Γιάννης Μαρκόπουλος: Ρεπορτάζ (1985)

Καθώς προχωρούσε η δεκαετία του '80 και το ελληνικό τραγούδι έμοιαζε πια κορεσμένο και αποπροσανατολισμένο, ο Γιάννης Μαρκόπουλος ανέκοψε κάπως την έντονη δισκογραφική του δραστηριότητα και πέρασε σε μια φάση περισυλλογής και επαναπροσδιορισμού του μουσικού του στίγματος. Η κυριαρχία του τραγουδιστή βεντέτας είχε ήδη οδηγήσει τους συνθέτες σε ρόλο διεκπεραιωτή του προσωπικού ρεπερτορίου του κι ένας τέτοιος ρόλος δεν μπορούσε να ικανοποιεί τους πραγματικούς στυλοβάτες του τραγουδιού, όπως ο Μαρκόπουλος, ο οποίος επισημαίνει:

"Το νέο ελληνικό τραγούδι έχει ήδη εμπλακεί σε μια περιπέτεια, που δοκιμάζει την αντοχή και επιβίωσή του. Η μετάθεσή του μόνο στους χώρους των συναυλιών και προεκλογικών συγκεντρώσεων, υποχρεώνει σε μια υποχώρηση αυτοσυνείδησης, για να ξαναβρεθούν τα τοπία που το γέννησαν, προκειμένου ν' ακουστεί και να τραγουδηθεί ξανά στην καθημερινότητα και τη γιορτή...".

Μέσα σ' αυτό το νέο δισκογραφικό τοπίο ο Γιάννης Μαρκόπουλος, οδηγημένος πάντα από το ισχυρό του ταλέντο και τις ανικανοποίητες παρορμήσεις του, διαγράφει τη νέα του πορεία με κύκλους τραγουδιών προσαρμοσμένους στα νέα ηχητικά δεδομένα, χωρίς να απορρίπτει ακόμα και τις πλέον νεωτεριστικές τάσεις. Έτσι στο δίσκο "Ρεπορτάζ" συνυπάρχουν πολλών ειδών μουσικά ακούσματα, από λαϊκότροπα μέχρι ...ροκ! Και τα εναρμονίζει όλα αυτά με τρόπο φυσιολογικό, χωρίς να οδηγείται σε εξαμβλωματικές κατασκευές. Για παράδειγμα, το τραγούδι "Ώρα μηδέν", που κινείται προς την κατεύθυνση του ηλεκτρικού ήχου, αν και δύσκολα θα μπορούσε κανείς να πιστέψει ότι γράφτηκε από το συνθέτη του "Χίλια μύρια κύματα", είναι ένα εξαιρετικό τραγούδι που εντάσσεται πολύ ομαλά μέσα σ' αυτόν τον κύκλο τραγουδιών, που κατά κύριο λόγο έχουν λαϊκό χρώμα, αφού γράφτηκαν προφανώς πάνω στη φωνή του βασικού ερμηνευτή τους, του Γιώργου Νταλάρα, στη δεύτερη συνεργασία του με τον συνθέτη μετά το σπουδαίο "Σεργιάνι στον κόσμο" (1979). Ο Δημήτρης Ζερβουδάκης, που ερμηνεύει αυτό το τραγούδι μαζί με την Κατερίνα Κόρου, προερχόταν από ένα συγκρότημα λαϊκού προσανατολισμού (Νέοι Επιβάτες), αλλά δε δυσκολεύτηκε να πει ένα τέτοιο τραγούδι, το οποίο μάλιστα, κατά κάποιο τρόπο, προσανατόλισε σταδιακά και τον ίδιο προς την κατεύθυνση του ροκ τραγουδιού.

Γιάννης Μαρκόπουλος: Παράθυρο στη Μεσόγειο (1983)

Η μακροχρόνια συνεργασία του Γιάννη Μαρκόπουλου με τον συμπατριώτη του τραγουδιστή και λυράρη Χαράλαμπο Γαργανουράκη, διάδοχο κατά κάποιο τρόπο του Νίκου Ξυλούρη στην ομάδα συνεργατών του συνθέτη, επισφραγίστηκε με τον προσωπικό τους δίσκο "Παράθυρο στη Μεσόγειο" που εκδόθηκε από τη Minos το 1983, όταν ο συνθέτης θα αλλάξει δισκογραφική εταιρία μεταπηδώντας στο ανταγωνιστικό προς την Columbia στρατόπεδο.

Ο δίσκος περιλαμβάνει τραγούδια που γράφτηκαν στο διάστημα 1981-1982 και ακούστηκαν σε διάφορες συναυλίες του συνθέτη, πριν αποτυπωθούν στο βινύλιο. Ο τίτλος του δίσκου απηχεί το εύρος του ποιητικού λόγου που χρησιμοποιήθηκε, καθώς τα τραγούδια γράφτηκαν πάνω σε στίχους του κρητικού μαντιναδόρου και λαϊκού ποιητή Μιχάλη Σταυρακάκη, του Παλαιστίνιου ποιητή Σαχίμ Κασέμ, του Μάνου Ελευθερίου και του συνθέτη.

Σε μουσικό επίπεδο πρόκειται για τραγούδια που δείχνουν μια επιστροφή του συνθέτη στο παλιότερο ύφος του με έντονα κρητικά χρώματα, πράγμα που γίνεται ολοφάνερο κυρίως στα δύο οργανικά κομμάτια, αλλά και στο γνωστότερο τραγούδι του δίσκου, το όμορφο "Προσκυνώ τη χάρη σου λαέ μου". Φυσικά στο όλο κλίμα συμβάλλει αποφασιστικά και η φωνητική χροιά του Χαράλαμπου Γαργανουράκη, ενός πράγματι σπουδαίου ερμηνευτή που νομίζω πως, πέρα απ' τον Μαρκόπουλο, δεν είχε την υποστήριξη που θα του άξιζε από τους άλλους δημιουργούς, με φωτεινή εξαίρεση τον Δήμο Μούτση ("Εργατική Συμφωνία", 1976).

Γιάννης Μαρκόπουλος: Σειρήνες (1983)

Οι "Σειρήνες" ανήκουν στην κατηγορία των μεγαλόπνοων έργων του Γιάννη Μαρκόπουλου σε μια μεγάλη σειρά επικών δημιουργιών που ξεκίνησε με το "Χρονικό" το 1970, το οποίο αποτέλεσε κατά κάποιο τρόπο την προσωπική διακήρυξη του συνθέτη για τις μουσικές του ανησυχίες και την κατεύθυνση που θα ακολουθούσε στη συνέχεια. Στην ίδια σειρά μπορούμε να συμπεριλάβουμε έργα, όπως "Ιθαγένεια" (1972), "Θητεία" και "Θεσσαλικός Κύκλος" (1974), "Ελεύθεροι Πολιορκημένοι" (1977), "Λειτουργία του Ορφέα" (1994), "Ανα-γέννηση" (1996), "Ερωτόκριτος και Αρετή" (2003) και "Ταχύτατος Λούης" (2004).

Η μουσική του Γιάννη Μαρκόπουλου στις "Σειρήνες" ακολουθεί τη δοκιμασμένη γραμμή της επικής γραφής με έντονη ρυθμική αγωγή που τείνει προς τον εμβατηριακό ρυθμό. Πιο ενδιαφέρουσα και γοητευτική γίνεται η μουσική του στα αργά και χαμηλόφωνα μέρη, όπου αποκαλύπτεται μια ανεξάντλητη πηγή λυρικών μελωδικών σχημάτων, αν και έχω την αίσθηση πως συχνά μένουν ημιτελή και αναξιοποίητα, γιατί επικρατεί ο ασυγκράτητος παρορμητισμός του συνθέτη.

Ανάλογα χαρακτηριστικά βρίσκω και στη στιχουργική του Κ.Χ. Μύρη (Κώστα Γεωργουσόπουλου), παλιού συνεργάτη του Μαρκόπουλου, στην τρίτη εδώ ολοκληρωμένη τους συνεργασία μετά το "Χρονικό" και την "Ιθαγένεια". Η εντυπωσιακή και συγκλονιστική ποιητική φρεσκάδα ενός αυθεντικού και συνάμα επικού λόγου, όπως μας αποκαλύφθηκε σε κείνα τα έργα, φαίνεται να έχει εξαντληθεί και επαναλαμβάνονται πλέον με μικρές παραλλαγές τα ίδια πάνω κάτω νοηματικά και εκφραστικά στερεότυπα.

Οι "Σειρήνες", έργο γραμμένο σε μορφή λαϊκού ορατορίου, αποτελούν τη διαχρονική "οδύσσεια" του ελληνισμού, ένα οδοιπορικό μέσα στο χρόνο από τις μυθικές του καταβολές μέχρι το Βυζάντιο, την Τουρκοκρατία και τη σύγχρονη οδύσσεια της προσφυγιάς. Επικεφαλής των ερμηνευτών είναι ο πρωτοψάλτης Θεόδωρος Βασιλικός, ενώ για την απόδοση των λαϊκότερων μερών που καλύπτουν μια ευρεία γκάμα μουσικών εκφράσεων, επιστρατεύτηκε μια ομάδα πολύ διαφορετικών μεταξύ τους ερμηνευτών, όπως ο υπέροχος Ηλίας Κλωναρίδης, η Βασιλική Λαβίνα και ο Νίκος Πολίτης, αλλά και οι ρεμπέτες Τάκης Μπίνης (την ίδια χρονιά που έδωσε ένα δυναμικό παρών με το "Ρεμπέτικο" του Σταύρου Ξαρχάκου) και Οδυσσέας Μοσχονάς, καθώς και ο κρητικός λυράρης και τραγουδιστής Βασίλης Σκουλάς.

Συμμετέχουν επίσης η Βυζαντινή Χορωδία και Μικτή Χορωδία υπό τη γενική διεύθυνση του συνθέτη. Το πανέμορφο εξώφυλλο του δίσκου σχεδίασε ο ζωγράφος Δημήτρης Μυταράς.

Γιάννης Μαρκόπουλος: Βαριά λαϊκά (1982)

Ο Γιάννης Μαρκόπουλος δεν είναι λαϊκός συνθέτης με την τυπική έννοια, αλλά η αγάπη του για το λαϊκό τραγούδι είναι δεδομένη και σποραδικά στη μακρόχρονη συνθετική του διαδρομή έσκυψε με αγάπη και συχνά πολύ πετυχημένα σ' αυτό το πεδίο. Άλλωστε τα πρώτα του τραγούδια στη δεκαετία του '60 ήταν λαϊκά και γνώρισαν επιτυχία ("Πέρα από τη θάλασσα", "Θα ξημερώσει", "Ποιος δρόμος", "Τα παλικάρια", "Γκρεμισμένα σπίτια" κ.ά.). Ακόμη και στα χρόνια του '70, ενώ είχε χαράξει μιαν εντελώς ιδιαίτερη μουσική κατεύθυνση, εύρισκε πάντα την ευκαιρία να επιστρέφει σε λαϊκά μονοπάτια ("Μετανάστες", "Εργάτες").

Με το δίσκο "Βαριά λαϊκά" ο συνθέτης επιχειρεί για μια ακόμη φορά να αποτίσει φόρο τιμής στο κλασικό λαϊκό τραγούδι. Έγραψε λοιπόν δώδεκα τραγούδια (το ένα ορχηστρικό) που πατάνε απόλυτα πάνω στους λαϊκούς δρόμους του παλιού τραγουδιού της δεκαετίας του '50. Ζεϊμπέκικα, απτάλικα και χασάπικα, καλά ισορροπημένα και λιτά στην ενορχηστρωτική τους υποστήριξη, χωρίς βέβαια κάποια πρωτοτυπία, δεδομένης της πρόθεσης του συνθέτη να γράψει απλά κι εύκολα τραγούδια. Ξεχωρίζω περισσότερο τα: "Θα πάρω δρόμο δύσκολο", "Ίδιος ήλιος μας ζεσταίνει", "Άλλοι ζητούν τον ποταμό". 

Οι στίχοι των τραγουδιών φέρουν τις υπογραφές παλιών συνεργατών του συνθέτη, όπως ο Κώστας Βίρβος, ο Μάνος Ελευθερίου, ο Γιώργος Σκούρτης και ο Μιχάλης Φακίνος. Τα ερμηνεύουν η Βασιλική Λαβίνα και ο Ηλίας Κλωναρίδης, ενώ από ένα τραγούδι αποδίδουν δύο από τα "ιερά τέρατα" του αυθεντικού λαϊκού τραγουδιού, ο Μιχάλης Μενιδιάτης και η Γιώτα Λύδια, που ανοίγουν και κλείνουν αντίστοιχα το δίσκο.

Γιάννης Μαρκόπουλος, Βασιλική Λαβίνα: Ορίζοντες (1981)

Μετά την έντονα παραγωγική δεκαετία που προηγήθηκε ο Γιάννης Μαρκόπουλος μπαίνει σε μια περίοδο περισυλλογής από το ξεκίνημα της δεκαετίας του '80 αναζητώντας ένα νέο μουσικό στίγμα μέσα στο καινούργιο μουσικό περιβάλλον που είχε αρχίσει να διαμορφώνεται.

Μια τέτοια αναζήτηση εκφράζει ο δίσκος "Ορίζοντες" με την εύγλωττη σημειολογία του τίτλου του. Πρόκειται για έναν κύκλο δώδεκα καινούργιων τραγουδιών σε χαμηλόφωνο ύφος με κάποιες ωστόσο δυναμικές εκτροπές και με λιτή ενορχήστρωση που δείχνει ότι σταδιακά απομακρύνεται από τα παραδοσιακά ηχοχρώματα του παρελθόντος. Όπως γράφει ο συνθέτης, τα τραγούδια περιγράφουν εντυπώσεις από τη ζωή μέσα στην πόλη. "Η διάθεση διαμαρτυρίας που υπάρχει στη φωνή της ερμηνεύτριας είναι ένα δείγμα αγάπης από μέρους του δημιουργού για την αγωνιστικότητα της γυναίκας σε μια κοινωνία γεμάτη ψέματα, βία, οικονομική κρίση, ανηθικότητα και χρεοκοπία των ανθρώπινων σχέσεων".

Συνοδοιπόροι του συνθέτη σ' αυτή τη δουλειά είναι οι στιχουργοί Αγγελική Ελευθερίου (γνωστή μας από τις συνεργασίες της με τον Μίκη Θεοδωράκη), Γιώργος Σκούρτης (βλέπε "Μετανάστες"), Μιχάλης Φακίνος (βλέπε "Ανεξάρτητα"), Χρίστος Στίπας (τον πρωτογνωρίσαμε με δύο λαϊκά τραγούδια του Σταύρου Ξαρχάκου: "Έχω μια δεκάρα τρύπια", "Τρεις μάγκες, τρεις γερόμαγκες" με τον Στράτο Παγιουμτζή), Μιχάλης Σταυρακάκης (βλέπε "Παράθυρο στη Μεσόγειο") και Πάνος Θεοδωρίδης (βλέπε "Σεργιάνι στον Κόσμο" και "Λειτουργία του Ορφέα"). Υπάρχει επίσης ένα μελοποιημένο ποίημα της Τζένης Μαστοράκη ("Διόδια") κι ένα τραγούδι από χορικό της κωμωδίας "Εκκλησιάζουσες" του Αριστοφάνη σε απόδοση του Μίνου Βολανάκη ("Ώρα ώρα").

Είναι ο τρίτος προσωπικός δίσκος της Βασιλικής Λαβίνα, συζύγου του συνθέτη. Πρόκειται για μια τραγουδίστρια με εξαιρετική ποιότητα φωνής, αν και σήμερα ακούγεται μάλλον ξεπερασμένη. Στα πιο χαμηλόφωνα τραγούδια του δίσκου η ερμηνεία της είναι θαυμάσια. Όταν υψώνει φωνή διαμαρτυρίας σε ορισμένα κομμάτια, δείχνει να ξεφεύγει από τα φυσικά της όρια. Ξεχωρίζουν οι ερμηνείες της στα τραγούδια "Νάτανε λέει καλοκαίρι" και "Νέα Ιωνία".

Γιάννης Μαρκόπουλος, Μελίνα: L' anniversaire (1982)

Το 1981 για λογαριασμό της γαλλικής τηλεόρασης γυρίστηκε η τηλεταινία μικρού μήκους "L' anniversaire" ("Τα γενέθλια") σε σκηνοθεσία Pierre Jourdan με αφορμή τη μεγάλη πολιτική αλλαγή που σημειώθηκε στην Ελλάδα εκείνη τη χρονιά με τον άνοδο του ΠΑΣΟΚ στην εξουσία.

Ο Γιάννης Μαρκόπουλος υπογράφει τα τραγούδια της ταινίας, από τα οποία τα δύο ήταν καινούργια ("La paix", "Γιορτάζω στις 18 του Οκτώβρη") και τα ερμήνευσε η Μελίνα Μερκούρη, εμβληματική μορφή της μεταπολεμικής καλλιτεχνικής ζωής της χώρας με σημαντική διεθνή καριέρα στο θέατρο και τον κινηματογράφο, αλλά και κορυφαία πολιτική προσωπικότητα, στενά συνδεδεμένη με τον συγκεκριμένο κομματικό χώρο που ανέλαβε την εξουσία. 

Τα δυο αυτά τραγούδια είχαν στίχους του ποιητή Γιάννη Ρίτσου (σε γαλλική απόδοση από τον σκηνοθέτη) και του Λευτέρη Παπαδόπουλου.

Με τον ίδιο τίτλο λοιπόν κυκλοφόρησε από τη γαλλική ΕΜΙ ο αναλογικός δίσκος που συμπληρώνεται με μια σειρά γνωστών τραγουδιών του συνθέτη σε πρώτη ή δεύτερη εκτέλεση από την εποχή του "Χρονικού" και πέρα που ερμήνευσαν σπουδαίοι τραγουδιστές και μόνιμοι συνεργάτες του συνθέτη: Νίκος Ξυλούρης, Λάκης Χαλκιάς, Βασιλική Λαβίνα και Ηλίας Κλωναρίδης. Μαζί τους και ο ίδιος ο συνθέτης στο κλασικό "Λένγκω Λένγκω" από ζωντανή ερασιτεχνική ηχογράφηση.

Γιάννης Μαρκόπουλος: Το φυλαχτό της μάνας (1965, ανέκδοτο OST)

Η δεκαετία του '60 για τον Γιάννη Μαρκόπουλο ήταν μια περίοδος ιδιαίτερα παραγωγική, καθώς ο συνθέτης δοκίμαζε τις δυνάμεις του στο πεδίο της λαϊκής μουσικής ηχογραφώντας αρκετά τραγούδια στις 45 στροφές με διάφορους ερμηνευτές, όπως η Δούκισσα, ο Κώστας Χατζής, ο Πάνος Τζανετής, η Μαίρη Δαλάκου και άλλοι. Την ίδια εποχή πολλά από τα τραγούδια του αυτά περνούσαν και στον ελληνικό κινηματογράφο, μέσω του οποίου γίνονταν ευρύτερα γνωστά και γνώριζαν επιτυχία.

Στο Δισκοβόλο έχουμε ασχοληθεί κι άλλες φορές με την πρώιμη κινηματογραφική μουσική του Γιάννη Μαρκόπουλου που εν πολλοίς παραμένει ανέκδοτη. Έχουμε δει τέτοια ανέκδοτα soundtrack, όπως το "Μάνα γιατί με γέννησες" (1963) ή "Ο παρθένος" (1966), καθώς και άλλα που ευτύχησαν να περάσουν στη δισκογραφία, όπως ο "Ψαρόγιαννος" (1966), ο "Διωγμός" (1964/1988), και "Επιχείρησις Απόλλων" (1968), αλλά και το θεατρικό "Κορίτσι με το κορδελάκι" (1964).

Άλλο ένα ανέκδοτο λοιπόν soundtrack του Μαρκόπουλου έχουμε σήμερα. Είναι η μουσική και τα τραγούδια που έγραψε για το κλασικό ασπρόμαυρο μελό "Το φυλαχτό της μάνας", παραγωγής 1965, σε σενάριο και σκηνοθεσία του Ερρίκου Θαλασσινού με πρωταγωνιστές τη Μάρθα Βούρτση και τον Γιάννη Βόγλη. Στην ταινία ακούγονται μερικά ωραία λαϊκά τραγούδια του συνθέτη, όχι από τα πιο γνωστά του, δύο με τη φωνή της Δούκισσας ("Ο χωρισμός", "Να χαμηλώσω τα βουνά") και άλλα δύο με τον Πάνο Τζανετή ("Χτύπα καμπάνα", "Όπου καπνός"), όλα σε στίχους του Ερρίκου Θαλασσινού, τα οποία κυκλοφόρησαν παράλληλα και σε δίσκους 45 στροφών. 

Το υπόλοιπο μέρος της μουσικής περιλαμβάνει οργανική υπόκρουση που συνοδεύει τη δράση της ταινίας με μελωδίες των τραγουδιών ή και θέματα από άλλα έργα, όπως το "Γκρεμισμένα σπίτια" από το θεατρικό "Το κορίτσι με το κορδελάκι" που ακούγεται σε αρκετά σημεία της ταινίας και στο φινάλε. Οι μελωδίες του μπουζουκιού μάλιστα υπογράφονται από τους δυο μεγάλους δεξιοτέχνες Κώστα Παπαδόπουλο και Λάκη Καρνέζη. 

Νίκος Μαμαγκάκης: Η αρχόντισσα κι ο αλήτης (1968/1988)

Το έχω ξαναγράψει, θα το ξαναπώ: Θεωρώ τον Νίκο Μαμαγκάκη μια κορυφαία μουσική προσωπικότητα αυτού του τόπου, πολυγραφότατο δημιουργό σε όλα τα μουσικά πεδία με πολυδιάστατο και σύνθετο έργο, αλλά συγχρόνως αδικημένο τόσο από το δισκογραφικό κατεστημένο, όσο και από τον ίδιο του τον εαυτό! Κι αυτό το λέω, γιατί δεν είναι λίγες οι φορές που ο ίδιος μίλησε υποτιμητικά για πολλά από τα τραγούδια του που έγιναν επιτυχίες ή και για άλλα έργα του που θεωρούσε ότι είχαν ελαττώματα, πράγμα που τον οδήγησε στη δημιουργία δικής του δισκογραφικής εταιρίας (Ιδαία), όπου επανεξέδωσε σε νέες επεξεργασίες και εκτελέσεις τα έργα αυτά.

Ένα πεδίο, στο οποίο ανέπτυξε μεγάλη δραστηριότητα ο Μαμαγκάκης, ήταν η κινηματογραφική μουσική. Και είναι εντυπωσιακή η προσαρμοστικότητα που έδειξε στη σύνθεση μουσικής για τον κινηματογράφο ανάλογα με το ποιοτικό επίπεδο της παραγωγής. Δεν είχε καμία δυσκολία λοιπόν να καταθέσει σύνθετες δημιουργίες για έργα απαιτητικά, όπως: "Εκδρομή" (1966), "Πρόσωπο με πρόσωπο" (1966), "Σιλουέτες" (1967), "Παρένθεση" (1968), αλλά και εύπεπτες απλές μουσικές και χαριτωμένα τραγουδάκια για τον λαϊκό κινηματογράφο, κυρίως με τη Finos Film, όπως οι ταινίες: "Η αρχόντισσα κι ο αλήτης" (1968), "Το κανόνι και τ' αηδόνι" (1968), "Η λεωφόρος του μίσους" (1968), "Μια Ιταλίδα απ' την Κυψέλη" (1968), "Η ωραία του κουρέα" (1969), "Η νεράιδα κια το παλικάρι" (1969), αλλά και αργότερα στη δεκαετία του '80 με τη μεγάλη συνεργασία του με τον σκηνοθέτη Νίκο Περράκη. Θυμίζω επίσης ότι είχε μεγάλες συνεργασίες και στον διεθνή κινηματογράφο (Γερμανία) και την τηλεόραση.

Το 1968 λοιπόν ο Νίκος Μαμαγκάκης έγραψε ένα από τα πιο δημοφιλή και πολυακουσμένα κινηματογραφικά του soundtrack για την ταινία του Ντίνου Δημόπουλου "Η αρχόντισσα κι ο αλήτης", παραγωγής της Finos Film, με πρωταγωνιστές την Αλίκη Βοτγιουκλάκη και τον Δημήτρη Παπαμιχαήλ. Η ταινία γνώρισε τεράστια εμπορική επιτυχία κόβοντας 750.000 εισιτήρια στην πρώτη της προβολή! Στην ταινία ακούγονται μερικά χαριτωμένα τραγουδάκια ("Στον ήλιο του μεσημεριού", "Να ζήσει η φτωχολογιά", "Η αγάπη θέλει δύο", "Αλητάκι μπατιράκι") που ερμήνευσε το λαμπερό πρωταγωνιστικό δίδυμο, ενώ την τρυφερή "Βαρκαρόλα" ερμηνεύει η Λήδα. Όλα έχουν στίχους του Ντίνου Δημόπουλου.

Νίκος Τάτσης: Έρανα (1978)

Πρόσφατα είχαμε ένα αφιέρωμα στον συνθέτη Νίκο Τάτση που πρωτοεμφανίστηκε στη δισκογραφία το 1974 με το τραγούδι "Ο Σαραντάπηχος". Δίπλα του σταθερός συνεργάτης στα πρώτα του μουσικά βήματα ο ποιητής Κώστας Παπαγεωργίου (1945-1921). Οι δυο τους το 1978 μας έδωσαν την πρώτη ολοκληρωμένη τους συνεργασία με τον κύκλο τραγουδιών "Έρανα" * που εκδόθηκε από την ΕΜΙ Columbia.

Πρόκειται για σπανιότατο δίσκο, από τους αγαπημένους μου εκεί στα τέλη του '70, όταν τον άκουγα μανιωδώς από μια (χαμένη πια) κασέτα. Με τα χρόνια ο δίσκος εξαφανίστηκε από την αγορά κι έγινε πια δυσεύρετος, ενώ η κοστολόγησή του στο δισκογραφικό χρηματιστήριο κινείται ήδη σε δυσθεώρητα και παράλογα επίπεδα, ώστε να είναι αδύνατον να τον αγοράσει πλέον ένας απλός μουσικόφιλος. Κι έτσι κι εγώ μέχρι πρόσφατα είχα αρκεστεί στην ιστορική εκείνη κασετούλα από τα φοιτητικά μου χρόνια με τις φυσιολογικές ηχητικές εκπτώσεις που είχε προκαλέσει η μεγάλη χρήση. Ευτυχώς όμως προ ημερών βρέθηκε ένας καλός φίλος που προθυμοποιήθηκε να μου προσφέρει ένα άριστης ποιότητας αντίγραφο του δίσκου από το αυθεντικό βινύλιο μαζί με όλο το εικαστικό μέρος της έκδοσης κι έτσι επανέρχομαι σήμερα στην εκ νέου παρουσίασή του στον Δισκοβόλο!

Ασφαλώς είναι μια σπάνιας ομορφιάς μουσική εργασία με πρωτότυπα τραγούδια χαμηλών τόνων σε έντεχνο ύφος, αλλά με στέερες βάσεις πάνω σε δρόμους από την ελληνική παράδοση, ενταγμένα εμφανώς μέσα στο διεθνές φολκ κίνημα που ήταν ακμαίο εκείνη την εποχή. Το ιδιότυπο ορχηστρικό χρώμα των τραγουδιών, που παραπέμπει σε ήχους πρώιμου ethnic, προέκυψε από έναν πολύ ενδιαφέροντα συνδυασμό μουσικών οργάνων από Ανατολή και Δύση. Τα εκτελούν σπουδαίοι σολίστες, μεταξύ των οποίων οι κορυφαίοι Δημήτρης Βράσκος (βιολί), Δημήτρης Φάμπας (κιθάρα), Τάσος Διακογιώργης (σαντούρι) και  Ανδρέας Ροδουσάκης (κοντραμπάσο).

Τα τραγούδια ερμηνεύουν ο Γιάννης Δημητράς και η Μαρία Κάτηρα, γνωστοί τότε από τη συμμετοχή τους σε εργα του Μάνου Χατζιδάκι, ο οποίος είναι και ο παραγωγός αυτού του δίσκου.

Giuseppe Tartini: Κοντσέρτα για βιολί (I Musici, 1974)

Κλείνοντας σήμερα αυτό το εκτενές αφιέρωμα στη λόγια μουσική της εποχής του μπαρόκ (1600-1750) επιστρέφουμε στην ιταλική σχολή, για να δούμε έναν άλλο σπουδαίο εκπρόσωπο του ιταλικού μπαρόκ που αποδεικνύει εμφατικά ότι δεν ήταν μόνο ο Vivaldi που λάμπρυνε τον πρώιμο μουσικό πολιτισμό της χώρας αυτής, αλλά και πάμπολλοι άλλοι σκαπανείς της μουσικής τέχνης που δικαιούνται να μνημονεύονται και κυρίως να ακούγονται.

Αναφέρομαι στον βενετσιάνο βιολονίστα και συνθέτη Giuseppe Tartini (1692-1770), που επίσης διετέλεσε ένα διάστημα του βίου του και μοναχός, ενώ ήταν και γνωστός ξιφομάχος! Είχε την τύχη να διαθέτει ένα βιολί στραντιβάριους και πάνω σ' αυτό συνέθεσε ένα μεγάλο αριθμό έργων για βιολί, κυρίως κοντσέρτα και σονάτες. Το διασημότερο έργο του είναι μια σονάτα για βιολί γνωστή ως "Η τρίλια του διαβόλου". Έγραψε επίσης και μερικά έργα θρησκευτικής μουσικής.

Ο παρών δίσκος περιλαμβάνει τρία εκλεκτά Κοντσέρτα για Βιολί του Ταρτίνι αριθμημένα με τους κωδικούς D.78, 96 και 117. Το υπ' αριθμό D.96 σε τονικότητα λα μείζονα είναι ασφαλώς ένα από τα ωραιότερα που γράφτηκαν ποτέ για βιολί και αναπτύσσεται σε 4 μέρη (Allegro - Adagio - Presto - Largo andante).

Τα έργα ερμηνεύει το σπουδαίο μπαρόκ σύνολο I Musici, ενώ σολίστ στο βιολί είναι ο διάσημος ιταλός βιολονίστας Salvatore Accardo, ο οποίος μας έχει χαρίσει αξεπέραστες ερμηνείες και σε έργα του Vivaldi, αλλά και του Paganini, του Mendelssohn και του Max Bruch.

Johann Sebastian Bach: Σονάτες για βιόλα ντα γκάμπα και φλάουτο (1967)

Δε θα μπορούσε βέβαια αυτό το αφιέρωμα στη μουσική της περιόδου του μπαρόκ (1600-1750) να παραλείψει τον κορυφαίο της εκπρόσωπο, τον εμβληματικό γερμανό συνθέτη Johann Sebastian Bach (1685-1750), τον λεγόμενο και "Μεγάλο Κάντορα", έναν ανεξάντλητο δημιουργό έργων που διαπερνούν περήφανα το χρόνο και παραμένουν πάντα επίκαιρα, παίζονται ασταμάτητα στους συναυλιακούς χώρους και ηχογραφούνται από όλες τις δισκογραφικές εταιρίες και τους πιο εκλεκτούς μουσικούς. 

Πάνω από 1000 έργα απλωμένα σε όλα τα μουσικά πεδία, περισσότερο ίσως δημοφιλή τα φωνητικά του αριστουργήματα στο είδος του ορατορίου (Κατά Ματθαίον Πάθη, Ορατόριο Χριστουγέννων κλπ), οι εκατοντάδες καντάτες και τα μοτέτα του, αλλά και οι πανέμορφες οργανικές του συνθέσεις είτε στο είδος του κοντσέρτου (Βραδεμβούργια Κοντσέρτα, Κοντσέρτα για Βιολί, Κοντσέρτα για Τσέμπαλο), είτε σε διάφορες οργανικούς συνδυασμούς σε φόρμες μουσικής δωματίου ή σόλο εκκλησιαστικό όργανο ή τσέμπαλο.

Από το πεδίο λοιπόν της οργανικής μουσικής του Μπαχ για μικρά σχήματα δωματίου έχω διαλέξει έναν ακόμη δίσκο με ερμηνευτή τον σπουδαίο αυστριακό αρχιμουσικό και σολίστ Nikolaus Harnoncourt. Πρόκειται για τρεις Σονάτες για Βιόλα ντα γκάμπα και συνοδεία τσέμπαλου που φέρουν τους αριθμούς καταλόγου BWV 1027-1029, συνθέσεις ανεπτυγμένες σε τέσσερα μέρη εναλλασσόμενης ρυθμικής αγωγής, εκτός από την 3η σονάτα που μοιράζεται σε τρία μέρη.

Ο δίσκος περιλαμβάνει επίσης τη Σονάτα BWV 1039 για δύο φλάουτα και τσέμπαλο, επίσης ανεπτυγμένη σε τέσσερα μέρη. Ο Nikolaus Harnoncourt παίζει βιόλα ντα γκάμπα και βιολοντσέλο, ενώ τον συνοδεύει στο τσέμπαλο ο Herbert Tachezi. Φλάουτο παίζουν οι Frans Bruggen και Leopold Stastny. Η ηχογράφηση της Telefunken ενταγμένη στην ιστορική σειρά Das Alte Werk πραγματοποιήθηκε το 1967 και είναι εξαιρετικά διαυγής.

Georg Friedrich Händel: Μουσική των νερών (Harnoncourt, 1978)

O Georg Friedrich Handel (1685-1759) αποτελεί εμβληματική φυσιογνωμία όχι μόνο του γερμανικού μπαρόκ, αλλά και ολόκληρης της μουσικής ιστορίας. Άλλωστε, παρόλο που γεννήθηκε στη Γερμανία, όπου και έζησε τα πρώτα χρόνια του βίου του και συνέθεσε τα πρώτα έργα του, κάποια στιγμή εγκαταστάθηκε μόνιμα στην Αγγλία, όπου και δημιούργησε το σημαντικότερο κομμάτι της ογκώδους εργογραφίας του και μεταξύ άλλων του κορυφαίου ορατόριου "Ο Μεσσίας".                           Από την πληθώρα των εξαιρετικά δημοφιλών συνθέσεων του Χέντελ ξεχωριστή θέση κατέχει η ορχηστρική σύνθεση "Μουσική των νερών", έργο διαρθρωμένο σε τρεις σουίτες με εναλλαγή χορευτικών θεμάτων που γράφτηκε κατά παραγγελία του βασιλιά της Αγγλίας Γεώργιου Α', για να τον συνοδεύσει σε μια βασιλική κρουαζιέρα στον Τάμεση. Η κρουαζιέρα αυτή πραγματοποιήθηκε στις 17 Ιουλίου 1717 και ο συνθέτης συνοδευόμενος από 50 μουσικούς παρουσίασe το έργο ζωντανά προκαλώντας τον ενθουσιασμό του βασιλιά που ζήτησε να παιχτεί ξανά άλλες δύο φορές! Κι ασφαλώς δεν είχε άδικο, γιατί πρόκειται για ένα εξαιρετικά εμπνευσμένο έργο με ευφάνταστες εναλλαγές μελωδικών και ρυθμικών ευρημάτων που το καθιστούν διαχρονικά ένα από τα πιο δημοφιλή - και πολλαπλά ηχογραφημένο - έργα μέσα στο σύνολο της λόγιας μουσικής φιλολογίας.

Η παρούσα ηχογράφηση πραγματοποιήθηκε στα τέλη της δεκαετίας του '70 από τον εμβληματικό αυστριακό αρχιμουσικό Nikolaus Harnoncourt (1929-2016), πρωτοπόρο της εκτέλεσης με όργανα εποχής. Ήδη από το 1953 είχε ιδρύσει και διηύθυνε μέχρι το τέλος της ζωής του το σπουδαίο οργανικό σύνολο Concentus Musicus της Βιέννης πραγματοποιώντας αμέτρητες ηχογραφήσεις αναφοράς.

Hasse / Hummel / Hoffmann: Κοντσέρτα για μαντολίνο (Philips, 1978)

Επιμένοντας λίγο ακόμη στη γερμανική μουσική σχολή του μπαρόκ και της κλασικής περιόδου, θέλω σήμερα να σας παρουσιάσω έναν από τους πολύ αγαπημένους μου δίσκους που είναι αφιερωμένος στο μαντολίνο, ένα έγχορδο νυκτό μουσικό όργανο που γνώρισε ιδιαίτερη δημοτικότητα στα χρόνια του μπαρόκ, όταν και γράφτηκαν αρκετές συνθέσεις λόγιων δημιουργών για το όργανο αυτό.

Ο δίσκος περιλαμβάνει τρία Κοντσέρτα για Μαντολίνο γραμμένα σε διαφορετικές εποχές, από τις αρχές του 18ου ως τις αρχές του 19ου αιώνα. Παλιότερο είναι το κοντσέρτο του γερμανού μπαρόκ συνθέτη Johann Adolf Hasse (1699-1783), σύνθεση μικρής διάρκειας μοιρασμένη σε τρία μέρη (Allegro - Largo - Allegro). Ένα μικρό κομψοτέχνημα που ακούγεται συναρπαστικό από την αρχή ως το τέλος. 

Στο δίσκο έχουμε επίσης άλλο ένα κοντσέρτο για μαντολίνο του Johann Nepomuk Hummel (1778-1837), σημαντικού συνθέτη της κλασικής περιόδου με πλούσιο έργο, ιδιαίτερα στο πεδίο της μουσικής δωματίου. Το κοντσέρτο αναπτύσσεται επίσης σε τρία μέρη: Allegro moderato e grazioso - Andante con variazioni - Rondo (Allegro). Το δεύτερο (αργό) μέρος έχει τη μορφή θέματος με παραλλαγές και είναι πολύ όμορφο.

Τέλος, έχουμε ένα ακόμη κοντσέρτο για μαντολίνο που αποδίδεται στον άγνωστο συνθέτη Giovanni (Johann) Hoffmann, σύγχρονο της εποχής του Beethoven, χωρίς να γνωρίζουμε κάτι περισσότερο από τη ζωή και το έργο του, αν και με το επώνυμο Hoffmann εμφανίζονται την ίδια εποχή διάφοροι δημιουργοί, σημαντικότερος των οποίων είναι ασφαλώς ο E.T.A. Hoffmann, συγγραφέας των έργων "Τα παραμύθια του Χόφμαν" που μελοποίησε ο Όφενμπαχ και "Καρυοθραύστης" που ενέπνευσε το περίφημο μπαλέτο του Τσαϊκόφσκι. Κι αυτό το κοντσέρτο έχει τριμερή ανάπτυξη και είναι πολύ όμορφο στο σύνολό του.

Σόλο μαντολίνο παίζει ο γερμανο-ιάπωνας δεξιοτέχνης Takashi Ochi, ενώ ο γάλλος Paul Kuentz διευθύνει τη δική του Ορχήστρα Δωματίου. 

Telemann, Hurlebusch: Concerti grossi (Philips, 1981)

Ο τρίτος σημαντικός συνθέτης του γερμανικού μπαρόκ, δίπλα στις πατριαρχικές μορφές του Μπαχ και του Χέντελ, υπήρξε ο Georg Philipp Telemann (1681-1767), ο μακρός βίος του οποίου τον καθιστά συνδετικό κρίκο μεταξύ του μπαρόκ (που ολοκληρώνεται στα μέσα του 18ου αιώνα) και της κλασικής περίοδου που ακολουθεί. Υπήρξε εξαιρετικά δραστήριος σε όλη τη ζωή του και υπηρέτησε σε υψηλές θέσεις ως μουσικός διευθυντής σε διάφορες γερμανικές πόλεις και ιδιαίτερα στο Αμβούργο.

Ο Τέλεμαν υπήρξε πολυγραφότατος και μας άφησε ογκώδες έργο που απλώνεται σε όλα τα μουσικά πεδία τόσο της φωνητικής, όσο και της οργανικής μουσικής, ενώ μέχρι σήμερα παραμένει ιδιαίτερα δημοφιλής και η διεθνής δικσογραφία κοσμείται με αμέτρητες ηχογραφήσεις έργων του. Ξεχωρίζουν τα πολυάριθμα κοντσέρτα του για διάφορα όργανα, αλλά και μια μεγάλη σειρά με οργανικές σουίτες με αποκορύφωμα το πολυσύνθετο οργανικό του έργο "Η μουσική του τραπεζιού".

Χαρακτηριστικά δείγματα της εξαίσιας τέχνης του σπουδαίου αυτού συνθέτη καταγράφονται στον θαυμάσιο σημερινό δίσκο που σας παρουσιάζω, έκδοση της Philips από το 1981. Έχουμε λοιπόν μια Σουίτα (οβερτούρα) για δύο φλάουτα, δύο όμποε, φαγκότο, έγχορδα και basso continuo δομημένη σε επτά μέρη που ορίζονται με τις ονομασίες γνωστών χορών της εποχής, καθώς κι ένα "μεγάλο" κοντσέρτο, Concerto grosso κατά την επίσημη μουσική ορολογία, είδος σύνθεσης με ορχήστρα που διαλέγεται όχι με ένα σόλο όργανο, αλλά με μια μικρή ομάδα οργάνων. Το κοντσέρτο αυτό, παραβιάζοντας τη συνήθη τριμερή ανάπτυξη, ξεκινάει με μια εισαγωγή (Intrada), πριν ακολουθήσει η τυπική διαδοχή γοργού και αργού μέρους.

Ο δίσκος συμπληρώνεται με ένα ακόμη Concerto grosso της εποχής του μπαρόκ γραμμένο από τον ελάσσονα γερμανό συνθέτη Konrad Friedrich Hurlebusch (1696-1765), σύνθεση για δύο όμποε, φαγκότο, βιολί, έγχορδα και basso continuo, ανεπτυγμένη σε τέσσερα μέρη.

Graun / Graupner / Holzbauer: Κοντσέρτα για Βιόλα (Philips, 1981)

Συνεχίζοντας το αφιέρωμά μας στους ελάσσονες συνθέτες του γερμανικού μπαρόκ έχουμε σήμερα έναν ακόμη συναρπαστικό δίσκο που περιλαμβάνει τρία Κοντσέρτα για Βιόλα και άλλους συνδυασμούς οργάνων.

Η βιόλα είναι ένα έγχορδο μουσικό όργανο της οικογένειας του βιολιού, με το οποίο μοιάζει πολύ, αν και είναι λίγο μεγαλύτερη κι έχει ελαφρώς βαρύτερο ήχο. Πρωτοεμφανίστηκε στα χρόνια της Αναγέννησης, αλλά αξιοποιήθηκε ιδιαίτερα την εποχή του μπαρόκ, όταν τη βρίσκουμε σε διάφορες παραλλαγές, όπως Viola d' amore ή Viola da gamba. Από την κλασική περίοδο αποτέλεσε αναντικατάστατο μέλος της φόρμας του κουαρτέτου εγχόρδων (2 βιολιά, βιόλα, βιολοντσέλο), ενώ ο ρομαντικός συνθέτης Hector Berlioz τη χρησιμοποίησε ως σόλο όργανο στην περίφημη συμφωνία concertante "Harold en Italie". Θυμίζω επίσης ότι η Ελένη Καραΐνδρου έγραψε ένα ολόκληρο κινηματογραφικό soundtrack ("Το βλέμμα του Οδυσσέα") βασισμένο στη βιόλα σε μορφή θέματος με παραλλαγές.

Ο σημερινός λοιπόν δίσκος περιλαμβάνει τρία κοντσέρτα με βασικό σόλο όργανο τη βιόλα. Το πρώτο και ωραιότερο από αυτά ανήκει στην γερμανό συνθέτη Johann Gottlieb Graun (1702-1771) και ορίζεται ως κοντσέρτο για βιολί και βιόλα με συνοδεία ορχήστρας εγχόρδων και basso continuo (τσέμπαλο). Αναπτύσσεται στην τυπική τριμερή μορφή. Τα μέρη: Allegro - Adagio con sordini - Allegro. Το τρίτο μέρος είναι πραγματικά υπέροχο!

Το δεύτερο κοντσέρτο είναι γραμμένο από τον συνθέτη Christoph Graupner (1683-1760) και έχει ως σόλο όργανα μια Viola d' amore και μια απλή βιόλα με συνοδεία εγχόρδων και τσέμπαλου. Περιλαμβάνει τέσσερα μέρη: Grave e staccato - Vivace - Grave - Allegro.

Ο δίσκος ολοκληρώνεται με το κοντσέρτο για βιόλα, βιολοντσέλο, έγχορδα και basso continuo του Ignaz Jakob Holzbauer (1711-1783) με τριμερή ανάπτυξη (Allegro spirituoso - Andantino - Menuet).

Johann Friedrich Fasch: Τρίο Σονάτες και Κουαρτέτα για πνευστά (1988)

Αν η Ιταλία υπήρξε η βασική κοιτίδα της μουσικής μπαρόκ, πράγμα εύλογο, αφού στη χώρα αυτή γεννήθηκε η Αναγέννηση, της οποίας το ρεύμα του μπαρόκ στάθηκε το φυσικό πνευματικό παιδί, δεν μπορούμε να παραβλέψουμε ότι την ίδια εποχή αναπτύχθηκε σε υψηλό βαθμό και η γερμανική μουσική σχολή αναδεικνύοντας κορυφαίους συνθέτες, όπως ο Μπαχ, ο Χέντελ ή ο Τέλεμαν.

Θέλω λοιπόν να παρουσιάσω ένα μικρό αφιέρωμα στη γερμανική σχολή του μπαρόκ με κάποιες ιδιαίτερες δισκογραφικές εκδόσεις της αναλογικής εποχής μέσα από συνθέτες λιγότερο γνωστούς, αλλά χωρίς αμφιβολία άκρως ενδιαφέροντες με πανέμορφες συνθέσεις μουσικής για μικρά οργανικά σύνολα. 

Ένας τέτοιος ελάσσων εκπρόσωπος του γερμανικού μπαρόκ υπήρξε ο συνθέτης και βιολονίστας Johann Friedrich Fasch (1688-1758), πολυγραφότατος δημιουργός που έγραψε πάμπολλες καντάτες και λειτουργίες, αλλά και κοντσέρτα και συμφωνίες μαζί με πληθώρα συνθέσεων μουσικής δωματίου, αν και τίποτε δεν εκδόθηκε όσο ζούσε και δυστυχώς μεγάλο μέρος αυτού του έργου έχει χαθεί.

Το 1988 από την ΕΜΙ εκδόθηκε ένας πολύ όμορφος δίσκος με συνθέσεις του Fasch για μικρά οργανικά σχήματα, Τρίο ή Κουαρτέτα, βασισμένα σε ξύλινα πνευστά και κυρίως όμποε και φαγκότο ή φλάουτο με συνοδεία τσέμπαλου ως basso continuo. Σύντομα κομμάτια με γοητευτικές ρυθμικές και μελωδικές εναλλαγές που συνιστούν ένα άκρως συναρπαστικό ακρόαμα. Η θαυμάσια Camerata της Κολωνίας υπηρετεί άψογα το υλικό και μας δίνει ένα πραγματικά απολαυστικό αποτέλεσμα με εξαιρετική ηχητική διαύγεια.

Antonio Vivaldi: Έργα μουσικής δωματίου για πνευστά (1986)

Από την ογκώδη εργογραφία συνθέσεων οργανικής μουσικής του μεγάλου συνθέτη του Μπαρόκ Antonio Vivaldi (1678-1741), του επιλεγόμενου και "κοκκινομάλλη παπά" (il prete rosso), έχουμε σήμερα μια εκλεκτή έκδοση με επτά οργανικές συνθέσεις δωματίου σε μορφή τρίο, σονάτας ή κουαρτέτου για ξύλινα πνευστά όργανα σε διάφορους συνδυασμούς, όπως φλάουτο με όμποε και φαγκότο ή όμποε με φλάουτο με ράμφος και basso continuo που αποδίδεται με τσέμπαλο.

Συγκεκριμένα, έχουμε τέσσερα Τρίο με αριθμούς καταλόγου RV. 80, 81, 86  103, ένα Κουαρτέτο χωρίς αριθμό καταλόγου και δύο Σονάτες με αριθμούς RV.53 & 58, από τις οποίες η υπ' αριθμόν 58 ανήκει στην ομάδα έργων opus 13 και επιγράφεται "Il pastor fido" (Ο πιστός βοσκός) και θεωρείται νόθο έργο του Vivaldi, ενώ ως αυθεντικός του δημιουργός θεωρείται ο Γάλλος συνθέτης Nicolas Chedeville.

Απολαυστικές συνθέσεις αναπτυγμένες σε τρία ή τέσσερα μέρη με εναλλασσόμενη ρυθμική αγωγή (αργό-γοργό). Ερμηνεύονται υπέροχα, με κρυστάλλινη διαύγεια των ξεχωριστών ηχοχρωμάτων κάθε οργάνου, από το οργανικό σύνολο Camerata της Κολωνίας με όργανα εποχής. Η ηχογράφηση πραγματοποιήθηκε στον ευαγγελικό ναό του Blansingen το 1986 κι εκδόθηκε από την ετικέτα της ΕΜΙ.

Vivaldi, Capuzzi, Paisiello: Κοντσέρτα με τους I Musici (1964)

Το ιστορικό οργανικό σύνολο δωματίου I Musici δε χρειάζεται ιδιαίτερες συστάσεις στους εκλεκτικούς μουσικόφιλους και ιδιαίτερα στους λάτρεις της λόγιας μουσικής. Το μουσικό αυτό σύνολο ιδρύθηκε στη Ρώμη το 1951 κι έκτοτε συνεχίζει αδιάλειπτα τη μουσική του πορεία ανανεούμενο συνεχώς με καινούργιους μουσικούς και πάντα με έμφαση στη μουσική της περιόδου του Μπαρόκ (1600-1750).

Είναι επίσης γνωστό ότι οι I Musici ανέδειξαν τον μεγάλο συνθέτη της εποχής του Μπαρόκ Antonio Vivaldi (1678-1741) με πολλαπλές και εγκυρότατες ερμηνείες των εκατοντάδων κοσμαγάπητων κοντσέρτων του για διάφορα σόλο όργανα ή ομάδες οργάνων (con mοlti strοmenti). Ένας τέτοιος δίσκος του συγκροτήματος είναι ο σημερινός, που εκδόθηκε το 1964 από τη μεγάλη δισκογραφική εταιρία Philips. Περιλαμβάνει δύο κοντσέρτα του Vivaldi, καθώς και άλλα δύο έργα συνθετών της λεγόμενης "κλασικής περιόδου" (1750-1820), της περιόδου δηλαδή του Haydn, του Mozart και του Beethoven.

Από το Vivaldi λοιπόν έχουμε το Κοντσέρτο για Πίκολο (Φλαουτίνο), Έγχορδα και continuo, έργο που καταγράφεται με τον κωδικό P.83, ο οποίος στη νεότερη καταλογογράφηση των έργων του συνθέτη αντιστοιχεί στον κωδικό RV.445, κι ένα Κοντσέρτο για 2 Τρομπέτες, Έγχορδα και continuo, έργο P.75 (RV.537). Και τα δύο κοντσέρτα αποτελούνται κατά την τυπική δομή του είδους από τρία μέρη με εναλλαγή γοργού και αργού tempo.

Ο δίσκος περιλαμβάνει επίσης ένα πολύ όμορφο Κοντσέρτο για Κοντραμπάσο, ανεπτυγμένο σε τρία μέρη, σπάνιο δείγμα εργογραφίας για το συγκεκριμένο όργανο της κατηγορίας των εγχόρδων, το οποίο συνήθως περιορίζεται σε σκιώδη ρόλο μέσα στην ορχήστρα. Το έργο υπογράφει ο Ιταλός συνθέτης Giuseppe Antonio Capuzzi (1755-1818), άγνωστος σήμερα δημιουργός, αλλά αρκετά δημοφιλής στην εποχή του με έργα σε όλα τα μουσικά πεδία, κυρίως στο χώρο της όπερας.

Ο δίσκος συμπληρώνεται με ένα τριμερές Κοντσέρτο για Τσέμπαλο του επίσης Ιταλού συνθέτη Giovanni Paisiello (1740-1816), γεννημένου στον Τάραντα, αλλά δραστηριοποιημένου στη Νάπολη και την Αγία Πετρούπολη, δημοφιλούς στην εποχή του για τις πολυάριθμες όπερες που έγραψε, όπως "Ο κουρέας της Σεβίλλης" που γνώρισε επιτυχία πολύ πριν υποσκελιστεί η φήμη του από την ακαταμάχητη δημοτικότητα της ομώνυμης όπερας του Rossini. Ο συνθέτης σήμερα ακούγεται κυρίως για μερικά όμορφα κοντσέρτα του για μαντολίνο.

Δήμητρα Χόνδρου: Έργα Ελλήνων συνθετών για πιάνο (2003)

Γεννημένη στην Αθήνα, με αξιόλογες σπουδές στο Εθνικό Ωδείο "Μανόλης Καλομοίρης" και στην Ακαδημία "George Enescu" και με αρκετά ρεσιτάλ ήδη στο ενεργητικό της σε διάφορα φεστιβάλ με ερμηνείες κοντσέρτων ή έργων μουσικής δωματίου, η αξιόλογη πιανίστρια της νέας γενιάς Δήμητρα Χόνδρου υπογράφει την πρώτη της δισκογραφική κατάθεση με έργα Ελλήνων συνθετών για σόλο πιάνο που κυκλοφόρησε το 2003 από τη Lyra. 

Πρόκειται για συνθέσεις πρόσφατης εσοδείας, γραμμένες κατά το διάστημα 1972-2002, που ηχογραφήθηκαν στο υπερσύγχρονο ηχογραφικό κέντρο του Μεγάρου Μουσικής Αθηνών το 2003. Τα περισσότερα κομμάτια είναι απλές μελωδίες χωρίς ιδιαίτερες δεξιοτεχνικές απαιτήσεις, οι οποίες, πάντως, όταν προκύπτουν, διεκπεραιώνονται με άνεση. Οι μελωδίες συχνά παραπέμπουν σε πρότυπα της δημοτικής ή ελαφράς μουσικής, πράγμα που τις καθιστά πιο οικείες και εύληπτες. 

Τις συνθέσεις υπογράφουν γνωστοί και καταξιωμένοι συνθέτες είτε της προηγούμενης γενιάς, είτε σύγχρονοι, όπως ο Θόδωρος Αντωνίου, ο Γιώργος Κουρουπός, ο Κυριάκος Σφέτσας, ο Δημήτρης Μαραγκόπουλος, ο Γιώργος Κουμεντάκης, ο Γιάννης Δροσίτης, ο Περικλής Κούκος, ο Νίκος Πλατύραχος, ο Στάθης Ουλκέρογλου, ο Μάριος Στρόφαλης, ο Γιάννης Γκίκας και ο Βαγγέλης Πετσάλης.

Μάνος Χατζιδάκις, Γιώργος Κουρουπός: Liederabend im Museum Bochum (1996)

Ιδού ένας σπάνιος δίσκος του Μάνου Χατζιδάκι που περιλαμβάνει ένα εξαιρετικό αφιέρωμα της Γερμανικής Ραδιοτηλεόρασης (Deutsche Welle) στον μεγάλο συνθέτη. Πρόκειται για ένα ρεσιτάλ τραγουδιού που δόθηκε στο Μουσείο του Μπόχουμ ένα χρόνο μετά το θάνατο του μεγάλου συνθέτη και συγκεκριμένα στις 23 Ιουνίου 1995, το οποίο ηχογραφήθηκε ζωντανά κι εκδόθηκε λίγο αργότερα σε ψηφιακό δίσκο υψηλής ηχητικής ποιότητας (DDD). 

Στο ρεσιτάλ αυτό ακούστηκαν επιλεγμένα κομμάτια από τους σημαντικούς κύκλους τραγουδιών που μας έδωσε ο συνθέτης στην πρώτη δημιουργική του περίοδο και συγκεκριμένα από τους κύκλους: Δυο ναυτικά τραγούδια (1946), Ο Ματωμένος Γάμος (1948), Το καταραμένο φίδι (1950/51), Ο κύκλος με την κιμωλία (1957), Το παραμύθι χωρίς όνομα (1957), Όρνιθες (1959-1964) και Ο Μεγάλος Ερωτικός (1972). 

Τη μουσική επιμέλεια του ρεσιτάλ είχε ο συνθέτης Γιώργος Κουρουπός που συνόδευσε στο πιάνο τον βαρύτονο Σπύρο Σακκά. Μεστές ερμηνείες από δύο καλλιτέχνες που θήτευσαν επί μακρόν πλάι στον Μάνο Χατζιδάκι κι εν πολλοίς ταυτίστηκαν μαζί του και ασφαλώς εγγυώνται ένα αποτέλεσμα που καλύπτει απόλυτα τις χατζιδακικές αισθητικές προδιαγραφές.

Γιώργος Κουρουπός: Μουσική για το θέατρο (1987)

Παρά τη μακρόχρονη και γόνιμη παρουσία του στα μουσικά μας πράγματα, παρά τη μεγάλη του αναγνώριση στο εξωτερικό και ιδιαίτερα στη Γαλλία, όπου έζησε και δημιούργησε για μεγάλο χρονικό διάστημα, ο συνθέτης Γιώργος Κουρουπός παραμένει ένας μεγάλος άγνωστος στον τόπο μας. 

Η μουσική του βέβαια δεν απευθύνεται στις πλατιές μάζες, καθώς έχει λόγια χαρακτηριστικά ή λόγιες καταβολές κι αυτό οπωσδήποτε την καθιστά ελάχιστα ελκυστική. Εκείνος πάντως αρκείται στην καταξίωση που χωρίς αμφιβολία έχει κατακτήσει στο στενότερο μουσικό περιβάλλον, όπου πράγματι θεωρείται μια πολυσήμαντη προσωπικότητα. Αρκεί να θυμηθούμε την εκτίμηση που έτρεφε στο πρόσωπό του ο Μάνος Χατζιδάκις, του οποίου επί σειρά ετών υπήρξε συνοδοιπόρος στο μουσικό πεδίο, αλλά και σε άλλες δραστηριότητες, όπως το Τρίτο Πρόγραμμα.

Το ιδιαίτερο βάρος της δημιουργίας του έχει κυρίως θεατρικό χαρακτήρα, αφού η σκηνή αποτέλεσε σταθερή πηγή της έμπνευσής του είτε στο λόγιο είτε στο πιο εύληπτο συνθετικό του έργο. Το θέατρο μάλιστα σε όλες τις εκδοχές του. Το αρχαίο θεατρο το τίμησε με συνθέσεις, όπως: Ομηρικά (1969-70), Ερμής και Προμηθέας (1971), Οιδίπους άνθρωπος (1978), Προμηθέας Δεσμώτης (1979) κ.ά. Επίσης το παιδικό θέατρο με συνθέσεις, όπως: Τραγούδια για ποντίκια (1979), Η συνέλευση των ζώων (1981), Η Κοκκινοσκουφίτσα (1995), Οι δραπέτες της σκακιέρας (2001). Και φυσικά το ξένο θέατρο με συνθέσεις, όπως: Τα παιδιά της άμμου (1970), Ο Θεός το θέλει (1975), Ο Πύργος της Βαβέλ (1976), Geselidis (1977).

Η παρούσα σπάνια έκδοση της Lyra περιλαμβάνει ένα εκτεταμένο απάνθισμα από τη μουσική που έγραψε ο Γιώργος Κουρουπός για έξι σημαντικές παραστάσεις του Κρατικού Θεάτρου Βορείου Ελλάδος κατά τη δεκαετία του '80, όταν είχε πολύχρονη συνεργασία με τον σκηνοθέτη Ανδρέα Βουτσινά. Ανθολογούνται μέρη από τα έργα: Ευριπίδου Τρωάδες (1987-88), Αριστοφάνους Λυσιστράτη (1983-84), Ευριπίδου Ελένη (1982-83), Χάρολντ και Μοντ (1984-85), Η τρελή του Σαγιό (1981-82), όλα σε σκηνοθεσία Βουτσινά, καθώς και από το θεατρικό έργο του Γιώργου Θεοτοκά Παιχνίδι της τρέλας και της φρονιμάδας που σκηνοθέτησε ο Μίνως Βολανάκης τη σεζόν 1986-87. Τραγουδούν: Σπύρος Σακκάς, Έλλη Πασπαλά, Σοφία Σπυράτου, Αλέκα Παΐζη, Δέσπω Διαμαντίδου και Λυδία Φωτοπούλου.

Γιώργος Κουρουπός: Ελένη, τραγούδι από την Ιλιάδα (1965)

Η πρώτη δισκογραφική κατάθεση του Γιώργου Κουρουπού εκδόθηκε από τη Lyra το 1965 με τίτλο "Ελένη, Τραγούδι από την Ιλιάδα" και αποτελεί έναν κύκλο απλών τραγουδιών σε στίχους του ποιητή Ανδρέα Αγγελάκη (1940-1991).

Πρόκειται για τραγούδια εναλλασσόμενα με μικρά αφηγηματικά μέρη. Τα τραγούδια διακρίνονται για τα βουκολικά τους χρώματα κι έναν έντονο λυρισμό στο χατζιδακικό πρότυπο. 

Στο ρόλο της Ελένης η Ελένη Χατζηαργύρη και του Πάρη ο Δημήτρης Μαλαβέτας. Αφηγητής ο Μάνος Κατράκης. Τα τραγούδια ερμηνεύουν η υπέροχη Σούλα Μπιρμπίλη, ο Γιώργος Μούτσιος, ο Βασίλης Σιγαλός και χορωδία. 

Στο ένθετο σημείωμα που συνοδεύει την έκδοση ο Ανδρέας Αγγελάκης επισημαίνει:

"Από το τρομερό πνεύμα του Ομήρου η "Ελένη" δεν κρατά παρά τους νυγμούς μόνο των περιστατικών και αναπλάθει ελεύθερα ό,τι συγκινεί ιδιαίτερα τη φαντασία στο μοναδικό αυτό θρύλο του έρωτα και του θανάτου. Φυσικά στη χρήση και των πασίγνωστων ακόμη ομηρικών σκηνών, όπως η συνάντηση της Ανδρομάχης με τον άνδρα της ή ο θάνατος του Πάτροκλου, το κείμενο δεν έχει καθόλου αξιώσεις φιλολογικής τεκμηρίωσης, αλλά συνεχίζει αυτό που η μουσικότητα της λυρικής υφής των γεγονότων υπέβαλλε (...). Οι πεζοί διάλογοι της Ελένης και του Πάρη, με τον απόλυτο και διαυγή λυρικό λόγο, δικαιολογούν τη βαθιά μουσική τους ποιότητα που ο Γιώργος Κουρουπός τόσο εξαίσια πρόβαλε στη μουσική του ανάπτυξη (...).".

Γιώργος Κουρουπός: Κοκκινοσκουφίτσα, Νίκος Κυπουργός: Σιωπή, ο βασιλιάς ακούει (1995)

Σειρά έχει σήμερα ένας δίσκος που περιλαμβάνει δύο εξαιρετικά παιδικά μιούζικαλ γραμμένα από δύο σημαντικούς συνθέτες που κινούνται με άνεση μεταξύ λόγιας και λαϊκής μουσικής. Πρόκειται για τον Νίκο Κυπουργό και τον Γιώργο Κουρουπό, αμφότερους βγαλμένους μέσα από το πνεύμα της χατζιδακικής σχολής, της οποίας άλλωστε αποτελούν τους επιφανέστερους εκφραστές.

Το έργο του Νίκου Κυπουργού επιγράφεται "Σιωπή, ο βασιλιάς ακούει" και το θέμα του είναι παρμένο από σχετικό παραμύθι του Άντερσεν κατάλληλα διασκευασμένο από τον συνθέτη και τον Θωμά Μοσχόπουλο, που υπογράφει το λιμπρέτο. 

Το έργο του Γιώργου Κουρουπού είναι η πασίγνωστη "Κοκκινοσκουφίτσα", από το κλασικό παραμύθι του Σαρλ Περό σε ελεύθερη διασκευή από την Τούλα Τόλια (δυστυχώς στην αγγλική γλώσσα), αλλά με ανεστραμμένο το μύθο, καθώς εδώ η Κοκκινοσκουφίτσα τρώει τελικά τον κακό Λύκο (σύμφωνα με την εκδοχή σχετικού διηγήματος του J. Thurber)!

Τα δύο έργα παρουσιάστηκαν αρχικά στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών στις 18-19 Ιανουαρίου 1994, ενώ αμέσως μετά ηχογραφήθηκαν με τους ίδιους συντελεστές και κυκλοφόρησαν σε δίσκο. Τα τραγούδια ερμήνευσαν εξαιρετικά ο βαρύτονος Τάσης Χριστογιαννόπουλος, η σοπράνο Τίνα Μαλακατέ κι ο τραγουδιστής Γιάννης Σαμσιάρης. Έπαιξε η Ορχήστρα ALEA III της Βοστώνης υπό τη διεύθυνση του Έλληνα συνθέτη και αρχιμουσικού Θόδωρου Αντωνίου.

Από τις διθυραμβικές κριτικές, με τις οποίες έγινε δεκτή εκείνη την εποχή η παρουσίαση των δύο έργων, σταχυολογώ κάποιες που βρίσκω πιο ενδιαφέρουσες:

Γιώργος Κουρουπός: Οι δραπέτες της σκακιέρας (2001)

Το έργο "Οι Δραπέτες της Σκακιέρας" είναι μια παιδική όπερα σε 2 πράξεις με δεκαέξι μικρές σκηνές που έγραψε ο λόγιος συνθέτης Γιώργος Κουρουπός πάνω σε λιμπρέτο του Ευγένιου Τριβιζά από το ομώνυμο ονειρόδραμά του. 

Θέμα του έργου είναι η απόδραση της Λευκής Βασίλισσας κι ενός Μαύρου Αξιωματικού από τη σκακιέρα με το τρένο των πλήκτρων μέσα από το μονοπάτι μιας φεγγαραχτίδας, ενώ τα υπόλοιπα πιόνια αποφασίζουν να τους βρουν και να τους τιμωρήσουν.

Πρόκειται για ένα παιδικό έργο που αφορά και τους μεγάλους και είναι αφιερωμένο σε όσους πασχίζουν να αποδράσουν από μια "σκακιέρα", δηλαδή από ένα πεδίο ασφυκτικών και απαράβατων κανόνων που ορίζονται αυθαίρετα από κάποια απροσδιόριστη εξουσία. Με άλλα λόγια είναι ένας αγώνας ελευθερίας και αναζήτησης της αλήθειας και της ομορφιάς μέσα από μια ευφάνταστη ερωτική ιστορία.

Ο συνθέτης εξηγεί τη δική του οπτική για το έργο:

"Η πάλη ενάντια στην καταπίεση, ο διαρκής αγώνας για την ελευθερία, αλήθεια και ομορφιά, μέσα από μια απλή ιστορία αγάπης. Η Λευκή Βασίλισσα και ο Μαύρος Αξιωματικός, αρνούμενοι να υποταχθούν στη μοίρα τους, δραπετεύουν για να γνωρίσουν τον κόσμο «πέρα από τη σκακιέρα».. Η περιπλάνηση τους κι η συνάντηση τους με άλλα όντα, δίνουν αφορμή για μια σειρά από διασκεδαστικά επεισόδια- τραγούδια, ενώ η συναισθηματική φόρτιση των ηρώων και το γενικότερο φιλοσοφικό πλαίσιο της αναζήτησης τους, δίνουν τη δυνατότητα στη μουσική να δημιουργήσει ένα δεύτερο επίπεδο σύνθετης γραφής. Έτσι το έργο λειτουργεί για μικρούς και μεγάλους, οδηγώντας, από το γέλιο στο δάκρυ, από την απόλαυση στο στοχασμό".

Το έργο παρουσιάστηκε στην Εθνική Λυρική Σκηνή την περίοδο 1998-1999 και γνώρισε μεγάλη επιτυχία. Τους κύριους ρόλους ερμηνεύουν οι:

Τάσης Χριστογιαννόπουλος (Μαύρος Αξιωματικός), Μάτα Κατσούλη (Λευκή Βασίλισσα), Ειρήνη Καραγιάννη (Μαύρη Βασίλισσα, Σοφή Κουκουβάγια), Δάφνη Πανουργιά (Νεφέλη), Αντώνης Κορωναίος (Λευκός Βασιλιάς, Αρχηγός Αρουραίων), Σπύρος Σακκάς (Ωραίος Αρουραίος, Φωνή Γερακιού). Στο πιάνο είναι ο Σταύρος Κόλλιας.

Την Ορχήστρα των Χρωμάτων διευθύνει ο Μίλτος Λογιάδης

Γιώργος Κουρουπός: Η ωραία μας άγνωστη (1998)

Σήμερα έχουμε έναν εξαιρετικό δίσκο μελοποιημένης ποίησης, από τις νεότερες δισκογραφικές καταθέσεις του λόγιου συνθέτη Γιώργου Κουρουπού (γενν. 1942). Είναι η αμέσως επόμενη εργασία του μετά την "Κοκκινοσκουφίτσα" που μας έδωσε το 1995 σε συνεργασία με τον Νίκο Κυπουργό, ενώ ακολούθησαν  το 2001 οι "Δραπέτες της σκακιέρας" (παιδική όπερα) και το "Μονόγραμμα" το 2006 πάνω σε ποίηση του Οδυσσέα Ελύτη. 

Και είναι ο ίδιος ποιητής που αποτελεί και τον συνδετικό κρίκο ανάμεσα στο "Μονόγραμμα" και την "Ωραία μας άγνωστη" που έχει σήμερα σειρά.

Το πρώτο μέρος του έργου περιλαμβάνει μελοποιημένα ποιήματα σε φόρμα για φωνή και πιάνο, ερμηνευμένα από τον Σπύρο Σακκά με συνοδεία στο πιάνο του συνθέτη. Έχουμε λοιπόν πέντε ποιήματα του Οδυσσέα Ελύτη από τις συλλογές "Προσανατολισμοί", "Εν λευκώ" και "Σηματολόγιο", μαζί με τρία ποιήματα από την "Ενδοχώρα" του Ανδρέα Εμπειρίκου.

Η δεύτερη ενότητα περιλαμβάνει μελοποιήσεις με οργανική συνοδεία. Εδώ έχουμε άλλο ένα ποίημα από την "Ενδοχώρα" του Εμπειρίκου ("Το γάλα του αιγιαλού"), αλλά και τα "Δεκαέξι Χαϊκού" του Γιώργου Σεφέρη, καθώς και τρία μεσαιωνικά κυπριακά ποιήματα του 16ου αιώνα. 

Όλα ερμηνεύονται από φωνή και μικρό σχήμα δωματίου με διάφορους συνδυασμούς οργάνων (πιάνο, βιολοντσέλο, βιόλα, κλαρινέτο, κρουστά). Συμμετέχουν οι μουσικοί: Χαρά Σειρά (βιόλα), Renato Ripo (βιολοντσέλο), Νέλλη Σεμιτέκολο και Διονύσης Μαλλούχος (πιάνο), Σπύρος Μουρίκης (κλαρινέτο), Δημήτρης Δεσύλλας (κρουστά). Τραγουδούν ο Σπύρος Σακκάς, η Μάτα Κατσούλη και η Ειρήνη Καραγιάννη.

Γιώργος Κουρουπός, Σπύρος Σακκάς: Λόγος Μουσικός (2002)

Η πολύχρονη φιλία και πολλαπλή κατά καιρούς συνεργασία του συνθέτη Γιώργου Κουρουπού με τον βαρύτονο Σπύρο Σακκά απέφερε έναν ιδιαίτερα εκλεκτό καρπό το 2002 με την έκδοση ενός πολυσήμαντου ψηφιακού δίσκου με τίτλο "Λόγος μουσικός" που είναι αφιερωμένος αποκλειστικά στη μελοποιημένη ποίηση λόγιων και λαϊκών συνθετών πάνω σε κλασικά ποιητικά κείμενα μεγάλων Ελλήνων ποιητών της νεοελληνικής λογοτεχνίας.

Πρόκειται για μία εξαιρετική από κάθε άποψη έκδοση των εκλεκτικών Πανεπιστημιακών Εκδόσεων Κρήτης που επιμελείται επί χρόνια ο μουσικολόγος Νίκος Διονυσόπουλος και μας έχει προσφέρει ήδη πολυσήμαντα έργα κυρίως αφιερωμένα στην ελληνική παράδοση. Στο δίσκο "Λόγος μουσικός" έχουν συγκεντρωθεί εκλεκτές μελοποιήσεις νεοελληνικών ποιητικών κειμένων που είχαν ήδη κυκλοφορήσει σε αυτοτελείς εκδόσεις κατά το παρελθόν, αλλά εδώ δίνονται στη λιτή φόρμα του κλασικού lied για φωνή και πιάνο με αποκλειστικό ερμηνευτή τον Σπύρο Σακκά συνοδευόμενο στο πιάνο από τον Γιώργο Κουρουπό.

Στην εισαγωγή έχουμε δύο θέματα του Μάνου Χατζιδάκι από το "Παραμύθι χωρίς όνομα" του Ιάκωβου Καμπανέλλη. Από το βαρυσήμαντο μελοποιητικό έργο του Μίκη Θεοδωράκη έχουν επιλεγεί δύο μέρη από τα "Επιφάνια" του Γιώργου Σεφέρη και άλλα δύο από τον "Επιτάφιο" του Γιάννη Ρίτσου. Έχουμε επίσης ένα απόσπασμα από τη "Σονάτα του σεληνόφωτος" του Γιάννη Ρίτσου μελοποιημένη από τον Θάνο Μικρούτσικο, καθώς και μέρη από τον "Μεγάλο ερωτικό" του Μάνου Χατζιδάκι, αλλά και δύο ποιήματα του Μίλτου Σαχτούρη πάλι σε μουσική του Μάνου Χατζιδάκι, ενώ περιλαμβάνονται και τρία ποιήματα του Κώστα Καρυωτάκη στη μουσική προσέγγιση της Λένας Πλάτωνος.

Από το λόγιο πεδίο έχουμε δύο σύντομα τρίπτυχα του Γιώργου Κουρουπού σε ποιήματα του Ανδρέα Εμπειρίκου και του Αργύρη Κουνάδη σε ποίηση Γιώργου Σεφέρη (από το έργο "Σχέδια για ένα καλοκαίρι"). Επίσης μουσική του Γιώργου Κουρουπού και του Θόδωρου Αντωνίου σε ποιήματα του Οδυσσέα Ελύτη, ενώ ο Κωνσταντίνος Καβάφης εκπροσωπείται από τρία μέρη από το έργο "10 Invenzioni" του Δημήτρη Μητρόπουλου και άλλα τρία μέρη σε μουσική του Θόδωρου Αντωνίου και του Αργύρη Κουνάδη.

Στον επίλογο του δίσκου υπάρχει και πάλι Μάνος Χατζιδάκις με το τραγούδι "Σωκράτης" από τους "Όρνιθες" του Αριστοφάνη σε νεοελληνική απόδοση Βασίλη Ρώτα.

Αργύρης Κουνάδης, Γιώργος Κουρουπός: Τραγούδια για φωνή & πιάνο (1988)

Στην πλούσια εργογραφία του σημαντικού συνθέτη Αργύρη Κουνάδη (1924-2011) περιλαμβάνονται πολυάριθμα έργα λόγιας μουσικής, τα περισσότερα από τα οποία παραμένουν δυστυχώς ανέκδοτα.

Στην κατηγορία των φωνητικών του έργων ανήκουν δύο κύκλοι μελοποιημένων ποιημάτων του Γιώργου Σεφέρη και του Κωνσταντίνου Καβάφη γραμμένοι στη φόρμα του γερμανικού lied, δηλαδή για φωνή και πιάνο.

Συγκεκριμένα:

α) "Σχέδια για ένα καλοκαίρι", βασισμένο σε 5 ποιήματα του Γιώργου Σεφέρη, έργο για φωνή και πιάνο γραμμένο το 1949-50. Περιλαμβάνει τα ποιήματα: «Επιτύμβιο», «Άνθη της πέτρας», «Μέσα στις θαλασσινές σπηλιές», «Επιφάνια, 1937» και «Raven». Το «Επιτύμβιο» επαναλαμβάνεται στο τέλος ως επίλογος του έργου. 

β) "Πέντε τραγούδια σε ποίηση Κωνσταντίνου Καβάφη", για φωνή και πιάνο, γραμμένο αρχικά το 1955 και αναθεωρημένο το 1961. Στην τελική του επεξεργασία (1981) ειδικά για τη φωνή του Σπύρου Σακκά, το έργο περιέλαβε τα εξής 3 ποιήματα: «Φωνές», «Επέστρεφε» και «Μακρυά» (παραλείφθηκαν τα: «Εκόμισα εις την τέχνην» και «Θυμήσου σώμα…»).

Το δεύτερο μέρος του παρόντος δίσκου περιλαμβάνει το έργο του Γιώργου Κουρουπού (γενν. 1942) «Οκτώ Τραγούδια σε ποίηση Λόρκα». Η ελληνική απόδοση των στίχων έγινε από τον πρόωρα χαμένο ποιητή Ανδρέα Αγγελάκη (1940-1991). Το έργο γράφτηκε το 1982 στην ίδια πάλι φόρμα (φωνή και πιάνο) κι ερμηνεύεται επίσης από τους ίδιους εκτελεστές. 

Τα τρία αυτά έργα ηχογραφήθηκαν το 1988 για λογαριασμό του Αετοπούλειου Ιδρύματος με τη χορηγεία της ΕΡΤ και κυκλοφόρησαν μόνο σε βινύλιο. Τραγουδά ο βαρύτονος Σπύρος Σακκάς. Στο πιάνο είναι ο συνθέτης Γιώργος Κουρουπός. Μέρη των έργων αυτών σε νεότερη ψηφιακή ηχογράφηση με τους ίδιους συντελεστές περιλαμβάνονται στο δίσκο «Λόγος Μουσικός» (2002). Επίσης το έργο του Αργύρη Κουνάδη "Σχέδια για ένα καλοκαίρι" το παρουσίασα ήδη σε μια άλλη εκτέλεση με τη σοπράνο Λίλα Αδαμάκη από το δίσκο "Four Song Cycles" (1992).

Σταύρος Κουγιουμτζής: Ύμνοι αγγέλων σε ρυθμούς ανθρώπων (1998)

Το 1998 ο συνθέτης Σταύρος Κουγιουμτζής, μετά από ηθελημένη μακροχρόνια σιωπή, παρουσίασε την πιο φιλόδοξη μουσική του σύνθεση με τίτλο "Ύμνοι αγγέλων σε ρυθμούς ανθρώπων", έργο θρησκευτικής πνοής εναρμονισμένο με το πνεύμα της Μεγάλης Εβδομάδας και του Πάσχα. 

Δύο πράγματα πρέπει να έχουμε κατά νου προσεγγίζοντας το έργο αυτό: Πρώτα ότι ο σημαντικός συνθέτης διέθετε τον κατάλληλο οπλισμό από τις επαρκείς μουσικές του σπουδές, ώστε να γνωρίζει καλά τα μεγάλα επιτεύγματα των λόγιων συνθετών της Δύσης στο πεδίο της θρησκευτικής μουσικής και μάλιστα του "Μεγάλου Κάντορα" Johann Sebastian Bach. 

Το δεύτερο είναι ότι διέθετε ένα ισχυρό θρησκευτικό συναίσθημα που τον καθοδηγούσε σταθερά προς τις πηγές της θρησκευτικής μουσικής, κυρίως μέσα από τις βυζαντινές της καταβολές. Αυτό άλλωστε είναι ολοφάνερο μέσα από τα κοσμαγάπητα λαϊκά τραγούδια του που πατούσαν σε τέτοιους δρόμους, αμεσότερα μάλιστα μέσα από τα τραγούδια του κύκλου "Ηλιοσκόπιο" (1973) σε ποίηση Γιώργου Θέμελη. 

Έτσι οδηγήθηκε στη σύνθεση αυτού του μεγάλου θρησκευτικού έργου βασισμένος σε κλασικά εκκλησιαστικά κείμενα, γνωστά κι αγαπημένα σε όλους, πάνω στα οποία αποτόλμησε να βάλει τη δική του μουσική πινελιά και να αναμετρηθεί με τους μεγάλους βυζαντινούς υμνωδούς, αλλά και με τους σκαπανείς της δυτικής μουσικής παράδοσης. Και νομίζω πως το αποτέλεσμα τον δικαίωσε. Παρά τις αρχικές επιφυλάξεις, το έργο πια έχει καταξιωθεί από το χρόνο και είναι ήδη κλασικό, έστω κι αν είναι τόσο κοντινό στην εποχή μας. 

Η πρώτη του παρουσίαση έγινε στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών τον Ιούνιο του 1997, όταν και ηχογραφήθηκε γι' αυτήν την έκδοση. Ο συνθέτης είχε στη διάθεσή του σπουδαίους συνεργάτες. Ο Δημήτρης Καταλειφός διαβάζει εκκλησιαστικά αποσπάσματα. Τραγουδά η Χορωδία Fons Musicalis κι ερμηνεύει η Καμεράτα, Ορχήστρα των Φίλων της Μουσικής υπό τη διεύθυνση του Αλέξανδρου Μυράτ. Τα σολιστικά μέρη αποδίδουν με εμφανή κατανυκτική διάθεση ο Γιώργος Νταλάρας και η Αιμιλία Κουγιουμτζή.

Τα τραγούδια της Πρωτομαγιάς (2021)

Πρωτομαγιά σήμερα, Πάσχα αύριο. Κι ενδιάμεσα η Ανάσταση!

Συμβολισμοί μεγάλοι σε μια οδυνηρή συγκυρία: Ο εγκλεισμός συνεχίζεται, η πανδημία κορυφώνεται, η ψυχική ανάταση όλο και αναβάλλεται.

Ίσως κάποια τραγούδια τούτη τη μέρα να μπορούν να προσφέρουν μια ασφαλή καταφυγή κινητοποιώντας τη μνήμη, αλλά και διεγείροντας καταπιεσμένα ή κοιμώμενα συναισθήματα.

Τραγούδια της Πρωτομαγιάς. Παλιά και καινούργια. Ελληνικά τραγούδια που αποτυπώνουν τη συναισθηματική και αγωνιστική σημειολογία της πρώτης μέρας του Μάη. Τραγούδια λυρικά κι ευαίσθητα, αλλά και διεγερτικά! 

Τραγούδια με μεγάλες και μικρότερες υπογραφές, ενός Μάνου Χατζιδάκι, ενός Σταύρου Ξαρχάκου, ενός Γιάννη Μαρκόπουλου, ενός Μάνου Λοΐζου, ενός Σταύρου Κουγιουμτζή, ενός Γιάννη Σπανού κι ενός Απόστολου Καλδάρα. Αλλά και του Διονύση Σαββόπουλου, του Γιώργου Χατζηνάσιου, του Μιχάλη Τερζή, του Θωμά Μπακαλάκου, του Στέλιου Φωτιάδη, της Λένας Πλάτωνος, του Φοίβου Δεληβοριά, του Γιώργου Καζαντζή και του καινούργιου Γιώργου Περού. 

Με λόγια σημαντικών στιχουργών, όπως ο Νίκος Γκάτσος, ο Λευτέρης Παπαδόπουλος, ο Δημήτρης Χριστοδούλου, ο Άκος Δασκαλόπουλος, ο Δημήτρης Ιατρόπουλος, ο Μιχάλης Μπουρμπούλης, ο Κυριάκος Ντούμος, ο Ισαάκ Σούσης. 

Και με ξεχωριστές φωνές ερμηνευτών, όπως η Βίκυ Μοσχολιού, η Σούλα Μπιρμπίλη, ο Σταμάτης Κόκοτας, ο Γιάννης Καλατζής, ο Μανώλης Μητσιάς, η Δήμητρα Γαλάνη, ο Γιώργος Νταλάρας, ο Δημήτρης Μητροπάνος, ο Βασίλης Παπακωνσταντίνου, ο Κώστας Σμοκοβίτης, ο Κώστας Καράλης.

Ακούστε τα και κρατήστε τις στιγμές που σας αγγίζουν...

ΚΑΛΗ ΠΡΩΤΟΜΑΓΙΑ

ΚΑΛΗ ΑΝΑΣΤΑΣΗ!!!