Οπισθοδρομική Κομπανία: Μια νύχτα με την Οπισθοδρομική (1983)

Με τίτλο "Μια νύχτα με την Οπισθοδρομική Κομπανία" κυκλοφόρησε το 1983 ο δεύτερος δίσκος του νεορεμπέτικου σχήματος της Οπισθοδρομικής Κομπανίας, ένα χρόνο μετά την πρώτη τους δισκογραφική κατάθεση, και πάλι με υλικό από ζωντανές εμφανίσεις τους.

Το υλικό του δίσκου αντλείται κατά κύριο λόγο από το θησαυροφυλάκιο του ρεμπέτικου τραγουδιού με συνθέσεις των Γιάννη Παπαϊωάννου, Βασίλη Τσιτσάνη, Γιώργου Μητσάκη και Μανώλη Χιώτη, αλλά επεκτείνεται και στο ορθόδοξο λαϊκό (Θόδωρος Δερβενιώτης) ή και το αρχοντορεμπέτικο του '50 (Μιχάλης Σουγιούλ), ενώ περιλαμβάνονται και δυο χαρακτηριστικά τουρκόφωνα τσιφτετέλια ("Καραμπιπερίμ", "Ραμπί ραμπί"), όπως τα είχε διασκευάσει ο Γιάννης Παπαϊωάννου. Τα ερμηνεύουν μέλη του συγκροτήματος με κορυφαία την Ελευθερία Αρβανιτάκη.

Μετά τους δυο πρώτους live δίσκους της η κομπανία συνέχισε τη δισκογραφία της με δύο ακόμη δίσκους ηχογραφημένους αυτή τη φορά στο στούντιο. Ο πρώτος ήταν αφιερωμένος αποκλειστικά στην Ελευθερία Αρβανιτάκη, ενώ ο τελευταίος ("Στη μέση της κομπανίας", 1985) ήταν ο μοναδικός με πρωτότυπες συνθέσεις. Στη συνέχεια το σχήμα διαλύθηκε, ενώ το 1992 η Lyra εξέδωσε ένα αναμνηστικό άλμπουμ με τίτλο "Μεγάλες επιτυχίες" βασισμένο στην επίσημη δισκογραφία του συγκροτήματος.

Οπισθοδρομική Κομπανία: Στης Ξανθής, στο Αιγινήτειο, στο Α/Γ "Κως" (1982)

Επιστρέφοντας στις νεορεμπέτικες κομπανίες που άνθισαν κατά τη μεταπολιτευτική περιόδο, θέλω να σταθώ στη δεύτερη κατά χρονική σειρά με την ονομασία Οπισθοδρομική Κομπανία, η οποία σχηματίστηκε το 1978 και διαλύθηκε το 1986 έχοντας ηχογραφήσει τέσσερις συνολικά δίσκους, από τους οποίους οι δυο πρώτοι (1982-1983) περιείχαν υλικό από ζωντανές ηχογραφήσεις, ενώ ο τρίτος ήταν προσωπικός δίσκος της βασικής τους ερμηνεύτριας, της Ελευθερίας Αρβανιτάκη, λίγο πριν αυτή αρχίσει τη μεγάλη προσωπική της καριέρα. 

Τα βασικά μέλη του συγκροτήματος ήταν ο Γιάννης Εμμανουηλίδης, ο Άγγελος Σφακιανάκης, ο Λάμπρος Καρελάς, ο Θοδωρής Παπαδόπουλος, ο Στράτος Στρατηγόπουλος και ο Χρήστος Ζέρβας. Και φυσικά η υπέροχη Ελευθερία Αρβανιτάκη. Μετά τη διάλυσή τους κάποια μέλη της κομπανίας συνέχισαν τη δράση τους με την ονομασία Οπισθοδρομικοί καταθέτοντας δύο συνολικά δίσκους ("Πάλι μπρος" 1991, "Sante" 1996).

Η πρώτη δισκογραφική καταγραφή του συγκροτήματος ήρθε το 1982 και αποτελεί μια ανθολόγηση από ζωντανές ηχογραφήσεις που πραγματοποιήθηκαν σε διάφορους χώρους, όπου εμφανίζονταν εκείνη την εποχή. Ο δίσκος πήρε τον τίτλο "Στης Ξανθής, στο Αιγινήτειο, στο Α/Γ Κως" ακριβώς γιατί αυτοί ήταν οι χώροι, όπου έγιναν οι ηχογραφήσεις. Συγκεκριμένα, έχουμε τραγούδια από την Ταβέρνα της Ξανθής στο λόφο του Στρέφη (18 Νοεμβρίου 1981), από το αμφιθέατρο του Αιγινήτειου Νοσοκομείου (3 Δεκεμβρίου 1981) και από το Αρματαγωγό "Κως" του Πολεμικού Ναυτικού στο ναύσταθμο της Σαλαμίνας (6 Μαρτίου 1982). Ακούγονται επιλεγμένα τραγούδια από την εποχή του ρεμπέτικου και κλασικού λαϊκού (Γιάννης Παπαϊωάννου, Βασίλης Τσιτσάνης, Απόστολος Χατζηχρήστος, Νίκος Μεϊμάρης, Γεράσιμος Κλουβάτος, Στέλιος Καζαντζίδης) μέχρι και το νεότερο λαϊκό (Μάκης Χριστοδουλόπουλος). 

Νίκος Ξυδάκης, Μανώλης Ρασούλης: Τα δήθεν (1979)

Τα "Δήθεν" (1979) αποτελούν τη φυσική συνέχεια του εμβληματικού κύκλου τραγουδιών "Η εκδίκηση της γυφτιάς", ο οποίος έκανε μεγάλη αίσθηση την προηγούμενη χρονιά ανατρέποντας τα κλισέ της λεγόμενης έντεχνης τραγουδοποιίας και νομιμοποιώντας απωθημένα μουσικά γούστα με εμφανείς αναφορές σε λούμπεν ακούσματα, αλλά με μια οπτική σοφιστικέ που μοιάζει να μας κλείνει πονηρά το μάτι...

Ο Νίκος Ξυδάκης και ο Μανώλης Ρασούλης επαναλαμβάνουν πετυχημένα την ίδια συνταγή και ο δίσκος θα σημειώσει μεγάλη επιτυχία με αρκετά σουξέ, όπως το απομυθοποιητικό "Οι μάγκες δεν υπάρχουν πια" που γνώρισε αρκετές επανεκτελέσεις, με κυριότερη εκείνη της Χαρούλας Αλεξίου. Αξίζει πάντως να ξεχωρίσουμε και στο δίσκο αυτό δύο πιο χαμηλόφωνα τραγούδια σε ύφος μπαλάντας που κερδίζουν αμέσως τον ακροατή με τη μελωδική τους γραμμή, τα: "Φίλε αδελφή ψυχή", "Σαν μια ταινία". Θα έλεγα ότι οι μελωδικές αυτές στιγμές προοικονομούν με σαφήνεια το αληθινό μουσικό πρόσωπο του σπουδαίου τραγουδοποιού Νίκου Ξυδάκη, όπως αυτό θα διαμορφωθεί και θα αναπτυχθεί την επόμενη δεκαετία.

Την ερμηνεία των τραγουδιών έχουν επιστρατευτεί οι ίδιοι ακριβώς ερμηνευτές του προηγούμενου δίσκου. Αυτή τη φορά ο Νίκος Παπάζογλου και ο Δημήτρης Κοντογιάννης μοιράζονται σχεδόν ισοδύναμα το υλικό, ενώ η Σοφία Διαμαντή ερμηνεύει δύο τραγούδια και κάνει σιγόντο σε αρκετά άλλα.

Το χαρακτηριστικό εξώφυλλο σχεδίασε και πάλι ο Αλέξης Κυριτσόπουλος, παρόλο που ο Σαββόπουλος δεν έχει καμία εμπλοκή μ' αυτή την έκδοση, αφού την παραγωγή του δίσκου υπογράφουν από κοινού οι δυο δημιουργοί του.

Νίκος Ξυδάκης, Μανώλης Ρασούλης: Η εκδίκηση της γυφτιάς (1978)

Όπως ήδη έχω επισημάνει, πέρα από την αναβίωση του ρεμπέτικου και λαϊκού τραγουδιού από τα ποικίλα νεορεμπέτικα σχήματα που ξεφύτρωναν ασταμάτητα από τα χρόνια της μεταπολίτευσης και ιδιαίτερα από το ξεκίνημα της δεκαετίας του '80, είχαμε και πρωτότυπες δημιουργίες που κινούνταν σε ανάλογο αισθητικό μήκος κύματος συμβάλλοντας αποφασιστικά στην εδραίωση του μουσικού αυτού ρεύματος που θα κρατήσει για αρκετά χρόνια.

Ο πρώτος δημιουργός που εμπλέκεται σ' αυτή τη διαδικασία και φέρει την ευθύνη για τη γέννηση μιας γενιάς νέων λαϊκών δημιουργών ήταν ο Νίκος Ξυδάκης με δυο εμβληματικά έργα που κυκλοφόρησαν από τη Lyra κατά τη διετία 1978-1979, αμφότερα βασισμένα στην ευρηματική στιχοποιία του Μανώλη Ρασούλη. Πρόκειται φυσικά για την "Εκδίκηση της γυφτιάς" (1978) και "Τα δήθεν" (1979), με τα οποία ήρθε η στιγμή να ασχοληθούμε πιο λεπτομερώς.

Ο δίσκος "Η εκδίκηση της γυφτιάς" είναι ήδη ένας κλασικός δίσκος που σφραγίζει με την αισθητική του ιδιαιτερότητα το κλείσιμο της πολύ εύφορης δεκαετίας του '70. Είναι το έργο που έφερε στο προσκήνιο δύο σημαντικές προσωπικότητες της νεότερης μουσικής μας ιστορίας. Τον συνθέτη Νίκο Ξυδάκη (γενν. 1952) και  τον στιχουργό Μανώλη Ρασούλη (1945-2011). Οι δυο τους συνεργάστηκαν και την επόμενη χρονιά στο εξίσου κλασικό άλμπουμ "Τα δήθεν", ενώ είχαν και σποραδικές συναντήσεις και σε κατοπινά έργα του συνθέτη. Επιπλέον, με την "Εκδίκηση της γυφτιάς" είχαμε την ευκαιρία να γνωρίσουμε κι έναν καινούργιο τραγουδιστή που έμελλε να γράψει λαμπρές σελίδες στα επόμενα χρόνια. Τον Νίκο Παπάζογλου. Όλα αυτά μαζί συγκροτούν ένα πακέτο κριτηρίων που αρκούν, για να χαρακτηριστεί ο συγκεκριμένος δίσκος ως ιδιαίτερα σημαντικός.

Η Ρεμπέτικη Κομπανία με τον Δημήτρη Κοντογιάννη (1983)

Ο τρίτος δίσκος της Ρεμπέτικης Κομπανίας εκδόθηκε το 1983 και αποτέλεσε το κύκνειο άσμα του άξιου αυτού νεορεμπέτικου σχήματος, το οποίο συνέβαλε αποφασιστικά στην αναβίωση του ρεμπέτικου τραγουδιού που καρποφόρησε ιδιαίτερα στα πρώτα χρόνια της δεκαετίας του '80.

Ο δίσκος κινείται στα ίδια αισθητικά μονοπάτια με τους δυο προηγούμενους, αν και εδώ υπάρχει μια διεύρυνση του ρεπερτορίου, αφού, μαζί με επιλεγμένα ρεμπέτικα τραγούδια του Μάρκου Βαμβακάρη, του Γιάννη Παπαϊωάννου, του Γιώργου Μπάτη, του Στέλιου Κηρομύτη, του Γιώργου Μητσάκη, του Απόστολου Χατζηχρήστου και του Θόδωρου Δερβενιώτη, έχουμε κι ένα δείγμα από μικρασιάτικους και σμυρνέικους παραδοσιακούς σκοπούς σε χορευτικούς ρυθμούς καρσιλαμά ή τσιφτετελιού, καθώς κι έναν σταφιδιανό (χανιώτικο) σκοπό της Κρήτης.

Στο δίσκο αυτό είναι εμφανής η προβολή του ονόματος του βασικού ερμηνευτή του συγκροτήματος Δημήτρη Κοντογιάννη που αποτυπώνεται και στον τίτλο. Άλλωστε ήδη ο Δημήτρης Κοντογιάννης είχε χτίσει μιαν αυτόνομη παρουσία κι ένα σοβαρό όνομα στο καλλιτεχνικό στερέωμα με τη συμμετοχή του σε πάμπολλες άλλες δισκογραφικές εκδόσεις, όπως στους πρώτους δίσκους του Νίκου Ξυδάκη ("Η εκδίκηση της γυφτιάς", "Τα δήθεν"), αλλά και στη "Ρεζέρβα" του Διονύση Σαββόπουλου, σε δίσκους του Χρήστου Νικολόπουλου ("Οι κυβερνήσεις πέφτουνε...", "Παίξε Χρήστο επειγόντως") και στον σημαντικό κύκλο τραγουδιών "Κέντρο διερχομένων" του Νίκου Μαμαγκάκη, ενώ το 1982 είχε κυκλοφορήσει κι ένας προσωπικός του δίσκος με ζωντανές ηχογραφήσεις ("Μια βραδιά στου Σαμπάνη").

Ρεμπέτικη Κομπανία: Πώς θα περάσει η βραδιά (1979)

Η αλήθεια είναι ότι η Ρεμπέτικη Κομπανία μπήκε μάλλον απρόθυμα στο χώρο της δισκογραφίας, αφού ο αρχικός στόχος της παρέας ήταν να παίζουν για την προσωπική τους ευχαρίστηση ή στη συνέχεια για τις πιστές παρέες που τους απολάμβαναν σε διάφορες ταβέρνες της Αθήνας, όταν μετέτρεψαν το κέφι τους σε επάγγελμα. Κι αυτή η διάθεση δε φάνηκε να αλλάζει ριζικά μετά την πρώτη τους ηχογράφηση το 1975 με τα "Μπλε παράθυρα". Γιαυτό δε μοιάζει παράξενο που χρειάστηκε να περάσουν τέσσερα ολόκληρα χρόνια μέχρι να ξαναμπούν στο στούντιο.

Η δεύτερη λοιπόν δισκογραφική τους κατάθεση ήρθε το 1979 με τίτλο "Πώς θα περάσει η βραδιά". Κι αυτό το άλμπουμ έχει τα ίδια χαρακτηριστικά με το προηγούμενο. Τα δώδεκα τραγούδια του δίσκου έχουν ανθολογηθεί από την ανεξάντλητη δεξαμενή του αυθεντικού ρεμπέτικου τραγουδιού και αποτελούν συνθέσεις μερικών από τους αρχιμάστορες του είδους, όπως ο Μάρκος Βαμβακάρης, ο Στέλιος Κερομύτης, ο Κώστας Καρίπης, ο Γιάννης Παπαϊωάννου, ο Βασίλης Τσιτσάνης, ο Γιώργος Μητσάκης, ο Σπύρος Περιστέρης και ο Δημήτρης Γκόγκος (Μπαγιαντέρας).

Στην ερμηνεία των τραγουδιών αυτή τη φορά συμμετέχουν περισσότερα μέλη της κομπανίας. Μαζί με τον Δημήτρη Κοντογιάννη και τον Μανώλη Δημητριανάκη ακούγονται επίσης η Χαρά Εμμανουήλ και ο Γιάννης Σιδερής. Η Ρεμπέτικη Κομπανία αντιμετωπίζει με απόλυτο σεβασμό το ακριβό υλικό που έχει στα χέρια της και το αποδίδει με ακρίβεια αυθεντικού ρεμπέτικου σχήματος.

Ρεμπέτικη Κομπανία: Τα μπλε παράθυρα (1975)

Η Μεταπολίτευση, ως γνωστόν, επέφερε ριζική ανατροπή στο μουσικό σκηνικό και στην ελληνική δισκογραφία με την καταιγιστική εισβολή του πολιτικού τραγουδιού και την κυριαρχική παρουσία του Μίκη Θεοδωράκη, η οποία για ένα διάστημα επισκίασε τα πάντα, με αποτέλεσμα πολλές φωνές να καταπνιγούν κάτω από το βάρος του κυρίαρχου ήχου και να ψάχνουν απεγνωσμένα τρόπο να αναπνεύσουν και να ακουστούν. Έτσι δε θ' αργήσει να κάνει δειλά δειλά την εμφάνισή της μια διάθεση αντίδρασης στο σκηνικό αυτό, η οποία εκδηλώθηκε με διάφορους τρόπους και από ποικίλους διαύλους προς το κοινό, όταν αυτό άρχισε να παρουσιάζει σημάδια κόπωσης και κορεσμού.

Μέσα σ' αυτό λοιπόν το κλίμα εντάσσεται και μια διάθεση επιστροφής στις ρίζες του αυθεντικού λαϊκού τραγουδιού, όταν άρχισαν να ξεφυτρώνουν η μια μετά την άλλη οι περίφημες κομπανίες που υποστήριζαν ένα είδος αναβίωσης του ρεμπέτικου τραγουδιού. Στο ίδιο κλίμα αργότερα, αλλά με πρωτότυπες συνθέσεις, θα κινηθεί και η "γύφτικη" ανθοφορία με πρωτεργάτη τον Μανώλη Ρασούλη σε μια μακρά σειρά συνεργασιών του με τον Νίκο Ξυδάκη ("Η εκδίκηση της γυφτιάς", "Τα δήθεν"), τον Μάνο Λοΐζο ("Τα τραγούδια της Χαρούλας"), τον Χρήστο Νικολόπουλο ("Οι κυβερνήσεις πέφτουνε...". "Παίξε Χρήστο επειγοντως") και τον Πέτρο Βαγιόπουλο ("Πότε Βούδας, πότε Κούδας" κ.ά.). 

Από την πληθώρα αυτών των νεολαϊκών σχημάτων πρώτη χρονικά εμφανίστηκε η Ρεμπέτικη Κομπανία (1973-1983) κι ακολούθησαν η Οπισθοδρομική Κομπανία (1978-1986), η Αθηναϊκή Κομπανία (1981-2003), τα Παιδιά από την Πάτρα (1983-2003) και αρκετά άλλα μικρότερης εμβέλειας.

Η Ρεμπέτικη Κομπανία είχε σχηματιστεί ήδη από το 1973, αλλά η δισκογραφική της παρουσία ξεκίνησε το 1975. Τα μέλη της κομπανίας ήταν οι: Δημήτρης και Γιώργος Κοντογιάννης, Μανώλης Δημητριανάκης, Ανδρέας Τσεκούρας, Γιώργος Παπαδάκης, Χαρά Εμμανουήλ, Γιώργος Σιδερής και Γιάννης Καρβέλας. Ηχογράφησαν συνολικά τρεις ολοκληρωμένους δίσκους ως το 1983 που διαλύθηκαν, αν και την ίδια χρονιά εμφανίστηκε κι ένα άλλο σχήμα με το ίδιο όνομα ηχογραφώντας ένα και μοναδικό δίσκο χωρίς συνέχεια.

Μαρίζα Κωχ: Δέκα χρόνια ...κομμάτια (1965-1975)

Ως επιστέγασμα στην παρουσίαση της προσωπικής δισκογραφίας της Μαρίζας Κωχ έχω ετοιμάσει και σας παρουσιάζω σήμερα μια συγκεντρωτική συλλογή όλων των σκόρπιων τραγουδιών της που καλύπτουν την πρώτη δεκαετία της στο χώρο του τραγουδιού (1965-1975) με άγνωστες κατά το πλείστον ηχογραφήσεις από τις 45 στροφές ή από συμμετοχές της σε άλλους δίσκους ή ακόμη και με ανέκδοτο υλικό κυρίως από το χώρο του ελληνικού κινηματογράφου.

Έδωσα στη συλλογή τον τίτλο "Δέκα χρόνια ...κομμάτια" για δυο λόγους: α) Γιατί ανταποκρίνεται στο χρονικό πλαίσιο που καλύπτουν οι συγκεκριμένες ηχογραφήσεις, β) Γιατί παραπέμπει στον Διονύση Σαββόπουλο! Και το λέω αυτό, επειδή είναι γνωστή η αδυναμία της Μαρίζας για τα τραγούδια του Σαββόπουλου, πολλά από τα οποία άλλωστε ερμήνευσε η ίδια σε δεύτερη εκτέλεση στους πρώτους προσωπικούς της δίσκους.

Η συλλογή ξεκινάει με δυο τραγούδια του Στράτου Καμενίδη που κυκλοφόρησαν το 1965 σε δισκάκι 45 στροφών από τη Fidelity και αποτελούν το πρώτο πρώτο δισκογραφικό φανέρωμα της Μαρίζας. Ακολουθεί ένα μικρό ανέκδοτο δείγμα της συνεργασίας της με τον Μίκη Θεοδωράκη, όταν το 1966 είχε ενσωματωθεί στην ομάδα τραγουδιστών του και ο συνθέτης της έγραψε τον κύκλο τραγουδιών "Η ηλικία της γειτονιάς μου" σε στίχους του Μιχάλη Παπανικολάου, τα οποία όμως λόγω της πολιτικής εκτροπής της 21ης Απριλίου 1967 δεν ηχογραφήθηκαν ποτέ! Εδώ έχουμε τρεις ανέκδοτες ηχογραφήσεις, από τις οποίες οι δύο προέρχονται από συναυλία του 1984, ενώ η τρίτη είναι παρμένη από τηλεοπτική εκπομπή του Γιώργου Παπαστεφάνου το 1976 και στην ερμηνεία συμμετέχει και ο Θανάσης Γκαϊφύλιας.

Την ίδια εποχή η Μαρίζα είχε και μια μικρή παρουσία στον ελληνικό κινηματογράφο, απ' όπου προέρχονται τρία τραγούδια: Το παλιότερο είναι του 1966 και ακούστηκε στην ταινία "Ο γυρισμός του στρατιώτη" του Γιώργου Λόη σε μουσική του Γιάννη Σπανού και παραμένει ανέκδοτο*. Ανέκδοτο είναι επίσης ένα τραγούδι του Νίκου Μαμαγκάκη που τραγούδησε η Μαρίζα στην ταινία "Οικογένεια Χωραφά" του Κώστα Ασημακόπουλου, παραγωγής 1968, ενώ ένα δεύτερο κινηματογραφικό τραγούδι του Γιάννη Σπανού από την ταινία "Το νυφοπάζαρο" (1969), πάλι του Κώστα Ασημακόπουλου, εκδόθηκε πολύ αργότερα, το 1992, από τη Lyra. Η Μαρίζα έχει ερμηνεύσει κι ένα τρίτο τραγούδι του Γιάννη Σπανού, το γνωστό "Σύννεφα πλατιά" που πρωτοακούστηκε το 1964 από τη Νέλλη Μάνου. Το τραγούδι παίχτηκε σε εκπομπή του ΕΙΡ το 1967 και παραμένει ανέκδοτο.

Το 1968 η Μαρίζα βρέθηκε στο περιβάλλον του Νέου Κύματος συμμετέχοντας σε τρία τραγούδια από τον δεύτερο προσωπικό δίσκο του Νίκου Χουλιαρά που εκδόθηκε από τη Zodiac, ενώ το 1970 είχε την τύχη να τραγουδήσει δύο υπέροχα τραγούδια του Μάνου Λοΐζου στο δίσκο "Θαλασσογραφίες" που εκδόθηκε από τη Minos, πράγμα που της έδωσε την ευκαιρία να ενσωματωθεί στο δυναμικό της μεγάλης αυτής δισκογραφικής εταιρίας, όπου τα επόμενα χρόνια θα παρουσιάσει τους δικούς της πλέον προσωπικούς δίσκους και μάλιστα με μεγάλη εμπορική και καλλιτεχνική επιτυχία.

Τα επόμενα χρόνια στο περιθώριο της προσωπικής της δισκογραφίας η Μαρίζα ηχογράφησε μερικά ακόμη σκόρπια τραγούδια. Το 1972 ο άσημος τότε Θάνος Μικρούτσικος της εμπιστεύτηκε δυο μελοποιημένα ποιήματα του Κώστα Καρυωτάκη που κυκλοφόρησαν από τη Minos σε δισκάκι 45 στροφών. Το 1973 έλαβε επίσης μέρος με ένα τραγούδι στο δίσκο "Τραγούδια του Νοτιά" του Τάκη Παναγόπουλου, το 1974 συμμετείχε στο δίσκο "Νιάτα" με ένα τραγούδι του Διονύση Σκάλου, ενώ το 1975 ολοκληρώνεται αυτή η παράλληλη διαδρομή με τη συμμετοχή στο δίσκο "Η ατέλειωτη εκδρομή" του Θανάση Γκαϊφύλια, όπου ερμήνευσε μαζί του το υπέροχο ομότιτλο τραγούδι.

Μαρίζα Κωχ: Τα παράλια (1987)

Έχοντας ολοκληρώσει τον πρώτο και ιδιαίτερα γόνιμο κύκλο της στη Minos (1971-1976) η Μαρίζα Κωχ αποφάσισε να αλλάξει στέγη και συγχρόνως μουσικό πρόσωπο δίνοντας πλέον προτεραιότητα σε υλικό πρωτότυπο με την προσωπική της συνθετική σφραγίδα.

Βέβαια δεν έπαψε ποτέ να ανατρέχει στην παράδοση και ιδιαίτερα της νησιωτικής Ελλάδας και των Μικρασιατικών παραλίων, ενώ από το ξεκίνημα της επόμενης δεκαετίας μας αποκάλυψε κι ένα τρίτο μουσικό πρόσωπο, αυτό που είχε σχέση με τα παιδιά και το παιδικό τραγούδι, ένα πεδίο που θα καλλιεργήσει αργότερα πολύ συστηματικά με θαυμάσια αποτελέσματα.

Το 1987 πάντως η Μαρίζα μας δίνει έναν ακόμη προσωπικό δίσκο με υλικό παραδοσιακό. Ο τίτλος του δίσκου, "Τα παράλια", αποδίδει χωρίς περιστροφές την αφετηρία του συγκεκριμένου υλικού που αντλείται από τις χαμένες πατρίδες των Μικρασιατικών παραλίων, ενώ υπάρχουν και τραγούδια, όπως ο "Άγγελος", η "Προσφυγοπούλα" ή η "Ελένη", που αποτυπώνουν χαρακτηριστικά μοτίβα μιας ευρύτερης παραδοσιακής "μυθολογίας" που φτάνει ως τη Θράκη. 

Μαρίζα Κωχ: Άσε με να ταξιδέψω (1976)

Το 1976 στάθηκε μια οριακή χρονιά για την προσωπική διαδρομή της Μαρίζας Κωχ. Ήταν η χρονιά που πήρε μέρος στο (αρκετά σοβαρότερο τότε) Φεστιβάλ της Eurovision και μάλιστα μ' ένα τολμηρό και απολύτως αντισυμβατικό για την περίσταση τραγούδι ("Παναγιά μου, Παναγιά μου"), αποτέλεσμα του οποίου υπήρξε και η κυκλοφορία του ομώνυμου δίσκου. 

Στο τέλος της ίδιας χρονιάς επίσης κυκλοφόρησε ένας ακόμη προσωπικός δίσκος της Μαρίζας με τίτλο "Άσε με να ταξιδέψω", ο οποίος έμελλε να είναι και ο τελευταίος αυτής της τόσο γόνιμης συνεργασίας της με τη δισκογραφική εταιρία Minos.

Και σπεύδω να πω ότι είναι ένας πολύ αξιόλογος δίσκος αυτός, καθώς εδώ σημειώνεται μια συνειδητή και δυναμική απόπειρα της καλλιτέχνιδας να ανανεώσει το ύφος της και να αποκοπεί από τη στενή της σχέση με τον παραδοσιακό ήχο βασιζόμενη πλέον στις δικές της δημιουργικές δυνάμεις. 

Συνεπικουρούμενη από την έμπειρη ενορχηστρωτική μπαγκέτα του Τάσου Καρακατσάνη, η Μαρίζα εδώ εμφανίζεται ως ώριμη πια τραγουδοποιός και μας δίνει έναν ωραίο κύκλο έντεχνων λαϊκών τραγουδιών σε δική της μουσική και στίχους κατά το πλείστον. Είναι εμφανής η επιρροή της από τον ρεμπέτικο ήχο και ιδιαίτερα από τον Τσιτσάνη. Ξεχωρίζουν τα δύο πρώτα τραγούδια ("Κι εσύ τρελή με τυραννάς", "Νέα Μαινεμένη"), από τα ωραιότερα που έγραψε ποτέ, τα οποία προμηνύουν την υπέροχη συνέχεια που θα έχουμε την επόμενη χρονιά (με τα τραγούδια του Καββαδία). 

Μαρίζα Κωχ: Παναγιά μου, Παναγιά μου (1976)

Ο δίσκος "Παναγιά μου, Παναγιά μου" κυκλοφόρησε το 1976, χρονιά που η Μαρίζα Κωχ έχει διπλή δισκογραφική παρουσία μαζί με το δίσκο "Άσε με να ταξιδέψω". 

Ο τίτλος προέρχεται από το συγκλονιστικό ομώνυμο τραγούδι, ένα μοιρολόι και μια κραυγή διαμαρτυρίας για την προ διετίας τουρκική εισβολή στην Κύπρο, με το οποίο η Μαρίζα Κωχ, μετά από παρότρυνση του Μάνου Χατζιδάκι ως διευθυντή τότε του Τρίτου Προγράμματος, πήρε μέρος στο Φεστιβάλ της Eurovision που πραγματοποιήθηκε στη Χάγη στις 3 Απριλίου 1976 κάτω από εξαιρετικά ιδιαίτερες συνθήκες, καθώς υπήρξε έντονη αντίδραση από τη μεριά της τουρκικής παροικίας για τη συμμετοχή του συγκεκριμένου τραγουδιού στο διαγωνισμό, σε βαθμό που να απειλείται ακόμη και η ζωή της Μαρίζας!

Αξίζει να σημειωθεί ότι στο συγκεκριμένο δίσκο η Μαρίζα Κωχ μελοποίησε με το δικό της χαρακτηριστικό τρόπο το ποίημα «Ο τρελός» του Κώστα Βάρναλη προαναγγέλλοντας τη συστηματική ενασχόλησή της με τον τομέα της μελοποιημένης ποίησης που θα καρποφορήσει τόσο δημιουργικά τα επόμενα χρόνια. 

Στο δίσκο περιλαμβάνεται επίσης ένα τραγούδι του Αργύρη Κουνάδη («Το αητόπουλο»), αλλά κι ένα απόσπασμα από τον «Μπάλο» του Διονύση Σαββόπουλου.

Η Μαρίζα Κωχ και δυο ζυγιές παιχνίδια (1974)

Συνεχίζοντας τον πολύ πετυχημένο δρόμο που άνοιξε το 1971 με τον "Αραμπά" κι αμέσως μετά με το εξαιρετικό "Μια στο καρφί και μια στο πέταλο" η Μαρίζα Κωχ δε δίστασε μέσα στη δύσκολη δισκογραφικά χρονιά του 1974 να παρουσιάσει έναν ακόμη ανάλογο δίσκο με τίτλο "Η Μαρίζα Κωχ και δυο ζυγιές παιχνίδια". 

Η αλήθεια είναι ότι η υπέροχη αυτή καλλιτέχνιδα, ενθαρρυμένη ασφαλώς από την αποδοχή του κόσμου, εξελίσσει τη μουσική της γλώσσα με τολμηρά βήματα και δε διστάζει να ενσωματώνει στο ίδιο σύνολο μερικά εντελώς ετερόκλητα μουσικά χαρακτηριστικά που απλώνονται από το ρεμπέτικο μέχρι το ροκ κι από την ελληνική παράδοση μέχρι το διεθνές φολκ, αλλά και τη τζαζ. Έτσι λοιπόν η παρουσία του Διονύση Σαββόπουλου συνεχίζεται κι εδώ και μάλιστα ενισχυμένη με τρία συνολικά τραγούδια, όλα φυσικά σε δεύτερη, αλλά πολύ ενδιαφέρουσα, εκτέλεση. Εδώ επίσης βρίσκει θέση κι ένα κλασικό ρεμπέτικο του Γιώργου Μητσάκη ("Το φανταράκι") που ντύνεται ευπρεπέστατα τα χρώματα της παραδοσιακής ορχήστρας, καθώς κι ένα παραδοσιακού χρώματος τραγούδι του Αλέκου Χρυσοβέργη ("Ο Παναγής"). 

Φυσικά μαζί με όλα αυτά συνυπάρχουν αρμονικά και οι πρωτότυπες συνθέσεις της ίδιας της Μαρίζας που πάντως παρουσιάζουν αξιοσημείωτη εξέλιξη, με καλύτερες στιγμές της το "Κάθε πρωί" με την κλασικίζουσα οργανική συνοδεία και το τζαζίστικης αισθητικής "Έκτακτον δελτίον θυέλλης".

Μαρίζα Κωχ: Μια στο καρφί και μια στο πέταλο (1973)

Δυο χρόνια μετά τον πολύ επιτυχημένο - εμπορικά και καλλιτεχνικά - "Αραμπά" κυκλοφόρησε, το 1973, ο δεύτερος προσωπικός δίσκος της Μαρίζας Κωχ με τίτλο "Μια στο καρφί και μια στο πέταλο", ίσως ο καλύτερος αυτής της σειράς των προσωπικών της δίσκων με το ιδιαίτερο φολκ και ροκ ηχόχρωμα πάνω σε παραδοσιακές, αλλά και πρωτότυπες συνθέσεις. 

Αξιοσημείωτο είναι ότι αυτή τη φορά περιορίζονται κάπως τα παραδοσιακά θέματα και αποκτούν τον πρώτο λόγο τα πρωτότυπα καινούργια τραγούδια της Μαρίζας, που ωστόσο παρουσιάζονται ντυμένα στα ίδια ενορχηστρωτικά χρώματα. 

Εδώ επίσης θα βρούμε και δύο γνωστά "έντεχνα" τραγούδια σε δεύτερη εκτέλεση, ένα του Διονύση Σαββόπουλου ("Οι παλιοί μας φίλοι"), με τον οποίο η Μαρίζα θα έχει και στο μέλλον κάμποσες ενδιαφέρουσες συνεργασίες, κι άλλο ένα του Γιάννη Μαρκόπουλου σε ποίηση Οδυσσέα Ελύτη ("Κάτω στης Μαργαρίτας τ' αλωνάκι"), ενώ το υλικό του δίσκου συμπληρώνεται με ένα άγνωστο τραγούδι του Γιώργου Στεφανάκη σε στίχους του Γιώργου Καλαμαριώτη ("Του ήλιου τα τραγούδια"). Ο Στεφανάκης επίσης επιμελήθηκε την εξαιρετική ενορχήστρωση του δίσκου. 

Μαρίζα Κωχ: Αραμπάς (1971)

Θέλω σήμερα να επανέλθω στην αγαπημένη Μαρίζα Κωχ, για να δούμε την πρώτη της δισκογραφική περίοδο, το διάστημα 1971-1976, όταν ηχογραφούσε στη Minos και έχτιζε το δικό της μύθο με αγνά και στέρεα υλικά πατώντας με το ένα πόδι στην παράδοση και με το άλλο στο διεθνές φολκ κίνημα της εποχής, αλλά και στην έντεχνη τραγουδοποιία δοκιμάζοντας μάλιστα δειλά δειλά και τις δικές της συνθετικές δυνάμεις.

Χωρίς αμφιβολία πάντως η Μαρίζα Κωχ (γενν. 1944) αποτελεί μιαν εντελώς ιδιαίτερη περίπτωση στο ελληνικό τραγούδι. Ξεκίνησε στα μέσα του '60 με δυο άγνωστα τραγούδια του Στράτου Καμενίδη (Ακροθαλασσιά, Τι μπορεί να 'ν' αυτό), στη συνέχεια έκανε κάποια μικρά κινηματογραφικά περάσματα κι αμέσως μετά τη βρίσκουμε στο νεοκυματικό περιβάλλον δίπλα στον Νίκο Χουλιαρά, ενώ το 1970 συμμετέχει στο δίσκο του Μάνου Λοΐζου "Θαλασσογραφίες" ερμηνεύοντας πολύ τρυφερά δύο εξαιρετικές μπαλάντες ("Νανούρισμα", "Μήνυμα"). 

Με το ξεκίνημα της δεκαετίας του '70 στρέφεται και η ίδια στη σύνθεση αντλώντας την έμπνευσή της εμφανώς από το παραδοσιακό τραγούδι με μια ανανεωτική και φρέσκια ματιά. Το μουσικό της στίγμα χαρακτηρίζεται εξαρχής από μια ευρύτητα μουσικών ενδιαφερόντων, μέσα στα οποία περιλαμβάνονται τόσο ετερόκλητα πράγματα, όπως είναι το ρεμπέτικο και ο Σαββόπουλος. Κι όμως όλα αυτά λειτουργούν αρμονικά και απολύτως φυσιολογικά ως ενιαίο ύφος χάρις στην ερμηνευτική άνεση της Κωχ και την ιδιαίτερα φροντισμένη ενορχηστρωτική γραμμή που υιοθετεί.

Αυτό το πολύχρωμο ηχητικό μωσαϊκό αποτυπώνεται ανάγλυφα στον πρώτο κιόλας προσωπικό της δίσκο με τίτλο "Αραμπάς", που κυκλοφόρησε το 1971 από τη Minos, την ίδια χρονιά που βγήκε ο "Μπάλλος" του Διονύση Σαββόπουλου, με τον οποίο συγγενεύει έντονα στο ενορχηστρωτικό του μέρος. Πρόκειται για έναν προσφυή συνδυασμό ροκ και φολκλορικών ηχοχρωμάτων που προαναγγέλλει το πολύ μεταγενέστερο ρεύμα του έθνικ. Ο δίσκος περιλαμβάνει κυρίως παραδοσιακά τραγούδια νησιωτικής προέλευσης, καθώς και δύο συνθέσεις της Κωχ ("Κάτω απ' τη βροχή", "Σκέψεις"). Την ενορχήστρωση έκανε ο Νίκος Παναγόπουλος, ενώ την ερμηνεία επωμίζεται εξολοκλήρου η Μαρίζα με την υπέροχη και κρυστάλλινη φωνή της.

Βίκυ Μοσχολιού: 16 χρόνια απουσίας

Σαν σήμερα, στις 16 Αυγούστου 2005, έφυγε από τη ζωή πρόωρα, μόλις στα 62 της χρόνια, η μεγάλη ερμηνεύτρια του "έντεχνου" λαϊκού μας τραγουδιού Βίκυ Μοσχολιού έχοντας ωστόσο προλάβει να χτίσει ένα ακαταμάχητο ρεπερτόριο με εκατοντάδες σπουδαία τραγούδια των κορυφαίων Ελλήνων δημιουργών που την εμπιστεύθηκαν από το ξεκίνημα της καριέρας της, εκεί στα πρώτα χρόνια της δεκαετίας του '60.

Η Βίκυ Μοσχολιού λοιπόν ευτύχησε να συμπορευτεί με τους σημαντικότερους Έλληνες συνθέτες και μάλιστα στην απόλυτη ακμή του καθενός για μια θριαμβευτική δεκαπενταετία (1964-1979). Θυμίζω τους πιο σημαντικούς: Σταύρος Ξαρχάκος, Γιώργος Ζαμπέτας, Απόστολος Καλδάρας, Δήμος Μούτσης, Άκης Πάνου, Γιάννης Σπανός. Αλλά και Μίκης Θεοδωράκης, Γιάννης Μαρκόπουλος, Λουκιανός Κηλαηδόνης, Μίμης Πλέσσας. Γιώργος Χατζηνάσιος και Σταύρος Κουγιουμτζής! Με μια εντυπωσιακή εξαίρεση: Τον Μάνο Χατζιδάκι, ο οποίος - πάντως - επανειλημμένα είχε εκφραστεί με τα καλύτερα λόγια γι' αυτήν χαρακτηρίζοντας μάλιστα το χρώμα της φωνής της ως βιολοντσέλο! 

Στο διάστημα 1971-1973 η Βίκυ Μοσχολιού είχε μεταπηδήσει από την Columbia (EMI), όπου είχε ήδη δημιουργήσει το "μύθο" της, στην αντίπαλη εταιρία Philips, ταυτόχρονα με τη μετακίνηση στην ίδια εταιρία και του Δήμου Μούτση. Και οι δυο θα παραμείνουν εκεί για τρία χρόνια και θα έχουν στενότατη συνεργασία. Η Μοσχολιού θα είναι η βασική ή μοναδική ερμηνεύτρια στους δύο από τους τρεις δίσκους που θα κάνει εκεί ο συνθέτης, στον "Συνοικισμό Α'" (1972) και στις "Στροφές" (1973). Παράλληλα βέβαια θα ερμηνεύσει και τραγούδια πολλών άλλων δημιουργών που ανήκαν τότε στις τάξεις της συγκεκριμένης εταιρίας. Συμμετείχε στο δίσκο "Ιερά Οδός" (1971) του Άγγελου Σέμπου, ενώ με τον Γιώργο Ζαμπέτα έκανε το δίσκο "Περιπέτειες" (1972). Ηχογράφησε επίσης και αρκετά τραγούδια του Άκη Πάνου σε δίσκους 45 στροφών.

Κυριάκος Σφέτσας, Κική Δημουλά: Γη των απουσιών (2004)

Δυο χρόνια μετά το όμορφο Imaginary Flower ο συνθέτης Κυριάκος Σφέτσας ξανασυνεργάζεται με την Ορχήστρα Νυκτών Εγχόρδων του Δήμου Πατρέων και μας δίνει μιαν ακόμη ενδιαφέρουσα εργασία με τον εξαιρετικό ποιητικό δίσκο "Γη των απουσιών" που εκδόθηκε από την ΑΚΤΗ το 2004.

Ο συνθέτης ντύνει μουσικά μια σειρά ποιημάτων της Κικής Δημουλά (1931-2020) από την πρώτη της δημιουργική περίοδο (1958-1981). Δεν πρόκειται ουσιαστικά για μελοποιημένα ποιήματα, μιας και η μουσική, παρά την κυριαρχική της παρουσία στο δίσκο, παίζει πρωτίστως υποστηρικτικό ρόλο στην ατμοσφαιρική απαγγελία των ποιημάτων από την καλή ηθοποιό Αλεξάνδρα Σακελλαροπούλου, εκτός από μερικά χορωδιακά μέρη που αποδίδει το φωνητικό σύνολο Ηχώ. 

Λυρικότατες μουσικές πινελιές με τζαζ διάθεση που ερμηνεύονται υποδειγματικά από την εξαιρετική ορχήστρα της Πάτρας με τη στέρεη διεύθυνση του Θανάση Τσιπινάκη (1957-2012). Υπέροχη μουσική εμπειρία που δυστυχώς αγνοήθηκε από το μουσικόφιλο κοινό, αλλά σίγουρα αξίζει να την ανακαλύψουμε και να τη δικαιώσουμε...

Κυριάκος Σφέτσας: Imaginary Flower (2002)

Mε τίτλο "Imaginary Flower" (Το λουλούδι της φαντασίας) εκδόθηκε το 2002 από τη ΔΕΠΑΠ (Δημοτική Επιχείρηση του Δήμου Πάτρας) ένας εντελώς διαφορετικός δίσκος του Κυριάκου Σφέτσα που περιλαμβάνει μουσική που έγραψε αυτή τη φορά για εικόνα. 

Συγκεκριμένα πρόκειται για τη σύνθεση "Το τραγούδι της ζωής" (2001) που γράφτηκε για το ομώνυμο ντοκιμαντέρ του Τώνη Λυκουρέση, καθώς και για τη μουσική για το θεατρικό έργο του Γρηγόριου Ξενόπουλου "Το μυστικό της κοντέσσας Βαλέραινας" (2001). Περιλαμβάνονται επίσης άλλες τρεις οργανικές συνθέσεις, μία από τις οποίες επιγράφεται "Λουλούδι της φαντασίας", απ' όπου πήρε τον τίτλο και ο δίσκος. Το μοναδικό τραγούδι του δίσκου έχει στίχους του Λέοντα Γαβριηλίδη και το ερμηνεύει η Nadia Weinberg.

Ολόκληρο το υλικό αυτού του συναρπαστικού δίσκου διατρέχεται από μελαγχολικές μελωδίες εμφανώς επηρεασμένες από τα έργα που υπηρετούσαν. Μουσικά χρώματα που ανατρέχουν στις επτανησιακές καταβολές του συνθέτη, αλλά και σε ευρωπαϊκά ηχοχρώματα από τα μεσαιωνικά χρόνια μέχρι τη νεότερη εποχή. 

Αξίζει ωστόσο να σταθούμε λίγο και στο ερμηνευτικό οργανικό σύνολο που ερμηνεύει το μελωδικό αυτό υλικό, την υπέροχη Ορχήστρα Νυκτών Εγχόρδων του Δήμου Πατρέων με την υποδειγματική διεύθυνση του Θανάση Τσιπινάκη. Και είναι μία από τις πολυάριθμες ωραίες στιγμές της δισκογραφίας μας, όπου καταγράφεται η ξεχωριστή ερμηνεία αυτού του οργανικού συνόλου. Θυμίζω ότι παλιότερα ο Δημήτρης Λάγιος μας είχε δώσει δύο από τα τελευταία έργα του σύντομου βίου του ('Εργα για ορχήστρα νυκτών εγχόρδων, Ρωγμές), ενώ ο Γιώργος Ανδρέου το αξιοποίησε στον λυρικό κύκλο τραγουδιών "Χελιδόνια της βροχής". Επίσης ο Χρήστος Θηβαίος συνεργάστηκε με την ορχήστρα σε ένα αφιέρωμα στον Nicola Piovani και ο Μανώλης Μητσιάς σε ένα άλλο δισκογραφικό αφιέρωμα από τον Τσιτσάνη στον Χατζιδάκι.

Κυριάκος Σφέτσας, Βασίλης Σούκας: Διπλοχρωμία (1993)

Ιδού ένα εξαιρετικό δείγμα του λεγόμενου "ενδιάμεσου" χώρου που συνδυάζει προσφυώς τους κανόνες της δυτικής λόγιας και αυτοσχεδιαστικής μουσικής με τους κώδικες της παραδοσιακής μας μουσικής μέσα από το εκλεκτό έργο του συνθέτη Κυριάκου Σφέτσα. 

Πρόκειται για ένα συγκινητικό αφιέρωμα στην τέχνη του μεγάλου δεξιοτέχνη του ηπειρώτικου κλαρίνου Βασίλη Σούκα (1931-1993), ο οποίος συμβάλλει με το απαράμιλλο παίξιμό του στο υψηλό αποτέλεσμα που επιτυγχάνουν οι δύο συγκεκριμένες συνθέσεις του Κυριάκου Σφέτσα που συγκροτούν το σώμα της βαρυσήμαντης δισκογραφικής έκδοσης με γενικό τίτλο "Διπλοχρωμία", η οποία μάλιστα εκδόθηκε τη χρονιά του θανάτου του εμβληματικού σολίστα. Ο Βασίλης Σούκας, αρχιμάστορας του αυτοσχεδιασμού, δεν έχει καμία δυσκολία να λειτουργήσει ως οργανικό μέλος και στις δύο εκδοχές της ορχήστρας. 

Η πρώτη σύνθεση - που έδωσε και τον τίτλο στην έκδοση - επιγράφεται "Διπλοχρωμία" και γράφτηκε το 1988. Το έργο ενσωματώνει στον κορμό μιας τυπικής λόγιας ορχήστρας δωματίου τον αυθεντικό ήχο του ελληνικού κλαρίνου. Συμμετέχει η Ορχήστρα ALEA III της Βοστώνης που διευθύνει ο Θόδωρος Αντωνίου. 

Η δεύτερη σύνθεση επιγράφεται "Λυρική Σουίτα" και χρονολογείται στο 1987. Το έργο συνταιριάζει το παραδοσιακό κλαρίνο σε μια τζαζ μπάντα που την απαρτίζουν οι σπουδαίοι σολίστ: David Lynch, Άγγελος Ρήλλος, Τάκης Φαραζής, Γιώργος Φακανάς και Νίκος Τουλιάτος! 

Κυριάκος Σφέτσας: Το στίγμα (1982)

Η συνεργασία του συνθέτη Κυριάκου Σφέτσα με τον σκηνοθέτη Παύλο Τάσιο που ξεκίνησε το 1980 με την ταινία "Παραγγελιά", είχε εξίσου αποδοτική συνέχεια, αφού το 1982 συνεργάστηκαν εκ νέου στη δραματική ταινία "Το στίγμα" με πρωταγωνιστές τον Αντώνη Καφετζόπουλο και την Όλια Λαζαρίδου. 

Ο συνθέτης έγραψε ένα ατμοσφαιρικό soundtrack με την προσφιλή του μέθοδο του αυτοσχεδιασμού δημιουργώντας πρωτότυπα οργανικά θέματα που αυτονομούνται άνετα από την εικόνα και μπορούν να λειτουργήσουν ως ανεξάρτητο ακρόαμα. 

Κυριαρχεί ο ήχος του βιολιού και του πιάνου, τα οποία διαλέγονται με τα υπόλοιπα όργανα, πνευστά και κρουστά, της ορχήστρας. Βιολί παίζει ο κορυφαίος σολίστ Δημήτρης Βράσκος. Στο κλαρίνο είναι ο Μάνθος Χαλκιάς και ο Τάσος Πουλημένος, στο όμποε ο Βαγγέλης Χριστόπουλος, στο λαούτο ο Νίκος Τάτσης και στο βιολοντσέλο ο Χρήστος Σφέτσας.

Κυριάκος Σφέτσας, Κατερίνα Γώγου: Στο δρόμο (1981)

Το 1981 ο Κυριάκος Σφέτσας εμφανίζεται με διπλή δισκογραφική παρουσία, δηλαδή με τους δίσκους "Στο ρυθμό του ήλιου/Taksim" και "Στο δρόμο", συνεχίζοντας τη δημιουργική του πορεία στο πεδίο της αυτοσχεδιαστικής μουσικής με αναγωγές στην παράδοση.

Ο δίσκος "Στο δρόμο" αποτελεί μια ξεχωριστή στιγμή για τον συνθέτη, καθώς αποτελεί την πιο εμβληματική δισκογραφική του κατάθεση, ένα έργο που γράφτηκε με αφορμή την κινηματογραφική ταινία "Παραγγελιά" του Παύλου Τάσιου, παραγωγής 1980, βασισμένη στο τραγικό γεγονός του φονικού με πρωταγωνιστή τον ισοβίτη Νίκο Κοεμτζή. 

Το έργο περιλαμβάνει μουσικά και αφηγηματικά μέρη με ποιήματα που απαγγέλλει η Κατερίνα Γώγου (1940-1993), η γνωστή ηθοποιός του παλιού ελληνικού κινηματογράφου που εξελίχθηκε και σε σημαντική ποιήτρια. Τα ποιήματα που ακούγονται προέρχονται από τις ποιητικές συλλογές "Τρία κλικ αριστερά" (1978) και "Ιδιώνυμο" (1980) και είναι χαρακτηριστικά για το θυμό και την ανατρεπτική διάθεση που εκπέμπουν. Μάλιστα ο αιχμηρός ποιητικός λόγος συνάντησε και τα εμπόδια της λογοκρισίας που έθεσε φραγμούς και γιαυτό στο οπισθόφυλλο του δίσκου αναγράφονται οι φράσεις του κειμένου που λογοκρίθηκαν!

Ο συνθέτης έγραψε μουσικά θέματα έντονα ατμοσφαιρικής διάθεσης συνδυάζοντας ακουστικά όργανα (κλαρινέτο, βιολί, τσέλο, τρομπέτα) με κρουστά ή παραδοσιακά και ηλεκτρικά. Το αποτέλεσμα ηχεί άκρως συναρπαστικό και υποβλητικό. Η μουσική του άλλωστε βραβεύτηκε στο κινηματογραφικό φεστιβάλ Θεσσαλονίκης με την προβολή της ταινίας "Παραγγελιά".

Κυριάκος Σφέτσας: Χωρίς σύνορα (1980)

Ο Κυριάκος Σφέτσας (γενν. 1945) είναι σημαντικός συνθέτης της λόγιας και τζαζ μουσικής με σοβαρές μουσικές σπουδές αρχικά στη Λευκάδα και στο Εθνικό Ωδείο Αθηνών και τελικά στο Παρίσι, όπου έζησε κατά το διάστημα 1967-1975, ενώ στη συνέχεια επέστρεψε στην Ελλάδα ως βασικός συνεργάτης του Μάνου Χατζιδάκι και παραγωγός μουσικών εκπομπών στο Τρίτο Πρόγραμμα, του οποίου διετέλεσε και διευθυντής μετά το 1982. 

Ο Σφέτσας ανήκει σε μεγάλη μουσική οικογένεια. Ο ίδιος ξεκίνησε γράφοντας απλά τραγούδια στα χρόνια του Νέου Κύματος, ενώ η πρώτη του ολοκληρωμένη δουλειά ηχογραφήθηκε το 1974 ("Smog"). 

Το 1980 με τη σύνθεση "Χωρίς Σύνορα" μας έδωσε ένα έξοχο δείγμα τζαζ γραφής πάνω σε μουσικές αφετηρίες από την ελληνική παράδοση. Το έργο αυτό αποτελεί την αρχή μιας έντονης δισκογραφικής δραστηριότητας για τα επόμενα χρόνια που αντλεί την έμπνευσή της κυρίως από την ελληνική παράδοση. Οι διάφοροι τύποι σαξόφωνου, το τρομπόνι, η ηλεκτρική κιθάρα, το μπάσο και τα κρουστά συνηχούν σε θαυμαστή αρμονία και ρυθμούς μέσα από τη Greek Fusion Orchestra που αποδίδει το σώμα του έργου.

Πάμε διακοπές! Καλή ξεκούραση!!!

 

Στέλιος Ζαφειρίου: Dance the Sirtaki (Πενιές της γειτονιάς μου) (1968)

Λέω να σας αφήσω για ολιγοήμερες διακοπές και σκέφτηκα να το κάνω με μια δροσερή δισκογραφική δουλειά που υπογράφει ένας από τους κορυφαίους δεξιοτέχνες του μπουζουκιού που ανέδειξε η δεκαετία του '60. Μιλώ για τον Στέλιο Ζαφειρίου (1937-2015), μαθητή της σχολής Ζαμπέτα, στενό συνεργάτη του Μίμη Πλέσσα, αξιόλογο επίσης συνθέτη τραγουδιών, έναν κορυφαίο καλλiτέχνη που κρύβεται πίσω από εκατοντάδες δισκογραφικές εκδόσεις, κυρίως στη Lyra, όπου κατέθεσε αρκετές ηχογραφήσεις του με οργανικές εκτελέσεις αγαπημένων μελωδιών απ' όλο το φάσμα του ελληνικού τραγουδιού.

Το 1968 λοιπόν εκδόθηκε από τη Lyra ο δίσκος "Πενιές της γειτονιάς μου", ο οποίος ταυτόχρονα εκδόθηκε και στην Αμερική με τον πιασάρικο τουριστικό τίτλο "Dance the Sistaki".  Περιλαμβάνει δώδεκα αγαπημένα ελληνικά θέματα κατάλληλα εναρμονισμένα για οργανική εκτέλεση με πρωταγωνιστή το μπουζούκι. Έχουμε λοιπόν συνθέσεις από το ρεμπέτικο (Μάρκος Βαμβακάρης, Γιάννης Παπαϊωάννου, Μπαγιαντέρας, Βασίλης Τσιτσάνης), από το λαϊκό τραγούδι (Απόστολος Καλδάρας, Γρηγόρης Μπιθικώτσης), αλλά και το "έντεχνο" λαϊκό (Γιάννης Σπανός), ακόμη και από το δημοτικό τραγούδι μαζί με μια δική του σύνθεση. Όλα υπέροχα με τη μοναδική πενιά του μπουζουκιού αυτού του κορυφαίου σολίστα!

Δήμος Μούτσης, Σταμάτης Κόκοτας: Δυο τραγούδια (1968)

Σήμερα έχει τα γενέθλιά του ο Δήμος Μούτσης, ένας από τους κορυφαίους συνθέτες τραγουδιών της πρώτης μεταθεοδωρακικής γενιάς. Γεννήθηκε στις 2 Αυγούστου 1938 στον Πειραιά και διανύει το 83ο έτος του βίου του, αλλά ήδη εκτός δισκογραφίας από τα μέσα της δεκαετίας του '90 με τελευταία πρωτότυπη ηχογράφησή του τον κύκλο τραγουδιών "Για πούλημα λοιπόν" που εκδόθηκε το μακρινό πια 1994!

Ο Μούτσης υπήρξε ένας ανήσυχος δημιουργός που είχε την τάση να αναζητά συνεχώς νέους τρόπους έκφρασης. Είναι ο ίδιος δημιουργός που μας έδωσε έναν "Αγιο Φεβρουάριο" (1971), αλλά λίγα χρόνια αργότερα ένα εντελώς διαφορετικό έργο σαν την "Τετραλογία" (1975) ή ακόμα πιο διαφορετικό το 1981 με το "Φράγμα"! 

Κι όμως, εμείς οι παλιότεροι έχουμε αγαπήσει κυρίως τον λαϊκό συνθέτη των πρώτων χρόνων, εκεί στο δεύτερο μισό της δεκαετίας του '60, όταν συνεργαζόταν σχεδόν αποκλειστικά με τον μεγάλο στιχουργό Νίκο Γκάτσο και ηχογράφησε καμιά 40ριά λαϊκά τραγούδια στις 45 στροφές, καθώς και δύο υποδειγματικούς δίσκους 33 στροφών, το "Κάποιο καλοκαίρι" (1968) και το "Ένα χαμόγελο" (1969). 

Εκείνη την πρώιμη περίοδο ο κατεξοχήν ερμηνευτής των τραγουδιών του ήταν ο Σταμάτης Κόκοτας, ο οποίος ερμήνευσε σχεδόν τα μισά από αυτά τα πρώτα λαϊκά του τραγούδια. Από αυτή λοιπόν τη γόνιμη συνεργασία έχω διαλέξει ένα αυθεντικό 45άρι βινυλίου που κυκλοφόρησε το 1968 με δυο από τα λιγότερο γνωστά τραγούδια του συνθέτη. Οι τίτλοι τους: Φανή, Κράτησα μια σπίθα. Αμφότερα σε στίχους του Νίκου Γκάτσου φυσικά. Η ενορχηστρωτική μαεστρία του Μούτση δημιουργεί δυο εξαιρετικές λαϊκές στιγμές. Μάλιστα η "Φανή" έχει και μια ενδιαφέρουσα εισαγωγή που δεν είναι άλλη από το περίφημο "Γαμήλιο εμβατήριο" του Βάγκνερ από την όπερα "Λόενγκριν"!

Angelique et Photis Ionatos (1975)

Αμέσως μετά την κυκλοφορία του πρώτου τους άλμπουμ ("Resurrection, 1972) τα αδέλφια Angélique και Photis Ionatos ανέπτυξαν έντονη καλλιτεχνική δραστηριότητα με εμφανίσεις στην τηλεόραση και πάμπολλες συναυλίες που οργανώνονταν τότε ασταμάτητα λόγω της εκρηκτικής κοινωνικοπολιτικής κατάστασης. 

Οι δυο τους λοιπόν ξαναμπήκαν στο στούντιο και ηχογράφησαν το 1975 τη δεύτερη δουλειά τους με τίτλο τα ονόματά τους: Angélique et Photis Ionatos. Το άλμπουμ αυτό εκδόθηκε από την Polydor, με την οποία ήταν και η μοναδική τους συνεργασία, ενώ στη συνέχεια, όταν αποφάσισαν να αυτονομηθούν και να ακολουθήσει ο καθένας το δικό του δρόμο, η Αγγελική επανήλθε στην Arc en Ciel και παρέμεινε εκεί μέχρι τα μέσα της επόμενης δεκαετίας καταθέτοντας μάλιστα μια ιδιαίτερα γόνιμη δισκογραφία (I palami sou, La foret des hommes, O Helios o Heliatoras).

Το δεύτερο λοιπόν άλμπουμ των αδελφών Ionatos κινείται στην ίδια αισθητική γραμμή με το προηγούμενο, δηλαδή σε έναν ήχο φολκ πολιτικοκοινωνικής μπαλάντας, αλλά αυτή τη φορά η λιτή κιθαριστική συνοδεία των τραγουδιών εμπλουτίζεται με διακριτική ενορχήστρωση ακουστικών οργάνων, την οποία επιμελήθηκε ο Jean-Claude Dequeant, ενώ οι στίχοι στα περισσότερα τραγούδια υπογράφονται από τους E. Lemaire και R. Pironet. 

Ο δίσκος περιλαμβάνει υπέροχα τραγούδια με εξαιρετικές ερμηνείες, ιδιαίτερα από την άκρως εκφραστική φωνή της Αγγελικής. Τραγούδια, όπως τα "Il faut que je te dise", "Prends ton courage et continue" και - το αγαπημένο μου - "Poudre de perlimpinpin" προκαλούν βαθιά συγκίνηση και δεν έχουν χάσει καθόλου την εκφραστική τους δύναμη ακόμη και μέχρι σήμερα! Αξιοσημείωτο ότι οι δυο υπέροχοι αυτοί καλλιτέχνες δεν έκρυψαν ποτέ την αγάπη για την πατρίδα τους κι έτσι και σ' αυτό το άλμπουμ υπάρχουν ελληνόφωνοι στίχοι, αλλά και αιχμές για την ελληνική πολιτική πραγματικότητα. Άλλωστε η συνέχεια της λαμπρής καριέρας της Αγγελικής θα βασιστεί σχεδόν αποκλειστικά στην ελληνική ποίηση!

Angelique & Photis Ionatos: Résurrection (1972)

Επανέρχομαι στην υπέροχη Αγγελική Ιωαννάτου (Angelique Ionatos, 1954-2021) που έφυγε πρόωρα από τη ζωή πριν από μερικές εβδομάδες, για να δούμε ξεχωριστά τις δυο πρωτόλειες δισκογραφικές της καταθέσεις στα πρώτα χρόνια της δεκαετίας του '70, όταν νεαρότατη τραγουδοποιός μαζί με τον αδελφό της Φώτη (Photis Ionatos, γενν. 1950), αρχικά στο Βέλγιο - μόλις στα 15 της χρόνια - και λίγο αργότερα στο Παρίσι, άρχισε να παρουσιάζει τα πρώτα της τραγούδια στο γαλλόφωνο κοινό αποσπώντας διθυραμβικές κριτικές που επισφραγίστηκαν με τις απανωτές βραβεύσεις της από τη Γαλλική Ακαδημία Charles Cros!

Η πρώτη λοιπόν επίσημη ηχογράφηση των δύο αδελφών έγινε το 1972 με το άλμπουμ "Résurrection" (Ανάσταση) που εκδόθηκε από τη γαλλική δισκογραφική εταιρία Arc en Ciel. Πρόκειται για έναν υπέροχο κύκλο δέκα τραγουδιών που έγραψαν, τραγούδησαν κι έπαιξαν οι δυο τους με την εξαιρετική τους δεξιοτεχνία στην κιθάρα. 

Όπως επισημαίνει πολύ σωστά ο Φώντας Τρούσας, το άλμπουμ αυτό είναι χαρακτηριστικό του κυρίαρχου political folk κλίματος της εποχής κι αυτό επιβεβαιώνεται από τις αναφορές στον Martin Luther King (“I have a dream”) και γενικότερα στην έννοια της «ελευθερίας», η οποία μάλιστα αποδίδεται με δυο ομότιτλα αλλά διαφορετικά τραγούδια, ένα γαλλόφωνο κι ένα στην ελληνική γλώσσα που εμφανώς στοχεύει στο δικτατορικό καθεστώς που κυριαρχούσε εκείνο τον καιρό στην πατρίδα των δύο αδελφών Ionatos.