμσης, Έλλη Πασπαλά: Living a Lie (1993)

Με τον αγγλόφωνο κύκλο τραγουδιών Living a Lie κλείνει ο πρώτος γύρος συνεργασίας του συνθέτη Στάμου Σέμση με την υπέροχη ερμηνεύτρια Έλλη Πασπαλά. Είχαν προηγηθεί τα άλμπουμ Cairo (1989), πάλι με αγγλόφωνο στίχο, και Το νησί των Λωτοφάγων (1990), πρώτη δουλειά του συνθέτη με στίχους ελληνικούς.

Η τρίτη λοιπόν ηχογράφηση του Στάμου Σέμση επανέρχεται στο σημείο αφετηρίας του καταφεύγοντας και πάλι σε στίχο αγγλόφωνο που υπογράφει ο Laurence Roman. Στην πραγματικότητα όμως ο κύκλος αυτός δεν είναι παρά μια ανακεφαλαίωση του υλικού των δύο δίσκων που προηγήθηκαν και κυρίως του δεύτερου, με τη διαφορά βέβαια ότι οι ελληνικοί στίχοι του Βασίλη Νικολαΐδη μεταφέρθηκαν στην αγγλική γλώσσα, ενώ μικρές τροποποιήσεις έγιναν στην ενορχήστρωση των τραγουδιών.

Τα τραγούδια κινούνται στο ύφος της αμερικάνικης ποπ μπαλάντας με στοιχεία τζαζ και ροκ κι ένα ηλεκτρονικό υπόστρωμα που υπογραμμίζει διακριτικά τις όμορφες μελωδίες υποδηλώνοντας προφανείς επιρροές του συνθέτη από το ύφος της Λένας Πλάτωνος που είχε προηγηθεί κατά μία δεκαετία. Η Έλλη Πασπαλά λόγω των μουσικών της καταβολών εναρμονίζεται ιδανικά με το κλίμα των τραγουδιών και τα αποδίδει υπέροχα. Η ηχογράφηση έγινε στο Λονδίνο κι ο δίσκος εκδόθηκε το 1993 από την ΑΚΤΗ.

Στάμος Σέμσης, Έλλη Πασπαλά: Το νησί των Λωτοφάγων (1990)

Ο Στάμος Σέμσης και η Έλλη Πασπαλά πρωτοσυναντήθηκαν το 1989 στο δίσκο Cairo, την πρώτη προσωπική δουλειά του συνθέτη, όπου η εξαίρετη ερμηνεύτρια τραγούδησε το κομμάτι "Peter". Ένα χρόνο λοιπόν μετά αποφάσισαν να προχωρήσουν σε μια ολοκληρωμένη συνεργασία που κυκλοφόρησε το 1990 με τίτλο "Το νησί των Λωτοφάγων". Ο γνωστός τραγουδοποιός Βασίλης Νικολαΐδης εδώ εμφανίζεται ως στιχουργός στα δέκα τραγούδια του δίσκου.

Ανάλαφροι και μοντέρνοι ηλεκτρο-πόπ ρυθμοί με πινελιές τζαζ και ροκ. Ο Στάμος Σέμσης αποκαλύπτει τη σπουδαία μελωδική του φλέβα που ακροβατεί - κάπως ριψοκίνδυνα ενίοτε - μεταξύ έντεχνου και ηλεκτρονικού ήχου. Εδώ η ισορροπία επιτυγχάνεται χάρις στη λεπτοδουλεμένη ενορχήστρωση και την εκφραστική επάρκεια της φωνής που τα ερμηνεύει. Η Πασπαλά δείχνει να βρίσκεται σε οικείο περιβάλλον και αποδίδει με πολύ πειστική ακρίβεια τα τραγούδια.

Η στιχουργική του Νικολαΐδη είναι από τα πιο ενδιαφέροντα στοιχεία του δίσκου. Ευρηματικοί στίχοι με ερωτικό υπόβαθρο και πρωτότυπη έκφραση και θεματική. Ξεχωρίζω το θαυμάσιο τραγούδι "Βίοι Παράλληλοι", όπου βρίσκονται στην καλύτερη στιγμή τους και οι τρεις βασικοί συντελεστές του δίσκου, συνθέτης, στιχουργός και ερμηνεύτρια.

Την ενορχήστρωση υπογράφει ο συνθέτης, ο οποίος παίζει και τα περισσότερα όργανα συνοδευόμενος απ' τον David Lynch στο σαξόφωνο, τον Πάνο Κατσιμίχα στη φυσαρμόνικα και τον Γιάννη Σπάθα στην ηλεκτρική κιθάρα.

Στάμος Σέμσης: Cairo (1989)

Η Έλλη Πασπαλά έχει καταγράψει ποικίλες και άκρως ενδιαφέρουσες συνεργασίες μετά την αυτονόμησή της από τη βαριά σκιά του Μάνου Χατζιδάκι. Έτσι λοιπόν αμέσως μετά τον πρώτο προσωπικό της δίσκο ("Στη λάμψη του φεγγαριού", 1988) βρέθηκε δίπλα στον εκκολαπτόμενο τότε τραγουδοποιό Στάμο Σέμση, με τον οποίο θα συμπορευτεί για σχεδόν μια 15ετία, μια συνεργασία που έχει καταγραφεί σε τέσσερις συνολικά δίσκους.

Ο Στάμος Σέμσης (γενν. 1964) προέρχεται από μεγάλη μουσική οικογένεια, αφού παππούς του ήταν ο θρυλικός βιολιστής του ρεμπέτικου Δημήτρης Σέμσης ή Σαλονικιός, ενώ ο πατέρας και ο αδελφός του ήταν επίσης σημαντικοί βιολονίστες σε συμφωνικά ορχηστρικά σχήματα. Ο ίδιος σπούδασε επίσης κλασικό βιολί, αλλά ειδικεύτηκε τελικά στη βιόλα, όργανο που συχνά ενσωματώνει επιδέξια και διακριτικά στην ορχήστρα των τραγουδιών του προσδίδοντας ένα πολύ ιδιόμορφο ηχόχρωμα.

Η πρώτη δισκογραφική κατάθεση του Στάμου Σέμση σημειώθηκε το 1989 με το αγγλόφωνο άλμπουμ "Cairo" που εκδόθηκε από την ΑΚΤΗ και περιλαμβάνει δέκα τραγούδια σε μουσική, στίχους και ερμηνεία δικά του, με εξαίρεση το τραγούδι "Peter" που ερμηνεύει η Έλλη Πασπαλά εγκαινιάζοντας τη μακρόχρονη συνεργασία τους. Τα τραγούδια κινούνται στο ύφος της αμερικάνικης ποπ με επιρροές από τη τζαζ και το φολκ ρεύμα, ενίοτε με απόηχους από ξένες μελωδίες (π.χ. "Accordeon") με εμφανή αναφορά στον Leonard Cohen. Συνεργάτες του σ' αυτή την ηχογράφηση ο Τ. Καλλιανιώτης στην κιθάρα, ο Χ. Τσιρέκας στα κρουστά και ο Δημ. Γούζιος στο βιολοντσέλο.

Πάντως η πρωτόλεια αυτή δουλειά αποκαλύπτει ένα πηγαίο ταλέντο που θα μας δώσει πολύ ενδιαφέροντα πράγματα τα επόμενα χρόνια μέσα από ποικίλες συνεργασίες με αξιόλογους ερμηνευτές, πέρα από την Έλλη Πασπαλά, όπως η Τάνια Τσανακλίδου, ο Γιώργος Νταλάρας, η Μελίνα Κανά, η Μαρία Σπυροπούλου, η Ανδριάνα Μπάμπαλη και η Νατάσσα Μποφίλιου.

Έλλη Πασπαλά: Στη λάμψη του φεγγαριού (1988)

Αμερικανοθρεμμένη μουσικά η Έλλη Πασπαλά ξεπρόβαλε αιφνιδιαστικά στο εγχώριο μουσικό τοπίο το 1982 με την παράσταση της "Πορνογραφίας" του Μάνου Χατζιδάκι, για να συμπορευτεί με τον μεγάλο συνθέτη πολύ γόνιμα τα επόμενα χρόνια, μέχρι ν' αποφασίσει ν' ανοίξει τα φτερά της σε αυτόνομα ταξίδια συνεργαζόμενη με πολλούς συνθέτες είτε της παλιότερης γενιάς, όπως ο Νότης Μαυρουδής και ο Διονύσης Σαββόπουλος, είτε - κυρίως - της νεότερης, όπως ο Στάμος Σέμσης, ο Νίκος Ξυδάκης, ο Παναγιώτης Καλαντζόπουλος, η Ευανθία Ρεμπούτσικα, ο Νίκος Πορτοκάλογλου, ο Νίκος Αντύπας και οι αδελφοί Κατσιμίχα.

Η θαυμάσια φωνή της έδειξε από την αρχή ότι κουβαλούσε βαθιές τζαζ καταβολές από τα χρόνια της Νέας Υόρκης κι αυτό τη βοήθησε να διαμορφώσει ένα πολύ εκφραστικό και άμεσα αναγνωρίσιμο ύφος στις προσωπικές της δουλειές που συχνά απλώνονται και στον διεθνή ήχο.

Το 1988 η Έλλη Πασπαλά επιχείρησε το πρώτο προσωπικό της δισκογραφικό διάβημα με το άλμπουμ "Στη λάμψη του φεγγαριού", προφανώς στον απόηχο της ομώνυμης αμερικανικής ταινίας που είχε παιχτεί την προηγούμενη χρονιά, επιλέγοντας να αποδώσει σε δεύτερη εκτέλεση ένα σπουδαίο υλικό κινηματογραφικής κυρίως προέλευσης με τις υπογραφές εμβληματικών δημιουργών του χώρου, όπως οι Kurt Weill, Nino Rota, Nicola Piovani, Randy Newman, Michel Jonasz και Maurice Jaubert.

Ο πιανίστας Θόδωρος Κοτεπάνος έχει ενορχηστρώσει με γνώση κι ευαισθησία το κλασικό αυτό υλικό, ενώ η Έλλη Πασπαλά καταθέτει έξοχες ερμηνείες που δε θα ήταν υπερβολή να ισχυριστεί κανείς ότι πυροδοτούν το όψιμο ενδιαφέρον του ελληνικού κοινού για το συγκεκριμένο είδος τραγουδιού.

Η Αλίκη Καγιαλόγλου τραγουδά fados και διαβάζει τη Θαλασσινή Ωδή (2007)

Η Αλίκη Καγιαλόγλου δεν επαναπαύτηκε ποτέ στις δάφνες των εμβληματικών ερμηνειών της σε έργα του Μίκη Θεοδωράκη ή του Μάνου Χατζιδάκι ή και του Νίκου Χουλιαρά, αλλά δοκίμασε τις δυνάμεις της σε ποικίλα μουσικά είδη, ελληνικά και ξένα, καταθέτοντας σημαντικές ερμηνείες, έστω κι αν δεν έτυχαν της οφειλόμενης αναγνώρισης και εμπορικής αποδοχής. Απτόητη η ίδια συνέχισε το μοναχικό της δρόμο σε υψηλά πάντα ποιοτικά στάνταρ, ενώ οι ζωντανές της εμφανίσεις - λιγοστές και εκλεκτικές - σε μικρούς χώρους αποτελούν ένα είδος μυσταγωγίας για τους πιστούς της φίλους.

Ήδη έχουμε αναφερθεί στην πρώιμη εργασία της πάνω σε παραδοασιακά ισπανόφωνα τραγούδια και σήμερα θέλω να σταθούμε στην προσέγγισή της και στην πορτογαλική μουσική παράδοση, στο ιστορικό είδος του fado που έχει βαθιές ρίζες στο μακρινό παρελθόν της Πορτογαλίας, αλλά επίσημα βρίσκουμε τις πρώτες αναφορές στο είδος κάπου στις αρχές του 19ου αιώνα στη Λισαβόνα. Η ονομασία (fado) του τραγουδιού αυτού προέρχεται από τη λατινική λέξη fatum (=μοίρα, πεπρωμένο) κι αναφέρεται στο μελαγχολικό του ύφος με θεματολογία γύρω από τη ζωή των φτωχών ανθρώπων, των απλών εργατών, των ψαράδων και των ναυτικών. Η εθνική τραγουδίστρια της Πορτογαλίας, η συγκλονιστική Amalia Rodrigues (1920-1999), στάθηκε η πρέσβειρα του είδους στο παγκόσμιο κοινό και, κατά ομολογία της Αλίκης Καγιαλόγλου, το προσωπικό της ίνδαλμα που από παιδί την οδήγησε στη μελέτη του είδους και στις πολλαπλές της απόπειρες να το ερμηνεύσει.

Το 2007 λοιπόν η Αλίκη Καγιαλόγλου ηχογράφησε με δική της παραγωγή στην ετικέτα Συν Αθηνά και χείρα κίνει έναν κύκλο εννέα fados στην πρωτότυπη γλώσσα προσθέτοντας η ίδια κάποια ελληνικά σχόλια. Τη συνοδεύει με την κιθάρα του ο Μιχάλης Σουρβίνος. Η ίδια επίσης διαβάζει την ελληνική απόδοση του σπουδαίου ποιήματος "Θαλασσινή ωδή" του μεγάλου πορτογάλου ποιητή Fernando Pessoa (1888-1935)  σε μετάφραση της Μαρίας Παπαδήμα.

Αξιοσημείωτο είναι ότι το συγκεκριμένο υλικό η ερμηνεύτρια το 2017 το παρουσίασε και ως μουσικοθεατρικό δρώμενο στο Ηράκλειο της Κρήτης σε σκηνοθεσία του Δήμου Αβδελιώδη.

Αλίκη Καγιαλόγλου: Τραγούδια από την Ισπανία & τη Λατινική Αμερική (1986)

Η Αλίκη Καγιαλόγλου ξεπήδησε μέσα από τη σπουδαία Χορωδία Τρικάλων της Τερψιχόρης Παπαστεφάνου, στο δίσκο της οποίας "Πόλεμος και Ειρήνη" (1979) είχε την ευκαιρία να κάνει την πρώτη σόλο δισκογραφική της παρουσία, πριν ξεκινήσει μια πολύ αξιόλογη καριέρα που σημαδεύτηκε από τις συνεργασίες της με τους δυο κορυφαίους μας συνθέτες, τον Μίκη Θεοδωράκη ("Φαίδρα, τραγούδια αγάπης", 1985) και τον Μάνο Χατζιδάκι ("Είδωλα", 1988, "Αντικατοπτρισμοί", 1993).

Το 1986 λοιπόν η Αλίκη Καγιαλόγλου ηχογράφησε τον πρώτο προσωπικό της δίσκο με "Τραγούδια από την Ισπανία και τη Λατινική Αμερική" που εκδόθηκε από τον Σείριο του Μάνου Χατζιδάκι. Ο επίσημος τίτλος του δίσκου είναι: "Caminante no hay camino se hace camino al andar" και στα ελληνικά: "Οδοιπόρε, δρόμος δεν υπάρχει, το δρόμο τον ανοίγεις προχωρώντας".

Πρόκειται για μια ενδιαφέρουσα συλλογή δεκατριών παραδοσιακών ισπανόφωνων τραγουδιών ανώνυμων και επώνυμων δημιουργών από την Ισπανία και τη Λατινική Αμερική. Μερικά από τα τραγούδια μάλιστα ανάγονται στην εποχή της Αναγέννησης (16ος αι.). Ο Νίκος Κυπουργός επιμελήθηκε τη διασκευή των τραγουδιών, ενώ ο σπουδαίος κλασικός κιθαριστής Κώστας Γρηγορέας συνόδευσε την Αλίκη Καγιαλόγλου στην ερμηνεία τους. Το ένθετο φυλλάδιο περιλαμβάνει τους στίχους όλων των τραγουδιών στα ισπανικά αλλά και μεταφρασμένους στα ελληνικά από την Αγαθή Δημητρούκα.

Τάνια Τσανακλίδου: Piaf (1981)

Είχε την τύχη στα πρώτα της βήματα να συμπορευτεί με άξιους δημιουργούς (Γιάννης Σπανός, Γιάννης Μαρκόπουλος, Χρήστος Λεοντής, Χριστόδουλος Χάλαρης) που έδωσαν ισχυρή ώθηση για τη μεγάλη καριέρα που ακολούθησε, έστω και με κάποιους περιστασιακούς κλυδωνισμούς, καθιερώνοντας την Τάνια Τσανακλίδου στις κορυφαίες ερμηνεύτριες της γόνιμης γενιάς του '70 με κείνο το μοναδικό ελεγειακό χρωματισμό της φωνής της που έχει αφήσει βαθύ το στίγμα του σε πάμπολλες αλησμόνητες και κλασικές πλέον ερμηνείες της.

Είναι ωστόσο αξιοσημείωτο ότι οι παιδικές θεατρικές της καταβολές συχνά την οδήγησαν σε επιλογές σκηνικού χαρακτήρα καταφέρνοντας έτσι να χτίσει το δικό της μύθο ως μουσικοθεατρική περσόνα. Αυτήν ακριβώς την πλευρά του ταλέντου της ήρθε να πιστοποιήσει η παράσταση "Piaf" βασισμένη στο ομώνυμο αγγλόφωνο μιούζικαλ της Pam Gems που είχε ανέβει το 1978 στο Λονδίνο και στη συνέχεια σε πολλές άλλες μεγάλες πόλεις του κόσμου με τεράστια επιτυχία.

Βέβαια δε χρειάζεται εδώ να κάνουμε τις συστάσεις της Edith Piaf (1915-1963), αυτής της τόσο αγαπημένης γαλλίδας τραγουδίστριας του μεσοπολέμου και των πρώτων μεταπολεμικών χρόνων, της αποκαλούμενης και "σπουργιτάκι του Παρισιού". Για την πολυτάραχη ζωή και το πηγαίο της ταλέντο έχουν γραφτεί δεκάδες θεατρικά έργα, σενάρια και κείμενα αντλώντας συνήθως την έμπνευσή τους από τη θεματολογία των εξαίσιων τραγουδιών της.

Δήμητρα Γαλάνη: Μύθοι της Ευρώπης (1991)

Εγκαινιάζουμε σήμερα ένα μικρό αφιέρωμα σε ελληνίδες ερμηνεύτριες που ηχογράφησαν δίσκους με υλικό από το διεθνές ρεπερτόριο, έστω κι αν ενίοτε το διανθίζανε και με κάποιες ελληνικές πινελιές που πάντως είχαν μια διεθνή ακτινοβολία.

Ανάμεσα στις ερμηνεύτριες αυτές διαλέγω πρώτα την κορυφαία ελληνική φωνή της δεκαετίας του '70, την εξαιρετική Δήμητρα Γαλάνη που πρωτοεμφανίστηκε στο κλείσιμο της δεκαετίας του '60 δίπλα στον Δήμο Μούτση, αλλά στη συνέχεια έχτισε ένα ακαταμάχητο ρεπερτόριο με εμβληματικές συνεργασίες έχοντας για μεγάλο της μέντορα έναν Μάνο Χατζιδάκι!

Το 1991 η Δήμητρα Γαλάνη αποφάσισε να διευρύνει την ερμηνευτική της γκάμα με το άλμπουμ "Μύθοι της Ευρώπης" με υλικό από ζωντανή ηχογράφηση συναυλίας που πραγματοποιήθηκε το 1989 στο Ρωμαϊκό Ωδείο της Πάτρας έχοντας δίπλα της τη σπουδαία τραγουδοποιό Λένα Πλάτωνος, η οποία ενορχήστρωσε και διηύθυνε τα τραγούδια. Δεν είναι ασφαλώς τυχαίος ο τίτλος του δίσκου, αφού τα επιλεγμένα τραγούδια υπογράφονται από μυθικές μορφές της ευρωπαϊκής μουσικής, όπως ο Kurt Weill, ο Nino Rota και ο John Lennon. Τα τραγούδια του Nino Rota προέρχονται κυρίως από ταινίες του Fellini, ενώ τα τραγούδια του Kurt Weill αναδίνουν εκείνη την ιδιαίτερη ατμόσφαιρα του μεσοπολεμικού καμπαρέ.

Στο ηχογράφημα περιλαμβάνονται επίσης και δυο υπέροχα τραγούδια του Μάνου Χατζιδάκι, το αξεπέραστης ομορφιάς και πολυτραγουδισμένο "All Alone Am I" (στα ελληνικά "Μην τον ρωτάς τον ουρανό") που πρωτοακούστηκε στην ταινία "Το νησί των γενναίων" (1959) από τη Τζένη Καρέζη, και το τζαζ χρωματισμού "In the Cool of the Day" που πρώτος ερμήνευσε το 1963 ο Nat King Cole στην ομώνυμη ταινία, ενώ στα ελληνικά το πρωτοακούσαμε από τη Μαίρη Λίντα σε στίχους του Νίκου Γκάτσου.

Ελένη Καραΐνδρου: Το μετέωρο βήμα του πελαργού (1991)

Το 1991 από τη Minos κυκλοφόρησε η μουσική της Ελένης Καραΐνδρου για την ταινία του Θόδωρου Αγγελόπουλου "Το μετέωρο βήμα του πελαργού". Με το soundtrack αυτό έκλεισε και ο μακροχρόνιος κύκλος συνεργασίας της μεγάλης συνθέτριας με τη συγκεκριμένη εταιρία, ενώ την ίδια χρονιά εγκαινιάστηκε η συνεργασία της με τη γερμανική εταιρία ECM του σπουδαίου μουσικού παραγωγού Manfred Eicher, η οποία συνεχίζεται μέχρι και σήμερα.

Η ταινία λοιπόν αυτή, βασισμένη στο μοτίβο της προσφυγιάς που κυριαρχεί στη θεματολογία του σκηνοθέτη, έχει για πρωταγωνιστές της δυο μεγάλα ονόματα του ευρωπαϊκού κινηματογράφου, τον Μαρτσέλο Μαστρογιάνι (για δεύτερη φορά σε ταινία του Αγγελόπουλου, πέντε χρόνια μετά τον "Μελισσοκόμο") και την υπέροχη Ζαν Μορό, μαζί με μια πλειάδα Ελλήνων ηθοποιών, όπως ο Ηλίας Λογοθέτης, ο Αθηνόδωρος Προύσαλης, ο Χριστόφορος Νέζερ, ο Δημήτρης Πουλικάκος, ο Γεράσιμος Σκιαδαρέσης και πολλοί άλλοι.

Ατυχώς η ταινία, παρά το υψηλό ποιοτικό της επίπεδο, περισσότερο συζητήθηκε για τις σκοταδιστικές αντιδράσεις του μακαρίτη μητροπολίτη Καντιώτη στην ακριτική Φλώρινα, όπου πραγματοποιήθηκαν μετά πολλών εμποδίων τα γυρίσματα αποσπώντας ως πρώτο τρόπαιο τον ...αφορισμό του σκηνοθέτη και του πρωταγωνιστή!  

Πάντως η μουσική της Ελένης Καραΐνδρου, μακριά απ' όλες αυτές τις εξωφρενικές μικρότητες, κινείται για άλλη μια φορά στην υψηλή σφαίρα της απόλυτης τέχνης με εξαίσια μουσικά θέματα συμφωνικής γραφής, αλλά και λαϊκά μοτίβα, όπως το κεφάτο "Χασαποσέρβικο" με σόλο ακοντεόν ή το λαϊκό τραγούδι "Πανσέληνος ο έρωτας" σε στίχους Κ.Χ. Μύρη που ερμηνεύει έξοχα η Χαρούλα Αλεξίου.

Αξίζει να σημειώσουμε ότι το ίδιο υλικό εμπλουτισμένο με επιπλέον θέματα επανεκδόθηκε την επόμενη χρονιά από την ECM, χωρίς το λαϊκό τραγούδι. Στην εκτέλεση των κομματιών συμμετέχουν σπουδαίοι Έλληνες μουσικοί και μόνιμοι συνεργάτες της Καραΐνδρου, μεταξύ των οποίων ο Βαγγέλης Χριστόπουλος (όμποε), ο Δημήτρης Βράσκος (βιολί), ο Χρήστος Σφέτσας (βιολοντσέλο) και ο Ανδρέας Τσεκούρας (ακορντεόν). Την ορχήστρα εγχόρδων διευθύνει ο Λευτέρης Χαλκιαδάκης.

Ελένη Καραΐνδρου: Ανέκδοτες ηχογραφήσεις (1990)

Από τη Minos-EMI κυκλοφόρησε το 1990 ο δίσκος της Ελένης Καραΐνδρου με τον εύγλωττο τίτλο "Ανέκδοτες Ηχογραφήσεις", που αποτελεί μιαν εξαιρετική συλλογή μια σκόρπιες ηχογραφήσεις της προορισμένες για διάφορες σκηνικές παραγωγές, δηλαδή για την τηλεόραση, το ραδιόφωνο, το θέατρο και τον κινηματογράφο. 

Συγκεντρώθηκαν συνολικά 32 θέματα που δεν είχαν εκδοθεί άλλη φορά σε δίσκο, τα περισσότερα από τα οποία αποτελούσαν τα βασικά μουσικά μοτίβα των αντίστοιχων παραγωγών. Το παλαιότερο χρονολογείται το 1976 και προέρχεται από την τηλεοπτική σειρά "Γαλήνη", ενώ το νεότερο από τη θεατρική παράσταση "Διαμάντια και Μπλουζ" (1990). Το μεγαλύτερο ποσοστό των θεμάτων αυτών ανήκει στο θέατρο, όπου η Καραΐνδρου έχει αφιερώσει - περισσότερο κι απ' τον κινηματογράφο - με ζηλευτή αφοσίωση και ταπεινότητα το μέγιστο μέρος της συνθετικής της δραστηριότητας συνεργαζόμενη κατά καιρούς με σημαντικούς σκηνοθέτες, όπως ο Σπύρος Ευαγγελάτος, ο Γιώργος Μιχαηλίδης, ο Ζιλ Ντασσέν, ο Λευτέρης Βογιατζής, ο Βασίλης Παπαβασιλείου και φυσικά ο σύζυγός της Αντώνης Αντύπας. 

Από τις κινηματογραφικές της μουσικές εδώ έχουν επιλεγεί μουσικά θέματα από ταινίες πέρα από τη συνεργασία της με τον Θόδωρο Αγγελόπουλο, μιας και τα soundtrack αυτής της συνεργασίας έχουν ήδη δισκογραφηθεί αυτόνομα με εξαίρεση τη μουσική της ταινίας "Τοπίο στην ομίχλη" (1988). Αξίζει να σημειώσω ότι η παρούσα συλλογή περιέχει κι ένα από τα σπάνια τραγούδια της Ελένης Καραΐνδρου, το υπέροχο "Μη μου μιλάς γι' αγάπη" σε στίχους του Αντώνη Αντύπα και ερμηνεία της Άννας Παρλαπάνου από τη ραδιοφωνική μετάδοση του θεατρικού "Ο Γλάρος" του Τσέχοφ (1989). 

Στην ερμηνεία των συνθέσεων έχει επιστρατευτεί η αφρόκρεμα των Ελλήνων μουσικών κι έτσι το αποτέλεσμα είναι απόλυτα άρτιο και συναρπαστικό. Ανάμεσά τους κι ο Γιώργος Νταλάρας ως σολίστ του μπουζουκιού! 

Χωρίς περιστροφές οφείλω να δηλώσω ότι πρόκειται για μια αριστουργηματική έκδοση που αποκαλύπτει με τρόπο αποστομωτικό την ιδιοφυία της σπουδαίας δημιουργού με δείγματα δουλειάς από όλο το φάσμα της σκηνικής τέχνης αποδεικνύοντας συγχρόνως πόσο λίγα πράγματα γνωρίζουμε ουσιαστικά για το έργο της. Για παράδειγμα, ακούστε και ξανακούστε το εναρκτήριο κομμάτι του δίσκου που προέρχεται από την παράσταση του μεσαιωνικού δράματος "Δαβίδ" (1980). Ένα αριστούργημα με μπαρόκ αποχρώσεις σε μορφή σονάτας για βιολοντσέλο, άρπα, βιολί, βιόλα, φλάουτο και τσέμπαλο!

Ελένη Καραΐνδρου: L' Africana (1990)

Στο περιθώριο της γόνιμης συνεργασίας της με τον Θόδωρο Αγγελόπουλο το 1990 η Ελένη Καραΐνδρου βρέθηκε να συνεργάζεται με τη γερμανίδα σκηνοθέτρια και ηθοποιό Margarethe von Trotta ντύνοντας μουσικά την ταινία "L' Africana" (ο τίτλος βέβαια θυμίζει την ομώνυμη ρομαντική όπερα του Giacomo Meyerbeer), μια ερωτική ιστορία δύο γυναικών που ο κοινός τους έρωτας για έναν άνδρα διαλύει τη δυνατή τους φιλία. Πρωταγωνιστούν οι: Stefania Sandrelli, Barbara Sukowa και Sami Frey.

Η Ελένη Καραΐνδρου έγραψε άλλο ένα υπέροχο soundtrack με όμορφα ατμοσφαιρικά θέματα σε ένα κλίμα ονειροπόλησης και επίμονης αναδρομής στο παρελθόν καταφεύγοντας στη συχνή χρήση παραλλαγών μέσα από μια συναρπαστική διάθεση αυτοσχεδιασμού με τζαζ και μπλουζ μελωδίες που κορυφώνονται στο θαυμάσιο οργανικό φινάλε.

Μαζί της οι σταθεροί της συνεργάτες μουσικοί, όπως ο Βαγγέλης Χριστόπουλος (όμποε), ο Νίκος Γκίνος (κλαρινέτο), ο David Lynch (σαξόφωνο), ο Ανδρέας Ροδουσάκης (κοντραμπάσο), αλλά και ο Γιάννης Σπάθας, ο Νίκος Αντύπας και ο Τάκης Φαραζής, ενώ τα συμφωνικά μέρη αποδίδει ορχήστρα εγχόρδων υπό τη διεύθυνση του Λευτέρη Χαλκιαδάκη.

Ελένη Καραΐνδρου: Τοπίο στην ομίχλη (1988, ανέκδοτο soundtrack)

Το 1988, στη μεγάλη συναυλία της στο Ηρώδειο, η Ελένη Καραΐνδρου παρουσίασε ζωντανά σε πρώτη μετάδοση τα βασικά θέματα (Adagio, Θέμα του ταξιδιού) που έγραψε την ίδια χρονιά για την ταινία "Τοπίο στην ομίχλη", τρίτη κατά σειρά συνεργασία της με τον μεγάλο σκηνοθέτη Θόδωρο Αγγελόπουλο.

Η ταινία, βραβευμένη σε πολλά διεθνή φεστιβάλ (Βερολίνο, Βενετία, Σικάγο), βασίστηκε σε σενάριο του σκηνοθέτη και των συνεργατών του Θανάση Βαλτινού και Τονίνο Γκουέρα. Αφηγείται την ιστορία δυο παιδιών που αναζητώντας τον χαμένο τους πατέρα ψάχνουν απεγνωσμένα τον τρόπο να ταξιδέψουν στη Γερμανία, για να τον βρουν. Πρωταγωνιστούν τα παιδιά: Μιχάλης Ζέκε και Τάνια Παλαιολόγου. Μαζί τους μια πλειάδα γνωστών ηθοποιών, όπως: Στράτος Τζώρτζογλου, Εύα Κοταμανίδου, Αλίκη Γεωργούλη, Βαγγέλης Καζάν, Βασίλης Κολοβός, Ηλίας Λογοθέτης, Γεράσιμος Σκιαδαρέσης και Τάσος Παλαντζίδης.

Η Ελένη Καραΐνδρου έγραψε μια μουσική πλημμυρισμένη από λυρικά χρώματα που αποτυπώνει εύγλωττα την αγωνία και τη διάθεση φυγής των δύο παιδιών. Κορυφαία στιγμή το εξαίσιο Adagio που συμβολίζει την απεγνωσμένη αναζήτηση του χαμένου πατέρα, μια μελωδία που διατρέχει ολόκληρη την ταινία από την αρχή ως το φινάλε με μικρές παραλλαγές.

Το συγκεκριμένο soundtrack δεν εκδόθηκε ποτέ αυτοτελώς σε δίσκο, όπως οι άλλες κινηματογραφικές δουλειές της Καραΐνδρου, ίσως γιατί το υλικό είναι περιορισμένο και δεν μπορεί να καλύψει τα συμβατικά χρονικά όρια ενός δίσκου. Πάντως τα βασικά του θέματα έχουν συμπεριληφθεί σε κάποιους ξένους δίσκους, όπως το Music for Films (1991) της ECM ή εκδόσεις της Milan και Victor.

Ελένη Καραΐνδρου: Ωδείον Ηρώδου Αττικού (1988)

Αφιερωμένη στην πρώτη κινηματογραφική της δεκαετία (1979-1988) η κορυφαία Ελληνίδα συνθέτρια κινηματογραφικής μουσικής Ελένη Καραΐνδρου πραγματοποίησε στο λαμπρό χώρο του Ωδείου Ηρώδου του Αττικού στις 6 Σεπτεμβρίου 1988 μια μεγάλη συναυλία, στην οποία παρουσιάστηκαν τα βασικά θέματα που έγραψε για επτά ταινίες κι ένα θεατρικό έργο. 

Συγκεκριμένα, παίχτηκαν μουσικές από τις ταινίες: "Περιπλάνηση" (1979), "Ρόζα" (1982), "Η τιμή της αγάπης" (1983), "Ταξίδι στα Κύθηρα" (1984), "Ο μελισσοκόμος" (1986), "Καλή πατρίδα σύντροφε" (1986) και "Τοπίο στην ομίχλη" (1988), καθώς και από το θεατρικό "Ο γλάρος" (1988).

Στη συναυλία κυριάρχησαν βέβαια τα υπέροχα ορχηστρικά θέματα της συνθέτριας, όπως το μαγευτικό Adagio που άνοιξε τη βραδιά, το οποίο προέρχεται από την ανέκδοτη μουσική της ταινίας "Τοπίο στην ομίχλη". Ακούστηκαν επίσης και μερικά θαυμάσια τραγούδια ("Αρια της Ρόζας", "Η τιμή της αγάπης", "Ταξίδι στα Κύθηρα", "Τραγούδι της λίμνης", "Τα βουρκωμένα μάτια μου") με ερμηνευτές τη Μαρία Φαραντούρη, τον Γιώργο Νταλάρα και τη συνθέτρια.

Έλαβαν μέρος σπουδαίοι σολίστ, όπως: Νέλλη Σεμιτέκολο (πιάνο), Βαγγέλης Μπουντούνης (κιθάρα), Βαγγέλης Χριστόπουλος (όμποε), Δημήτρης Βράσκος (βιολί), Στέλλα Γαδέδη (φλάουτο), Σωκράτης Άνθης (τρομπέτα), Jan Garbarek (σαξόφωνο), Κουαρτέτο Τζαζ Iskra και πολλοί άλλοι.

Τη Μικρή Συμφωνική Ορχήστρα διηύθυνε ο Λευτέρης Χαλκιαδάκης.

Ελένη Καραΐνδρου: Ο μελισσοκόμος (1986)

Η δεύτερη συνεργασία της Ελένης Καραΐνδρου με τον Θόδωρο Αγγελόπουλο ήρθε δυο χρόνια μετά το "Ταξίδι στα Κύθηρα" με την ταινία "Ο μελισσοκόμος", η οποία παίχτηκε στο Φεστιβάλ Βενετίας τον Σεπτέμβρη του 1986, ενώ το 1987 σάρωσε όλα τα βραβεία στο κινηματογραφικό Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης. Στο σενάριο συνεργάστηκαν ο σκηνοθέτης μαζί με τον Τονίνο Γκουέρα και τον Δημήτρη Νόλλα. Είναι η πρώτη ταινία του Αγγελόπουλου με πρωταγωνιστή ένα διάσημο όνομα και συγκεκριμένα τον εμβληματικό Ιταλό ηθοποιό Μαρτσέλο Μαστρογιάνι πλαισιωμένο από τον Γάλλο ηθοποιό και τραγουδιστή Σερζ Ρετζιανί, αλλά και πολλούς Έλληνες της παλιάς και νεότερης γενιάς, όπως ο Ντίνος Ηλιόπουλος, η Τζένη Ρουσσέα, ο Χριστόφορος Νέζερ, η Νάντια Μουρούζη και η Καρυοφυλλιά Καραμπέτη.

Η Καραΐνδρου μας χάρισε ένα χορταστικό soundtrack διάρκειας πάνω από μία ώρα πλημμυρισμένο με πολύ εμπνευσμένα θέματα και μελωδίες και με την οικεία για το ύφος της ανάμιξη ποικίλων μουσικών ειδών από τη συμφωνική γραφή ως το ροκ, το βαλς και το λαϊκό τραγούδι. Κυριαρχεί βέβαια το στοχαστικό "Θέμα του αποχαιρετισμού" στις ποικίλες παραλλαγές του είτε με πρωταγωνιστή το σαξόφωνο του διάσημου Νορβηγού σολίστα Jan Garbarek, είτε με σόλο πιάνο που παίζει η ίδια η συνθέτρια. Ωστόσο οι κορυφαίες στιγμές του έργου είναι το διάσημο πλέον και σήμα κατατεθέν της συνθέτριας "Βαλς του γάμου", αλλά και το υπέροχο χασάπικο "Τα βουρκωμένα μάτια μου" με στίχους του Λευτέρη Παπαδόπουλου και έξοχη ερμηνεία του Γιώργου Νταλάρα με τον ίδιο να παίζει μπουζούκι, μπαγλαμά και κιθάρα! Το ροκ τραγούδι "I'll Hit the Roads" σε στίχους της Μελίνας Τανάγρη ερμηνεύει η Julie Massino.

Χωρίς αμφιβολία πρόκειται για μια μνημειώδη μουσική δημιουργία, η οποία μπορεί να σταθεί απόλυτα ως αυτόνομο έργο συμβάλλοντας αποφασιστικά στην καθιέρωση της Ελένης Καραΐνδρου ως κορυφαίας κινηματογραφικής συνθέτριας σε διεθνές επίπεδο. Προσωπικά αυτή θεωρώ την πιο μεστή και ολοκληρωμένη κινηματογραφική μουσική της δημιουργία που εμπεριέχει όλα τα μουσικά χαρακτηριστικά, τα οποία θα κουβαλά και θα διευρύνει σε όλες τις μεταγενέστερες σπουδαίες εργασίες της.

Ελένη Καραΐνδρου: Ταξίδι στα Κύθηρα (1984)

Το έτος 1984 αποτελεί οριακή στιγμή για τη μουσική πορεία της διάσημης Ελληνίδας συνθέτριας Ελένης Καραΐνδρου που ήδη είχε χτίσει μια ζηλευτή καριέρα με άφθονη μουσική για το θέατρο και τον κινηματογράφο. 

Τη χρονιά όμως εκείνη συναντιέται για πρώτη φορά με τον κορυφαίο σκηνοθέτη Θόδωρο Αγγελόπουλο κι έκτοτε η πολύχρονη συμπόρευσή τους δημιούργησε ένα κολοσσιαίο έργο παγκόσμιας ακτινοβολίας που επέβαλε την παρουσία της συνθέτριας στις πιο προνομιούχες θέσεις της διεθνούς κινηματογραφικής μουσικής, έστω κι αν αυτή η σταθερή της προσήλωση σε ένα είδος μη εμπορικού κινηματογράφου, μακριά μάλιστα από τις σειρήνες της αμερικανικής κινηματογραφίας, δεν της έδωσε ποτέ την ευκαιρία να διεκδικήσει κάποια βράβευση από την Αμερικανική Ακαδημία, πράγμα πάντως που δε νομίζω πως αποτέλεσε ποτέ διακαή της πόθο και στόχο.

Η πρώτη λοιπόν συνεργασία της Ελένης Καραΐνδρου με τον Αγγελόπουλο σημειώθηκε το 1984 με τη μουσική για την αριστουργηματική ταινία "Ταξίδι στα Κύθηρα", η οποία πραγματεύεται το ακραιφνώς ελληνικό θέμα του αιώνιου "νόστου" και μάλιστα με μια τεχνική ανάπτυξης που παραπέμπει στο ομηρικό πρότυπο. Το σκηνικό τοποθετείται στη μετεμφυλιακή Ελλάδα και στο αποπνικτικό κλίμα των έντονων πολιτικών παθών της εποχής. Η ταινία αποτέλεσε το κύκνειο άσμα του μεγάλου ηθοποιού Μάνου Κατράκη με μια βαθιά συγκινητική ερμηνεία, ενώ μαζί του εμφανίστηκαν αρκετοί ακόμη ηθοποιοί της παλιάς γενιάς, όπως ο Διονύσης Παπαγιαννόπουλος, ο Αθηνόδωρος Προύσαλης, ο Γιώργος Νέζος, η Μαίρη Χρονοπούλου και ο Βασίλης Τσάγκλος. Η ταινία κατέκτησε σημαντικές διεθνείς διακρίσεις στις Κάννες και αλλού, ενώ στο σενάριο μαζί με τον σκηνοθέτη συνεργάστηκαν ο συγγραφέας Θανάσης Βαλτινός και ο Τονίνο Γκουέρα.

Λίνος Κόκοτος: Ανεμογιαλός (2018)

Το 2000 ο Λίνος Κόκοτος μας έδωσε τον κύκλο τραγουδιών "Τα όνειρά μας άσπρα" κι αφού άρχισαν να περνούν τα χρόνια δίχως νέα παρουσία του συνθέτη, έμοιαζε εκείνη η δουλειά να είναι και το κύκνειο άσμα ενός ακόμη δημιουργού της γενιάς του '60 που δεν τον "σήκωνε" πια το ρεύμα που είχε πάρει πλέον το ελληνικό τραγούδι.

Και ιδού που, δεκαοκτώ ολόκληρα χρόνια αργότερα, ο ακούραστος συνθέτης μας επιφύλασσε τη μεγάλη έκπληξη κι επανήλθε στο προσκήνιο με μια ολόφρεσκη δουλειά που εκδόθηκε το 2018 από το μουσικό περιοδικό Μετρονόμος με τον ποιητικό τίτλο "Ανεμογιαλός". 

Η έκπληξη ήταν μεγαλύτερη μετά την ακρόαση των δέκα τραγουδιών του δίσκου που αποκάλυψαν την αγέραστη λυρική φλέβα του καλού συνθέτη με καλογραμμένα τραγούδια πλημμυρισμένα από τρυφερότητα και λαϊκά χρώματα. Οι στίχοι του Κώστα Λάζαρη φαίνεται πως ξύπνησαν μέσα του τη σπίθα εκείνου του πηγαίου ταλέντου που στο παρελθόν είχε πυροδοτήσει μερικές από τις πιο αγαπημένες στιγμές των παιδικών μας ακουσμάτων. Το ομολογεί άλλωστε κι ο ίδιος: "...Διαβάζοντας τους στίχους του Κώστα Λάζαρη γέμισα με μια θετική αύρα που μου δημιούργησε και την εσωτερική ανάγκη να εκφράσω με μουσική τα συναισθήματα αυτά που με ποιητική διάθεση αλλά και αμεσότητα, ακρίβεια και ευρηματικότητα περιέγραφαν αυτά τα τραγούδια...".

Βασικός ερμηνευτής των τραγουδιών είναι ο Νίκος Ανδρουλάκης, ενώ συμμετέχει σε δυο τραγούδια και η Νένα Βενετσάνου, της οποίας δυστυχώς το υπέροχο φωνητικό ηχόχρωμα μοιάζει να έχει πια τα σημάδια του χρόνου. Συμμετέχει επίσης η ηθοποιός και τραγουδίστρια Θέλμα Καραγιάννη. Την ενορχήστρωση επιμελήθηκε ο Φίλιππος Περιστέρης με τη συνεργασία του συνθέτη, ενώ το εικαστικό μέρος ανήκει στη Δήμητρα Μερμίγκη.

Λίνος Κόκοτος: Τα όνειρά μας άσπρα (2000)

Το 2000, οκτώ χρόνια μετά την προηγούμενη δουλειά του, ο Λίνος Κόκοτος μας έδωσε τον μάλλον άγνωστο κύκλο τραγουδιών "Τα όνειρά μας άσπρα" που για πολλά χρόνια έμοιαζε ως το κύκνειο άσμα του, μιας και έπαψε πια να έχει δισκογραφική δραστηριότητα, ώσπου ξαφνικά το 2018 μας έκανε την έκπληξη και επανεμφανίστηκε με καινούργια τραγούδια!

Ο δίσκος λοιπόν αυτός είναι μια όμορφη δουλειά σε πιο λαϊκό χρώμα από το οικείο ύφος του συνθέτη με όμορφα και στρωτά τραγούδια, τα οποία δυστυχώς πέρασαν απαρατήρητα και δεν ακούστηκαν όσο θα τους άξιζε. Σ' αυτό ίσως φταίνε πολλά. Ίσως η μικρή εταιρία που ανέλαβε την έκδοση του δίσκου. Ίσως η μέτριας ποιότητας έκδοση με καθαρά κομπιουτερίστικη αισθητική. Ίσως ακόμα ο άγνωστος στιχουργός, ονόματι Γιώργος Κανλής, που πάντως μας προσφέρει αρκετά καλούς στίχους. 

Ή μήπως είναι ο άγνωστος τραγουδιστής που ερμηνεύει τα τραγούδια; Το όνομά του: Αντώνης Γκάτας. Πρόκειται για έναν ενδιαφέροντα Έλληνα τραγουδιστή της διασποράς που ζει μόνιμα στη Γερμανία και που το 1994 είχε ηχογραφήσει σε δεύτερη εκτέλεση τον κύκλο τραγουδιών "Πικροσάββατα" του Μίκη Θεοδωράκη. Διαθέτει μια κάπως ιδιότυπη φωνή, όχι και τόσο εύηχη. Πιθανότατα με κάποιον άλλο ερμηνευτή τα τραγούδια να είχαν μεγαλύτερη απήχηση στο κοινό. 

Το ωραιότερο πάντως τραγούδι του δίσκου ("Όλα μου γύρω βουρκωμένα") το αποδίδει θαυμάσια η Θεοδοσία Στίγκα, ενώ ο δίσκος κλείνει με την επανεκτέλεση του παλαιότερου τραγουδιού "Γεννήθηκα σε μια στιγμή" σε στίχους Δημήτρη Χριστοδούλου που είχε ερμηνεύσει πρώτος ο ασύγκριτος Νίκος Ξυλούρης! Παρόλα αυτά και τούτη η ερμηνεία είναι πολύ συμπαθητική.

Λίνος Κόκοτος: Ζωγραφιές και χρώματα (1992)

Η δισκογραφική προσφορά του Λίνου Κόκοτου μέχρι τα μέσα της δεκαετίας του '80 ήταν μεν σποραδική και αραιή, αλλά κατά κανόνα υψηλών ποιοτικών προδιαγραφών, με αποτέλεσμα να έχουμε από εκείνη την εποχή μερικά πανέμορφα τραγούδια που ακόμα συγκινούν και τραγουδιούνται. 

Στη συνέχεια αραίωσε πολύ την παρουσία του, ενώ ταυτόχρονα έχασε σε μεγάλο βαθμό τη μελωδική του ευρηματικότητα, με αποτέλεσμα να ακολουθήσουν λιγότερο εμπνευσμένες δουλειές, οι οποίες φυσιολογικά δεν άντεξαν στο χρόνο. 

Μια τέτοια δουλειά είναι και ο όψιμος δίσκος του "Ζωγραφιές και χρώματα" που κυκλοφόρησε το 1992 και είναι από τις τελευταίες δισκογραφικές του καταθέσεις, αφού στη συνέχεια μας έδωσε μόλις δύο ακόμη κύκλους τραγουδιών μέσα σε διάστημα τριάντα χρόνων! 

Ο δίσκος περιλαμβάνει δώδεκα τραγούδια (στην ψηφιακή έκδοση προστέθηκαν άλλα δύο) με λαϊκά αλλά και μοντέρνα χρώματα που ενορχήστρωσε ο Χάρης Ανδρεάδης. Οι στίχοι είναι των Γιάννη Μέτσικα, Κυριάκου Ντούμου, Πάνου Φαλάρα, Ηλία Κατσούλη, Χρήστου Πρωμύρα και Γιώργου Κλεφτογιώργου. Τραγουδούν οι καινούργιοι και άσημοι τότε ερμηνευτές Νίκος Ανδρουλάκης, Παναγιώτης Τσιάπης και Ζωγραφία Χρυσουλάκη. Σε δυο τραγούδια συμμετέχει και ο Μανώλης Μητσιάς. Τα περισσότερα είναι καλογραμμένα και ακούγονται ευχάριστα, αλλά ξεχωρίζει το αισθαντικό "Να μη χαράξει" που ερμηνεύει πολύ τρυφερά ο ίδιος ο συνθέτης! Το εξώφυλλο κοσμεί ο πίνακας "Άγγελος" του ζωγράφου Πάνου Τζωρτζίνη (1950-2006).

Λίνος Κόκοτος: Το ποτάμι (1986)

Στη δεύτερη θητεία του στη Lyra μέσα στη δεκαετία του '80 ο Λίνος Κόκοτος μας χάρισε δύο κύκλους τραγουδιών όλους κι όλους, πρώτα το "Νάταν η ζωή τραγούδι" (1983) και τρία χρόνια αργότερα το "Ποτάμι", για να σιωπήσει και πάλι για κάμποσα χρόνια και να επανέλθει την επόμενη δεκαετία με άλλες δυο δουλειές που θα συνοδευτούν αυτή τη φορά με σχεδόν εικοσάχρονη σιωπή, όπως θα δούμε τις επόμενες ημέρες.

Ο δίσκος "Το ποτάμι" (1986), έβδομη κατά σειρά ολοκληρωμένη δουλειά του συνθέτη, αποτελεί έναν συμπαθητικό κύκλο ένδεκα τραγουδιών με έναν όμορφο οργανικό επίλογο βασισμένο στη μελωδία του εξαιρετικού τραγουδιού "Μάρμαρα θαμμένα". Τα τραγούδια διαθέτουν τα γνωστά χαρακτηριστικά του δημιουργού με τρυφερές μελωδίες και στέρεους λαϊκούς σκοπούς, ενώ οι στίχοι του Φώντα Λάδη διακρίνονται από μια μεγαλοστομία που υποδαυλίζεται κι από τη θεματολογία τους, η οποία αναφέρεται σε έννοιες εξ ορισμού στομφώδεις, όπως η ιστορική αναδρομή στην πορεία του ελληνισμού που συμβολικά παραλληλίζεται με την αέναη ροή του ποταμού, απ' όπου προφανώς πηγάζει και ο τίτλος του έργου.

Βασική ερμηνεύτρια είναι η Ελένη Τσαγκαράκη που είχε εμφανιστεί στο προσκήνιο από τα χρόνια του '70, χωρίς ποτέ να καταφέρει να εδραιώσει την παρουσία της, παρόλο που διαθέτει όμορφη κι εκφραστική φωνή. Μαζί της ο δωρικός Κώστας Λεοντίδης που συμμετείχε και στην προηγούμενη δουλειά του Λίνου Κόκοτου. Και βέβαια παρούσα και η μεγάλη Σωτηρία Μπέλλου σε μια από τις τελευταίες "έντεχνες" εκτροπές της.

Λίνος Κόκοτος: Νάταν η ζωή τραγούδι (1983)

Μετά την μεγάλη απήχηση του δίσκου "Το θαλασσινό τριφύλλι" (1972) ο Λίνος Κόκοτος διέκοψε τη γόνιμη συνεργασία του με τη Lyra και πέρασε στη στέγη της Columbia, όπου κατά την τετραετία 1975-1978 κατέθεσε δύο πολύ ενδιαφέροντες κύκλους τραγουδιών ("Αποχαιρετισμός", "Τα αντιπολεμικά"), καθώς κι έναν παιδικό δίσκο ("Το όνειρο και οι περιπέτειες του Τζιτζιρή"). 

Ακολούθησε το κενό μιας πενταετίας, ώσπου το 1983 ο συνθέτης επανήλθε και πάλι στο οικείο περιβάλλον της Lyra με μια καινούργια δουλειά που σήμανε και την επάνοδο στο παλιό "νεοκυματικό" του ύφος. 

Πράγματι τα δώδεκα τραγούδια του κύκλου "Νάταν η ζωή τραγούδι" θύμιζαν έντονα την πρώτη περίοδο του συνθέτη, όταν άλλωστε μας έδωσε και τα πιο όμορφα τραγούδια του, είτε σκόρπια στις 45 στροφές, είτε στους πρώτους προσωπικούς του δίσκους ("Οι ώρες", "Ο κήπος"). 

Καλοζυγισμένα ζεϊμπέκικα και τρυφερές μελωδικές μπαλάντες κυριαρχούν στο ύφος αυτού του υλικού. Οι στίχοι ανήκουν σε δοκιμασμένους στιχουργούς, όπως ο Λευτέρης Παπαδόπουλος, ο Δημήτρης Χριστοδούλου, ο Άκος Δασκαλόπουλος, ο Γιάννης Νεγρεπόντης και η Βαρβάρα Τσιμπούλη, ενώ ένα τραγούδι υπογράφει ο καινούργιος ακόμη τότε Κώστας Τριπολίτης κι αλλο ένα ο Γιώργος Σκλάβος.

Λίνος Κόκοτος, Οδυσσέας Ελύτης: Το θαλασσινό τριφύλλι (1972)

Ο κύκλος μελοποιημένης ποίησης "Το θαλασσινό τριφύλλι" είναι δίχως αμφιβολία μια ευλογημένη στιγμή της ελληνικής δισκογραφίας και το εμβληματικότερο έργο που μας χάρισε ο αγαπημένος συνθέτης Λίνος Κόκοτος, τρίτος προσωπικός δίσκος του κατά σειρά. Πολλοί τον θεωρούν και τον καλύτερό του. Ίσως. Εγώ δίνω πάντα ένα μικρό προβάδισμα στον πρώτο του δίσκο, τις "Ώρες" του 1969. 

Πάντως εδώ ο συνθέτης έκανε εξαιρετική δουλειά έχοντας μάλιστα στα χέρια του το πολύτιμο υλικό που του εμπιστεύτηκε ο μεγάλος μας ποιητής Οδυσσέας Ελύτης. Απλοί στίχοι πλημμυρισμένοι με θαλασσινά χρώματα και τη χαρά της ζωής, προορισμένοι να γίνουν τραγούδια, καθώς δεν είχαν καν ακόμη εκδοθεί σε κάποια ποιητική συλλογή. Αργότερα εντάχθηκαν στα "Ρω του έρωτα". 

Η μελοποίηση του Λίνου Κόκοτου ενθουσίασε τον ποιητή και φαίνεται πως του έδωσε το έναυσμα να ξανοιχτεί περισσότερο προς τους λαϊκούς συνθέτες, καθώς οι παλιότερες μελοποιήσεις ποιημάτων του από τον Μίκη Θεοδωράκη ("Το Άξιον Εστί", "Μικρές Κυκλάδες") και τον Γιάννη Μαρκόπουλο ("Ήλιος ο Πρώτος") είχαν κινηθεί σε ένα ύφος πιο λόγιο και σοβαρό. Και βέβαια όλοι μας λίγο πολύ γνωρίζουμε την τεράστια μελοποιητική ανθοφορία που είχαμε τα επόμενα χρόνια πάνω στα κοσμαγάπητα ποιήματα του Ελύτη, προπάντων μετά την απονομή του βραβείου Νόμπελ.

Τα τραγούδια του Λίνου Κόκοτου είναι όλα πολύ όμορφα, με απλές και πηγαίες μελωδίες και χαρούμενους ρυθμούς που σε παρασύρουν αυθόρμητα να τα τραγουδήσεις. Γνώρισαν μάλιστα μεγάλη επιτυχία και νομίζω πως μέχρι σήμερα εξακολουθούν να έχουν ένα σταθερό κοινό. Ο δίσκος περιλαμβάνει συνολικά εννέα πρωτότυπες μελωδίες που αναπτύχθηκαν σε ένδεκα τραγούδια, από τα οποία το ένα έχει οργανική κι άλλο ένα χορωδιακή μορφή. Ο Μιχάλης Βιολάρης και η Ρένα Κουμιώτη τα ερμηνεύουν πειστικότατα καταθέτοντας ίσως τις πιο ολοκληρωμένες ερμηνείες της καριέρας τους. Το εξώφυλλο του δίσκου κοσμείται από έναν θαυμάσιο πίνακα του Μποστ.