Richard Strauss: Don Quixote (George Szell, 1969)

Βλέποντας (ή μάλλον ξαναβλέποντας) χθες το μεσημέρι την κλασική ταινία του Χίτσκοκ "Foreign Correspondent" (Ο ξένος ανταποκριτής, 1940) κόλλησα και πάλι στην καθοριστική σκηνή του έργου με τον πρωταγωνιστή χαμένο ανάμεσα στους ανεμόμυλους της Ολλανδίας κι ο νους αμέσως ανέτρεξε στον αριστουργηματικό "Δον Κιχώτη" του μεγάλου Ισπανού μυθιστοριογράφου Μιχαήλ Θερβάντες (1547-1616), όπου βρίσκουμε τον κεντρικό ήρωα να κυνηγάει ...ανεμόμυλους! Θυμίζω ότι το έργο εκδόθηκε στις αρχές του 17ου αιώνα με αυθεντικό τίτλο: El ingenioso hidalgo Don Quixote de la Mancha (Ο ευφάνταστος ευπατρίδης Δον Κιχώτης της Μάντσα). Περιγράφει τις απίθανες περιπέτειες ενός χωρικού που φαντασιώνεται τον εαυτό του ως ιππότη και ξεκινά μια σειρά ταξιδιών καβάλα σ' ένα κοκκαλιάρικο άλογο με τη συντροφιά του αστείου φίλου του Σάντσο Πάντσα προσπαθώντας να σώσει τη φανταστική ερωμένη του Δουλτσινέα και αδιαφορώντας για τη γενική χλεύη των γύρω του...

Η μια σκέψη φέρνει την άλλη. Κι από τον Δον Κιχώτη του Θερβάντες πέρασα εύκολα στον Δον Κιχώτη, έργο υπ' αριθμόν 35 του Γερμανού συνθέτη και αρχιμουσικού Richard Strauss (1864-1949), ενός λαμπρού εκπροσώπου της όψιμης ρομαντικής περιόδου με σπουδαίο συμφωνικό έργο (Τάδε έφη Ζαρατούστρα, Δον Κιχώτης, Δον Ζουάν, Μάκβεθ, Η συμφωνία των Άλπεων κλπ), αλλά και δημιουργού μιας βαρυσήμαντης σειράς οπερών (Αριάδνη στη Νάξο, Ηλέκτρα, Σαλώμη). Το κλασικό μυθιστόρημα του Θερβάντες λοιπόν του ενέπνευσε το ομώνυμο αριστουργηματικό συμφωνικό ποίημα που γράφτηκε το 1897 και εκτελέστηκε για πρώτη φορά την επόμενη χρονιά στην Κολωνία. Ο συνθέτης χαρακτηρίζει το έργο ως "Φανταστικές παραλλαγές πάνω σ' ένα θέμα ιπποτικού χαρακτήρα" και το ανέπτυξε σε τρία βασικά μέρη, δηλαδή μια σχετικά μακροσκελή Εισαγωγή, δέκα Παραλλαγές κι έναν Επίλογο. Στην πραγματικότητα το έργο έχει τη μορφή σύνθεσης concertante για Βιολοντσέλο και Ορχήστρα, αφού όλη η ανάπτυξή του βασίζεται στο διάλογο μεταξύ των δύο αυτών μερών, όπου το βιολοντσέλο αντιπροσωπεύει τον Δον Κιχώτη και οι δέκα παραλλαγές περιγράφουν διαφορετικές σκηνές από τις περιπέτειες του ήρωα. Στο έργο επίσης περιλαμβάνονται και μέρη για σόλο βιόλα, η οποία αντιστοιχεί στον Σάντσο Πάντσα.

Από τις αμέτρητες ηχογραφήσεις του έργου έχω επιλέξει μια παλιά που εκδόθηκε to 1969 από την αμερικανική εταιρεία CBS. Βιολοντσέλο παίζει ένας μυθικός Γάλλος δεξιοτέχνης του οργάνου Pierre Fournier (1906-1986). Συμμετέχει επίσης ο Abraham Skernick στη βιόλα και ο Rafael Druian στο βιολί. Το έργο ερμηνεύει η αμερικανική ορχήστρα The Cleveland Orchestra υπό τη στιβαρή διεύθυνση του George Szell (1897-1970), εμβληματικού αρχιμουσικού της μεταπολεμικής περιόδου,  ουγγρικής καταγωγής, ο οποίος διηύθυνε τη συγκεκριμένη ορχήστρα για μακρό διάστημα (1946-1970) καταφέρνοντας να τη μετατρέψει σε μια από τις κορυφαίες της αμερικανικής ηπείρου.

Henry Purcell: Te Deum & Anthems (Simon Preston, 1981)

Παρόλο που η Αγγλία φημίζεται για τις πολυάριθμες κορυφαίες ορχήστρες που διαθέτει στο πεδίο της λόγιας μουσικής, αλλά και το μεγάλο αριθμό σημαντικών αρχιμουσικών και δισκογραφικών εταιρειών που ειδικεύονται στο συγκεκριμένο ρεπερτόριο, η αλήθεια είναι ότι υστερεί εμφανώς έναντι άλλων ευρωπαϊκών χωρών (Γερμανία, Ιταλία, Ρωσία, Αυστρία, Γαλλία) στο δημιουργικό τομέα, καθώς η μακρόχρονη μουσική της παράδοση δεν έχει να επιδείξει μεγέθη στα επίπεδα ενός Μπαχ, ενός Χέντελ, ενός Χάιντν, ενός Μότσαρτ, ενός Μπετόβεν, ενός Μπραμς κλπ. Βέβαια είναι γεγονός ότι την εποχή της Αναγέννησης ανέδειξε πολλούς συνθέτες πρώτης γραμμής (John Dunstable, Thomas Morley, Thomas Tallis, William Byrd, John Dowland), αλλά τα κατοπινά χρόνια η συμβολή της ήταν περιορισμένη και μόνο στον 20ο αιώνα μπόρεσε να ανακτήσει κάπως το χαμένο έδαφος και να μας δώσει κάμποσες αξιόλογες μορφές (Edward Elgar, Ralph Vaughan Williams, Frederick Delius, Gustav Holst, Benjamin Britten, John Tavener).

Κι όμως! Η Αγγλία μπορεί να περηφανεύεται ότι στην περίοδο του Μπαρόκ, τότε που στην Ευρώπη σημειώθηκε μια πρωτοφανής ανθοφορία υπέροχων συνθετών (κυρίως στην Ιταλία και τη Γερμανία), ανέδειξε έναν από τους μεγαλύτερους δημιουργούς της εποχής (και όλων των εποχών!) με κολοσσιαίο έργο, παρόλο που ο βίος του ήταν συντομότατος, αφού πέθανε μόλις στα 36 του χρόνια. Μιλώ βεβαίως για τον Henry Purcell (1659-1695), έναν πολυγραφότατο συνθέτη που καταπιάστηκε πολύ γόνιμα με όλα τα μουσικά πεδία κληροδοτώντας μοναδικά αριστουργήματα στον παγκόσμιο πολιτισμό. Πρόλαβε λοιπόν να συνθέσει αμέτρητα έργα οργανικής μουσικής, κυρίως για εκκλησιαστικό όργανο, κάμποσες δεκάδες σκηνικές συνθέσεις (Ο βασιλάς Αρθούρος, Η Βασίλισσα της Ινδίας, Η Βασίλισσα των Ξωτικών κ.ά.), μεταξύ των οποίων και την εμβληματική όπερα "Διδώ και Αινείας", πάμπολλα τραγούδια και αμέτρητους θρησκευτικούς ύμνους.

Από το πλούσιο έργο του ξεχωριστού αυτού δημιουργού έχω επιλέξει έναν υπέροχο δίσκο της γερμανικής εταιρείας Archiv (θυγατρικής της Deutche Grammophon) που περιλαμβάνει τέσσερις εξαιρετικές φωνητικές συνθέσεις του με θρησκευτικό περιεχόμενο. Η βασική σύνθεση έχει τίτλο Te Deum (Σοι Κύριε) και βασίζεται στον ομώνυμο λατινικό ύμνο του Αγίου Αμβροσίου (4ος αι. μ.Χ.), ο οποίος έχει εμπνεύσει και πολλούς άλλους συνθέτες κατά καιρούς*. Μαζί με τον ψαλμό Jubilate Deo (από τον 100ο ψαλμό του Δαβίδ) το Te Deum γράφτηκε το 1694 για τη γιορτή της Αγίας Καικιλίας. Ο δίσκος περιλαμβάνει επίσης δύο "ανθέμια" (anthems) βασισμένα κι αυτά σε ψαλμούς του Δαβίδ. Το πρώτο έχει τίτλο My Heart is Inditing και γράφτηκε το 1685, ενώ το δεύτερο έχει τίτλο O Sing Unto the Lord και γράφτηκε το 1688.

Τα έργα αποδίδονται από χορωδία με συνοδεία ορχήστρας. Στην παρούσα εκτέλεση συμμετέχει η Choir of Christ Church Cathedral-Oxford και η ορχήστρα The English Concert που παίζει με αυθεντικά όργανα εποχής. Διευθύνουν ο Simon Preston και ο Trevor Pinnock. 

Μίκης Θεοδωράκης, Μιχάλης Κατσαρός: Κατά Σαδδουκαίων Πάθη (1983)

Ο Μιχάλης Κατσαρός (1919-1998) αποτελεί μια ιδιότυπη περίπτωση ποιητή (και ζωγράφου) με εντελώς ξεχωριστό ύφος και γλώσσα γραφής που επιστρατεύει, για να συνθέσει μακροσκελή κείμενα με καταγγελτικό λόγο μέσα από μιαν απροσποίητη αριστερή οπτική, την οποία υπηρέτησε με συνέπεια σε όλο του το βίο, αν και έξω από τις συμβατικές κομματικές αρχές. 

Το 1953 έγραψε ένα από τα πιο εμβληματικά του ποιητικά έργα με τον συμβολικό τίτλο "Κατά Σαδδουκαίων", όπου στο όνομα της αντιδραστικής εβραϊκής αυτής πολιτικοθρησκευτικής ομάδας (που δρούσε στα χρόνια της εγκόσμιας παρουσίας του Ιησού μαζί με τους Εσσαίους και Φαρισαίους) ο ποιητής στήνει ένα ηχηρό πολιτικό μανιφέστο καταγγέλλοντας κάθε μορφή εξουσίας, οργανωμένης (κρατικής) ή ανοργάνωτης, με τα ισχυρά όπλα της ποιητικής τέχνης που του επιτρέπει κάθε είδους ιστορικές αυθαιρεσίες και αναχρονισμούς, προκειμένου να εντάξει στο στοχοθεσία του πλήθος άλλα ετερόκλητα και διαχρονικά ιστορικά δεδομένα από τα βάθη του ιστορικού χρόνου ως τη σοβιετική επανάσταση ή τον ελληνικό εμφύλιο.

Ο Μίκης Θεοδωράκης υπήρξε ο πρώτος συνθέτης που αξιοποίησε την ποίηση του Μιχάλη Κατσαρού. Η αρχή έγινε το με δυο τραγούδια ("Αυτούς που βλέπεις", "Ο Μίμης ο τσιγγάνος") για τη "Μαγική πόλη" (1963) και τη δεύτερη "Πολιτεία" (1964). Ακολούθησε ο γόνιμη συνεργασία του ποιητή με τον Γιάννη Μαρκόπουλο ("Τραγούδια του νέου πατέρα", 1972, "Οροπέδιο", 1976) και το 1981 ο Μίκης επέστρεψε στον ποιητή με μια μεγάλη σύνθεση.

Ήταν η χρονιά που έφυγε πρόωρα από τη ζωή ο αγωνιστής και μεγάλος συνοδοιπόρος του συνθέτη Δημήτρης Δεσποτίδης (1924-1981) και ο Μίκης αποφάσισε να γράψει ένα έργο αφιερωμένο στη μνήμη του. Επέλεξε λοιπόν το "Κατά Σαδδουκαίων" του Μιχάλη Κατσαρού και συνέθεσε τη συμφωνική καντάτα "Κατά Σαδδουκαίων Πάθη" για τρεις ανδρικές φωνές (τενόρο, βαρύτονο, μπάσο), αφηγητή, χορωδία και ορχήστρα. Η σύνθεση του έργου ολοκληρώθηκε το 1982, ενώ στις 23 Φεβρουαρίου 1983 έγινε η πρώτη του εκτέλεση στο Metropol-Theater του Βερολίνου, όπου και ηχογραφήθηκε στη γερμανική γλώσσα σε μετάφραση του Dirk Mandel. Στη εκτέλεση του έργου έλαβαν μέρος οι: Joachim Vogt (τενόρος), Jurgen Freier (βαρύτονος), Hermann Christian Polster (μπάσος), Friedrich Wilhelm Junge (αφηγητής). Την ορχήστρα Berliner Sinfonie-Orchester διηύθυνε ο Hans-Peter Frank. Η συγκεκριμένη ηχογράφηση του 1983 αποτελεί την πρώτη δισκογραφική έκδοση του έργου που κυκλοφόρησε την ίδια χρονιά από τη Minos. 

Μίκης Θεοδωράκης: Ακολουθία εις κεκοιμημένους (Requiem) [1999]

Αμέσως μετά τη Θεία Λειτουργία του Ιωάννη Χρυσοστόμου ο Μίκης Θεοδωράκης συνέθεσε άλλο ένα μεγάλo θρησκευτικό έργο με τίτλο "Ακολουθία εις κεκοιμημένους", το οποίο στη διεθνή του εκδοχή πήρε τον τίτλο "Requiem", ακολουθώντας έτσι τη μακρά παράδοση της δυτικής μουσικής στη συγκεκριμένη φόρμα που μας έχει χαρίσει μοναδικά αριστουργήματα με συνθέσεις ενός Cherubini, ενός Mozart, ενός Berlioz, ενός Verdi, ενός Faure, ενός Brahms ή ενός Britten.

Ο Μίκης βασίστηκε στο ιερό κείμενο του μεγάλου βυζαντινού λογίου Ιωάννη Δαμασκηνού (περ. 676-749) κι έγραψε ένα κολοσσιαίο έργο για σοπράνο, κοντράλτο, τενόρο, μπάσο, μικτή και παιδκή χορωδία, το οποίο αφιέρωσε στη μνήμη των νεκρών της γερμανικής θηριωδίας στα Καλάβρυτα (13 Δεκεμβρίου 1943). Η αρχική σύνθεση έγινε κατά το διάστημα 1983-1984, ενώ η τελική επεξεργασία με την προσθήκη συμφωνικής ορχήστρας έγινε το 1993 από τον συνθέτη Νίκο Πλατύραχο, αν και το τελικό μέρος ("Αμήν") ενορχηστρώθηκε εκ νέου το 1995. Η πρώτη εκτέλεση του έργου στην αρχική του γραφή πραγματοποιήθηκε στις 26 Απριλίου 1985 στο Κολλέγιο Αθηνών με επικεφαλής των ερμηνευτών την Κική Μορφωνιού και τον Φραγκίσκο Βουτσίνο υπό τη χορωδιακή καθοδήγηση του Αντώνη Κοντογεωργίου. Την ίδια χρονιά το έργο ηχογραφήθηκε στο χώρο του Ιερού Ναού του Αγίου Αχιλλείου της Λάρισας κι αυτή η ηχογράφηση εκδόθηκε σε δίσκο το 1989 από τον Ιουλιανό του Μίκη Θεοδωράκη.

Ωστόσο τον Μάρτιο του 1997, μετά την τελική επεξεργασία του έργου, είχαμε μια δεύτερη ηχογράφηση προορισμένη για τη διεθνή αγορά, η οποία πραγματοποιήθηκε στην Αγία Πετρούπολη με τον ίδιο τον συνθέτη στο πόντιουμ και σημαντικούς Ρώσους σολίστες στα φωνητικά μέρη: Janne Polewtsowa (μεσόφωνος), Lubow Jiltsowa (σοπράνο), Peter Migunow (μπάσος) και Alexandre Timtchenko (τενόρος). Συμμετείχε η Παιδική Ακαδημαϊκή Χορωδία, η Κρατική Χορωδία και η Συμφωνική Ορχήστρα της Αγίας Πετρούπολης. Η ηχογράφηση αυτή εκδόθηκε σε δίσκο το 1999 από τη γερμανική εταιρεία Intuition, όπου βρήκε φιλόξενη στέγη σχεδόν το σύνολο της συμφωνικής μουσικής του Μίκη Θεοδωράκη.

Μίκης Θεοδωράκης: Θεία Λειτουργία Ιωάννου Χρυσοστόμου (1984)

Η πολυδιάστατη μουσική προσωπικότητα του Μίκη Θεοδωράκη δε θα μπορούσε να αφήσει έξω από το πεδίο των ενδιαφερόντων της ένα από τα μεγαλύτερα κεφάλαια του μουσικού σύμπαντος, δηλαδή την εκκλησιαστική μουσική. Κλασικοθρεμμένος άλλωστε κι ο ίδιος γνώριζε πολύ καλά τις μεγάλες κατακτήσεις των δυτικών συνθετών στο πεδίο αυτό και ασφαλώς μελέτησε τις δεκάδες θρησκευτικών έργων που κληροδότησαν στο νεότερο ευρωπαϊκό πολιτισμό οι συνθέτες διαχρονικά, από τα χρόνια της Αναγέννησης και του Μπαρόκ ώς τον 20ο αιώνα. Μόλις στα 17 του χρόνια άλλωστε συνέθεσε το πρώτο σημαντικό θρησκευτικό έργο, το περίφημο "Τροπάριο της Κασσιανής" που ακούγεται το βράδυ της Μεγάλης Τρίτης.

Συστηματικότερα πάντως το πεδίο αυτό ο συνθέτης καταπιάστηκε στα πρώτα χρόνια της δεκαετίας του '80, όταν έγραψε τα δύο μεγαλύτερα θρησκευτικά του έργα, πρώτα τη "Θεία Λειτουργία του Ιωάννη Χρυσοστόμου" κι αμέσως μετά την "Ακολουθία εις κεκοιμημένους" (Requiem). Η "Λειτουργία" γράφτηκε κατά το διάστημα 1982-1983 στην Αθήνα και πρωτοεκτελέστηκε ζωντανά στον Μητροπολιτικό Ναό του Αγίου Βασιλείου της Τρίπολης στις 27 Μαρτίου 1983, ενώ λίγο αργότερα ηχογραφήθηκε και κυκλοφόρησε σε δίσκο από τη Minos με το λατινικό υπότιτλο "Missa Greca" (Ελληνική Λειτουργία) .

Η δομή του έργου περιλαμβάνει τα μέρη του ιερέα και διακόνου που αποδίδει ο Μανώλης Μητσιάς και τα μέρη του ψάλτη που αποτελούν τη συνθετική παρέμβαση του Μίκη και αποδίδονται από Μικτή Χορωδία υπό τη διεύθυνση του σπουδαίου χοροδιδασκάλου Αντώνη Κοντογεωργίου. Τα μέρη του αναγνώστη αποδίδει ο Κώστας Καζάκος. Ο συνθέτης εξηγώντας τον τρόπο περοσέγγισης των ιερών κειμένων του Ιωάννη Χρυσοστόμου σημειώνει μεταξύ άλλων: "...Το πρόβλημα για τον συνθέτη μιας ολοκληρωμένης λειτουργίας με απασχόλησε από εκείνη (εννοεί την παιδική) την εποχή. Μου έλειπε όμως η ωριμότητα, μιας και πάντα πίστευα ότι ένα τέτοιο έργο, προορισμένο να ψάλλεται τις Κυριακές στις εκκλησίες, θα έπρεπε να είναι εξαιρετικά απλό, αλλά και μεστό "λαϊκό" αλλά μαζί και κατανυκτικό. Να μπορεί να τραγουδιέται από ανθρώπους που να μην έχουν ιδιαίτερες μουσικές γνώσεις. Γιαυτό άλλωστε και επέλεξα την τριφωνία. Μια τριφωνία όσο γίνεται περισσότερο απλή, προορισμένη για τους ερασιτέχνες παρά για τους επαγγελματίες. Φυσικά το κύριο πρόβλημα ήταν να δημιουργήσω ένα μελωδικό κόσμο και σ' ένα βαθμό αρμονικό, που να προσφέρει κάτι καινούργιο στη μουσική της εκκλησίας, χωρίς ταυτόχρονα να ξεφεύγει από τα πλαίσια της παράδοσης...".

Θυμίζω ότι στη δυτική μουσική πάνω στο λατινικό λειτουργικό κείμενο μας κληροδότησαν μεγάλες λειτουργίες πολλοί λόγιοι συνθέτες με κορυφαίες τις συνθέσεις του Johann Sebastian Bach (Λειτουργία BWV 232), του Wolfgang Amadeus Mozart (Μεγάλη λειτουργία, Κ. 427) και του Ludwig van Beethoven (Missa solemnis, op.123). O σημαντικός Τσέχος συνθέτης Leos Janacek μας έδωσε επίσης μια Λειτουργία στη σλαβική γλώσσα ("Γλαγολιτική λειτουργία", 1926), ενώ δεν μπορούμε να μην επισημάνουμε ότι το ιερό κείμενο του Ιωάννη Χρυσοστόμου ενέπνευσε δυο κορυφαίους ορθόδοξους συνθέτες, τους Ρώσους Πιότρ Ίλιτς Τσαϊκόφσκι και Σεργκέι Ραχμάνινοφ.

Ιερά Μονή Βατοπαιδίου: Ύμνοι των Χριστουγέννων (1996)

Η Ιερά Μεγίστη Μονή Βατοπαιδίου του Αγίου Όρους μας έχει δώσει κατά καιρούς σημαντικές μουσικές εκδόσεις που αξιοποιούν τους πολύτιμους χειρόγραφους θησαυρούς, οι οποίοι φυλάσσονται στο αρχείο της εδώ και χίλια χρόνια. Ανάμεσά τους περιλαμβάνονται πολυάριθμοι μουσικοί κώδικες που ανατρέχουν μέχρι και το έτος 1106 μ.Χ., αρκετοί από τους οποίους φέρουν την υπογραφή σημαντικών μουσικοδιδασκάλων μοναχών, όπως ο Σπυρίδων Βατοπαιδινός, ο Ματθαίος Βατοπαιδινός και ο νεότερος Ρωμανός Βατοπαιδινός, οι οποίοι με μεγάλη επιμέλεια και γνώση κατέγραψαν, επεξεργάστηκαν ή διασκεύασαν πολύτιμα κληροδοτήματα της μακράς βυζαντινής παράδοσης στη χριστιανική υμνολογία.

Το 1996 λοιπόν από τη σειρά Βατοπαιδινή Μουσική Βίβλος εκδόθηκε με τη χορηγία των ΕΛΤΑ ο πρώτος δίσκος με θεματικό περιεχόμενο. Τίτλος του δίσκου: Ύμνοι των Χριστουγέννων. Καταγράφονται στιχηρά προσόμοια, ιδιόμελα, ειρμοί και απολυτίκια που ψάλλονται την παραμονή και ανήμερα των Χριστουγέννων. 

Τα επιλεγμένα μέλη ψάλλει Χορός Βατοπαιδινών Πατέρων μέσα σε μια απόλυτα κατανυκτική ατμόσφαιρα. Η ηχογράφηση πραγματοποιήθηκε στη Μονή στις 10-12 Οκτωβρίου 1995 με την επιμέλεια του μουσικολόγου Νίκου Διονυσόπουλου.

Χριστουγεννιάτικα τραγούδια με τη Νάνα Μούσχουρη (1972)

Η Νάνα Μούσχουρη ασφαλώς είναι η πιο διάσημη Ελληνίδα τραγουδίστρια με συγκλονιστική καριέρα που την κράτησε στην πρώτη γραμμή της δημοτικότητας επί πέντε περίπου δεκαετίες. Ξεκίνησε τα πρώτα της μουσικά βήματα στα τέλη της δεκαετίας του '50 ως αποκλειστική ερμηνεύτρια του Μάνου Χατζιδάκι, μια συνεργασία που, αν και κράτησε μόλις μια πενταετία, άφησε ισχυρό αποτύπωμα στην ελαφρά ελληνική μουσική και αποτέλεσε το εφαλτήριο για τη διεθνή της εκτόξευση κάπου στα μέσα της επόμενης δεκαετίας. 

Η ξεχωριστή φωνητική της χροιά και η ακαταμάχητη ερμηνευτική της δύναμη τής έδωσαν την ευκαιρία να δοκιμάσει με απόλυτη επιτυχία τις δυνάμεις σε ποικίλα μουσικά πεδία, από το ελαφρό ή ποπ τραγούδι μέχρι τα όρια της έντεχνης μουσικής ερμηνεύοντας ακόμη και οπερατικές άριες με κατάλληλες προσαρμογές για πιο ελαφρές ορχήστρες.

Το 1972 η Νάνα Μούσχουρη ηχογράφησε στο Παρίσι για λογαριασμό της Fontata (Phonogram) ένα υπέροχο χριστουγεννιάτικο άλμπουμ με την αγγλόφωνο τίτλο "Christmas With Nana Mouskouri". Πρόκειται για μια πανέμορφη συλλογή τραγουδιών και ύμνων, αγαπημένων και διαχρονικών, που ακούγονται πάντα με αγάπη τις ημέρες των Χριστουγέννων. Ο δίσκος ξεκινάει με τον ορθόδοξο βυζαντικό ύμνο "Χριστός γεννάται", ενώ περιλαμβάνεται κι ένα διασκευασμένο μουσικό θέμα του Μάνου Χατζιδάκι σε στίχους του Pierre Delanoe με τίτλο "Puisque tu m' aimes". 

Περιλαμβάνεται επίσης το αγαπημένο παραδοσιακό γερμανικό τραγούδι "Tannenbaum" (Χριστουγεννιάτικο δέντρο), αλλά και το εμβληματικό "Silent Night" (Stille Nacht) του Αυστριακού συνθέτη Franz Xaver Gruber που γράφτηκε το 1818, καθώς και το αμερικάνικο χριστουγεννιάτικο τραγούδι "The Little Drummer Boy" (Ο μικρός τυμπανιστής) που κλείνει το δίσκο. Και μαζί μια σειρά άλλων χριστουγεννιάτικων τραγουδιών, παραδοσιακών ή μη, σε κατάλληλες προσαρμογές από τον Γιώργο Πετσίλα. 

Οι ερμηνείες της μεγάλης Ελληνίδας ερμηνεύτριας είναι κατανυκτικές και αέρινες, σαν αγγελικά χερουβείμ που φτερουγίζουν τριγύρω μας αυτές τις άγιες ημέρες.

Νίκος Ξυδάκης, Μιχάλης Γκανάς: Γυάλινα Γιάννενα (2017)

Παραμονή Χριστουγέννων σήμερα και νομίζω πως συμπλέει αρμονικά με μια τέτοια μέρα η ποίηση του Μιχάλη Γκανά (γενν. 1944), μια ποίηση παραδοσιακής γραφής με σύγχρονη οπτική που λειτουργεί με ατέρμονες αναδρομές στο παρελθόν και στη γενέθλια γη της Ηπείρου, στα χιονισμένα της τοπία και τους αστείρευτους λαϊκούς μύθους.

Πρώτα πρώτα βέβαια οφείλω να θυμίσω ότι ως στιχουργός ο Μιχάλης Γκανάς έχει μια διακριτική, αλλά σταθερή παρουσία στα μουσικά μας πράγματα από τα πρώτα χρόνια της δεκαετίας του '80 μέχρι και σήμερα έχοντας συνεργαστεί στο ξεκίνημά του με τον Νίκο Ξυδάκη κι αργότερα με πολλούς άλλους συνθέτες, όπως ο Μίκης Θεοδωράκης, ο Νίκος Μαμαγκάκης, ο Νότης Μαυρουδής, ο Δημήτρης Παπαδημητρίου, ο Νίκος Κυπουργός, η Ευανθία Ρεμπούτσικα, ο Παναγιώτης Καλατζόπουλος, ο Λαυρέντης Μαχαιρίτσας, ο Γιώργος Ανδρέου, ο Μιχάλης Χριστοδουλίδης, ο Ara Dinkjian και ο Goran Bregovic. 

Ως ποιητής ο Μιχάλης Γκανάς έχει βραβευτεί και με το κρατικό βραβείο ποίησης το 1994, αλλά και με το ειδικό βραβείο της Ακαδημίας Αθηνών για το σύνολο του έργου του. Το 1989 εξέδωσε την ποιητική συλλογή "Γυάλινα Γιάννενα", ένα απόσπασμα της οποίας μας έκαναν γνωστό πρώτοι οι Αδελφοί Κατσιμίχα στο άλμπουμ "20 Χρόνια Live" (2001). Ωστόσο μερικά χρόνια αργότερα ο συνθέτης και σταθερός συνοιδοπόρος του ποιητή Νίκος Ξυδάκης παρουσίασε το 2014 ζωντάνα στον Ιανό μια ολοκληρωμένη μελοποίηση του έργου, η οποία εκδόθηκε σε ψηφιακό δίσκο το 2017 με τη χορηγεία του Μορφωτικού Ιδρύματος της Εθνικής Τράπεζας, το οποίο από παλιά δραστηριοποιείται πολύ ενεργά στον τομέα του πολιτισμού εκδίδοντας κυρίως πολύ σοβαρές ιστορικές μελέτες υψηλής επιστημονικής εγκυρότητας. 

Το έργο στη δισκογραφημένη του μορφή παρουσιάστηκε και ηχογραφήθηκε ζωντανά στην αυλή του αρχοντικού του ΜΙΕΤ στην Πλάκα τον Σεπτέμβριο του 2017 και περιλαμβάνει μια σειρά αφηγηματικών μερών που διαβάζει ο ποιητής, τα οποία συνοδεύονται από μελωδικές παρεμβάσεις του συνθέτη που ερμηνεύει ο ίδιος με λιτή οργανική συνοδεία από κλασική και ηλεκτρική κιθάρα και σοπράνο σαξόφωνο. Ο συνθέτης έχει φροντίσει να είναι πολύ διακριτική η δική του παρουσία, ώστε στο πρώτο πλάνο να βρίσκεται ο ποιητικός λόγος. Το αποτέλεσμα είναι συναρπαστικό και η ποίηση του Γκανά καταφέρνει να αναπλάσει ολοζώντανα τα χιονισμένα τοπία της πατρίδας του μέσα από ένα παραμυθένιο οδοιπορικό ενός ταξιδευτή που κουβαλάει στις αποσκευές του το σακούλι των δυνατών του αναμνήσεων και τη λατρευτική του σχέση με τη χλωρίδα και την πανίδα του σκληρού ηπειρώτικου τοπίου.

Συμπληρωματικά να αναφέρω ότι ο Θοδωρής Κότσυφας παίζει ηλεκτρική κιθάρα, loops και effect, ο Πάνος Καρτιμπέλης κλασική κιθάρα και ο Δημήτρης Χουντής σοπράνο σαξόφωνο.

Νίκος Ξυδάκης: Άσωτος καιρός (2022)

Η πορεία του συνθέτη Νίκου Ξυδάκη ασφαλώς αποτελεί ένα ξεχωριστό παράδειγμα συνεπούς και αδιάλειπτης παρουσίας στα μουσικά μας πράγματα εδώ και σχεδόν 45 χρόνια, από το 1978 που προκάλεσε μεγάλη αίσθηση η πρωτότυπη πρότασή του με τον εμβληματικό κύκλο τραγουδιών "Η εκδίκηση της γυφτιάς" μέχρι και σήμερα που συνεχίζει ακούραστος και πάντα εμπνευσμένος να παρουσιάζει καινούργια έργα, καθένα από τα οποία αποτελεί και μια καίρια αισθητική παρέμβαση στη στασιμότητα των καιρών. 

Ο Νίκος Ξυδάκης, αφού για μια μακρά περίοδο (1983-2006) πλούτισε την ελληνική δισκογραφία με μια σειρά πανέμορφων κύκλων τραγουδιών συνεργαζόμενος με αξιόλογους στιχουργούς, όπως ο Μιχάλης Γκανάς και ο Θοδωρής Γκόνης, αλλά και αξιοποιώντας εκλεκτά κείμενα παλαιότερων ποιητών μας, όπως ο Διονύσιος Σολωμός, ο Γεώργιος Βιζυηνός, ο Ναπολέων Λαπαθιώτης, αλλά και η Σαπφώ, κι αφού παράλληλα μας έδωσε ενδιαφέρουσες μουσικές επενδύσεις κινηματογραφικών και θεατρικών παραγωγών, τα τελευταία χρόνια αραιώνοντας πλέον αρκετά τη δισκογραφική του δραστηριότητα έχει στρέψει το ενδιαφέρον του σε διαφορετικές κατευθύνσεις με πρωτότυπες καλλιτεχνικές προτάσεις βασισμένες συνήθως σε λογοτεχνικές αφορμές, όπως η ποίηση του Κ.Π. Καβάφη ("Rue Lepsius", 2009) και του Μιχάλη Γκανά ("Γυάλινα Γιάννενα, 2017), αλλά και εικαστικές, όπως το έργο του Κώστα Τσόκλη ("Τα ιερά χρόνια", 2012).

Ωστόσο φέτος ο συνθέτης επανήλθε στην απλή τραγουδοποιία μέσα από ένα σύντομο κύκλο τραγουδιών με τίτλο "Άσωτος καιρός" που εκδόθηκε από το Ogdoo Music Group και περιλαμβάνει οκτώ καινούργια τραγούδια σε στίχους της Μαρίτας Αλημίση, του Εμμανουήλ Ζάχου, του Κώστα Φασουλά και του Μάνου Ελευθερίου μαζί με δυο μελοποιημένα ποιήματα, το "Σκοπός χαμένος" του Τέλλου Άγρα (με μικρή αναπροσαρμογή των στίχων από τον συνθέτη) και το "Τζάμια κρύσταλλα" του Διονύση Καψάλη. Η μελωδική φλέβα του συνθέτη με την αργόσυρτη ανάπτυξη και την περίτεχνα λεπτοδουλεμένη ενορχήστρωση διαμορφώνει όμορφους ερωτικούς μονολόγους με νοσταλγική διάθεση που υπηρετούνται θαυμάσια από μια νέα φωνή, τη Βερόνικα Δαβάκη, η οποία μοιάζει εμποτισμένη από την εσωστρεφή μελωδικότητα του δημιουργού αποδίδοντας με λιτή και απέριττη φυσικότητα τα τραγούδια, ενώ διακριτικά παρεμβαίνει και ο συνθέτης. Στην εκτέλεση των τραγουδιών συμμετέχει και το μουσικό σχήμα Polis Ensemble. Ένας όμορφος δίσκος υψηλής αισθητικής που δύσκολα πάντως μπορεί να έχει διείσδυση στο ευρύτερο κοινό.

Χρήστος Νικολόπουλος, Γεράσιμος Ανδρεάτος: Δέκα χρόνια στου Μπακάκου (1997)

Φαίνεται πως ο Χρήστος Νικολόπουλος το είχε συνήθειο να βγάζει τους καλούς του δίσκους κατά ζευγάρια σε διάφορες εποχές. Έτσι, κατά τη διετία 1981-1982 μας έδωσε απανωτά τους δίσκους "Οι κυβερνήσεις πέφτουνε μα η αγάπη μένει" και "Παίξε Χρήστο επειγόντως". Κατά το διάστημα 1993-1996 επίσης μας έδωσε το δεύτερο ζευγάρι καλών δίσκων με παρόμοια αισθητική, δηλαδή το "Ξημέρωμα 1ης Ιανουαρίου 2000 μ.Χ." και τα "Άνθη ευλαβείας". Τέλος, κατά τη διετία 1996-1997 είχαμε ένα τρίτο ζευγάρι συναφών καλών δίσκων, πρώτα το "Πάμε για ορθοπεταλιές" κι αμέσως μετά το "Δέκα χρόνια στου Μπακάκου", με τον οποίο θα ασχοληθούμε σήμερα. Και είναι άλλωστε οι δίσκοι (με μια αναγκαία παρασπονδία) που επέλεξα για το συγκεκριμένο αφιέρωμα στον συνθέτη που ολοκληρώνεται σήμερα! 

Αν σταθούμε στους δυο τελευταίους δίσκους της διετίας 1996-1997, εύκολα μπορούμε να διαπιστώσουμε τα πολλά κοινά στοιχεία που τους συνδέουν. Και οι δυο έχουν από ένα στιχουργό. Και οι δυο έχουν επίσης από έναν ερμηνευτή. Αλλά οι ομοιότητες επεκτείνονται και στο περιεχόμενό τους με κοινά χαρακτηριστικά και στο μελωδικό και στο ενορχηστρωτικό τους μέρος. 

Ωστόσο πιστεύω πως ο δίσκος "Δέκα χρόνια στου Μπακάκου" στέκεται ένα σκαλάκι παραπάνω σε όλα τα ποιοτικά του χαρακτηριστικά. Το κυριότερο στοιχείο της ποιοτικής του υπεροχής εντοπίζεται ακριβώς εκεί που είχα επισημάνει χθες την αδυναμία του "Πάμε για ορθοπεταλιές", δηλαδή στους στίχους. Γιατί εδώ οι στίχοι υπογράφονται από τον εξαιρετικό στιχουργό (σκηνοθέτη και ηθοποιό) Θοδωρή Γκόνη, ο οποίος είχε ήδη χτίσει ένα πολύ στιβαρό έργο κυρίως από τις εμβληματικές συνεργασίες του με τον Νίκο Ξυδάκη. Η γραφή του είναι προσεγμένη με θεματολογία πρωτότυπη που αντλεί το υλικό της από ιστορικές ή βιωματικές αφορμές με συχνές αναφορές σε ιστορικά τοπωνύμια ή πρόσωπα, αλλά και με ευρηματικά ευφυολογήματα και λογοπαίγνια. 

Τα τραγούδια ερμηνεύει θαυμάσια ο Γεράσιμος Ανδρεάτος, ο οποίος εκείνη την εποχή έχτιζε μεθοδικά μια πολύ αξιόλογη καριέρα με προσεγμένες επιλογές ρεπερτορίου δίπλα σε εκλεκτούς δημιουργούς, όπως ο Βαγγέλης Κορακάκης, ο Πέτρος Ταμπούρης και Δημήτρης Παπαδημητρίου. Ο δίσκος είχε καλή αποδοχή από το κοινό και ακούγεται με ενδιαφέρον από το πρώτο ως το τελευταίο του τραγούδι. Αν θα ξεχώριζα λίγο παραπάνω κάποια τραγούδια, αυτά θα ήταν το έξοχο χασάπικο "Ο Καφαντάρης" (αναφέρεται σε υπαρκτό ιστορικό καφενείο της Θεσσαλονίκης) και το τρυφερό "Λόγια κλέβω από τη μέρα" που κλείνει όμορφα το δίσκο.

Χρήστος Νικολόπουλος, Κώστας Μακεδόνας: Πάμε για ορθοπεταλιές (1996)

Λέγαμε χθες ότι το 1996 ο Χρήστος Νικολόπουλος μας χάρισε το θαυμάσιο κύκλο "Άνθη ευλαβείας", ένα δίσκο πολυσυμμετοχικό με εννέα διαφορετικούς στιχουργούς και επτά ερμηνευτές! Την ίδια λοιπόν χρονιά ο παραγωγικός συνθέτης μας παρουσίασε κι ένα δεύτερο ολοκληρωμένο δίσκο με τίτλο "Πάμε για ορθοπεταλιές", ο οποίος σε πλήρη αντίθεση με τον προηγούμενο  περιορίζεται σε ένα στιχουργό, τον Άρη Δαβαράκη, αλλά και σε έναν ερμηνευτή, τον Κώστα Μακεδόνα που είχε μια μικρή συμμετοχή και στα "Άνθη ευλαβείας".

Είναι μια όμορφη δουλειά κι αυτή με πολλά ωραία τραγούδια που μάλιστα ακούστηκαν πολύ και συνέβαλαν στην καθιέρωση του ερμηνευτή. Κάποια από αυτά εξακολουθούν μετά από τόσα χρόνια να ακούγονται με ενδιαφέρον, όπως: "Το ποδήλατο", "Κάτσε καλά", "Έκανες το λάθος".  Ο Κώστας Γανωσέλλης φρόντισε την ενορχήστρωση, ενώ στα φωνητικά συμμετέχει και η Δήμητρα Γαλάνη.

Οφείλω πάντως να ομολογήσω ότι από την πρώτη ακρόαση αυτού του δίσκου ένιωσα πως κάτι μ' ενοχλούσε, χωρίς να μπορώ αμέσως να το προσδιορίσω. Με τον καιρό κατάλαβα πως ήταν οι στίχοι του Δαβαράκη που δεν μού κάθονταν καλά. Τους βρήκα αρκετά τυποποιημένους και ίσως κάπως επιδεικτικούς, χωρίς την πηγαία γραφή της αυθεντικής λαϊκής γλώσσας, για να δέσουν σωστά με τις καλογραμμένες μελωδίες του Νικολόπουλου. Τέλος πάντων, αυτή είναι μια υποκειμενική οπτική που δεν είναι απαραιτήτως και αξιόπιστη. Κι οπωσδήποτε αυτό δεν αναιρεί το γεγονός ότι έχουμε έναν καλό λαϊκό δίσκο, από τις θετικές συνεισφορές του συνθέτη στην ελληνική δισκογραφία.

Χρήστος Νικολόπουλος: Άνθη ευλαβείας (1996)

Τρία χρόνια μετά το σπουδαίο λαϊκό κύκλο "Ξημέρωμα 1ης Ιανουαρίου 2000 μ.Χ." ο Χρήστος Νικολόπουλος μας χάρισε το δεύτερο μεγάλο δίσκο του μέσα στη δεκαετία του '90 με τον ποιητικό τίτλο "Άνθη ευλαβείας" (προφανής αναφορά στην περιώνυμη δημώδη συλλογή ποιημάτων του 18ου αιώνα) και πάλι με τραγούδια ανάλογου ύφους και αισθητικής: Όμορφες μελωδίες, στρωτοί και καλοφτιαγμένοι ρυθμοί, επιλεγμένοι στίχοι και φροντισμένη ενορχήστρωση με την επιμέλεια του βιολοντσελίστα Πλούταρχου Ρεμπούτσικα. Ένας εξαιρετικός κύκλος τραγουδιών, από τους καλύτερους που μας έχει δώσει ο παραγωγικότατος, αλλά τόσο άνισος συνθέτης. 

Βασικό προσόν του δίσκου η πολύ προσεγμένη επιλογή των στίχων που ανασύρουν ανέκδοτους θησαυρούς μιας Ευτυχίας Παπαγιαννοπούλου, ενός Άκου Δασκαλόπουλου, ενός Μάνου Ελευθερίου, ενός Κώστα Κινδύνη ή ακόμη κι ενός Πυθαγόρα και μιας Κωστούλας Μητροπούλου, καθώς και νεότερων όπως η Λίνα Νικολακοπούλου, ο Γιάννης (Μπαχ) Σπυρόπουλος και ο Αλέξανδρος Αλεξάνδρου (Θεόδωρος Ποάλας). Ένας ολάνθιστος κήπος με ευωδιαστά λουλούδια που έδωσαν στον συνθέτη την ευκαιρία να δείξει και τις πιο απόκρυφες πλευρές του αναμφισβήτητου ταλέντου του που σκορπά το εκτυφλωτικό του φως με το ακροτελεύτιο τραγούδι του δίσκου, μια απροσδόκητη έκπληξη πρώτου βαθμού: Μιλώ για το ποίημα "Γκρίζα" του Κωνσταντίνου Καβάφη που με προτροπή του Μάνου Ελευθερίου τόλμησε να προσεγγίσει μουσικά ο Νικολόπουλος και να μας δώσει την ωραιότερη ίσως μελοποίηση καβαφικού στίχου με δεδομένο άλλωστε πόσο δύσκολα μελοποιήσιμη είναι η δύστροπή ποιητική του γραφή! Το ερμηνεύει με λεπτεπίλεπτη και κατανυκτική εκφραστικότητα η Ελευθερία Αρβανιτάκη. Ένα αληθινό διαμάντι της λαϊκής μας μουσικής! 

Βασικός ερμηνευτής των τραγουδιών είναι ο ίδιος ο συνθέτης που φαίνεται πως μέσα από τη μεγάλη στρατιά των τραγουδιστών, με τους οποίους συνεργάστηκε στη μακρόχρονη συνθετική του διαδρομή από την εποχή ακόμη του Στέλιου Καζαντζίδη, κράτησε για τον εαυτό του τους δύο καλύτερους δίσκους του, αυτόν και τον προηγούμενο! Χωρίς να διαθέτει σπουδαία φωνή ανταποκρίνεται ωστόσο στις εκφραστικές απαιτήσεις του συγκεκριμένου υλικού, έστω κι αυτό δε βοήθησε στην εμπορική αποδοχή του δίσκου. Τραγουδούν μαζί του ο Τάκης Μπίνης, η Γλυκερία, ο Κώστας Μακεδόνας, η Ελένη Δήμου και η Στέλλα Καρύδα. 

Χρήστος Νικολόπουλος: Ξημέρωμα 1ης Ιανουαρίου 2000 μ.Χ. (1993)

Η δεκαετία του '90 βρίσκει τον Χρήστο Νικολόπουλο στο απόγειο του δημιουργικού του οίστρου με μια σειρά εκλεκτών κύκλων τραγουδιών που αποκαλύπτουν νέα πεδία του αστείρευτου ταλέντου του, χωρίς να χρειάζεται απαραιτήτως να επιστρατεύει τις γνωστές ευκολίες που χαρακτήριζαν ως τότε τα πολυάριθμα σουξέ της καριέρας του. Έτσι λοιπόν το 1993 κυκλοφόρησε ο ωραιότερος ίσως δίσκος του με τον πρωτότυπο και υπαινικτικό τίτλο "Ξημέρωμα 1ης Ιανουαρίου 2000 μ.Χ." σαν μία προβολή στην επερχόμενη αλλαγή της χιλιετίας που επέφερε και την αλλαγή του προσωπικού του ύφους! 

Πρόκειται αναμφίβολα για μια ιδιαίτερα προσεγμένη έκδοση με τη φροντίδα του Κώστα Χατζηδουλή ενταγμένη στη σειρά: Μικρά Πρακτικά Ελληνικού Τραγουδιού. Ο συνθέτης εδώ καταθέτει μερικά πολύ όμορφα τραγούδια, μακριά απ' τις γνωστές ρυθμικές ευκολίες του, με στρογγυλεμένες και ισορροπημένες μελωδίες, με λιτή και απόλυτα λειτουργική ενορχήστρωση. Στηρίχτηκε κιόλας σε καλογραμμένους ανέκδοτους στίχους που βρήκε στα κιτάπια της Ευτυχίας Παπαγιαννοπούλου και του Γιάννη Λελάκη, αλλά και σημαντικών σύγχρονων στιχουργών, όπως ο Μάνος Ελευθερίου, η Λίνα Νικολακοπούλου και ο Αλέξανδρος Αλεξάνδρου (γνωστός και ως Θεόδωρος Ποάλας). 

Συνολικά ο δίσκος περιλαμβάνει οκτώ πρωτότυπα τραγούδια και δυο ορχηστρικά θέματα. Εδώ βρίσκουμε το εξαιρετικό ζεϊμπέκικο "Στων Αγγέλων τα μπουζούκια". Εδώ και το πανέμορφο ομότιτλο τραγούδι που ανοίγει (στην ορχηστρική του εκδοχή) και κλείνει ιδανικά το δίσκο. Τραγουδά ο ίδιος ο συνθέτης και μαζί του ο καλός λαϊκός τραγουδιστής Μιχάλης Δημητριάδης, η Ελένη Τσαλιγοπούλου, ο Μανώλης Λιδάκης και - τι έκπληξη! - η Αρλέτα σε ένα τραγούδι μαζί με τον συνθέτη!

Ο δίσκος αποτελεί ένα πραγματικό κόσμημα της λαϊκής μας δισκογραφίας, από τις κορυφαίες στιγμές της δεκαετίας του '90. Ο Θύμιος Παπαδόπουλος έχει σημαντική συμβολή στο εξαίρετο αποτέλεσμα ως επιμελητής της υπέροχης ορχήστρας που περιλαμβάνει μπουζούκια, τζουράδες, μπαγλαμά, ακορντεόν, κανονάκι, αλλά και πιάνο, βιολοντσέλο και κιθάρες. Το αποτέλεσμα ηχεί συναρπαστικό και κινείται στις παρυφές του λεγόμενου "έντεχνου" ήχου, πράγμα που επιτείνει και η προσεγμένη επιλογή του στιχουργικού υλικού. Στο εξώφυλλο εικονίζεται λιθογραφία ανώνυμου δημιουργού του 19ου αιώνα.

Χρήστος Νικολόπουλος, Μανώλης Ρασούλης: Όλοι δικοί μας είμαστε (1984)

Η τρίτη συνεργασία του λαϊκού συνθέτη Χρήστου Νικολόπουλου με τον ξεχωριστό στιχουργό Μανώλη Ρασούλη ήρθε το 1984 με το δίσκο "Όλοι δικοί μας είμαστε" που εκδόθηκε από τη Lyra. Ο δίσκος αυτός μου δίνει την ευκαιρία να κάνω μια προφανή επισήμανση: Μια πετυχημένη συνεργασία είναι λογικό και συνηθίζεται να έχει και μια συνέχεια. Το είδαμε με τη συνεργασία του Νίκου Ξυδάκη και του Μανώλη Ρασούλη που ξεκίνησε με την "Εκδίκηση της γυφτιάς" και ολοκληρώθηκε με τα "Δήθεν". Το είδαμε φυσικά και με το δίδυμο Νικολόπουλου-Ρασούλη που ξεκίνησε με τον πετυχημένο δίσκο "Οι κυβερνήσεις πέφτουνε, μα η αγάπη μένει" και συνεχίστηκε με την επανάληψη της συνταγής στο δίσκο "Παίξε Χρήστο επειγόντως". 

Ο κανόνας λοιπόν λέει ότι κάπου εκεί εξαντλείται το ενδιαφέρον και η συνταγή πλέον δεν μπορεί να λειτουργήσει. Κι ο άτυπος αυτός κανόνας επιβεβαιώνεται, νομίζω, με το δίσκο "Όλοι δικοί μας είμαστε", όπου οι δυο συνεργάτες επιστρατεύουν τα ίδια υλικά που ήδη είχαν προσφέρει απλόχερα στο κοινό τους, ώστε να μην κρύβεται πλέον καμία έκπληξη ή κάποιο στοιχείο ανανέωσης του ύφους τους. Έτσι ο συγκεκριμένος δίσκος πέρασε σχεδόν απαρατήρητος, παρόλο που δεν είναι αδιάφορος κι έχει μερικά καλογραμμένα τραγούδια πάνω βέβαια στη δοκιμασμένη συνταγή. Πολυσυμμετοχικός και πάλι ως προς τις ερμηνείες του, δίνει την ευκαιρία σε πολλές αξιόλογες φωνές θα δώσουν ένα παρών, όπως ο Δημήτρης Κοντογιάννης που και πάλι έχει τη μερίδα του λέοντος με έξι τραγούδια, καθώς και ο Πασχάλης Τερζής που ερμηνεύει το πιο ενδιαφέρον τραγούδι του δίσκου με τον πρωτότυπο τίτλο "Αναμνήσεις από το μέλλον του έρωτά μας", ένα τραγούδι που κατά κάποιο τρόπο, άθελά του πάντως, μοιάζει να προαναγγέλλει την πολύ σημαντική μελλοντική δουλειά του συνθέτη "Ξεμέρωμα 1ης Ιανουαρίου 2000 μ.Χ." (1993).

Στο δίσκο συμμετέχουν επίσης ο Νίκος Παπάζογλου ερμηνεύοντας το ομώνυμο τραγούδι, η Νάντια Καραγιάννη, ο Ηλίας Μακρής και ο Γιάννης Κούτρας που ήδη βρισκόταν σε μια φάση της καριέρας του μάλλον μετέωρη αναζητώντας ρεπερτόριο ταιριαστό με τα σπουδαία φωνητικά του προσόντα που ωστόσο τον είχαν εγκλωβίσει στο ερμηνευτικό ύφος της εμβληματικής του συνεργασίας με τον Θάνο Μικρούτσικο.

Ολοκληρώνοντας εδώ την αναφορά μας στη δισκογραφική σύμπραξη του Χρήστου Νικολόπουλου με τον Μανώλη Ρασούλη θα πρόσθετα ότι μοιραία μετά την αποτυχία της τρίτης τους συνεργασίας επήλθε ο χωρισμός κι ο καθένας τράβηξε το δρόμο του. Ειδκά βέβαια ο Ρασούλης βρήκε σύντομα τον συνθέτη που θα μπορούσε να αξιοποιήσει τους στίχους του στο πρόσωπο του Πέτρου Βαγιόπουλου σε μια μακροχρόνια και πολύ πετυχημένη εμπορικά συμπόρευση. Με τον Νικολόπουλο πάντως ξαναβρέθηκε πολλά χρόνια αργότερα, όταν το 2009 συνυπέγραψαν τον κύκλο τραγουδιών "Με τον Ομπάμα αντάμα".

Χρήστος Νικολόπουλος, Μανώλης Ρασούλης: Παίξε Χρήστο επειγόντως (1982)

Μετά την πρώτη και άκρως πετυχημένη συνάντηση του Μανώλη Ρασούλη και του Χρήστου Νικολόπουλου το 1981 με το δίσκο "Οι κυβερνήσεις πέφτουνε, μα η αγάπη μένει", φυσικό ήταν να ακολουθήσει και μια δεύτερη συνεργασία, η οποία ήρθε ένα χρόνο μετά με το λαϊκό κύκλο "Παίξε Χρήστο επειγόντως" που αποτελεί και την κορυφαία τους στιγμή, ενώ η επόμενη συνάντησή τους το 1984 με το δίσκο "Όλοι δικοί μας είμαστε" δεν θα καταφέρει να σταθεί στο ίδιο ύψος και κάπου εκεί θα χωρίσουν οι δρόμοι τους.

Ο δίσκος λοιπόν "Παίξε Χρήστο επειγόντως" αποτελεί μια πολυσυμμετοχική δουλειά στο ερμηνευτικό σκέλος, καθώς εδώ βρίσκουμε μαζί δυο ήδη φτασμένους ερμηνευτές, δηλαδή την Ελένη Βιτάλη και τον Δημήτρη Κοντογιάννη, και δίπλα τους δυο νέους τραγουδιστές, τον αδελφό της Χαρούλας Αλεξίου Γιώργο Σαρρή και τον μετέπειτα σημαντικό λαϊκό βάρδο Πασχάλη Τερζή. Και οι δυο πρωτοεμφανίζονται στη δισκογραφία μ' αυτό το δίσκο, αν και ο Τερζής την ίδια χρονιά θα παρουσιάσει κι έναν προσωπικό δίσκο ("Λέω") που δεν πολυακούστηκε, ενώ τα επόμενα χρόνια μαζί με τον Νικολόπουλο να μας δώσει πολλά λαϊκά σουξέ.

Στο δίσκο βρίσκουμε μερικά από τα ωραιότερα τραγούδια του Νικολόπουλου, τα οποία συνέβαλαν σε μεγάλο βαθμό στην προσωπική του καταξίωση στο χώρο του λαϊκού ρεπερτορίου. Κορυφαία στιγμή ασφαλώς το εμβληματικό ζεϊμπέκικο "Με τα φώτα νυσταγμένα", γνωστό και ως "Νταλίκες" που αποτέλεσε άλλωστε και τον τίτλο του πρώτου προσωπικού δίσκου του Γιώργου Σαρρή (1983). Αλλά και αρκετά άλλα τραγούδια ακούγονται πολύ ευχάριστα, όπως: "Το πιο παράξενο τραγούδι", "Καθόμουνα στου Λέντζου", "Η ζωή γυναίκα μοιάζει", "Ο Μάρκος και ο Ομάρ Καγιάμ" και "Το ζεϊμπέκικο του Θεού".

Χρήστος Νικολόπουλος, Μανώλης Ρασούλης: Οι κυβερνήσεις πέφτουνε... (1981)

Ο Μανώλης Ρασούλης ξεκίνησε ως τραγουδιστής στα μέσα της δεκαετίας του '70 ("Νέος Ερωτόκριτος", "Τα νέγρικα", "Αχαρνής"), αλλά προς το τέλος της ίδιας δεκαετίας μας έδωσε τα πιο πειστικά του διαπιστευτήρια στο πεδίο της στιχουργικής μέσα από την εμβληματική συνεργασία του με τον Νίκο Ξυδάκη που απέφερε δυο ξεχωριστούς και κατά κάποιο τρόπο πρωτοποριακούς δίσκους ("Η εκδίκηση της γυφτιάς", "Τα δήθεν"), ενώ το 1979 έδωσε στίχους του και στον Μάνο Λοΐζο για τον κύκλο "Τα τραγούδια της Χαρούλας". 

Η φυσική συνέχεια αυτών των πρώτων στιχουργικών καταθέσεων του Ρασούλη ήρθε στο ξεκίνημα της επόμενης δεκαετίας με συνεργάτη αυτή τη φορά τον Χρήστο Νικολόπουλο, δοκιμασμένο ήδη και πολύ πετυχημένο λαϊκό συνθέτη και μπουζουξή που είχε χτίσει το όνομά του κυρίως μέσα από τις μνημειώδεις συνεργασίες του με τον Στέλιο Καζαντζίδη. Ρασούλης και Νικολόπουλος λοιπόν θα μας δώσουν τρεις ολοκληρωμένους κύκλους τραγουδιών κατά το διάστημα 1981-1984 (Οι κυβερνήσεις πέφτουνε, Παίξε Χρήστο επειγόντως, Όλοι δικοί μας είμαστε). Ο πρώτος αυτής της ευδόκιμης συνεργασίας ήταν ο δίσκος "Οι κυβερνήσεις πέφτουνε, μα η αγάπη μένει" που κυκλοφόρησε το 1981 από τη Lyra. 

Πρόκειται για έναν καλογραμμένο κύκλο δώδεκα λαϊκών τραγουδιών με βασικό ερμηνευτή τον Δημήτρη Κοντογιάννη, μέλος της Ρεμπέτικης Κομπανίας που είχε λάβει μέρος και στους δυο δίσκους της συνεργασίας του Ρασούλη με τον Ξυδάκη. Έχουμε επίσης και δυο πολύ ενδιαφέρουσες "έκτακτες" συμμετοχές: του Γιώργου Νταλάρα (που ερμηνεύει το ομότιτλο τραγούδι) και της Γλυκερίας, δυο τραγουδιστές που τα επόμενα χρόνια θα έχουν πολλαπλές συνεργασίες με τον συνθέτη. 

Η μουσική βέβαια έχει όλα τα γνωστά χαρακτηριστικά της γραφής του Νικολόπουλου. Ζεϊμπέκικα, τσιφτετέλια και πάσης φύσεως λαϊκοί ρυθμοί συνυπάρχουν, για να ικανοποιήσουν όλα τα γούστα. Παρά τις "ευκολίες" και τα γνωστά κλισέ του συνθέτη, ο δίσκος κρύβει πολλές όμορφες στιγμές σε μια εποχή άλλωστε που η μανιέρα του δεν είχε ακόμη κορεστεί και κουράσει το κοινό. Η αλήθεια πάντως είναι ότι σ' αυτά τα τραγούδια περισσότερο βαραίνει ο ευρηματικός και πρωτότυπος λόγος του στιχουργού που βοηθάει να ακουστούν όλα τα τραγούδια με ενδιαφέρον. Πρώτο και καλύτερο βρίσκω το "Νύχτα μου προλετάρισσα", ενώ ευχάριστα εξακολουθώ ν' ακούω και τα: "Ιστορία ζήλιας και έρωτα", "Άιντε μάτια μου γλυκά". 

Βαγγέλης Κορακάκης: Εκεί που σβήνει ο άνεμος (1996)

Με τίτλο "Εκεί που σβήνει ο άνεμος" κυκλοφόρησε από τη Lyra το 1996 ο 5ος προσωπικός δίσκος του Βαγγέλη Κορακάκη. Δεν κρύβει εκπλήξεις ο συγκεκριμένος κύκλος τραγουδιών. Είναι ένας τυπικός Κορακάκης με όλα τα γνωστά κι αγαπημένα χαρακτηριστικά της τέχνης του: Στρογγυλεμένες και ρωμαλέες μελωδίες, απλοί και συνήθως μελαγχολικοί στίχοι που περιγράφουν απέριττα την ανθρώπινη καθημερινότητα με συχνές αναδρομές στο παρελθόν, λιτή και απόλυτα λειτουργική ενορχήστρωση, την οποία αυτή τη φορά επιμελήθηκε ο ακορντεονίστας Ηρακλής Βαβάτσικας, και φυσικά ωραίες ερμηνείες.

Ξεχωρίζει το ομώνυμο τραγούδι που είναι από τα ωραιότερα του συνθέτη, αλλά ομολογώ πως ακούγοντας κάποια από αυτά τα τραγούδια δεν απέφυγα αυθόρμητους συνειρμούς με την αυθεντική παράδοση του λαϊκού τραγουδιού. Για παράδειγμα, το "Νύχτες εγώ ξημέρωνα" με παραπέμπει σε Μάρκο Βαμβακάρη, ή το "Παλιόσκαρο" σε Άκη Πάνου! Βασικοί ερμηνευτές είναι ο Γεράσιμος Ανδρεάτος και η αξιόλογη λαϊκή τραγουδίστρια Χαρά Πομόνη. Ο ίδιος ο συνθέτης ερμηνεύει τρία τραγούδια, ενώ συμμετέχει και η Νίκη Τσαϊρέλη. Ζωγραφιά του Κώστα Λαδόπουλου στολίζει το εξώφυλλο, με θέμα ανάλογο της ζωγραφιάς από το δίσκο "Μπουζουξήδες με πυξίδες".

Με το δίσκο αυτό ο Βαγγέλης Κορακάκης ολοκληρώνει την προσωπική του δισκογραφία για τη δεκαετία του '90 και για έξι χρόνια, μέχρι την κυκλοφορία της επόμενης δουλειάς του ("Κρύπτη", 2002), θα περιοριστεί σε συμμετοχές, πολύ σημαντικές πάντως, σε δυο προσωπικούς δίσκους τραγουδιστών μέσα στο 1998, δηλαδή στο δίσκο του Δημήτρη Μητροπάνου "Του έρωτα και της φυγής" (με επτά τραγούδια) και στο δίσκο της Κατερίνας Κούκα "Φυσάει τρελός βοριάς" (με έξι τραγούδια).

Βαγγέλης Κορακάκης, Γεράσιμος Ανδρεάτος: Πικρό φιλί (1994)

Η γνωριμία του Βαγγέλη Κορακάκη με τον λαϊκό τραγουδιστή Γεράσιμο Ανδρεάτο αποτυπώθηκε για πρώτη φορά στη δισκογραφία με το δίσκο "Λαύριο" του 1993, αλλά αυτή η γνωριμία έμελλε να έχει και μεγάλη συνέχεια, καθώς αμέσως μετά αποφάσισαν να ηχογραφήσουν μαζί έναν όλόκληρο δίσκο, τον πρώτο προσωπικό του τραγουδιστή που μέχρι τότε, από το 1985 που πρωτοβγήκε στο τραγούδι, δεν είχε παρά λίγες σκόρπιες συμμετοχές σε κάποιες συλλογές ("Μισμαγιά", "Οι βετεράνοι του ρεμπέτικου").

Φυσικά ο λόγος για τον εξαιρετικό κύκλο λαϊκών τραγουδιών "Πικρό φιλί" που εκδόθηκε το 1994 από τη Lyra, όπου επανήλθε ο συνθέτης μετά τη μικρή παρασπονδία του "Λαυρίου". Ο δίσκος περιλαμβάνει δώδεκα τραγούδια, μεταξύ των οποίων και το παλιότερο "Στη σκέψη της τρελής" που το είχε ερμηνεύσει πρώτος ο Γιώργος Τζώρτζης στους "Άρχοντες" (1988). Υπέροχα λαϊκά τραγούδια με καλοδουλεμένη ενορχήστρωση που υπογράφει ο πιανίστας Θόδωρος Κοτεπάνος δίνοντας μια αίσθηση διακριτικής ανανέωσης της οργανικής και μελωδικής γραμμής του συνθέτη. Τα τραγούδια αποπνέουν μια πηγαία αυθεντικότητα και η προσεγμένη ερμηνεία του Ανδρεάτου τους δίνει την ιδανική τους ολοκλήρωση. Άξιοι συμπαραστάτες του δημιουργού στο εξαιρετικό αποτέλεσμα στάθηκαν φυσικά και οι σταθεροί μουσικοί του συνεργάτες, όπως ο Μανώλης Πάππος στο μπουζούκι, ο Αργύρης Σταμούλος στην κιθάρα, ο Ηρακλής Βαβάτσικας στο ακορντεόν, ο Γιάννης Ζευγόλης στο βιολί, ο Βαγγέλης Καρίπης στα κρουστά και άλλοι. 

Όλα τα τραγούδια είναι αξιόλογα, αλλά ξεχώρισαν αμέσως κι ακούστηκαν περισσότερο το "Πικρό φιλί" και το "Παιδί θλιμμένο", αλλά και το υπέροχο "Στη σκέψη της τρελής" που με αυτήν ακριβώς τη δεύτερη εκτέλεση βρήκε τη δικαίωσή του στο ευρύ κοινό. Προσεγμένο και το εξώφυλλο του δίσκου σαν σκηνή από παλιά ταινία που με ξεθωριασμένες αποχρώσεις απεικονίζει χαμόσπιτα σε κάποια φτωχογειτονιά και στον τοίχο ακουμπισμένο ένα παλιό 50άρι μηχανάκι... 

Βαγγέλης Κορακάκης: Λαύριο (1993)

Έχοντας ήδη καταθέσει δυο πετυχημένους προσωπικούς δίσκους ("Οι άρχοντες", "Μπουζουξήδες με πυξίδες") με απόσταση τεσσάρων χρόνων μεταξύ τους (1988-1992), ο Βαγγέλης Κορακάκης φαίνεται πως βρήκε πια την προσωπική του μανιέρα κι έτσι η τρίτη του δουλειά ήρθε πολύ γρήγορα με το δίσκο "Λαύριο", ο οποίος μάλιστα κατά γενική ομολογία είναι και ο πιο ολοκληρωμένος και ώριμος στο σύνολο της δισκογραφικής του παραγωγής και ασφαλώς από τις σημαντικότερες στιγμές της ελληνικής δισκογραφίας κατά τη δεκαετία του '90. 

Ο δίσκος περιλαμβάνει ένδεκα σπουδαία λαϊκά τραγούδια σε μουσική και στίχους δικούς του, όπως πάντα, ενώ για επίλογο έχει ένα εντυπωσιακό οργανικό κομμάτι με "ζαμπετικές" πινελιές, μοναδικά ρυθμικά γυρίσματα και ασυναγώνιστο εκτελεστικό οίστρο! Η θεματολογία των στίχων του αντλείται και πάλι από τον κοινωνικό ή ακόμη και λανθάνοντα πολιτικό περίγυρο, πάντα με ευαισθησία και μια διάχυτη μελαγχολία, ενώ στο οργανικό μέρος έχει πολύ αξιόλογους εκτελεστές οργάνων, όπως ο Μανόλης Πάππος, ο Ηρακλής Βαβάτσικας, ο Θανάσης Σοφράς, ο Σπύρος Γκούμας και ο Σπύρος Χατζηνικολάου, κάποιοι από τους οποίους συμπράττουν και στα φωνητικά.

Τα τραγούδια ερμηνεύουν, εκτός από τον ίδιο, και κάποιοι φίλοι του από τις προηγούμενες δουλειές του, όπως η Ελένη Τσαλιγοπούλου και η Αφεντούλα Ραζέλη, ενώ για πρώτη φορά εμφανίζεται μαζί του ο Γεράσιμος Ανδρεάτος, ο οποίος τα αμέσως επόμενα χρόνια θα γίνει ο βασικός ερμηνευτής σε πολλές δουλειές του. Συμμετέχει επίσης ο Άλκης Μαύρος, στενός συνεργάτης τότε του συνθέτη στις ζωντανές του εμφανίσεις στο στέκι του εκεί στην Καισαριανή.

Ο δίσκος εκδόθηκε αρχικά από την ανεξάρτητη δισκογραφική εταιρεία Τροχός των αδελφών Βάκη, αλλά σύντομα εξαντλήθηκε κι έγινε σπάνιος, ώσπου το 1997 επανεκδόθηκε ψηφιακά υπό τη στέγη πλέον της μεγάλης εταιρείας FM Records.

Βαγγέλης Κορακάκης: Μπουζουξήδες με πυξίδες (1992)

Μπαίνοντας το 1988 επίσημα στη δισκογραφία με το αξιόλογο λαϊκό άλμπουμ "Άρχοντες" ο Βαγγέλης Κορακάκης δε φάνηκε να πολυβιάζεται να ξαναδώσει το παρών του, αλλά συνέχισε να γράφει τραγούδια και να τα παρουσιάζει πρώτα ζωντανά στο κοινό του, πριν τα αποτυπώσει σε δίσκο. 

Τέσσερα χρόνια λοιπόν μετά, το 1992, ήρθε και ο δεύτερος δίσκος του με τίτλο "Μπουζουξήδες με πυξίδες" που προέκυψε από ένα στίχο ποιήματος του Στέλιου Μπλιμπλή ταιριαστό με τη ζωγραφιά του Κώστα Λαδόπουλου που κοσμεί το εξώφυλλο της έκδοσης.

Ο δίσκος περιλαμβάνει δώδεκα τραγούδια κι ένα οργανικό θέμα ("Απτάλικο της Καισαριανής") γραμμένα στο μεσοδιάστημα από την κυκλοφορία του προηγούμενου δίσκου. Ένα πάντως από τα τραγούδια, το δυνατό μελαγχολικό ζεϊμπέκικο "Πρώτο φθινόπωρο", εδώ το βρίσκουμε σε δεύτερη εκτέλεση, αφού πρώτος το ηχογράφησε για τους "Άρχοντες" ο Γιώργος Τζώρτζης, αν και - κατά μαρτυρία του συνθέτη - ήταν η Ρένα Στάμου, αυτή η παλιά λαϊκή ερμηνεύτρια του Τσιτσάνη και του Μητσάκη, που πρώτη το δοκίμασε στη φωνή της πολύ πριν ηχογραφηθεί επίσημα από τον Τζώρτζη. Και βέβαια, όπως ξέρουμε, το συγκεκριμένο τραγούδι θα γνωρίσει στη συνέχεια κάμποσες ακόμη επανεκτελέσεις. Επίσης το τραγούδι "Μοίρα μου γιατί να κλάψω" είχε ήδη κυκλοφορήσει ένα χρόνο νωρίτερα ως συμμετοχή του Κορακάκη στον πολυσυλλεκτικό δίσκο "Μαθήματα πατριδογνωσίας" (Lyra, 1991). 

Κατά τα λοιπά ο δίσκος, χωρίς να μας επιφυλάσσει κάποιες εκπλήξεις, είναι γεμάτος από όμορφα λαϊκά τραγούδια πάνω σε μουσική και στίχους του Κορακάκη με κύριο χαρακτηριστικό σχεδόν στο σύνολό τους μια διάχυτη μελαγχολική διάθεση, η οποία έτσι κι αλλιώς χαρακτηρίζει τη στιχουργική του δημιουργού.

Τα τραγούδια ερμηνεύει μια μεγάλη ομάδα τραγουδιστών, παλιών και νεότερων. Ο ίδιος ο συνθέτης αποδίδει με την ιδιόμορφη φωνή του τρία τραγούδια, άλλα τόσα ερμηνεύει η Ρένα Στάμου, μεταξύ των οποίων βέβαια και το "Πρώτο φθινόπωρο", ενώ η Ελένη Τσαλιγοπούλου ερμηνεύει αισθαντικά το τρυφερό "Σαν της βροχούλας το νερό". Με το δίσκο κάνουν το τραγουδιστικό τους ντεμπούτο και δυο νέοι ερμηνευτές, η Αφεντούλα Ραζέλη και ο Κώστας Μάντζιος, ο οποίος παίζει και ακορντεόν. 

Βαγγέλης Κορακάκης: Οι άρχοντες (1988)

Πρωτοεμφανίστηκε στο χώρο της νυχτερινής διασκέδασης το 1978 ως μπουζουξής στα στέκια της γειτονιάς του στην Καισαριανή. Το 1985 πρωτομπήκε στη δισκογραφία συμμετέχοντας στο δίσκο "Σε στρατόπεδα και πλοία". Ώσπου το 1988 ηχογράφησε τους "Άρχοντες", τον πρώτο ολοκληρωμένο προσωπικό του δίσκο. Έκτοτε η παρουσία του εξαιρετικού λαϊκού τραγουδοποιού Βαγγέλη Κορακάκη είναι σταθερή και διαρκής, ενώ στο ενεργητικό του καταγράφονται ήδη αμέτρητες συνεργασίες με πάμπολλους καταξιωμένους τραγουδιστές της παλιότερης και νεότερης γενιάς, όπως: Πόλυ Πάνου, Ρένα Στάμου, Δημήτρης Μητροπάνος, Γιώργος Νταλάρας, Λάκης Χαλκιάς, Αντώνης Καλογιάννης, Γιάννης Ντουνιάς, Κατερίνα Κούκα, Ελένη Τσαλιγοπούλου, Γεράσιμος Ανδρεάτος, Γιώτα Νέγκα, Αφεντούλα Ραζέλη, Κώστας Μάντζιος, Χαρά Πομώνη, Στέλιος Γαλανός, Μαρία Ρουσσέα κ.ά. 

Όταν πρωτοάκουσα τα τραγούδια του, δεν πίστευα πως πρόκειται για καινούργιο συνθέτη, αλλά για κάποιον ξεχασμένο από τα χρόνια του '50! Ο ήχος του με παρέπεμπε κατευθείαν στις πηγές του αυθεντικού λαϊκού τραγουδιού των πρώτων μεταπολεμικών χρόνων. Κι όμως, ο Βαγγέλης Κορακάκης έχει πείσει πια ακόμη και τους πιο δύσκολους ακροατές ότι έχει τη στόφα του γνήσιου δημιουργού και του ολοκληρωμένου τραγουδοποιού στην πιο αυθεντική του έκφραση. Γράφει τη μουσική και τα λόγια, τραγουδά συχνά ο ίδιος και παίζει τα τραγούδια του στο μπουζούκι με ξεχωριστή και αναγνωρίσιμη δεξιοτεχνία.

Ο πρώτος του λοιπόν δίσκος περιέχει ήδη όλα τα χαρακτηριστικά της τέχνης του Κορακάκη. Άρτιες και καλοδουλεμένες λαϊκές μελωδίες που περνούν με τον πιο άμεσο τρόπο στον ακροατή. Εδώ βρίσκουμε μερικά από τα διαχρονικότερα τραγούδια του, πολλά από τα οποία έγιναν γνωστά με μεταγενέστερες εκτελέσεις, όπως τα: "Η σκέψη της τρελής", "Έρχονται βράδια", "Πέραμα" και πάνω απ' όλα το κλασικό ζεϊμπέκικο "Πρώτο φθινόπωρο". Την ερμηνεία των τραγουδιών μοιράζεται ο ίδιος με τον νεορεμπέτη τραγουδιστή και δεξιοτέχνη του μπαγλαμά Γιώργο Τζώρζη, με τον οποίο συνεργαζόταν στενά εκείνη την εποχή και στις ζωντανές του εμφανίσεις. Στα μπουζούκια είναι ο συνθέτης και μαζί του ο Μανώλης Πάππος και ο Θοδωρής Παπαδόπουλος. Η ζωγραφιά του εξώφυλλου ανήκει στον Κώστα Γουδή. Δίσκος αναφοράς του νεότερου λαϊκού μας τραγουδιού.

Αλέξης Παπαδημητρίου: Εν πλω (1995)

Ο δεύτερος δίσκος που γράφτηκε αποκλειστικά για το ναυτικό μας και ιδιαίτερα για το κραταιό ελληνικό Εμπορικό Ναυτικό κι εκδόθηκε το 1995 με τη χορηγία του αντίστοιχου υπουργείου, έχει τίτλο "Εν πλω" και είναι αφιερωμένος στον ανώνυμο Έλληνα ναυτικό, αυτόν τον ανεξάντλητο σύγχρονο Οδυσσέα που έχει αφιερώσει τη ζωή του στη θάλασσα κι έχει εμπνεύσει αμέτρητες ιστορίες τροφοδοτώντας το δημιουργικό οίστρο τόσων σπουδαίων λογοτεχνών και μουσικών μας. 

Ο δίσκος λοιπόν "Εν πλω" περιλαμβάνει ένδεκα τραγούδια σε μουσική του παραγωγικότατου συνθέτη Αλέξη Παπαδημητρίου και στίχους του Άγγελου Πυριόχου. Όλα τα τραγούδια αφηγούνται ιστορίες θαλασσινές με πρωταγωνιστή τον Έλληνα ναυτικό και το ασίγαστο πάθος του για το υγρό στοιχείο. Για την ερμηνεία τους επιστρατεύτηκαν κορυφαίοι Έλληνες ερμηνευτές, όπως η Μαρινέλλα, ο Γιάννης Πάριος, ο Δημήτρης Μητροπάνος και ο Αντώνης Καλογιάννης. Μαζί τους επίσης η Κωνσταντίνα και η Μαντώ, καθώς και μικρό χορωδιακό σχήμα. Το εναρκτήριο μάλιστα τραγούδι που έδωσε και τον τίτλο στο δίσκο το ερμηνεύει ο Νίκος Κούρκουλος! Μια εντελώς ετερόκλητη ομάδα ερμηνευτών που ωστόσο εκφράζει και την πολυμορφία του μουσικού κόσμου του συνθέτη, ο οποίος από το 1969 που πρωτοεμφανίστηκε στη δισκογραφία έχει χτίσει μια μεγάλη εμπορική καριέρα στο χώρο του ελαφρολαϊκού τραγουδιού βασιζόμενος στην έντονη χρήση ηλεκτρονικής συνοδείας.

Την ενορχήστρωση του υλικού έκανε ο Κώστας Αναδιώτης που παίζει και πλήκτρα, ενώ στο μπουζούκι είναι ο Γιάννης Μπιθικώτσης. Το εξώφυλλο του δίσκου κοσμεί ζωγραφικός πίνακας του θαλασσογράφου Αντώνη Μιλάνου. Ο δίσκος εκδόθηκε σε περιορισμένα αντίτυπα εκτός εμπορίου και σήμερα είναι πλέον δυσεύρετος. Θυμίζω κιόλας ότι δέκα χρόνια νωρίτερα είχε γυριστεί και η ομότιτλη ελληνική ταινία του Σταύρου Κωνστανταράκου με μουσική της Ελένης Καραΐνδρου.

Βαγγέλης Πιτσιλαδής: Το Ναυτικό μας (1970)

Η γιορτή του Αγίου Νικολάου δεν είναι μόνο ημέρα γιορτής του κάθε Νίκου, αλλά και η ημέρα της επίσημης γιορτής του Πολεμικού μας Ναυτικού κι έτσι σκέφτηκα να σας παρουσιάσω δυο μάλλον ξεχασμένους δίσκους που έχουν ωστόσο σχέση με το συγκεκριμένο χώρο, ο ένας με το Πολεμικό κι ο άλλος με το Εμπορικό Ναυτικό μας.

Μπαίνοντας λοιπόν στη δεκαετία του '70 ο συνθέτης Βαγγέλης Πιτσιλαδής είχε ήδη χτίσει μια ισχυρή εικόνα δημιουργού πρώτης γραμμής με πολλές επιτυχίες στο ενεργητικό του από τα προηγούμενα χρόνια και με πολύ στιβαρές συνεργασίες με κορυφαία ονόματα του ελληνικού πενταγράμμου (Μπιθικώτσης, Μοσχολιού, Κόκοτας, Μαρινέλλα). 

Έτσι το 1970 είχε την τιμή να του δοθεί από το αρχηγείο του Πολεμικού μας Ναυτικού η παραγγελία για τη δημιουργία ενός δίσκου μουσικής για την προβολή της ιστορίας και του έργου του. Το αποτέλεσμα ήταν ένας ιδιαίτερος δίσκος βινυλίου με ανάμικτο υλικό, καθώς η πρώτη του πλευρά καλύπτεται αποκλειστικά από γνωστά ναυτικά εμβατήρια που αποδίδει η μπάντα του Πολεμικού Ναυτικού υπό τη διεύθυνση του αρχιμουσικού της Δημήτρη Σελλάκη, ενώ η δεύτερη πλευρά περιλαμβάνει αποκλειστικά πρωτότυπα τραγούδια του Πιτσιλαδή, πέντε συνολικά, σε στίχους του σταθερού συνεργάτη του Γιάννη Κιούρκα, αλλά και του δαιμόνιου δημοσιογράφου (και όχι μόνο) και δεδηλωμένου υποστηρικτή του χουντικού καθεστώτος Νίκου Μαστοράκη. 

Το ενδιαφέρον προφανώς εστιάζεται στο πρωτότυπο υλικό με τις συνθέσεις του Πιτσιλαδή. Πρόκειται για όμορφα τραγούδια, γραμμένα στο γνωστό ύφος του συνθέτη που συνδυάζει με την ίδια ευκολία ποπ και λαϊκούς ρυθμούς. Χαρακτηριστικό το πρώτο από αυτά ("Γυρισμός") που ξεκινά σε ποπ χρωματισμούς, αλλά στην πορεία μετατρέπεται σε καθαρόαιμο ζεϊμπέκικο! Από δύο τραγούδια ερμηνεύουν ο Σταμάτης Κόκοτας και η Δήμητρα Γαλάνη κι ένα ο καινούργιος λαϊκός τραγουδιστής Γιώργος Βάρσος.

Τάσος Καρακατσάνης: Κυριακάτικη εκδρομή (1989)

Έχουμε παρουσιάσει πριν από μερικές εβδομάδες την πλήρη προσωπική δισκογραφία του Τάσου Καρακατσάνη τονίζοντας ωστόσο ότι το μεγαλύτερο κομμάτι της μουσικής του δραστηριότητας καλύπτει η ενορχηστρωτική του δουλειά πάνω σε έργα άλλων δημιουργών, ενώ μακροχρόνια και παραγωγικότατη στον τομέα αυτό ήταν η συνεργασία του με τη δισκογραφική εταιρεία Lyra.

Θέλω λοιπόν σήμερα να δούμε ένα καλό δείγμα αυτής της πλευράς του μουσικού ταλέντου αυτού του ξεχωριστού μουσικού. Πρόκειται για ένα δίσκο που εκδόθηκε από τη Lyra το 1989 με τίτλο "Κυριακάτικη εκδρομή". Περιλαμβάνει επιλεγμένα τραγούδια που συνιστούν μικρά πορτρέτα τεσσάρων κορυφαίων συνθετών της γενιάς του '60, του Μίκη Θεοδωράκη, του Γιάννη Μαρκόπουλου, του Σταύρου Ξαρχάκου και του Γιάννη Σπανού, μοιρασμένων ανά δύο σε κάθε πλευρά του αναλογικού δίσκου. Τα τραγούδια κάθε συνθέτη δίνονται περικομμένα σε μορφή σουίτας σε συνεχή ροή κι έτσι ο δίσκος φιλοξενεί, ούτε λίγο ούτε πολύ, 43 συνολικά τραγούδια με μέση διάρκεια ένα λεπτό το καθένα!

Ο Τάσος Καρακατσάνης έχει ενορχηστρώσει με γνώση και αφαιρετική διάθεση το υπέροχο αυτό υλικό καταφεύγοντας στη λιτή οργανική συνοδεία ουσιαστικά ενός πιάνου (που παίζει φυσικά ο ίδιος) και περιστασιακά μιας κιθάρας, ενός λαούτου κι ενός μαντολίνου. Η Στέλλα Κυπραίου παίζει κιθάρα και λαούτο και η Βιβή Γκέκα μαντολίνο. Τα τραγούδια ερμηνεύουν με τρυφερή και απόλυτα εκφραστική προσήλωση η Μαρία Δημητριάδη, ο Γιάννης Κούτρας, η Κατερίνα Γιαμαλή και ο Γιώργος Μιχαλισλής.

Φίλε μου Νίκο...

Γιορτή του Αγίου Νικολάου σήμερα, γιορτή αγαπημένων φίλων, ανάμεσά τους κι ενός αδελφικού μου φίλου εκεί στα πάτρια. Γιορτή βεβαίως και αμέτρητων ανθρώπων της μουσικής τέχνης, ζώντων ή τεθνεώτων. Θυμίζω μερικούς: Νικόλαος Μάντζαρος, Νίκος Σκαλκώτας, Νίκος Γούναρης, Νίκος Μαμαγκάκης, Νίκος Ξυλούρης, Νίκος Χουλιαράς, Νίκος Παπάζογλου, Νίκος Ξυδάκης, Νίκος Πορτοκάλογλου, Νίκος Αντύπας, Νίκος Κυπουργός, Νίκος Λαβράνος, Νίκος Ιγνατιάδης, Νίκος Δανίκας, Νίκος Καλλίτσης, Νίκος Ανδρουλάκης, Νίκος Γρηγοριάδης, Νίκος Πλατύραχος... Ξεχνάω πολλούς ακόμη. Όχι όμως έναν που τον μνημονεύω ξεχωριστά: Νίκος Γκάτσος! Ο μέγας ποιητής του ελληνικού τραγουδιού.

Και φυσικά το τραγούδι μας είναι πλημμυρισμένο από δεκάδες όμορφες μελωδίες γραμμένες για κάποιο Νίκο, είτε διάσημο σαν τον Νίκο Γκάτσο, τον Νίκο Πλουμπίδη ή ακόμη και τον Νίκο Κοεμτζή, είτε και για άσημους καθημερινούς ανθρώπους. Η αναζήτηση τέτοιων τραγουδιών μέσα στο πέλαγος του ελληνικού τραγουδιού δεν είναι εύκολη κι ούτε μπορεί να διεκπεραιωθεί εξαντλητικά, αλλά σίγουρα στο μυαλό του καθενός έρχονται εύκολα κάποιες χαρακτηριστικές στιγμές, όπως το "Μακρύ ζεϊμπέκικο για το Νίκο" του Διονύση Σαββόπουλου, ή ο "Νικόλας ο ψαράς" του Γιώργου Μητσάκη" ή το "Νικολή Νικολή" του Γιώργου Κατσαρού και βεβαίως το τρυφερό "Γράμμα στον κύριο Νίκο Γκάτσο" του Γιώργου Ανδρέου.

Σας δίνω λοιπόν σήμερα μια μικρή ανθολογία τραγουδιών που μιλούν για κάποιο Νίκο, τραγουδιών που απλώνονται σε όλα τα πεδία και είναι γραμμένα από πολλούς και συχνά εντελώς ετερόκλητους δημιουργούς αποκλείοντας βέβαια την κατηγορία της "άλλης όχθης", δηλαδή του αγοραίου τραγουδιού της νύχτας και της μεγάλης πίστας. Με χρονολογική κατάταξη θα βρείτε συνολικά είκοσι τραγούδια που ξεκινούν από το 1962 με το χαριτωμένο "Νικολάκη το τζιτζίκι" του Απόστολου Καλδάρα ερμηνευμένο από την παιδική ακόμη φωνούλα του Νίκου Νομικού μέχρι το 2016 με την όμορφη μπαλάντα του "Νίκου" από τον νεαρό τραγουδοποιό και φίλο μου Αλέξη Γούδα.

Η συλλογή αφιερώνεται σ' έναν αδικοχαμένο Νίκο, οικείο και αγαπημένο πρόσωπο που έδωσε αιφνιδιαστικά τέλος στη σύντομη ζωή του, μόλις στα 32 του χρόνια. Πάνε οκτώ χρόνια από τότε, αλλά η μνήμη του ακόμη πονάει βαθιά...

Γιώργος Ζαμπέτας: Η κόρη μου η σοσιαλίστρια (1966/1997)

Όσοι αγαπούν τον παλιό ελληνικό κινηματογράφο θα έχουν έντονα το μυαλό τους εκείνη την πολύ γνώριμη κι αγαπημένη φιγούρα που εμφανιζόταν σε πάμπολλες ταινίες στα χρόνια του '60 άλλοτε ως μπουζουξής και άλλοτε ως οιστρηλατημένος διασκεδαστής ή ακόμη και ως ...ηθοποιός! Και βέβαια μιλώ για τον αμίμητο Γιώργο Ζαμπέτα που σχεδόν όλα τα τραγούδια του εκείνο τον καιρό τα έγραφε για κάποια ταινία, πριν καταφέρει να πείσει για το ...ταλέντο του τους μεγάλους τραγουδιστές, για ν' αρχίσουν να ερμηνεύουν δικά του τραγούδια και να πάψει επιτέλους ο ίδιος να κινείται στη σκιά των καταξιωμένων συνθετών της εποχής (Θεοδωράκης, Χατζιδάκις, Πλέσσας, Ξαρχάκος κλπ). 

Φαίνεται μάλιστα πως ούτε οι δισκογραφικές εταιρείες ήταν και τόσο φιλικές μαζί του, αφού, παρά την πυκνότατη παρουσία του στην μεγάλη οθόνη, το μόνο δισκογραφημένο του soundtrack νομίζω πως είναι αυτό που έγραψε για τη ταινία του Αλέκου Σακελλάριου "Η κόρη μου η σοσιαλίστρια", παραγωγής 1966, με πρωταγωνιστές τους εθνικούς μας σταρ Αλίκη Βουγιουκλάκη και Δημήτρη Παπαμιχαήλ στο απόγειο της δημοτικότητάς τους, πλαισιωμένους μάλιστα από ένα πλούσιο επιτελείο εκλεκτών ηθοποιών, όπως ο Λάμπρος Κωνσταντάρας, ο Σταύρος Ξενίδης, ο Χρόνης Εξαρχάκος, ο Πέτρος Λοχαΐτης, ο Ντίνος Καρύδης, ο Νικήτας Πλατής και ο Νίκος Τσούκας. 

Αναμφίβολα πάντως αυτή είναι και η κορυφαία κινηματογραφική δουλειά του μεγάλου λαϊκού συνθέτη και μπουζουξή, πλημμυρισμένη από όμορφα τραγούδια που γνώρισαν τεράστια επιτυχία στην εποχή τους, όλα σε στίχους του Αλέκου Σακελλάριου κι ερμηνεία από τους δυο πρωταγωνιστές. Θυμίζω τους τίτλους τους: Σήκω χόρεψε συρτάκι, Δημήτρη μου Δημήτρη μου, Η Κυριακή, Το περιστέρι, Το χαμόγελο, Είναι το στρώμα μου μονό. Καταιγιστικοί ρυθμοί, δυνατά ζεϊμπέκικα και χασάπικα και πάνω απ' όλα το κλασικό "συρτάκι" που τότε χάλαγε κόσμο, το συρτάκι του Ζαμπέτα που συναγωνίζονταν ισότιμα ακόμη και τον διάσημο "Ζορμπά"! Μαζί με τα τραγούδια περιλαμβάνονται και κάμποσα ορχηστρικά μέρη είτε με πρωτότυπα θέματα είτε ως παραλλαγές πάνω στις μελωδίες των τραγουδιών. Και φυσικά το μπουζούκι του Ζαμπέτα είναι ο απόλυτος πρωταγωνιστής!

Σημειώνω ότι την πρώτη ολοκληρωμένη έκδοση αυτού του απολαυστικού υλικού ως συγκροτημένου soundtrack με 13 μέρη επιμελήθηκε το 1997 ο Μάκης Δελαπόρτας, αν και για κάποιο λόγο στην επανέκδοσή του το 2006 το υλικό περιορίστηκε σε 10 μέρη παραλείποντας κάποια οργανικά θέματα.

Γεράσιμος Λαβράνος, Αλίκη Βουγιουκλάκη: Η σοφερίνα (1964/2006)

Μία από τις πιο πετυχημένες, εμπορικά και καλλιτεχνικά, ταινίες της Αλίκης Βουγιουκλάκη από τη γόνιμη συνεργασία της με τον σκηνοθέτη και σεναριογράφο Αλέκο Σακελλάριο ήταν η "Σοφερίνα", παραγωγής 1964 πάνω σε σενάριο ειδικά προσαρμοσμένο από το ομώνυμο θεατρικό έργο του Γεώργιου Ρούσου, με μια μεγάλη ομάδα σπουδαίων ηθοποιών δίπλα της, όπως ο Αλέκος Αλεξανδράκης, η Μάρω Κοντού, ο Γιώργος Κωνσταντίνου, ο Γιώργος Πάντζας, ο Βασίλης Αυλωνίτης και ο Διονύσης Παπαγιαννόπουλος. Η ταινία έκοψε 512.565 εισιτήρια στην πρώτη της προβολή και κατέλαβε την 4η θέση της χρονιάς.

Πέρα από τη χυμώδη παρουσία της πρωταγωνίστριας και τις πολλές χαριτωμένες σκηνές, όπως εκείνες στο δικαστήριο με τον αλλήθωρο Αυλωνίτη ή στο κρατητήριο της αστυνομίας, όπου ο Γιώργος Ζαμπέτας υποδύεται το ρόλο του Μήτσου παίζοντας μπαγλαμαδάκι, η ταινία διαθέτει και πλούσια μουσική επένδυση με πολλά οργανικά θέματα που υπογραμμίζουν περίτεχνα τη δράση, αλλά και ωραία τραγούδια. Την υπογράφει ο Γεράσιμος Λαβράνος, ένας αξιόλογος μουσικός της τζαζ κυρίως μουσικής που ήδη είχε αρχίσει από το ξεκίνημα της δεκαετίας του '60 να χτίζει και μια σοβαρή καριέρα κινηματογραφικού συνθέτη έχοντας κιόλας πίσω του κάμποσες μουσικές επενδύσεις (Ζητείται ψεύτης, Ο σκληρός άντρας, Ο καλός μας άγγελος, Ο ατσίδας, Ο Δήμος απ' τα Τρίκαλα, Ο Θόδωρος και το δίκαννο, Ο φίλος μου ο Λευτεράκης).

Εδώ ο Λαβράνος μας δείχνει την ικανότητά του να ενσωματώνει μοντέρνους και λάτιν ρυθμούς (μπόσα νόβα, τουίστ, χάλι γκάλι κ.ά.) μαζί με λαϊκά θέματα με απόλυτα φυσιολογικό τρόπο. Τα τρία τραγούδια της ταινίας (Το φεγγαράκι, Το τιμόνι, Χάλι γκάλι) ακολουθούν ακριβώς αυτή τη λογική. Φυσικά έχουν στίχους του Αλέκου Σακελλάριου και τα ερμηνεύει η Αλίκη Βουγιουκλάκη συνοδευόμενη από το δημοφιλές σχήμα της εποχής Τρίο Ατενέ. 

Επισημαίνω ότι το μουσικό υλικό της ταινίας είχε κυκλοφορήσει το 1965 σε δυο δισκάκια 45 στροφών και κατά κάποιο τρόπο αποτελεί το μοναδικό soundtrack του συνθέτη που εκδόθηκε σε δίσκο την εποχή του, πολύ πριν αρχίσει ο Μάκης Δελαπόρτας να συλλέγει και να εκδίδει πολλά από τα ανέκδοτα soundtrack του παλιού ελληνικού κινηματογράφου.

Αλίκη Βουγιουκλάκη, Δημήτρης Παπαμιχαήλ: Αλίκη μου, Δημήτρη μου (1993)

Από την εποχή που η Αλίκη Βουγιουκλάκη συνδέθηκε καλλιτεχνικά και προσωπικά με τον Δημήτρη Παπαμιχαήλ, κάπου στο γύρισμα της δεκαετίας του '50 προς την επόμενη και πιο λαμπρή δεκαετία της μυθικής τους κινηματογραφικής καριέρας, καταγράφονται και δεκάδες λαοφιλή τραγούδια που ερμήνευαν και οι δύο, κυρίως όμως η Αλίκη, στις ταινίες τους και μάλιστα τραγούδια με βαριές υπογραφές, όπως αυτή του Μάνου Χατζιδάκι, για τον οποίο θα λέγαμε ότι, αν η επίσημη μούσα του εκείνο τον καιρό ήταν η Νάνα Μούσχουρη, η κινηματογραφική του μούσα ασφαλώς ήταν η Αλίκη, έστω κι αν ο μεγάλος συνθέτης δε δίσταζε να χαρακτηρίζει πάντα με υποτιμητικά λόγια αυτή την πλευρά του έργου του.

Από την πληθώρα λοιπόν αυτών των κινηματογραφικών τραγουδιών του αγαπημένου ζευγαριού της μεγάλης οθόνης, πολλά από τα οποία είχαν κυκλοφορήσει εκείνη την εποχή σε δίσκους 45 στροφών, το 1993 ο μεθοδικός παραγωγός και ηθοποιός Μάκης Δελαπόρτας συγκέντρωσε 26 χαρακτηριστικές στιγμές που εκδόθηκαν από την ΕΜΙ σε διπλό δίσκο βινυλίου και μονό ψηφιακό δίσκο συνολικής διάρκειας 73 λεπτών. Πρόκειται για ένα χορταστικό λεύκωμα που καλύπτει με μεγάλη πληρότητα την περίοδο 1963-1970, την εποχή δηλαδή της απόλυτης κυριαρχίας του ζευγαριού στο κινηματογραφικό στερέωμα. Τα τραγούδια υπογράφονται από τους Μάνο Χατζιδάκι, Σταύρο Ξαρχάκο, Μάνο Λοΐζο, Γιώργο Ζαμπέτα, Δήμο Μούτση και Γεράσιμο Λαβράνο και προέρχονται από τις ταινίες: "Χτυποκάρδια στο θρανίο" (1963), "Η σοφερίνα" (1964), "Μοντέρνα Σταχτοπούτα" (1965), "Η κόρη μου η σοσιαλίστρια" (1966), "Δημήτρη μου, Δημήτρη μου" (1967), "Το λεβεντόπαιδο" (1969), "Η νεράιδα και το παλικάρι" (1969), "Ένα αστείο κορίτσι" (1970).

Ανεξάρτητα από τις εύλογες επιφυλάξεις για τις φωνητικές αρετές των δύο καλλιτεχνών και ιδιαίτερα της Αλίκης, το βέβαιο είναι ότι από καθαρής μουσικής απόψεως πολλά από αυτά τα τραγούδια διαθέτουν υπέροχες μελωδίες κι αυτό μπορεί κανείς εύκολα να το διαπιστώσει από τις διάφορες οργανικές τους παραλλαγές που ακούγονταν στις ταινίες. 

Ο Νίκος Ξανθόπουλος τραγουδάει Απόστολο Καλδάρα

Ο Νίκος Ξανθόπουλος (γενν. 1934) άφησε βαθύ αποτύπωμα στην καλλιτεχνική ζωή του τόπου ως ηθοποιός και τραγουδιστής, με έντονη παρουσία και δραστηριότητα κυρίως κατά τη δεκαετία του '60. Σπούδασε στη Σχολή του Εθνικού Θεάτρου και στο ξεκίνημα της καριέρας του θεατρικός ήταν ο προσανατολισμός του, πριν τον κερδίσει ο κινηματογράφος. Παρόλο που έχει μείνει εμβληματική η παρουσία του στις περίφημες μελό ταινίες του Απόστολου Τεγόπουλου με συμπρωταγωνίστρια συνήθως τη Μάρθα Βούρτση, οι πρώτες του κινηματογραφικές συμμετοχές καταγράφονται σε κωμικούς ρόλους (Το εισπρακτοράκι, Πώς περνούν οι παντρεμένοι, Ο Μήτρος κι ο Μητρούσης). 

Όταν λοιπόν άρχισε να χτίζει τον προσωπικό του μύθο ως "παιδί του λαού", προέκυψε και η ανάγκη να γίνει και τραγουδιστής για τις απαιτήσεις κάποιων ρόλων του με την καθοδήγηση κυρίως του μεγάλου λαϊκού συνθέτη Απόστολου Καλδάρα, του οποίου πολλά τραγούδια γράφτηκαν εκείνη την εποχή ακριβώς για τις ταινίες αυτές, μέσα από τις οποίες άλλωστε ήταν ευκολότερο να περάσουν στο ευρύ κοινό που τότε κατέκλυζε τις κινηματογραφικές αίθουσες. Έτσι ο Νίκος Ξανθόπουλος εδραιώθηκε σ' αυτό το διπλό ρόλο, του λαϊκού κινηματογραφικού ήρωα και του τραγουδιστή. Μάλιστα από τις αρχές της επόμενης δεκαετίας, όταν πια ο μύθος του άρχισε να ξεθωριάζει και ο κινηματογράφος αυτού του είδους να παρακμάζει, ο ίδιος συνέχισε πλέον ως κανονικός τραγουδιστής ηχογραφώντας αρκετούς δίσκους με λαϊκά τραγούδια.

Το 1996 από την Polydor κυκλοφόρησε ένα συγκεντρωτικό άλμπουμ με 18 τραγούδια που αποτυπώνουν ολοκληρωμένα τη σημαντική κινηματογραφική συνεργασία του Απόστολου Καλδάρα με τον Νίκο Ξανθόπουλο κατά την περίοδο 1963-1968. Πρόκειται για έξι ταινίες, όλες σκηνοθετημένες από τον μετρ του είδους Απόστολο Τεγόπουλο, δηλαδή: Σ' αγάπησα και πόνεσα (1963), Είμαι μια δυστυχισμένη (1964), Καρδιά μου πάψε να πονάς (1965), Απόκληροι της κοινωνίας (1965), Κάποτε κλαίνε κι οι δυνατοί (1967), Ξεριζωμένη γενιά (1968). Περιλαμβάνονται επίσης και μερικά τραγούδια που κυκλοφόρησαν μόνο στις 45 στροφές. Τα περισσότερα έχουν στίχους της Ευτυχίας Παπαγιαννοπούλου, αλλά και του ίδιου του συνθέτη. Ιδού μερικά από τα γνωστότερα: Πετραδάκι πετραδάκι, Στ' Αποστόλη το κουτούκι, Τώρα κλαις γιατί κλαις, Αφού αμαρτήσανε τα δυο σου χείλια, Ρίξτε στο γυαλί φαρμάκι, Μην κάνεις όνειρα τρελά, Πλάι μου στάσου, Ποιος θα με πληροφορήσει... Όλα κλασικά!

Αξιοσημείωτο πάντως είναι ότι, παρόλο που τα περισσότερα από αυτά τα τραγούδια γράφτηκαν αρχικά για άλλους τραγουδιστές και μάλιστα κορυφαίους του λαϊκού χώρου, όπως ο Στέλιος Καζαντζίδης, ο Γρηγόρης Μπιθικώτσης, ο Μανώλης Αγγελόπουλος, ο Μιχάλης Μενιδιάτης, ο Σταμάτης Κόκοτας και άλλοι, και παρόλο που η φωνητική επάρκεια του Νίκου Ξανθόπουλου σε σχέση με τα μεγάλα αυτά ονόματα είναι αρκετά συζητήσιμη, έγιναν τεράστιες λαϊκές επιτυχίες χάρις στη δική του εκτέλεση κι αυτό φυσικά οφείλεται στη δύναμη της κινηματογραφικής εικόνας.