Αντώνης Κατινάρης: Αυταπάτες (1975)

Με τον κύκλο τραγουδιών "Αυταπάτες" που κυκλοφόρησε από την Columbia το 1975, ο λαϊκός συνθέτης και μπουζουξής Αντώνης Κατινάρης ολοκληρώνει την πιο παραγωγική του δισκογραφική τριετία με τις τέσσερις καλύτερες προσωπικές του δουλειές (Μπαγλαμάδες και μπουζούκια, Νεώτερα κι ανώτερα, Συναναστροφές, Αυταπάτες) που είχαν για ερμηνευτές μεγάλα ονόματα του ελληνικού πενταγράμμου, όπως η Πόλυ Πάνου, ο Στράτος Διονυσίου, ο Σταμάτης Κόκοτας, ο Λευτέρης Μυτιληναίος και ο Κωστής Χρήστου. Τα επομενα χρόνια αραίωσε σταδιακά την παρουσία του ερμηνεύοντας συνήθως ο ίδιος τα τραγούδια του, χωρίς ιδιαίτερη πάντως απήχηση στο κοινό, μέχρι τη σταδιακή απόσυρσή του από το προσκήνιο.

Ο δίσκος "Αυταπάτες" περιλαμβάνει δεκατρία τραγούδια, όλα σε στίχους του σταθερού του συνεργάτη Θάνου Σοφού. Εδώ ο συνθέτης δείχνει να κάνει πιο αποφασιστικά βήματα προς την πλευρά του ελαφρολαϊκού ήχου που είχε δοκιμάσει πετυχημένα την προηγούμενη χρονιά με τον Σταμάτη Κόκοτα. Γιαυτό και στην ερμηνεία των τραγουδιών, πλάι στην Πόλυ Πάνου, καθαρή εκπρόσωπο του ορθόδοξου λαϊκού τραγουδιού, έχουμε επίσης τον Λευτέρη Μυτιληναίο και τον Κωστή Χρήστου που εκείνη την εποχή αποτελούσαν μπροστάρηδες του ελαφρολαϊκού ρεπερτορίου. Ο ίδιος ο συνθέτης επίσης συμμετέχει ως ερμηνευτής κλείνοντας κάθε πλευρά του δίσκου.

Αντώνης Κατινάρης: Νεώτερα κι ανώτερα (1974)

Η δεύτερη προσωπική δισκογραφική κατάθεση του λαϊκού συνθέτη Αντώνη Κατινάρη με τίτλο "Νεώτερα κι ανώτερα"  κυκλοφόρησε το 1974 από την Columbia, ένα χρόνο μετά το πετυχημένο άλμπουμ "Μπαγλαμάδες και μπουζούκια", ενώ την ίδια χρονιά κυκλοφόρησε και δεύτερη προσωπική του δουλειά με τίτλο "Συναναστροφές" και ερμηνευτή τον Σταμάτη Κόκοτα.

Ο δίσκος "Νεώτερα κι ανώτερα" περιλαμβάνει δώδεκα καλοστημένα ορθόδοξα λαϊκά τραγούδια, γραμμένα από έναν αυθεντικό μάστορα του είδους, τα περισσότερα πάνω σε στίχους του Ηρακλή Παπασιδέρη, αλλά και της Ευτυχίας Παπαγιαννοπούλου, του Θάνου Σοφού και του Κώστα Ρουβέλα. Η αλήθεια πάντως είναι ότι δεν μπόρεσαν να έχουν ιδιαίτερη απήχηση στο κοινό της εποχής και μετέπειτα ξεχάστηκαν εντελώς.

Ερμηνευτές των τραγουδιών δυο κορυφαίοι εκπρόσωποι του λαϊκού πενταγράμμου, ο Στράτος Διονυσίου σε έξι τραγούδια και η Πόλυ Πάνου σε τέσσερα. Από ένα τραγούδι ερμηνεύουν η Σία Ροζάκη και ο ίδιος ο συνθέτης.

Αντώνης Κατινάρης, Στρ. Διονυσίου: Μπαγλαμάδες και μπουζούκια (1973)

Ο Αντώνης Κατινάρης (1931-1999) υπήρξε σημαντικός εκπρόσωπος της μεταρεμπέτικης λαϊκής σχολής που ξεπήδησε στα μέσα της δεκαετίας του '50 και γνώρισε μεγάλη άνθηση τις επόμενες δύο δεκαετίες. 

Συνοδοιπόρος του Γιώργου Ζαμπέτα, του Νάκη Πετρίδη, του Άκη Πάνου, του Βασίλη Βασιλειάδη, του Αντώνη Ρεπάνη, του Νίκου Μεϊμάρη, του Γιάννη Καραμπεσίνη και άλλων λαϊκών δημιουργών, συνθέτης και εξαιρετικός μπουζουξής, μας χάρισε στα μέσα της δεκαετίας του '60 την αλησμόνητη επιτυχία "Τι να σου κάνει μια καρδιά" σε στίχους Ευτυχίας Παπαγιαννοπούλου με την αξεπέραστη ερμηνεία του Γρηγόρη Μπιθικώτση, ενώ την επόμενη δεκαετία είχε τακτική δισκογραφική παρουσία με κάμποσους προσωπικούς δίσκους ερμηνευμένους από μεγάλα ονόματα, όπως η Πόλυ Πάνου, ο Στράτος Διονυσίου, ο Σταμάτης Κόκοτας, ο Τόλης Βοσκόπουλος, ο Λευτέρης Μυτιληναίος και άλλοι.

Ο πρώτος λοιπόν προσωπικός δίσκος του Αντώνη Κατινάρη με τίτλο "Μπαγλαμάδες και μπουζούκια" κυκλοφόρησε το 1973 από την Columbia με δώδεκα ορθόδοξα λαϊκά τραγούδια σε στίχους του Θάνου Σοφού και αποκλειστικό ερμηνευτή τον Στράτο Διονυσίου. Καλογραμμένοι λαϊκοί σκοποί που ακούστηκαν αρκετά στην εποχή τους, ιδιαίτερα το τραγούδι του τίτλου, και συνέβαλαν στην εδραίωση του προσωπικού μύθου του ερμηνευτή λίγο πριν ανακοπεί - ευτυχώς προσωρινά - η καριέρα του εξαιτίας δικαστικών περιπετειών.

Γιάννης Σπανός: Παύλος Μελάς (1973/2006)

Αμέσως μετά την εξαιρετική μουσική για το "Συμπόσιο", όπου ο Γιάννης Σπανός δοκιμάστηκε με απόλυτη επιτυχία σε καινούργια εκφραστικά πεδία, μας εκπλήσσει εκ νέου με την μουσική για την ταινία «Παύλος Μελάς», όπου περνάει στον πλήρη αντίποδα γράφοντας για πρώτη και μοναδική φορά μουσική επικών χαρακτηριστικών με απόλυτη και πάλι επιτυχία!

To soundtrack της ιστορικής ταινίας «Παύλος Μελάς» του Φίλιππου Φυλακτού, με πρωταγωνιστή τον Λάκη Κομνημό, είναι μια ακόμη πιστοποίηση του πολυσύνθετου ταλέντου ενός δημιουργού που απέδειξε ότι τελικά η μουσική είναι μία και ότι το αληθινό ταλέντο δε γνωρίζει όρια, είτε κινείται στο χώρο της απλής μελωδικής μπαλάντας και του λαϊκού τραγουδιού, είτε χρειάζεται να απλωθεί και στα ανεξερεύνητα ενίοτε μουσικά μονοπάτια που επιβάλλουν οι ανάγκες μιας κινηματογραφικής ή θεατρικής παραγωγής.

Το έργο ξεκινά με ένα έμβληματικό θέμα εμβατηριακού χαρακτήρα, ενώ ακολουθεί ένα ακόμη μελοποιημένο ποίημα του Κωστή Παλαμά, αυτή τη φορά πρωτότυπο, με τίτλο "Σε κλαίει λαός", εμπνευσμένο φυσικά από το θάνατο του ιστορικού ήρωα και ερμηνευμένο εκφραστικότατα από τη Δήμητρα Γαλάνη με συνοδεία χορωδίας. Το υπόλοιπο μέρος περιλαμβάνει οργανικά θέματα με εμφανείς αναφορές σε ηχοχρώματα της ελληνικής παράδοσης.

Γιάννης Σπανός: Το Συμπόσιο (1972/2006)

Κατά τη διετία 1972-73 ο Γιάννης Σπανός είχε έντονη δισκογραφική δραστηριότητα, αφού μαζί με τη θεατρική μουσική για τη "Γλυκιά Ίρμα", αλλά και τον ωραίο κύκλο τραγουδιών "Μέρες αγάπης", μας παρουσίασε άλλες δύο πολύ αξιόλογες κινηματογραφικές δουλειές για τις ελληνικές παραγωγές "Το Συμπόσιο" και "Παύλος Μελάς". Κοινό στοιχείο και των δύο αυτών soundtrack η παρουσία του μεγάλου ποιητή Κωστή Παλαμά με δυο μελοποιημένα ποιήματα από τον συνθέτη που ήδη μας είχε δώσει υψηλά δείγματα της μελοποιητικής του τέχνης μέσα από τις δύο ποιητικές του "Ανθολογίες" (1967/68).

Η ταινία "Το Συμπόσιο" γυρίστηκε το 1972 από τον Δημήτρη Κολλάτο βασισμένη στον φιλοσοφικό διάλογο "Συμπόσιον" του Πλάτωνα. Σενάριο, σκηνοθεσία και πρωταγωνιστικός ρόλος από τον ίδιο που έφτιαξε μια ταινία αμφισβητούμενης καλλιτεχνικής αξίας ως μια σπουδή πάνω στην πολυμορφία και πολυσημία του έρωτα. 

Το βέβαιο πάντως είναι ότι αυτό το αμφιλεγόμενο φιλμ διαθέτει ένα ακαταμάχητο προσόν: Την ευρηματική, πάντα μελωδική και άκρως ατμοσφαιρική ψυχεδελικών αποχρώσεων μουσική του Γιάννη Σπανού με παραγωγό μάλιστα τον διάσημο Γάλλο συνθέτη και ενορχηστρωτή Michel Legrand, αλλά και την κόρη του σοπράνο Christiane Legrand στα φωνητικά. Το τραγούδι "Άφτιαστο κι αστόλιστο" σε ποίηση Κωστή Παλαμά ερμηνεύει η Angela, σε δεύτερη βέβαια εκτέλεση, αφού πρώτη το είχε ερμηνεύσει η Αρλέτα στην δεύτερη "Ανθολογία" (1968).

Γιάννης Σπανός: Εκείνο το καλοκαίρι (1971)

To 1971 o Γιάννης Σπανός μας χάρισε ένα από τα πιο αγαπημένα κινηματογραφικά soundtrack όλων των εποχών για την εγχώρια παραγωγή, τη μουσική και τα τραγούδια της ταινίας "Εκείνο το καλοκαίρι" που σκηνοθέτησε ο Βασίλης Γεωργιάδης και πρωταγωνίστησαν ο Λάκης Κομνηνός και η Έλενα Ναθαναήλ. Πρόκειται για ένα καλογυρισμένο μελό με δυσάρεστο φινάλε που μοιάζει εμφανώς επηρεασμένο από τη διάσημη ταινία της εποχής "Love Story", η οποία επίσης είχε ανάλογο τραγικό φινάλε.

Κι αν στο "Love Story" o Γάλλος συνθέτης Francis Lai μας προκάλεσε ρίγη συγκίνησης με το υπέροχο μουσικό θέμα της ταινίας, δε θα ήταν υπερβολή να πούμε ότι ο Γιάννης Σπανός - αναθρεμμένος άλλωστε μουσικά επίσης στη Γαλλία - έγραψε την ελληνική εκδοχή του "Love Story" και μάλιστα με μια γενναιοδωρία ακόμη μεγαλύτερη σε πλούτο μελωδιών και τρυφερών τραγουδιών, τα οποία αγαπήθηκαν πολύ στην εποχή τους και μπορούν πάντα να ακούγονται με συγκίνηση. Η μουσική του μάλιστα κέρδισε και το πρώτο βραβείο στο κινηματογραφικό φεστιβάλ της Θεσσαλονίκης.

Το soundtrack που εκδόθηκε αμέσως από την Columbia περιλαμβάνει τρία τραγούδια ("Ένα καλοκαίρι", "Μαζί σου στην ακρογιαλιά", "Σαν με κοιτάς") σε στίχους του Αλέξη Αλεξόπουλου, παλιού συνεργάτη του συνθέτη από τα χρόνια του Νέου Κύματος. Τα ερμηνεύουν αισθαντικά ο Γιάννης Φέρτης και η Αφροδίτη Μάνου. 

Το υπόλοιπο μέρος του soundtrack είναι πλημμυρισμένο με ευαίσθητες ατμοσφαιρικές μελωδίες βασισμένες στα θέματα των τραγουδιών, με εξαίρεση το εξαίσιο θέμα "Στα κύματα" που αργότερα έγινε κανονικό τραγούδι με τη φωνή της Τάνιας Τσανακλίδου με τίτλο "Αν μ' αγαπάς". Υπέροχη στιγμή του δίσκου η μεταγραφή του τραγουδιού "Σαν με κοιτάς" για δυο κιθάρες παιγμένες από τον Βασίλη Τενίδη και τον Τίτο Καλλίρη.

Γιάννης Σπανός: Σκιές στην άμμο (1969)

Ο αγαπημένος συνθέτης Γιάννης Σπανός (1934-2019), πέρα από την ευδόκιμη θητεία του στο γαλλικό τραγούδι και παράλληλα στο Νέο Κύμα της Lyra, αλλά και στο "έντεχνο" λαϊκό τραγούδι στη συνέχεια, είχε και ένα πολύ πετυχημένο πέρασμα από τον ελληνικό κινηματογράφο, κυρίως κατά την πενταετία 1969-1973, όταν έγραψε μουσική για αρκετές ταινίες, όπως: Νυφοπάζαρο, Σκιές στην άμμο, Όμορφες μέρες, Εκείνο το καλοκαίρι, Ερωτική Συμφωνία, Το συμπόσιο, Παύλος Μελάς.

Από τις ταινίες αυτές νομίζω πως έχουν ξεχωριστό μουσικό ενδιαφέρον δύο κυρίως, δηλαδή οι "Σκιές στην άμμο" (1969) και "Εκείνο το καλοκαίρι" (1971), στα soundtrack των οποίων επικεντρώνεται το νέο αφιέρωμα του Δισκοβόλου για μια καλύτερη γνωριμία με τον κινηματογραφικό Σπανό.

Η ταινία "Σκιές στην άμμο" γυρίστηκε το 1969 σε σενάριο του Ιάκωβου Καμπανέλλη και σκηνοθεσία του Βασίλη Μαυρομάτη που ήταν και ο πρωταγωνιστής της μαζί με την τότε σύζυγό του Καίτη Χωματά, την εμβληματική ερμηνεύτρια του Νέου Κύματος και στενή συνεργάτιδα του Γιάννη Σπανού ήδη από το 1964 που είχαν συναντηθεί για πρώτη φορά με το ιστορικό τραγούδι "Μια αγάπη για το καλοκαίρι". Μάλιστα το τραγούδι αυτό επιστρατεύτηκε και στην ταινία ερμηνευμένο πάλι από την Καίτη Χωματά με λιτή συνοδεία κλασικής κιθάρας από τον Βασίλη Τενίδη.

Η ταινία πάντως είναι πλημμυρισμένη από υπέροχα τραγούδια που αγαπήθηκαν πολύ κι έχουν γίνει κλασικά. Μαζί με το παλιότερο "Μιλάς" σε στίχους Κώστα Γεωργουσόπουλου που είχε ερμηνεύσει η Χωματά το 1965 στο Φεστιβάλ Τραγουδιού της Θεσσαλονίκης, έχουμε μια σειρά καινούργιων τραγουδιών που πραγματικά απογειώνουν τη μέτρια αυτή ταινιούλα. Εδώ λοιπόν ακούστηκαν για πρώτη φορά τα τραγούδια "Μπαλάντα της Καίτης", "Βάρκα χωρίς πανιά", "Μαυρομαλλούσα κοπελιά" και "Πήρες λάθος μονοπάτι" σε στίχους Κώστα Κωτούλα, καθώς και τα "Γιατί ναρθείς" και "Οδυσσέας" σε στίχους Ιάκωβου Καμπανέλλη. Όλα μάλιστα ακούγονται και σε οργανική μορφή. Τα ερμηνεύουν ο Μιχάλης Βιολάρης, η Καίτη Χωματά και ο Αλέξης Γεωργίου.

Κώστας Παπαναστασίου: Παρουσία (1978)

Σημαντική η σημερινή επέτειος που σηματοδοτεί την επιστροφή στη δημοκρατία μετά την επτάχρονη χούντα των Συνταγματαρχών και την έναρξη της Μεταπολίτευσης, η οποία μοιραία επέφερε μεγάλες ανατροπές στο πολιτικό σκηνικό. Σε μουσικό μάλιστα επίπεδο η έννοια της Μεταπολίτευσης πήρε το χαρακτήρα μιας έντονης ανάγκης για εκτόνωση που ικανοποιήθηκε με τη μαζική επανέκδοση απαγορευμένων έργων του παρελθόντος, κυρίως του Μίκη Θεοδωράκη, αλλά και την ανεξέλεγκτη κυριαρχία του τραγουδιού διαμαρτυρίας κατά πάντων, η οποία δυστυχώς ανέκοψε βίαια την πορεία του "έντεχνου" λαϊκού τραγουδιού κι εν τέλει οδήγησε στην παρακμή των κατοπινών χρόνων.

Μέσα στο κλίμα αυτό εντάσσεται και ο δίσκος που σας παρουσιάζω σήμερα. Τίτλος του: "Παρουσία". Συνθέτης ο μάλλον άγνωστος Κώστας Παπαναστασίου.

Ο Κώστας Παπαναστασίου υπήρξε ένας από τους αμέτρητους Έλληνες δημιουργούς της διασποράς. Αν και σήμερα πια αγνοούνται τα ίχνη του, ξέρουμε σίγουρα ότι έζησε πολλά χρόνια στη Γερμανία, όπου και παρουσίασε τις δύο δισκογραφικές του καταθέσεις. Η πρώτη ήταν ο δίσκος "Παρουσία" (1978) με δικές του συνθέσεις, ενώ το 1989 εκδόθηκε ένας ακόμη δίσκος του με τίτλο "Der Grieche in Mir", όπου εμφανίστηκε ως τραγουδιστής ερμηνεύοντας μια επιλογή από γνωστά ελληνικά τραγούδια.

Τα τραγούδια του δίσκου "Παρουσία" γράφτηκαν στα χρόνια της δικτατορίας με στόχο, όπως δήλωσε και ο ίδιος ο δημιουργός τους, "να βοηθήσω οικονομικά και ηθικά τον αγώνα". Μετά την άρνηση των ελληνικών δισκογραφικών εταιριών, αποφάσισε να τα εκδόσει στη Γερμανία και να τα διαθέσει μόνος του στο κοινό. Η πρώτη ηχογράφηση έγινε το 1972 και κυκλοφόρησε στη Γερμανία από την ετικέτα Not on Label, ενώ η ελληνική έκδοση είναι μεταγενέστερη. Φυσικά σήμερα ο δίσκος είναι πια ξεχασμένος και προφανώς δυσεύρετος.

Μιχάλης Βιολάρης αρ. 3 (1970)

Το 1970 ο Μιχάλης Βιολάρης παρουσίασε την 3η προσωπική του δουλειά παράλληλα με την κυκλοφορία από τη Zodiac και μιας συγκεντρωτικής συλλογής με τα "Κυπριακά" τραγούδια του που είχαν συμπεριληφθεί στους  προσωπικούς του δίσκους.

Το 1970 βρισκόμαστε πια σε μια εποχή που το Νέο Κύμα είχε ολοκληρώσει ουσιαστικά τον κύκλο του. Ακόμη βέβαια ηχογραφούνταν κάποια τραγούδια με νεοκυματικούς απόηχους, αλλά ήδη ο κυριάρχος ήχος της Lyra είχε πάρει πιο λαϊκούς δρόμους. 

Μοιραία και το ρεπερτόριο των παλιών εκπροσώπων του Νέου Κύματος προσαρμόζεται στα καινούργια δεδομένα, πράγμα που είναι εμφανές και σ' αυτή τη δουλειά του Μιχάλη Βιολάρη. Έτσι, πλάι στους παλιούς νεοκυματικούς συνθέτες, όπως ο Λίνος Κόκοτος, ο Βασίλης Κουμπής και ο Σπύρος Παππάς, έχουμε και καινούργια ονόματα, όπως του Γιώργου Κριμιζάκη, του Χάρη Λυμπερόπουλου ή του Γιώργου Κοτσώνη που ανανεώνουν το μουσικό πρόσωπο του ερμηνευτή. Μαζί τους και δύο παλιοί μάστορες του τραγουδιού, όπως ο Μίμης Πλέσσας και ο Γιώργος Κατσαρός, ο καθένας με το ξεχωριστό του και αναγνωρίσιμο ύφος.

Ο δίσκος περιλαμβάνει αρκετά όμορφα τραγούδια. Ανάμεσά τους δυο ωραίες συνθέσεις του Βασίλη Κουμπή, μία από τις οποίες, το δυνατό ζεϊμπέκικο "Ο Χαρίλαος" σε στίχους Κώστα Γεωργουσόπουλου, αποτελεί μια από τις εμβληματικές ερμηνευτικές στιγμές του Βιολάρη. Από τον κύκλο "Οι ώρες" του Λίνου Κόκοτου που είχε κυκλοφορήσει την προηγούμενη χρονιά, επιλέχθηκε το υπέροχο "Στα χείλη μας ακόμα το φιλί" σε στίχους Αργύρη Βεργόπουλου. Εδώ έχουμε επίσης και την πολυτραγουδισμένη "Στέλλα" του Γιώργου Κριμιζάκη σε στίχους Σώτιας Τσώτου που είχαν ερμηνεύσει νωρίτερα ο Κώστας Βενετσάνος και ο Γιώργος Μαρίνος. Με το τραγούδι "Έτο" ο Γιώργος Κατσαρός και ο Πυθαγόρας μας μεταφέρουν στους τοπικούς ηχοχρωματισμούς της κερκυραϊκής παράδοσης. Στο τραγούδι "Σαλονικιά" του Σπύρου Παππά συμμετέχει στα φωνητικά και η Πόπη Αστεριάδη.

Μιχάλης Βιολάρης αρ. 2 (1969)

Όπως λέγαμε χθες, ο Μιχάλης Βιολάρης (πραγματικό όνομα Μιχάλης Κυριάκου) υπήρξε ένα από τα πρώτα ονόματα της Lyra του Πατσιφά εκεί στα τέλη της δεκαετίας του '60 και στο ξεκίνημα της επόμενης, ένα είδος alter ego του Γιάννη Πουλόπουλου στην εποχή της μεγάλης δημοτικότητας του τελευταίου. Εν μέρει μόνο ανήκει και στο περιβάλλον του Νέου Κύματος, καθώς το ρεπερτόριό του στηριζόταν βέβαια στους κύριους δημιουργούς του συγκεκριμένου ρεύματος, αλλά είχε περισσότερο λαϊκό προσανατολισμό. 

Ο παρών δίσκος είναι ο δεύτερος προσωπικός του Μιχάλη Βιολάρη. Δώδεκα λαϊκότροπα τραγούδια γραμμένα από τους Γιάννη Γλέζο, Γιάννη Σπανό, Λίνο Κόκοτο, Θόδωρο Τζίφα και Μίμη Πλέσσα. Τραγούδια χαρακτηριστικά του ύφους και του κλίματος της εποχής. Μερικά είναι πραγματικά όμορφα και ιδιαίτερα τα: "Εγώ κι η Κατερίνα", "Κι αν βγει ο ήλιος δυο φορές", "Ήλιε μου, ήλιε" και "Πάρε απόψε την καρδιά μου". Οι στίχοι γράφτηκαν από σπουδαίους επίσης στιχουργούς της εποχής: Άκος Δασκαλόπουλος, Λευτέρης Παπαδόπουλος, Αργύρης Βεργόπουλος, Κώστας Κωτούλας, Κώστας Κινδύνης.

Αλλά το πιο ενδιαφέρον ίσως στοιχείο του δίσκου είναι τα τρία "κυπριακά" τραγούδια που περιέχει, συνθέσεις του ίδιου του Μιχάλη Βιολάρη, βασισμένες σε πανέμορφες παραδοσιακές κυπριακές μελωδίες. Το ένα μάλιστα ("Δίχα της ήλιον εν εσιεί") έχει στίχους του κορυφαίου Κύπριου ποιητή Κώστα Μόντη (1914-2004).

Μιχάλης Βιολάρης αρ. 1 (1968)

Χωρίς αμφιβολία ο Μιχάλης Βιολάρης (Λευκωσία, 1944) αποτελεί ένα σημαντικό κεφάλαιο στην ελληνική δισκογραφία κι ένα από τα βαριά όπλα της Lyra στα χρόνια του Νέου Κύματος, αλλά και μετέπειτα, αφού για μία τουλάχιστον δεκαετία, αρχής γενομένης από το 1967, ηχογράφησε εκατοντάδες τραγούδια, μεταξύ των οποίων αριθμούνται σε αρκετές δεκάδες τα τραγούδια εξαιρετικής ποιότητας που αποδείχθηκαν διαχρονικά και κλασικά.

Η πρώτη δειλή δισκογραφική εμφάνιση του Μιχάλη Βιολάρη εντοπίζεται το 1966 με κάποιες ηχογραφήσεις δικών του τραγουδιών στην ετικέτα Violaphone που ο ίδιος είχε δημιουργήσει. Το 1967 όμως άνοιξε ο δρόμος της μεγάλης του καριέρας, όταν εντάχθηκε στο δυναμικό της Lyra κι άρχισε να ηχογραφεί με εντατικούς ρυθμούς τραγούδια σημαντικών συνθετών με αποκορύφωμα τη συμμετοχή του στις δυο ποιητικές Ανθολογίες του Γιάννη Σπανού, αλλά και σε δίσκους του Λίνου Κόκοτου (Οι ώρες, Το θαλασσινό τριφύλλι), του Γιάννη Γλέζου (Η Ελένη του Μάη), του Γιώργου Κοντογιώργου (Παράθυρο στη θάλασσα), του Γιώργου Κριμιζάκη, του Βασίλη Κουμπή, του Γιώργου Κοτσώνη και πολλών άλλων εκλεκτών δημιουργών της νεοκυματικής και μετανεοκυματικής εποχής.

Ο πρώτος προσωπικός δίσκος του Μιχάλη Βιολάρη εκδόθηκε το 1968 υπό την ετικέτα Zodiac της Lyra και κατά τα συνήθη της εποχής δεν ήταν παρά μια συλλογή σκόρπιων ηχογραφήσεων που ήδη είχαν κυκλοφορήσει στις 45 στροφές. Από την πρώτη "Ανθολογία" του Γιάννη Σπανού έχουν επιλεγεί δύο κλασικά τραγούδια ("Τρεις νέοι", "Παιδί μου ώρα σου καλή"). Ο ίδιος συνθέτης υπογράφει άλλα τρία λαϊκά τραγούδια σε στίχους του Λευτέρη Παπαδόπουλου, πολύ όμορφα επίσης, αν και λιγότερο γνωστά ("Ο αλήτης", "Μην κλαις για μένανε", "Στα δικά σου σκαλοπάτια"). 

Τόλης Βοσκόπουλος: Αγωνία (1968)

Το 1968 ήταν η χρονιά που ο Τόλης Βοσκόπουλος σημειώνει την πρώτη και πιο καθοριστική επιτυχία της μεγάλης του καριέρας, το διαχρονικό πλέον τραγούδι "Αγωνία" σε μουσική του Γιώργου Ζαμπέτα, ο οποίος έτσι θα γίνει ο πρώτος από μια μακρά σειρά σημαντικών δημιουργών (Ζαμπέτας, Πλέσσας, Δερβενιώτης, Σπανός, Ιακωβίδης, Κατσαρός κ.ά.) που έχτισαν το μύθο του τραγουδιστή. 

Με εφαλτήριο λοιπόν το συγκεκριμένο - πράγματι εξαιρετικό - τραγούδι χτίστηκε το υλικό του ομώνυμου δίσκου 33 στροφών που εκδόθηκε την ίδια χρονιά από τη Philips. 

O δίσκος στην αρχική του μορφή περιλάμβανε συνολικά δώδεκα λαϊκά τραγούδια, από τα οποία τα μισά υπογράφονται από τον Γιώργο Ζαμπέτα με στίχους του Χαράλαμπου Βασιλειάδη και του Διονύση Τζεφρώνη. Τα περισσότερα από αυτά είναι πολύ όμορφα τραγούδια, όπως τα "Έχασες το τρένο", "Παλιά αγάπη" και "Οι ουρανοί" που έχει περιληφθεί και στο δίσκο "Αναμνήσεις".

Τα υπόλοιπα έξι τραγούδια μοιράζονται ισοδύναμα οι συνθέτες Θόδωρος Δερβενιώτης, Νάκης Πετρίδης και Ζακ Ιακωβίδης. Ο τελευταίος μάλιστα υπογράφει και τα τρία πρόσθετα τραγούδια που έχουν συμπεριληφθεί στη νεότερη ψηφιακή επανέκδοση του δίσκου το 1993.

Τόλης Βοσκόπουλος, Δούκισσα: Αναμνήσεις (1967/69)

Πριν από λίγες μόλις ημέρες έκανα ένα μικρό αφιέρωμα στον "πρίγκιπα" του ελληνικού τραγουδιού, τον Τόλη Βοσκόπουλο (1940-2021), και νά που η συγκυρία το έφερε πολύ σύντομα να επανέλθω στον ίδιο με αφορμή το θάνατό του στα 81 του χρόνια μετά από σοβαρά προβλήματα υγείας που αντιμετώπιζε τα τελευταία χρόνια.

Δε θα πω πολλά για τον πολυτάραχο βίο του και σε προσωπικό και σε καλλιτεχνικό επίπεδο. Τέσσερις γάμοι, αμέτρητες και θυελλώδεις ερωτικές σχέσεις, κινηματογράφος, δισκογραφία, νυχτερινά μαγαζιά, χρυσοί και πλατινένιοι δίσκοι, παρανοϊκή λατρεία ενός κοινού που τον είχε αγαπήσει όχι γιατί διέθετε κάποια εξαιρετική φωνή - πολύ μέτρια θα την έλεγα - όσο για τη σκηνική του ακτινοβολία και εκείνα τα άμεσα κι εύκολα τραγούδια ερωτικού πόθου και καημού που προφανώς αφορούσαν πολύ κόσμο. Η πρώτη του καλλιτεχνική παρουσία έγινε στο θέατρο μόλις στα δεκαοκτώ του χρόνια. Το 1960 πρωτοεμφανίστηκε στον κινηματογράφο ("Τρεις κούκλες κι εγώ"), όπου συνέχισε αδιάκοπα μέχρι το 1972 συμμετέχοντας ή πρωταγωνιστώντας σε καμιά εικοσαριά ταινίες. 

Στο διάστημα 1966-1968 ο Τόλης Βοσκόπουλος γύρισε αρκετές ταινίες με μόνιμη συμπρωταγωνίστριά του τη Δούκισσα. Οι μελό αυτές ταινίες ήταν πλημμυρισμένες από τραγούδια ανάλογου ύφους με τις φωνές των δύο πρωταγωνιστών, τα οποία παράλληλα κυκλοφορούσαν και σε δίσκους 45 στροφών σημειώνοντας μεγάλη επιτυχία. Κάπως έτσι λοιπόν συγκροτήθηκε το σώμα του δίσκου "Αναμνήσεις" που εκδόθηκε από τη Philips με δώδεκα τραγούδια της περιόδου 1966-1967, τα περισσότερα ερμηνευμένα από τη Δούκισσα που είχε ήδη μια πολύ αξιόλογη προϋπηρεσία στο καλό λαϊκό τραγούδι ερμηνεύοντας μερικά υπέροχα τραγούδια του Γιάννη Μαρκόπουλου.

Συλλογή: Το πρώτο το τραγούδι - Τραγουδιστές (1993)

Περνάμε σήμερα στο δεύτερο δίσκο της σειράς "Το πρώτο το τραγούδι" που εξέδωσε το 1993 η Lyra με υλικό από το πλούσιο αρχείο της, κυρίως από τα χρόνια του Νέου Κύματος στο δεύτερο μισό της δεκαετίας του '60.

Ο δεύτερος δίσκος ήταν αφιερωμένος στους τραγουδιστές που αναδείχθηκαν μέσα από ηχογραφήσεις τους στην εταιρία κάνοντας την εκκίνηση της καριέρας τους που για μερικούς υπήρξε λαμπρή και πολύχρονη. Εδώ το υλικό καλύπτει ένα ευρύτερο χρονικό ορίζοντα περίπου μιας δεκαπενταετίας, από το 1964 που ξεκίνησε το βίο της η Lyra μέχρι τα τέλη της επόμενης δεκαετίας, υπερβαίνοντας δηλαδή κατά πολύ τα χρονικά πλαίσια του νεοκυματικού ρεύματος.

Νομίζω πως τα δεκατέσσερα τραγούδια της συλλογής που αντιστοιχούν σε ίσο αριθμό ερμηνευτών μπορούν εύκολα να χωριστούν σε δυο ίσες ενότητες: Η πρώτη περιλαμβάνει επτά καθαρά νεοκυματικούς ερμηνευτές, τους οποίους σημειώνω αμέσως με τη χρονολογία της πρώτης τους εμφάνισης στην παρένθεση: Γιώργος Ζωγράφος (1964), Καίτη Χωματά (1964), Σούλα Μπιρμπίλη (1964), Αλέξης Γεωργίου (1965), Διονύσης Σαββόπουλος (1965), Αρλέτα (1966), Πόπη Αστεριάδη (1966).

Η δεύτερη ενότητα περιλαμβάνει επτά ερμηνευτές που ελάχιστη σχέση έχουν με το Νέο Κύμα, οι οποίοι αναδείχθηκαν αργότερα με διαφορετικό ρεπερτόριο και πολλοί από αυτούς σε διαφορετικές δισκογραφικές εταιρίες. Πρόκειται για τους: Αντώνη Καλογιάννη (1967), Δημήτρη Ζευγά (1969), Ρένα Κουμιώτη (1969)*, Γιώργο Γερολυμάτο (1969), Πετρή Σαλπέα (1970), Βασίλη Παπακωνσταντίνου (1972) και Τάκη Κωνσταντακόπουλο (1978). Αξιοσημείωτη είναι η παρουσία του Βασίλη Παπακωνσταντίνου με ένα λαϊκό τραγούδι του Βασίλη Αρχιτεκτονίδη που σε καμία περίπτωση δεν προϊδέαζε για τη μετέπειτα πορεία του τραγουδιστή.

Τα επιλεγμένα τραγούδια υπογράφουν ως συνθέτες οι: Μίκης Θεοδωράκης, Γιάννης Σπανός, Γιάννης Γλέζος, Νότης Μαυρουδής, Μίμης Πλέσσας, Διονύσης Σαββόπουλος, Πάνος Σαββόπουλος, Νίκος Χουλιαράς, Βασίλης Τενίδης, Ανδρέας Πρέζας, Γιάννης Διδίλης, Βασίλης Αρχιτεκτονίδης και Σπύρος Κουρκουνάκης.

Συλλογή: Το πρώτο το τραγούδι - Συνθέτες (1993)

Από τις αμέτρητες ανθολογίες με τραγούδια του Νέου Κύματος που εξέδωσε κατά καιρούς η Lyra θα σταθώ σε δύο θεματικές συλλογές που κυκλοφόρησαν το 1993 με κοινό τίτλο: Το πρώτο το τραγούδι. Η μία ήταν αφιερωμένη στους συνθέτες του Νέου Κύματος και η δεύτερη στους τραγουδιστές.

Ας δούμε λοιπόν σήμερα την πρώτη συλλογή που αναφέρεται στους συνθέτες και καταγράφει το πρώτο πρώτο τους τραγούδι, με το οποίο εμφανίστηκαν στη δισκογραφία, όπου πολλοί από αυτούς είχαν μια λαμπρή συνέχεια, ενώ κάποιοι άλλοι δεν μπόρεσαν να προχωρήσουν και πολύ, όταν ολοκληρώθηκε ο κύκλος αυτού του είδους τραγουδιού με το κλείσιμο της δεκαετίας του '60.

Η συλλογή λοιπόν περιλαμβάνει δεκατέσσερις πρωτιές αντίστοιχου αριθμού συνθετών που κατά το διάστημα 1964-1970 ηχογράφησαν στη Lyra κάποια πολύ όμορφα τραγούδια που κοσμούν το πρώιμο ρεπερτόριο της εταιρίας κι έχτισαν το μύθο του Νέου Κύματος. Ιδού τα ονόματα: Δήμος Μούτσης, Νότης Μαυρουδής, Γιάννης Γλέζος, Λίνος Κόκοτος, Διονύσης Σαββόπουλος, Βασίλης Δημητρίου, Γιώργος Κοντογιώργος, Κυριάκος Σφέτσας, Βασίλης Τενίδης, Βασίλης Κουμπής, Θόδωρος Τζίφας, Ανδρέας Πρέζας, Κώστας Μυλωνάς, Νίκος Ιγνατιάδης. Τα ερμηνεύουν σημαντικοί τραγουδιστές του είδους, όπως ο Γιάννης Πουλόπουλος, ο Γιώργος Ζωγράφος, η Καίτη Χωματά, ο Μιχάλης Βιολάρης, η Πόπη Αστεριάδη κ.ά.

Αν κρατώ μια επιφύλαξη σχετικά με το υλικό της έκδοσης, αυτή έχει σχέση με την απουσία μερικών ακόμη δημιουργών που έδρασαν την εποχή του Νέου Κύματος. Πάνω απ' όλους βέβαια ο πρωτομάστορας του είδους Γιάννης Σπανός που άλλωστε έγραψε και το πρώτο ιστορικά νεοκυματικό τραγούδι, το υπέροχο "Μια αγάπη για το καλοκαίρι" το 1964, αλλά και τις δυο εμβληματικές "Ανθολογίες" του (1967/68). Υπάρχουν όμως κι άλλοι. Ακόμη και ο Σταύρος Κουγιουμτζής ή ο Μάνος Λοΐζος έχουν καταθέσει στο ξεκίνημα της καριέρας τους κάμποσα ωραία νεοκυματικά τραγούδια. Επίσης ο Νίκος Μαμαγκάκης, ο Νίκος Χουλιαράς, η Ηλέκτρα Παπακώστα, η Αρλέτα, ο Γιάννης Γκούμας. Γιατί τους ξέχασαν;

Λάκης Παππάς, Πόπη Αστεριάδη: Πάει κι αυτή η Κυριακή (1971)

Με το δίσκο "Πάει κι αυτή η Κυριακή" συναντιούνται για μοναδική φορά στην ελληνική δισκογραφία ο Λάκης Παππάς και η Πόπη Αστεριάδη, δύο εκλεκτοί καλλιτέχνες που θεωρούνται βασικοί εκπρόσωποι του λεγόμενου "Νέου Κύματος", δηλαδή του μουσικού εκείνου ρεύματος που καλλιεργήθηκε στο δεύτερο μισό της δεκαετίας του '60 στο πλαίσιο της δισκογραφικής εταιρίας Lyra, αλλά και στις πλακιώτικες μπουάτ στα προδικτατορικά ακόμη χρόνια, και χαρακτηριζόταν από ένα ύφος τρυφερής μπαλάντας με λιτή οργανική συνοδεία και συχνή χρήση του ποιητικού στίχου. 

Οφείλω πάντως να κάνω αμέσως μια αναγκαία διευκρίνιση: Η Πόπη Αστεριάδη χωρίς αμφιβολία αποτελεί εμβληματική μορφή του Νέου Κύματος, μία από τις τρεις βασικές γυναικείες φωνές δίπλα στην Καίτη Χωματά και την Αρλέτα. Ο Λάκης Παππάς όμως συνδέεται εντελώς έμμεσα με το ρεύμα αυτό, αφού είχε προγενέστερη θητεία στο τραγούδι, ήδη από τα τέλη της δεκαετίας του '50, όταν έχτιζε διακριτικά την καριέρα του με τραγούδια του Μάνου Χατζιδάκι ("Ματωμένος γάμος", "Οδός Ονείρων", "America America", "Παραμύθι χωρίς όνομα"). Η σχέση του με το περιβάλλον της Lyra ήρθε πολύ αργότερα, στις αρχές της δεκαετίας του '70, όταν το Νέο Κύμα ουσιαστικά είχε ολοκληρώσει τον κύκλο του. Το 1971 λοιπόν συμμετείχε ως ερμηνευτής στους δίσκους "Αγωνιστές της Λευτεριάς" του Νίκου Μαμαγκάκη και "Του Μαυριανού και της αδερφής του" του Γιώργου Κοτσώνη και την ίδια χρονιά κυκλοφόρησε από τη Lyra και ο πρώτος δικός του προσωπικός δίσκος με τίτλο "Πάει κι αυτή η Κυριακή", όπου μοιράζεται την ερμηνεία των τραγουδιών με την Πόπη Αστεριάδη.

Η αλήθεια πάντως είναι ότι το υλικό του δίσκου προέρχεται από ένα συμμάζεμα παλιότερων συνθέσεων του Λάκη Παππά που έχουν ένα έντονο νεοκυματικό άρωμα. Το ομότιτλο τραγούδι το είχε ηχογραφήσει με τη δική του φωνή ήδη από το 1965 για δίσκο 45 στροφών και μάλιστα με ορχηστρική συνοδεία και όχι με απλή κιθάρα, όπως τελικά διαμορφώθηκε στην εξαιρετική εκτέλεση με την Πόπη Αστεριάδη που βρίσκουμε στο δίσκο. Οι στίχοι των τραγουδιών ανήκουν στον Γιάννη Αργύρη και τον Δημήτρη Ιατρόπουλο. 

Συλλογή: Greek Poetry (Philips, 1968)

Το 1968 η πολυεθνική δισκογραφική εταιρία Philips εξέδωσε μια μεγάλη σειρά δίσκων τουριστικής αισθητικής με την ένδειξη International, στην οποία συμπεριέλαβε αφιερώματα στη μουσική διαφόρων χωρών απ' όλο τον πλανήτη. Ένας λοιπόν δίσκος της σειράς ήταν αφιερωμένος στην ελληνική μουσική και κυκλοφόρησε στη διεθνή αγορά με τον ψευδεπίγραφο τίτλο "Greek Poetry". Αρχικά εκδόθηκε στην Αμερική από την PI και στη συνέχεια στην Ολλανδία από τη Fontana με τον παρεμφερή τίτλο "Hellenic Poesy".

Στην πραγματικότητα ο δίσκος δεν περιλαμβάνει, όπως θα περίμενε κανείς από τον τίτλο, κάποια ελληνικά τραγούδια μελποποιημένης ποίησης, αλλά μια σειρά όμορφα "ελαφρά" ή "έντεχνα" τραγούδια που είχαν νωρίτερα κυκλοφορήσει από τη Fidelity στις 45 στροφές κατά το διάστημα 1963-1968 με δημιουργούς από το βαρύ οπλοστάσιο της εταιρίας, όπως ο Κώστας Χατζής, ο Γιώργος Μουζάκης, ο Γιώργος Κατσαρός, ο Μίμης Πλέσσας, ή και νεότερους, όπως ο Γρηγόρης Σουρμαΐδης και ο Γιώργος Γιαννουλάτος. 

Μια νεοκυματική αύρα διαπνέει τα επιλεγμένα τραγούδια, ίσως από διάθεση ανταγωνισμού προς το κυρίαρχο ύφος της εποχής που είχε επιβάλει η εταιρία Lyra. Άλλωστε έχουμε σε δεύτερη εκτέλεση και κάποια ακραιφνώς νεοκυματικά τραγούδια, όπως το "Μη μιλάς άλλο γι' αγάπη" του Διονύση Σαββόπουλου ερμηνευμένο από τον Κώστα Χατζή ή το υπέροχο "Κι αν μια βραδιά" του Γιάννη Σπανού που ερμηνεύει εδώ η Λήδα Χαλκιαδάκη. Από το "ελαφρό" ρεπερτόριο ξεχωρίζουν τα όμορφα τραγούδια του Γιώργου Μουζάκη ("Κάποιο δειλινό") με την Άντζελα Ζήλια και του Θωμά Δεμιρόπουλου ("Απόψε γύρισες") με το δίδυμο Μουζάς-Λιγνός. Τραγουδούν επίσης η Δούκισσα, η Έλενα Κυρανά, η Ζωζώ Κυριαζοπούλου και η Καίτη Χρυσολωρά.

Angélique Ionatos: Archipel (1989)

Λέγαμε χθες ότι η Αγγελική Ιωαννάτου (Angélique Ionatos, 1954-2021) κατά την πρώτη της δισκογραφική περίοδο (1972-1983) ηχογραφούσε για την εταιρία Arc en ciel, με εξαίρεση έναν κοινό δίσκο με τον αδελφό της Φώτη που εκδόθηκε το 1975 από την Polydor. Το 1984 πέρασε στο δυναμικό της μεγάλης γαλλικής εταιρίας Auvidis, όπου και παρουσίασε τα πιο ώριμα έργα της μεσαίας της περιόδου. 

Ωστόσο στο τέλος της ίδιας δεκαετίας, το 1989, η παλιά της εταιρία εξέδωσε ακόμη ένα δίσκο με την υπογραφή της με τίτλο "Archipel" (Αρχιπέλαγος), ο οποίος ουσιαστικά αποτελεί ένα αναδρομικό αφιέρωμα στην πρώιμη δισκογραφία της Αγγελικής με τη συγκεκριμένη εταιρία. 

Για την ακρίβεια, πρόκειται για μια συλλογή δεκαπέντε μουσικών θεμάτων, τραγουδιών ή οργανικών κομματιών, που έχουν ανθολογηθεί από τους δίσκους: I palami sou (Η παλάμη σου, 1979), La foret des hommes (Το δάσος των ανθρώπων, 1981) και O helios o heliatoras (Ο ήλιος ο ηλιάτορας, 1983). Περιέχεται επίσης κι ένα μέρος από τη "Μαρία Νεφέλη" σε άλλη όμως εκτέλεση από αυτή του ομώνυμου δίσκου που κυκλοφόρησε από την Auvidis το 1984, καθώς και το τραγούδι "Στα νησιά" σε ποίηση Μίλτου Σαχτούρη. Σχεδόν όλο το υλικό βασίζεται σε μελοποιημένη ποίηση κορυφαίων Ελλήνων ποιητών, κυρίως του Οδυσσέα Ελύτη, αλλά και του Καβάφη, του Ρίτσου, του Αναγνωστάκη, καθώς και του λιγότερου γνωστού ποιητή Δημήτρη Μορτόγια (1934-1975).

Όλα τα τραγούδια ερμηνεύει συγκινητικά η ίδια η Αγγελική, η οποία παίζει με μοναδική δεξιοτεχνία την κιθάρα της. Η ελληνοκεντρική της ματιά αποκαλύπτεται καθαρά στα οργανικά κομμάτια, όπου η κιθάρα μοιάζει να υποκαθιστά επάξια το μπουζούκι ή άλλα παραδοσιακά ελληνικά όργανα. Όπως και να το δει κανείς, δεν μπορεί παρά να θαυμάσει την επιμονή αυτής της υπέροχης καλλιτέχνιδας στην ανάδειξη του ελληνικού λόγου μπροστά σ' ένα ξένο κοινό που μπόρεσε να το τιθασεύσει και να το κάνει να την ακολουθεί πιστό για πολλά χρόνια. Άραγε οι συμπατριώτες της πότε θα την ανακαλύψουν;

Angélique Ionatos: Récital (1986)

Πριν από μία εβδομάδα, στις 7 Ιουλίου 2021, έφυγε από τη ζωή μια υπέροχη Ελληνίδα, η Αγγελική Ιωαννάτου (Ionatos), πολύ πρόωρα δυστυχώς, στα 67 της μόλις χρόνια, έχοντας ωστόσο προλάβει να χτίσει ένα κολοσσιαίο έργο εκεί στη δεύτερη πατρίδα της το Παρίσι, όπου έζησε το μεγαλύτερο μέρος της ζωής της μετά την αρχική της εγκατάσταση στο Βέλγιο με τον αδελφό της Φώτη, αξιόλογο επίσης μουσικό. 

Υπηρέτησε τη μουσική τέχνη με δημιουργικό τρόπο πατώντας στο στέρεο έδαφος της ελληνικής ποίησης, την οποία παρουσίασε στο γαλλικό κοινό μέσα από αλλεπάλληλες ηχογραφήσεις και πάντα στην ελληνική γλώσσα! Κατάφερε μάλιστα δυο φορές (1973, 1978) να κατακτήσει το βραβείο της Ακαδημίας Charles Cros που την κατέστησε αυτομάτως διακεκριμένο μέλος της γαλλικής μουσικής σκηνής!

Έχουμε δει παλιότερα ένα μεγάλο μέρος της εκλεκτής δισκογραφίας της Αγγελικής εδώ στο Δισκοβόλο. Θυμίζω ότι κατά την περίοδο 1972-1983 ηχογραφούσε στην εταιρία Arc en ciel, ενώ κατά το διάστημα 1984-1997 συνεργάστηκε με την εταιρία Auvidis, για να ακολουθήσει η συνεργασία της με τη Naive και περιστασιακά με τη Siviana, ενώ ο αποχαιρετιστήριος δίσκος της το 2015 εκδόθηκε από την Ici d' ailleurs με τον σημαδιακό τίτλο "Reste la lumiere" (Μένει το φως), για να μας θυμίζει πάντα τη λάμψη μιας μαγικής τέχνης που άφησε στο σύντομο διάβα της από τη ζωή αυτή η σπουδαία δημιουργός! 

Ιδού τα προηγούμενα αφιερώματά μας στην Αγγελική:

1972. Resurrection (Ανάσταση)

1979. I palami sou (Η παλάμη σου)

1981. La foret des hommes (Το δάσος των ανθρώπων)

1983. O helios o heliatoras (Ο ήλιος ο ηλιάτορας)

1984. Marie des Brumes (Μαρία Νεφέλη)

1988. Le monogramme (Το μονόγραμμα)

1991. Sappho de Mytilene (Σαπφώ)

1992. O erotas (Ο έρωτας)

1994. Mia thalassa (Μια θάλασσα, μουσική Μίκη Θεοδωράκη)

1996. Parole de Juillet  (Ιουλίου λόγος)

Θέλω σήμερα να προσθέσω στα παραπάνω και ένα εξαιρετικό δείγμα της ακαταμάχητης σκηνικής παρουσίας της Αγγελικής από μια ζωντανή της ηχογράφηση στο Εθνικό Θέατρο του Ανατολικού Παρισιού που εκδόθηκε το 1986 από την Auvidis με το λιτό τίτλο "Récital". Ακούγεται ένα μικρό απάνθισμα της μέχρι τότε μουσικής της διαδρομής με έμφαση πάντα στην ελληνική ποίηση, κυρίως του αγαπημένου της Οδυσσέα Ελύτη από τα έργα "Άξιον Εστί", "Ο ήλιος ο ηλιάτορας" και "Μαρία Νεφέλη". Μαζί με δικές της συνθέσεις περιλαμβάνονται και συνθέσεις του Μίκη Θεοδωράκη, του Νίκου Ξυδάκη και του Gianni Esposito, ενώ η συναυλία κλείνει με ένα νανούρισμα της Θάσου. Ερμηνεύει με συγκλονιστικό πάθος η Αγγελική παίζοντας με εντυπωσιακή δεξιοτεχνία την κιθάρα της. Ένα μοναδικό ντοκουμέντο για μια μεγάλη Ελληνίδα καλλιτέχνιδα, η οποία παραμένει ουσιαστικά  άγνωστη στην πατρίδα της!

Θανάσης Σκορδαλός: Κρητικά τραγούδια και χοροί (1965)

Μένουμε για λίγο ακόμη στη μεγάλη μουσική σχολή της Κρήτης, για να αναφερθούμε σε έναν άλλο εμβληματικό λυράρη, ρεθυμνιώτη επίσης και σχεδόν σύγχρονο του Κώστα Μουντάκη, τον Θανάση Σκορδαλό (1920-1998), συγχωριανό μάλιστα του σπουδαίου λαγουτιέρη Γιάννη Μαρκογιαννάκη (Μαρκόγιαννη).

Ο Θανάσης Σκορδαλός αξιοποίησε την τέχνη του με αμέτρητες εμφανίσεις στα τοπικά πανηγύρια, αλλά και πάμπολλες επισκέψεις στο εξωτερικό καλεσμένος από Κρητικούς της διασποράς, είτε στην Αμερική, είτε στην Αυστραλία, ακόμη και στην Αφρική! Φρόντισε επίσης να αποθανατίσει το πηγαίο του ταλέντο μέσα από δεκάδες ηχογραφήσεις ήδη από τα πρώτα μεταπολεμικά χρόνια (1946) μέχρι το τέλος της ζωής του.

Σήμερα έχουμε μια κλασική ηχογράφηση του Θανάση Σκορδαλού που εκδόθηκε το 1965 από την Columbia με τίτλο: "Κρητικά τραγούδια - Κρητικοί χοροί". Ο δίσκος περιλαμβάνει δώδεκα τραγούδια, με λόγια ή οργανικά, τα περισσότερα παρμένα από την αυθεντική κρητική παράδοση, όπως το κλασικό πολεμικό ριζίτικο "Πότε θα κάνει ξαστεριά" ή άλλα ριζίτικα του γάμου και της χαράς μαζί με "κοντυλιές", σούστες ή πεντοζάλια, αλλά και οργανικά ή λαϊκά θέματα που συνέθεσε ο ίδιος. Φυσικά δεσπόζει ο ήχος της δικής του λύρας, ενώ τραγουδά κιόλας πολλά από τα τραγούδια μαζί με τους Β. Ιερωνυμίδη, Νίκο Μανιά και - η έκπληξη! - Καίτη Γκρέυ!

Κώστας Μουντάκης: Ο μεγάλος Κρητικός (1977)

Κλείνουμε σήμερα το δεύτερο αφιέρωμα του Δισκοβόλου στον μεγάλο Κρητικό λυράρη, συνθέτη, τραγουδιστή και παιδαγωγό Κώστα Μουντάκη (1926-1991) που έφυγε πρόωρα από τη ζωή έχοντας ωστόσο προλάβει να αφήσει βαριά παρακαταθήκη με την καταγραφή της απαράμιλλης τέχνης του στα αυλάκια των αναλογικών δίσκων που ηχογράφησε κατά καιρούς. Κι αναφερόμαστε σε μια τέχνη αυθεντικά λαϊκή που κουβαλά έναν ολόκληρο πολιτισμό που ο ίδιος υπηρέτησε σεμνά και επίμονα μαζί με τους μεγάλους συνοδοιπόρους του, παλιότερους και συγχρόνους του, όπως οι εμβληματικές μορφές ενός Γιάννη Μπερνιδάκη (Μπαξεβάνη), ενός Στέλιου Φουσταλιέρη, ενός Ανδρέα Ροδινού, αλλά κι ενός Θανάση Σκορδαλού και φυσικά πολλών επιγόνων της μεγάλης εκείνης γενιάς.

Το κυριότερο μέρος της δισκογραφίας του Κώστα Μουντάκη είναι κατατεθειμένο στη Minos κι από το αρχείο αυτής της μεγάλης εταιρίας προέρχεται αυτός ο δίσκος του 1977 με τον κάπως μεγαλόστομο, αλλά δίκαιο τίτλο "Ο μεγάλος Κρητικός Κώστας Μουντάκης" που ήρθε ένα χρόνο μετά την ηχογράφηση του δίσκου "Αναφορά στον Καζαντζάκη".

Πρόκειται για μια συλλογή δώδεκα ηχογραφήσεων του μεγάλου λυράρη με το χαρακτηριστικό ότι δεν περιορίζονται μόνο στα μουσικά ακούσματα του τόπου του, αλλά απλώνονται και στον ευρύτερο χώρο του ελληνισμού, νησιωτικό και μικρασιατικό. Έτσι, πλάι στα ριζίτικα και τον πεντοζάλη βρίσκουμε και νησιώτικα συρτά ή μικρασιάτικα ταξίμια και γιαυτό η ορχήστρα είναι εμπλουτισμένη, πέρα από τη λύρα και το λαούτο, με όργανα όπως το ούτι ή το κανονάκι.

Κώστας Μουντάκης: Αναφορά στον Καζαντζάκη (1976)

Παραφράζοντας τον τίτλο του μυθιστορήματος "Αναφορά στον Γκρέκο" του Νίκου Καζαντζάκη ο σπουδαίος κρητικός λυράρης και συνθέτης Κώστας Μουντάκης (1926-1991) ηχογράφησε το 1976 το πιο φιλόδοξο συνθετικό του έργο με τίτλο "Αναφορά στον Καζαντζάκη" εμπνευσμένος από το έργο του μεγάλου συμπατριώτη του και ειδικότερα από τον "Ζορμπά". 

Πρόκειται βέβαια για ένα έργο κρητικής μουσικής σε μια μορφή λαϊκής σουίτας πάνω σε ρυθμούς της Κρήτης με αφηγηματικές γέφυρες και στίχους που παραπέμπουν στην αρχετυπική μορφή του καζαντζακικού ήρωα μεταφερμένους εν πολλοίς στη νεότερη πραγματικότητα, ακόμη και στην επικαιρότητα του καιρού, καθώς το έργο καταλήγει με μια αναφορά στην πρόσφατη τότε κυπριακή τραγωδία.

Την ορχήστρα επιμελήθηκε ο Τάσος Καρακατσάνης και γιαυτό έχει μια έντεχνη απόχρωση, καθώς πλάι στη δεσπόζουσα παρουσία της κρητικής λύρας και του απαραίτητου λαούτου συνυπάρχουν η 12χορδη κιθάρα, το μπάσο, τα κρουστά και το πιάνο. Τα τραγούδια ερμηνεύει ο δημιουργός τους μαζί με το γιο του Μάνο Μουντάκη, ενώ συμμετέχουν ο Δημήτρης Ντουνάκης ως Ζορμπάς και η Χάρις Αλεξίου.

Οι μεγάλες επιτυχίες του Κώστα Μουντάκη (1971)

Για τον σπουδαίο Ρεθυμνιώτη λυράρη, συνθέτη, τραγουδιστή και παιδαγωγό Κώστα Μουντάκη (1926-1991) μας δόθηκε η αφορμή να αναφερθούμε πιο αναλυτικά σε αρκετές προηγούμενες παρουσιάσεις της δισκογραφίας του. Σήμερα θα περιοριστούμε απλώς στην παρουσίαση ενός ακόμη αναλογικού δίσκου με τη δική του υπογραφή που φέρει τον στερεότυπο τίτλο "Οι μεγάλες επιτυχίες του Κώστα Μουντάκη".

Πρόκειται για ένα άλμπουμ με δώδεκα κλασικές ηχογραφήσεις του καλλιτέχνη που κυκλοφόρησε στην Αμερική από την εταιρία Peters International Records της Νέας Υόρκης, ενώ παράλληλα εκδόθηκε και για την ελληνική αγορά από τη Margophone, θυγατρική της Minos. 

O Μουντάκης ξετυλίγει με συναρπαστικό τρόπο την τέχνη του σε μια ποικιλία κρητικών σκοπών, δικών του ή παραδοσιακών, με απαράμιλλη δεξιοτεχνία και ασυναγώνιστη αυτοσχεδιαστική έμπνευση. Μαντινάδες, συρτοί, γνωστά τραγούδια της Κρήτης, όπως ο "Αργαλειός" ή ο "Πραματευτής", συνιστούν ένα υπέροχο ακρόαμα που αναδεικνύει την ανεξάντλητη δύναμη της κρητικής παράδοσης.

Τόλης Βοσκόπουλος: Αδέρφια μου, αλήτες, πουλιά (1970)

Το 1970 στάθηκε χρονιά θριάμβου για τον Τόλη Βοσκόπουλο. Ήταν η χρονιά που πέρασε στη στέγη της Minos, όπου αμέσως παρουσίασε τον προσωπικό του δίσκο "Σε ικετεύω" σημειώνοντας τεράστια επιτυχία. Την ίδια χρονιά επίσης μια δική του σύνθεση με τίτλο "Αδέρφια μου, αλήτες, πουλιά" κατέκτησε το πρώτο βραβείο στο φεστιβάλ τραγουδιού της Θεσσαλονίκης με ερμηνευτή τον Γιάννη Βογιατζή.

Ο θρίαμβος λοιπόν της Θεσσαλονίκης αποτέλεσε και την αφορμή αμέσως μετά να ηχογραφήσει τη δεύτερη προσωπική του δουλειά στη Minos με τον εύλογο τίτλο "Αδέρφια μου, αλήτες, πουλιά", αλλά με τον ίδιο πλέον τον Τόλη ερμηνευτή. Οι στίχοι του τραγουδιού γράφτηκαν από τον Ηλία Λυμπερόπουλο, ο οποίος αμέσως μετά υπέγραψε και το σενάριο της ομώνυμης κινηματογραφικής ταινίας που σκηνοθέτησε ο Οδυσσέας Κωστελέτος και πρωταγωνίστησε ο Τόλης Βοσκόπουλος, ενώ τη μουσική της έγραψε ο Κώστας Καπνίσης.

Ο δίσκος σημείωσε επίσης τεράστια επιτυχία και ανέδειξε αξεπέραστα λαϊκά σουξέ, κυρίως τα τρία εξαιρετικά τραγούδια του Μίμη Πλέσσα σε στίχους του Λευτέρη Παπαδόπουλου: "Και συ θα φύγεις", "Το φεγγάρι πανωθέ μου", "Μ' ανάστησες καρδιά μου". Μεγάλη επιτυχία επίσης έγινε και το "Μη λυπάσαι" του Γιώργου Μαλλίδη, ενώ τα υπόλοιπα τραγούδια έγραψαν ο Θόδωρος Δερβενιώτης, ο Τάκης Παναγόπουλος και ο Βασίλης Βασιλειάδης.

Τόλης Βοσκόπουλος: Σε ικετεύω (1970)

Ο Τόλης Βοσκόπουλος ξεκίνησε στις αρχές της δεκαετίας του '60 ως ηθοποιός δείχνοντας ωστόσο αμέσως την έφεσή του στο τραγούδι, ώσπου αυτό τον κέρδισε οριστικά, έστω κι αν δεν έπαψε και στη συνέχεια να εμφανίζεται παράλληλα και στη μεγάλη οθόνη. 

Τα πρώτα του τραγούδια τα ηχογράφησε στη Philips, όπου σημείωσε την πρώτη μεγάλη του επιτυχία με την "Αγωνία" του Γιώργου Ζαμπέτα, αλλά η απογείωση της δημοτικότητάς του σημειώθηκε στο ξεκίνημα της δεκαετίας του '70, όταν υπέγραψε μακροχρόνιο συμβόλαιο συνεργασίας με τη νεοσύστατη τότε Minos, όπου και θα αναδειχθεί στα κορυφαία εμπορικά ονόματα της εποχής και θα κυριαρχήσει ολόκληρη τη δεκαετία εκείνη στο πεδίο του ελαφρολαϊκού ερωτικού τραγουδιού σημειώνοντας αλλεπάλληλες εμπορικές επιτυχίες.

Ο πρώτος προσωπικός δίσκος του Τόλη Βοσκόπουλου στη Minos κυκλοφόρησε το 1970 με τίτλο "Σε ικετεύω". Περιλαμβάνει συνθέσεις του Βασίλη Βασιλειάδη, του Θόδωρου Δερβενιώτη, του Γιώργου Μαλλίδη και δικές του. Στίχους έγραψαν ο Κώστας Βίρβος, ο Ηλίας Λυμπερόπουλος και ο Γιώργος Μαλλίδης, ενώ κάποια τραγούδια αποδίδονται στη Στέλλα Βοσκοπούλου (Στρατηγού), την πρώτη του γυναίκα και πολύ γνωστή ηθοποιό, αν και μάλλον ανήκουν στο ίδιο τον τραγουδιστή, αλλά φαίνεται πως έβαζε τη Στέλλα ως δημιουργό, πιθανόν για να πάρει κάποια ποσοστά! Πάντως ο δίσκος κυκλοφόρησε την ίδια χρονιά που ξεκίνησε ο πολυθρύλητος δεσμός του Τόλη με τη Λάσκαρη, ο οποίος στάθηκε η αφορμή για τον οριστικό χωρισμό με τη Στέλλα.

Ο δίσκος ακούστηκε πολύ κι έβγαλε πολλές μεγάλες επιτυχίες, όπως τα πολυτραγουδισμένα σουξέ: "Εκείνη", "Σε ικετεύω", "Λυπάμαι", "Δεν ξέρω", "Ψύλλοι στ' αφτιά μου", "Συγχωρήστε το απόψε το παιδί". Ωραιότατο, αν και λιγότερο γνωστό, το τραγούδι "Η νύχτα" στο φινάλε, γραμμένο από τον αδικημένο δημιουργό Γιώργο Μαλλίδη.

Γιάννης Σπανός, Kyriakos & His Orchestra: Melina! Melina! (1967)

Άλλη μια επιστροφή στον υπέροχο συνθέτη Γιάννη Σπανό και στην πρώτη του περίοδο στα χρόνια του '60, όταν ζούσε μόνιμα στο Παρίσι και ανέπτυσσε μια σπουδαία συνθετική καριέρα με διάσημα ονόματα της γαλλικής μουσικής σκηνής. 

Από τα μέσα της ίδιας δεκαετίας μάλιστα, όταν άρχισε παράλληλα να δραστηριοποιείται και στην Ελλάδα αποτελώντας την κινητήρια δύναμη της νεοσύστατης εταιρίας Lyra και του ρεύματος του Νέου Κύματος, είχε ξεκινήσει και μια διαφορετική δραστηριότητα με έδρα κυρίως το Βέλγιο μέσω της ορχήστρας του με την επωνυμία Kyriakos & His Orchestra, με την οποία παρουσίαζε στο διεθνές κοινό ορχηστρικές διασκευές δικών του μελωδιών, αλλά και άλλων ελληνικών ή διεθνών μουσικών θεμάτων. 

Ήδη έχουμε δει το πρώτο δείγμα αυτής της δραστηριότητας με το δίσκο "Theme from Zorba the Greek & More Greek Music" που είχε εκδοθεί το 1965, ενώ την επόμενη χρονιά κυκλοφόρησε το δεύτερο άλμπουμ με τίτλο "Exciting Dance Music of Greece".

Δυο χρόνια αργότερα ο Γιάννης Σπανός με την ορχήστρα του ηχογράφησε κι ένα τρίτο ανάλογο δίσκο με τίτλο "Melina! Melina!", επίσης με οργανικά θέματα βασισμένα σε κάποιες δικές του μελωδίες, αλλά και άλλων, όπως του Σταύρου Τζουανάκου ("Μαχαραγιάς") και του Μάνου Χατζιδάκι από το μιούζικαλ "Illya Darling" που είχε ανέβει την ίδια χρονιά στο Broadway κι έδωσε άλλωστε το τίτλο στο δίσκο με τη διπλή αναφορά του διάσημου τότε ονόματος της Μελίνας Μερκούρη. Υπάρχουν επίσης και τέσσερα θέματα από το διεθνές ρεπερτόριο, όπως η μελωδία "This Is My Song" του Τσάρλι Τσάπλιν από την ταινία "A Countess from Hong Kong".

Νίκος Κυπουργός: Rom (1989)

Ολοκληρώνουμε σήμερα αυτό το δειγματοληπτικό αφιέρωμα στην πλουσιότατη σκηνική μουσική του Νίκου Κυπουργού επιστρέφοντας στις απαρχές αυτής της γόνιμης πορείας, στα τέλη της δεκαετίας του '80, όταν ο συνθέτης δεν είχε ακόμη απογαλακτιστεί πλήρως από τη βαριά σκιά του Μάνου Χατζιδάκι. Γιαυτό άλλωστε και η συγκεκριμένη δουλειά εκδόθηκε από τον Σείριο.

Αναφέρομαι στο soundtrack της ταινίας "Rom" που σκηνοθέτησε και πάλι ο Μενέλαος Καραμαγγιώλης κι έλαβε μέρος το 1990 στο κινηματογραφικό φεστιβάλ Θεσσαλονίκης αποσπώντας το βραβείο μουσικής. 

Το θέμα της ταινίας αναφέρεται στη ζωή των τσιγγάνων (rom) κι αυτό έχει επηρεάσει άμεσα τα χρώματα που κυριαρχούν στις μελωδίες του συνθέτη. Κυριαρχούν οι ήχοι του τσιγγάνικου παθητικού βιολιού, του κλαρίνου και των κρουστών. Η εξαίσια μελωδία του track 16 ("Ταμάρα") - που την έχουμε ακούσει και με στίχους τραγουδισμένη από την Ελευθερία Αρβανιτάκη - αποτελεί διασκευή αυθεντικού τσιγγάνικου σκοπού. Το ομότιτλο τραγούδι έχει στίχους άγνωστου ποιητή, ενώ τα υπόλοιπα γράφτηκαν εκ των υστέρων πάνω σε μελωδίες της ταινίας από τον Σταμάτη Δαγδελένη, με εξαίρεση το ωραιότατο "Τραγούδι της τσιγγάνας" που έχει στίχους του ποιητή Γεώργιου Δροσίνη (1859-1951) παρμένους από το μυθιστόρημά του "Το βοτάνι της αγάπης".

Ερμηνεύουν η ηθοποιός Δώρα Μασκλαβάνου, ο 15/χρονος (τότε) τσιγγάνος τραγουδιστής Κώστας Παυλίδης και ίδιος ο συνθέτης. Στο βιολί είναι ο Μιχάλης Βοριάς, στο κλαρίνο ο Νίκος Γκίνος και στα κρουστά ο Γιάννης Νικολακόπουλος.

Νίκος Κυπουργός: Black Out (1998)

Σήμερα θα σταθούμε σε μια πολύ ξεχωριστή στιγμή μέσα από την πλούσια σκηνική μουσική του Νίκου Κυπουργού. Αναφέρομαι σε ένα εκλεκτό και φιλόδοξο soundtrack που περιλαμβάνει μουσική και τραγούδια για την ταινία Black Out παραγωγής 1998 σε σκηνοθεσία του Μενέλαου Καραμαγγιώλη με ένα πλούσιο καστ ηθοποιών, Ελλήνων και διεθνών, όπως ο Άλκις Κούρκουλος, η Μυρτώ Αλικάκη, η Καρυοφυλλιά Καραμπέτη, ο Κλέων Γρηγοριάδης, η Έλενα Ναθαναήλ, αλλά και η διάσημη Hanna Schygulla.

Τραγούδια, χορωδιακά και οργανικά μέρη εναλλάσσονται δημιουργώντας μια εντυπωσιακή ηχητική τοιχογραφία. Τα χορωδιακά "Exurgat" και "Et angelum" παραπέμπουν στη μακρά παράδοση της δυτικής θρησκευτικής μουσικής από τον J.S. Bach και εξής! Το θέμα "Massakam" βασίζεται σε παραδοσιακή μελωδία από το Καμερούν. Περιλαμβάνονται επίσης δυο αγγλόφωνα τραγούδια σε στίχους Μαγιούς Τρικεριώτη, ένα γαλλόφωνο σε στίχους Henri Kergomard και Νίκου Κυπουργού, καθώς κι ένα ελληνικό σε δύο εκδοχές ("Μη φεύγεις") σε στίχους της Λίνας Νικολακοπούλου.

Τα τραγούδια ερμηνεύουν οι: Ελευθερία Αρβανιτάκη, Ιρίνα Καρπούχινα, Blaine L. Reininger και Hanna Schygulla. Στο σαξόφωνο είναι ο David Lynch. Συμμετέχει η Καμεράτα, Ορχήστρα Φίλων της Μουσικής που διευθύνει ο συνθέτης, ενώ τη χορωδία διευθύνει ο Αντώνης Κοντογεωργίου.

Νίκος Κυπουργός: Ο δραπέτης (1991)

Το 1991 ο Νίκος Κυπουργός συνέθεσε το soundtrack για την ταινία "Ο Δραπέτης" σε παραγωγή, σενάριο και σκηνοθεσία του Λευτέρη Ξανθόπουλου με τη συνδρομή του Λευτέρη Καπώνη στο σενάριο, ταινία που διακρίθηκε στο φεστιβάλ Καννών και έλαβε μέρος και στο κινηματογραφικό φεστιβάλ της Θεσσαλονίκης την ίδια χρονιά, όπου μάλιστα απέσπασε το βραβείο μουσικής. Πρωταγωνιστές της ταινίας ήταν οι: Κώστας Καζάκος, Στράτος Τζώρτζογλου, Δώρα Μασκλαβάνου, Γιώργος Νινιός, Βλάσσης Μπονάτσος και Αθηνόδωρος Προύσαλης. 

Ο συνθέτης έγραψε πάνω στη γνωστή του μανιέρα μια σειρά όμορφα οργανικά θέματα διανθισμένα με αρκετά τραγούδια. Δέκα οργανικά και οκτώ φωνητικά μέρη λοιπόν συνιστούν αυτή τη θαυμάσια δουλειά με όμορφες μελωδίες και περίτεχνη ενορχήστρωση που κυκλοφόρησε σε δίσκο από τη Minos. Τους στίχους των τραγουδιών έγραψε ο Μιχάλης Γκανάς με τη συνεργασία του συνθέτη σε μερικά από αυτά, ενώ υπάρχουν και κάποια παραδοσιακά θέματα με τη συμμετοχή του λαϊκού σολίστα Γιώργου Λαμπρόπουλου στο σαντούρι. Τα τραγούδια αποδίδουν ηθοποιοί της ταινίας, όπως η Δώρα Μασκλαβάνου, ο Γιώργος Νινιός, ο Γιώργος Μανωλάς, ο Στράτος Τζώρτζογλου και ο Κώστας Καζάκος και μαζί τους ο Γιώργος Λαμπρόπουλος στα παραδοσιακά θέματα. 

Νίκος Κυπουργός: Saved & Aenigma Est (1990)

Συνεχίζοντας την εντατική του ενασχόληση με τη σκηνική μουσική το 1990 ο Νίκος Κυπουργός έγραψε μουσική για δύο έργα, ένα θεατρικό κι ένα κινηματογραφικό:

Πρόκειται γαι το θεατρικό "Saved" (Σωσμένος) του Άγγλου θεατρικού συγγραφέα Edward Bond (γενν. 1934), που ανέβασε ο Θεατρικός Οργανισμός Μορφές στο χώρο του Παλιού Τυπογραφείου σε σκηνοθεσία Τάσου Μπαντή. Το ομώνυμο τραγούδι με μουσική και στίχους του Νίκου Κυπουργού ερμηνεύει ο Βασίλης Παπακωνσταντίνου. Η μουσική του έργου βραβεύτηκε από την Επιτροπή Κριτικών Θεάτρου.

Η ταινία (ντοκιμαντέρ) έχει τίτλο "Aenigma Est" και γυρίστηκε σε σενάριο και σκηνοθεσία του Δημήτρη Μαυρίκιου, ο οποίος έγραψε και τους στίχους του ομότιτλου τραγουδιού που ερμηνεύει ο μικρός Γιάννης Μαυρίκιος. Πιο ολοκληρωμένη η μουσική εργασία του Νίκου Κυπουργού για το συγκεκριμένο έργο εκδόθηκε το 1997 ως μέρος της συλλογής "Aenigma Est". Για τη μουσική του αυτή ο συνθέτης βραβεύτηκε (για μια ακόμη φορά) στο Φεστιβάλ Κινηματογράφου της Θεσσαλονίκης το 1990.

Νίκος Κυπουργός: Ρωμαίος & Ιουλιέτα, Έξι πρόσωπα ζητούν συγγραφέα (1989)

Συνεχίζοντας την εξερεύνηση της πολυδιάστατης σκηνικής μουσικής δημιουργίας του Νίκου Κυπουργού θα σταθούμε σήμερα σε δυο σημαντικές μουσικές επενδύσεις για δυο κλασικά θεατρικά έργα της ευρωπαϊκής παράδοσης που παρουσιάστηκαν στην ελληνική σκηνή από τον σκηνοθέτη Δημήτρη Μαυρίκιο, με τον οποίο ο συνθέτης είχε γόνιμη και πολυετή συνεργασία.

Το ένα έργο είναι το κλασικό αριστούργημα του Σέξπιρ "Ρωμαίος και Ιουλιέτα" που ανέβηκε από το Εθνικό Θέατρο το 1989, ενώ το δεύτερο ανήκει στην κλασική δραματουργία του 20ου αιώνα και πρόκειται για το "Έξι Πρόσωπα Ζητούν Συγγραφέα" του Λουίτζι Πιραντέλλο που ανέβηκε το 1987 από το Κρατικό Θέατρο Βορείου Ελλάδος. 

Οργανικά κυρίως θέματα και μερικά τραγούδια σε στίχους του σκηνοθέτη ερμηνευμένα από τις ηθοποιούς Λυδία Φωτοπούλου και Εύα Κοταμανίδου. Όμορφες και ατμοσφαιρικές ενορχηστρώσεις από έναν μάστορα του είδους με ακουστικά όργανα που δημιουργούν γοητευτικά ηχοχρώματα. Μεταξύ των εκλεκτών μουσικών βρίσκουμε και τα ονόματα των Μάνου Αβαράκη (φλογέρα), Σωκράτη Άνθη (τρομπέτα), Δημήτρη Βράσκου (βιολί, μαντολίνο), Στέλλας Κυπραίου (κιθάρα, λαούτο), Στέλιου Ταχιάτη και Χρήστου Σφέτσα (βιολοντσέλο) κ.ά.  

Σημειώνω ότι μέρη της έκδοσης αυτής έχουν περιληφθεί στην ψηφιακή έκδοση Aenigma Est που κυκλοφόρησε το 1997 με ένα απάνθισμα της ως τότε θεατρικής μουσικής του Νίκου Κυπουργού.