Βαγγέλης Παπαθανασίου: The Best of Vangelis (1979)

Η διεθνής καταξίωση του Βαγγέλη Παπαθανασίου ήρθε κυρίως από τη συστηματική του ενασχόληση με το πεδίο της ηλεκτρονικής μουσικής, της οποίας ασφαλώς αποτελεί πρωτοποριακή μορφή σε πανευρωπαϊκό επίπεδο μέσα από μια σειρά πολύ επιτυχημένων άλμπουμ που εξέδωσε κατά τη δεκαετία του '70 συνεργαζόμενος με τη δισκογραφική εταιρεία RCA. Πρόκειται για τέσσερα συνολικά άλμπουμ που κυκλοφόρησαν στο διάστημα 1975-1978, δηλαδή: “Heaven and Hell” (1975), “Albedo 0.39” (1976), “Spiral” (1977) και “Beaubourg” (1978).

Το 1979 λοιπόν η συγκεκριμένη δισκογραφική εταιρεία, θέλοντας να τιμήσει τον συνθέτη για τη γόνιμη αυτή συνεργασία, εξέδωσε ένα αφιερωματικό άλμπουμ με τον τυπικό τίτλο The Best of Vangelis. Το άλμπουμ περιλαμβάνει οκτώ συνολικά θέματα του συνθέτη επιλεγμένα από τους τέσσερις δίσκους που προαναφέραμε. Ξεχωρίζουν ασφαλώς τα δημοσφιλέστατα “Pulstar” και “Spiral” που αποτελούν από τις πλέον αναγνωρίσιμες ηλεκτρονικές συνθέσεις του Βαγγέλη Παπαθανασίου, αν και προξενεί εντύπωση που απουσιάζει το εμβληματικό “Alpha” από το άλμπουμ “Albedo 0.39” που είδαμε χθες.

Όλα τα κομμάτια τα ερμηνεύει ο ίδιος ο συνθέτης με το μεγάλο συνθεσάιζερ που διέθετε στο προσωπικό του στούντιο στο Λονδίνο, τα περίφημα Nemo Studios. Το τελευταίο κομμάτι της ανθολογίας με τίτλο “So Long Ago, So Clear” (παρμένο από το άλμπουμ “Heaven and Hell”) είναι φωνητικό και το ερμηνεύει ο διάσημος Βρετανός ροκ τραγουδοποιός Jon Anderson, με τον οποίο ο Παπαθανασίου είχε μακροχρόνια συνεργασία.

Βαγγέλης Παπαθανασίου: Albedo 0.39 (1976)

Η δεκαετία του '70 στάθηκε η απαρχή της διεθνούς αναγνώρισης του Βαγγέλη Παπαθανασίου, ο οποίος εγκατεστημένος πλέον μόνιμα στο εξωτερικό - αρχικά στο Παρίσι και στη συνέχεια στο Λονδίνο - στράφηκε δυναμικά στο πεδίο της ηλεκτρονικής μουσικής και κατάφερε να γίνει ένας από τους πλέον έγκυρους και ταυτισμένους με τον ηλεκτρονικό ήχο μουσικούς με μια σειρά ηχογραφήσεων που έγιναν πολύ ευνοϊκά δεκτές από το κοινό. Το 1975 λοιπόν, εγκατεστημένος πλέον μόνιμα στο Λονδίνο, παρουσίασε το ορχηστρικό άλμπουμ “Heaven and Hell”, με το οποίο φανέρωσε ευθέως τη διάθεσή του για τον ήχο του συνθεσάιζερ υπό την απόλυτη προσωπική του ευθύνη. 

Το άλμπουμ ωστόσο που είχε τη μεγαλύτερη απήχηση στην εποχή του ήταν το δεύτερο κατά σειρά που ηχογράφησε για την RCA, το περίφημο Albedo 0.39, που εκδόθηκε το 1976 και αποτελεί πλέον δίσκο αναφοράς για το χώρο της ηλεκτρονικής μουσικής. Ο δίσκος είναι πλημμυρισμένος με εντυπωσιακά ηχοχρώματα και πολυακουσμένα ορχηστρικά θέματα, όπως τα: “Pulstar”, “Alpha” και “Nucleogenesis”. Τα περισσότερα αγαπήθηκαν πολύ ακόμη και στην ανεξοικείωτη με τέτοιους ήχους Ελλάδα, ενώ συχνά χρησιμοποιήθηκαν και ως μουσικά θέματα τηλεοπτικών και δημοσιογραφικών εκπομπών σε όλο τον πλανήτη! 

Ο συνθέτης κατάφερε να χτίσει έναν προσωπικό μουσικό κώδικα βασισμένο σε ένα είδος συμφωνικής ηλεκτρονικής γραφής που δεν μπορούσε να γνωρίσει σύνορα και είχε διείσδυση σε κόσμους εντελώς ετερόκλητους. Ο ίδιος είχε την απόλυτη ευθύνη του ήχου του, αφού μέσω του συνθεσάιζερ μπορούσε να παράγει κάθε μορφής ηχόχρωμα, χωρίς να χρειάζεται αυθεντικά μουσικά όργανα. Στο ομώνυμο μάλιστα κομμάτι χρησιμοποιεί και ηχητικά αποσπάσματα από συνομιλίες των αστροναυτών κατά την προσελήνωση της σεληνακάτου Eagle από την ιστορική διαστημική πτήση του Apollo11 το καλοκαίρι του 1969 εγκαινιάζοντας έτσι μια μακρά συνεργασία με τoν αμερικανικό διαστημικό οργανισμό της NASA!

Βαγγέλης Παπαθανασίου: Amore (1973/2015)

Σήμερα είναι η επέτειος της γέννησης ενός σημαντικού Έλληνα μουσικού με παγκόσμια ακτινοβολία. Σαν σήμερα λοιπόν, στις 29 Μαρτίου 1943, γεννήθηκε στην Αγριά Βόλου ο Βαγγέλης Παπαθανασίου (1943-2022), ο οποίος ξεκίνησε την εμπλοκή του στα μουσικά μας πράγματα από τις αρχές της δεκαετίας του '60 στο χώρο της ποπ μουσικής και διέγραψε μια λαμπρή πρώτη περίοδο με τα ροκ συγκροτήματα Forminx και Aphrodite's Child. Το άλμπουμ "666" (1971) υπήρξε οριακό στην καριέρα του, γιατί στάθηκε το τέλος της ελληνικής του περιόδου και συγχρόνως το διαβατήριο για την προσωπική του πλέον διεθνή καριέρα που κράτησε σχεδόν πέντε δεκαετίες και τον ανέδειξε στις πλέον αναγνωρίσιμες μουσικές προσωπικότητες των τελευταίων δεκαετιών παγκοσμίως, ενώ η λαμπρή αυτή διαδρομή επισφραγίστηκε και με το όσκαρ μουσικής που του απονεμήθηκε το 1981 για το soundtrack της ταινίας "Chariots of Fire".

Σ' αυτό λοιπόν το κομμάτι της καριέρας του Βαγγέλη Παπαθανασίου, γνωστού στο διεθνές κοινό με το καλλιτεχνικό ψευδώνυμο Vangelis, θα σταθούμε στο μικρό μας αφιέρωμα που επικεντρώνεται στα πρώτα διεθνή του βήματα, όταν ακόμη ήταν εγκατεστημένος στο Παρίσι. Οι πρώτες του δουλειές είχαν σχέση με τον κινηματογράφο με μια σειρά soundtrack που παρουσίασε στο πρώτο μισό της δεκαετίας του '70. Η αρχή έγινε το 1970 με τη μουσική της ταινίας "Sex Power", για να ακολουθήσει η μουσική για το ντοκιμαντέρ "Salut, Jerusalem" (1972) και την επόμενη χρονιά το soundtrack για την ταινία "Αmore".

Θα σταθούμε λοιπόν σήμερα σ' αυτό το μάλλον άγνωστο soundtrack του 1973 που γράφτηκε για την ξεχασμένη ταινία "Amore" του ρουμανογάλλου σκηνοθέτη Henry Chapier, η οποία προβλήθηκε για πρώτη φορά στη Γαλλία στις 30 Ιανουαρίου 1974 με πρωταγωνιστές τη Sonia Petrovna (ηθοποιό του Βισκόντι) και τον Julian Negulesco. Το θέμα της ταινίας ήταν μια ερωτική ιστορία με φόντο τη Βενετία. Η ταινία δε γνώρισε καμία εμπορική απήχηση και γιαυτό γρήγορα ξεχάστηκε.

O συνθέτης έγραψε μια ατμοσφαιρική οργανική σουίτα που εκτελείται από τον ίδιο με συνθεσάιζερ και κρουστά σε συνεργασία με τον Γάλλο μουσικό Laurent de Gasperis που παίζει φλάουτο με ράμφος, μαντολίνο και κρουστά. Δυστυχώς η ενδιαφέρουσα αυτή δουλειά είχε την τύχη της ταινίας και ξεχάστηκε εντελώς, ώσπου το 2015 η γαλλική δισκογραφική εταιρεία Monster Melodies Records (Recordisc) αποφάσισε να την εκδώσει σε βινύλιο και σε περιορισμένα αντίτυπα που καθιστούν το δίσκο δυσεύρετο πλέον.

Χρήστος Λεοντής: Τραγούδια από τις 45 στροφές (1963-1967)

Ολοκληρώνουμε την παρουσίαση της δισκογραφημένης δουλειάς του Χρήστου Λεοντή επιστρέφοντας στο πρώτο του ξεκίνημα, κάπου στις αρχές της δεκαετίας του '60, για να ξαναδούμε ολοκληρωμένα τα πρώτα τραγούδια του που ηχογράφησε για δίσκους 45 στροφών. 

Θυμίζω ότι ο σπουδαίος συνθέτης έκανε την πρώτη του εμφάνιση στο ελληνικό τραγούδι με την ιστορική συναυλία που οργάνωσε ο Σύλλογος Φίλων Ελληνικής Μουσικής στις 11 Μαρτίου 1963 στο θέατρο Ακροπόλ. Δίπλα του είχε τον συνοδοιπόρο του Μάνο Λοΐζο στο δικό του επίσης πρωτοφανέρωμα. Το καλοκαίρι της ίδιας χρονιάς οι δυο συνθέτες ξαναβρέθηκαν μαζί στην περίφημη μουσικοθεατρική παράσταση «Μαγική πόλις» του Μάνου Χατζιδάκι και του Μίκη Θεοδωράκη παρουσιάζοντας δικά τους τραγούδια στο διάλειμμα ανάμεσα στα δύο μέρη της παράστασης.

Οι πρώτες ηχογραφήσεις του Χρήστου Λεοντή πραγματοποιήθηκαν εκείνη τη χρονιά (1963) με δύο δισκάκια 45 στροφών που ερμήνευσε η Έφη Παναγιώτου. Πρώτο απ' όλα ηχογραφήθηκε το ιστορικό τραγούδι "Το σπίτι γέμισε με λύπη" (ή "Ρημαγμένοι κήποι"), ένα τραγούδι που γνώρισε αρκετές μεταγενέστερες επανεκτελέσεις (Κώστας Χατζής, Δήμητρα Γαλάνη κ.ά.). Την επόμενη χρονιά ο συνθέτης μας έδωσε τον σημαντικό κύκλο τραγουδιών Καταχνιά με ερμηνευτές τον Στέλιο Καζαντζίδη και τη Μαρινέλλα αποκαλύπτοντας ένα γνήσιο λαϊκό πρόσωπο, το οποίο για τα επόμενα δυο τρία χρόνια θα χαρακτήριζε τις συνθέσεις του, είτε για τις 45 στροφές με βασικό ερμηνευτή τον Βαγγέλη Περπινιάδη, με τον οποίο ηχογράφησε έξι τραγούδια (τρία 45άρια), είτε για τον δεύτερο προσωπικό του δίσκο με τίτλο Ανάσταση ονείρων που κυκλοφόρησε το 1966. Η πορεία του συνεχίστηκε απρόσκοπτα ως το 1967 που επιβλήθηκε το δικτατορικό καθεστώς και ο ίδιος βρέθηκε για ένα διάστημα στο περιθώριο. Πρόλαβε ωστόσο κατά τη διετία 1966-1967 να μας δώσει μερικά ακόμη τραγούδια με τις νεοκυματικές ερμηνεύτριες Αλέκα Μαβίλη και Καίτη Χωματά.

Έχω συγκεντρώσει λοιπόν δεκαέξι συνολικά τραγούδια του Χρήστου Λεοντή από οκτώ δισκάκια 45 στροφών που εκδόθηκαν κατά το διάστημα 1963-1967, τα οποία ταξινόμησα χρονολογικά και κατά ζεύγη, όπως ακριβώς κυκλοφόρησαν. Οι στίχοι των τραγουδιών υπογράφονται από τον ποιητή Νικηφόρο Βρεττάκο και τους στιχουργούς Μάνο Ελευθερίου, Κώστα Βίρβο, Λευτέρη Παπαδόπουλο, Γιώργο Οικονομίδη, Ζωή Μάναρη, Μιχάλη Παπανικολάου, Γιάννη Κακουλίδη και Χρήστο Αντωνιάδη. Τραγουδούν: Έφη Παναγιώτου, Βαγγέλης Περπινιάδης, Γιάννης Γράψας, Αλέκα Μαβίλη και Καίτη Χωματά.

Χρήστος Λεοντής: Μαντζουράνα στο κατώφλι (1980)

Ο Χρήστος Λεοντής έχει αφιερώσει το μεγαλύτερο μέρος του συνθετικού του έργου στο θέατρο, αρχαίο και νεότερο, συνεργαζόμενος ιδιαίτερα με το Θέατρο Τέχνης του Κάρολου Κουν. Παρόλο που οι θεατρικές του μουσικές αριθμούν κάμποσες δεκάδες, στη δισκογραφία έχουν περάσει ελάχιστες, λόγω της απροθυμίας του ίδιου του συνθέτη να καταπιαστεί με τη δισκογράφηση του μεγάλου του έργου.

Ο δίσκος Μαντζουράνα στο κατώφλι είναι από τους λίγους αυτής της κατηγορίας. Κυκλοφόρησε το 1980, σε μια οριακή χρονική στιγμή για την πορεία του δημιουργού στο χώρο του ελληνικού τραγουδιού. Είχαν ήδη μεσολαβήσει πέντε χρόνια από την τελευταία του δισκογραφική κατάθεση (Καπνισμένο Τσουκάλι, 1975), ενώ στη συνέχεια θ' ακολουθήσει μακροχρόνια σιωπή, μέχρι το 1994, όταν θα επανέλθει προσωρινά με το δίσκο Πυγολαμπίδες.

Ο δίσκος περιλαμβάνει τα τραγούδια που έγραψε ο συνθέτης για την ομώνυμη παράσταση του Θεάτρου Τέχνης που ανέβηκε τη σεζόν 1979-1980 με τον πλήρη τίτλο: Μαντζουράνα στο κατώφλι, γάιδαρος στα κεραμίδια! Ο τίτλος αποτελεί μικρή παραλλαγή της παροιμίας "μαντζουράνα στο κατώι, γάιδαρος στα κεραμίδια" που θέλει να δηλώσει τον παραλογισμό μιας κατάστασης. Αυτόν τον παραλογισμό της νεοελληνικής πραγματικότητας άλλωστε προσπαθεί να αποδώσει και η λαϊκή αυτή επιθεώρηση που σφύζει από πολιτικές αναφορές πλημμυρισμένες με ευρηματικά χιουμοριστικά στιγμιότυπα. Το έργο έγραψε ο Γιώργος Αρμένης, ο οποίος υπογράφει επίσης και τους στίχους των τραγουδιών που διακρίνονται από μια επιτηδευμένη απλοϊκότητα, απαραίτητη για τις ανάγκες και τους στόχους της παράστασης. 

Ο συνθέτης έγραψε δώδεκα τραγούδια λαϊκού ύφους με αναφορές στους ήχους της παράδοσης, όπως το αξεπέραστης ομορφιάς "Ξενιτεμένο μου πουλί", το οποίο έκτοτε έχει γνωρίσει αρκετές νεότερες επανεκτελέσεις με πιο γνωστή αυτή με τη φωνή της Maria del Mar Bonet. Ξεχωρίζει επίσης η τρυφερή μπαλάντα "Έμεινε τ' ονειρο ορφανό", χαρακτηριστική της μελωδικής φλέβας του συνθετη. Άξιοι ερμηνευτές των τραγουδιών ο Γιώργος Μεράντζας, ο συγκλονιστικός Γιώργος Μπαγιώκης και η Σοφία Βόσσου σε πρώτη δισκογραφική εμφάνιση. Το εξώφυλλο σχεδίασε ο Γιώργος Αρμένης.

Χρήστος Λεοντής: Καντάτα Ελευθερίας (1999)

Μια δεύτερη, εξαιρετικά σημαντική δισκογραφική έκδοση με την ίδια αφορμή, όπως η έκδοση της χθεσινής μας παρουσίασης, κυκλοφόρησε το 1999 και μάλιστα με τη χορηγεία της Βουλής των Ελλήνων με τίτλο: Καντάτα Ελευθερίας. Το μουσικό υλικό της έκδοσης υπογράφεται από τον σπουδαίο συνθέτη Χρήστο Λεοντή και βασίζεται σε εμβληματικά κείμενα τριών μεγάλων ελληνικών φωνών που διακρίθηκαν για τον άδολο πατριωτισμό τους, μιας προεπαναστατικής, του Ρήγα Φεραίου (1757-1798), μιας επαναστατικής, του εθνικού μας ποιητή Διονυσίου Σολωμού (1798-1857), και μιας μετεπαναστατικής, του στρατηγού και αγωνιστή Γιάννη Μακρυγιάννη (1797-1864).

Ο Χρήστος Λεοντής είχε συλλάβει το μεγαλεπήβολο σχέδιο μιας μεγάλης εθνικής σύνθεσης ήδη από τα σκοτεινά χρόνια της χούντας των συνταγματαρχών. Μάλιστα το 1972 είχε παρουσιάσει μια πρώτη μορφή αυτής της ιδέας με το δίσκο Η Άννα Συνοδινού διαβάζει Ρήγα, Κάλβο, Σολωμό και Μακρυγιάννη, όπου βρίσκουμε πολλές από τις μελωδίες που σε νέα επεξεργασία ενσωματώθηκαν στην εμπλουτισμένη έκδοση του 1999, όπως ο "Θούριος" του Ρήγα ή το υπέροχο τραγούδι "Το χάραμε επήρα" από το πρώτο σχεδίασμα των "Ελεύθερων Πολιορκημένων" του Σολωμού. Σημειώνει σχετικά ο συνθέτης: “Η ιδέα της Καντάτας Ελευθερίας ξεκίνησε το 1970. Δύσκολη χρονιά για αναφορές σε έννοιες αυτής της μορφής. Οι μηχανισμοί του εσωτερικού κόσμου άρχισαν να ευαισθητοποιούνται μπροστά στην καθημερινή απαξία και χυδαιότητα των καιρών και την αυθαιρεσία, ενώ τα αισθήματα αναζητούσαν διεξόδους. Η καταφυγή, λοιπόν, σε έργα και πρόσωπα που θα βοηθούσαν και θα στήριζαν τέτοιες αξίες, ήταν για μένα μια ιδεώδης πηγή έμπνευσης και ενεργοποίησης του ψυχισμού μου. Έτσι οδηγήθηκα στο έργο του Ρήγα, του Σολωμού, του Μακρυγιάννη“.

Το έργο δομείται από εναλλασσόμενα αφηγηματικά και μελοποιημένα μέρη που αποδίδονται κυρίως από το χορωδιακό σχήμα Φίλοι Μοντέρνας Μουσικής υπό την καθοδήγηση του Δημήτρη Παπαδημητρίου, ενώ τα σόλο τραγουδιστικά μέρη αποδίδουν η Νένα Βενετσάνου, ο Δώρος Δημοσθένους, ο Χρήστος Σίκκης και ο συνθέτης. Τα αφηγηματικά μέρη διαβάζουν οι ηθοποιοί Χρήστος Τσάγκας και Ουρανία Μπασλή. Η οργανική συνοδεία αποτελούμενη από ακουστικά όργανα (φλογέρα, φλάουτο, λαούτο, φυσαρμόνικα, κιθάρα και πιάνο) αποδίδεται από την Ορχήστρα Σύγχρονης Μουσικής της ΕΡΤ. 

Η έκδοση κυκλοφόρησε ως συμβολή της εθνικής μας αντιπροσωπείας στη διπλή επέτειο των 200 χρόνων από το θάνατο του Ρήγα και τη γέννηση του Σολωμού. Πρόκειται για εξαιρετικά επιμελημένη έκδοση που περιλαμβάνει πλούσιο φωτογραφικό και πληροφοριακό υλικό με έγκυρα φιλολογικά κείμενα, καθώς και ηλεκτρονικό αρχείο με τις παρτιτούρες του έργου. Η έκδοση κυκλοφόρησε εκτός εμπορίου και διανεμήθηκε δωρεάν σε όλα τα ελληνικά σχολεία και σε άλλα δημόσια ιδρύματα.

Η Ελλάδα του Ρήγα (1998)

Με αφορμή τη σημερινή μεγάλη εθνική επέτειο θα ξεκινήσουμε ένα μικρό αφιέρωμα στην κορυφαία αυτή σελίδα της νεότερης ιστορίας μας επικεντρωμένο σε μουσικά έργα και εκδόσεις που περιέχουν υλικό εμπνευσμένο από την προετοιμασία του Μεγάλου Αγώνα, αλλά και από το ίδιο το συγκλονιστικό γεγονός της Επανάστασης.

Θα σταθούμε λοιπόν σήμερα σε μια άκρως ενδιαφέρουσα έκδοση της FM Records από τη σημαντική σειρά Αρχείο Ελληνικής Μουσικής που αποτελεί έναν μουσικό και ερευνητικό οργανισμό με αντικείμενο την ελληνική μουσική στα βάθη των αιώνων. Από τη σειρά αυτή λοιπόν κυκλοφόρησε το 1998 ο ψηφιακός δίσκος Η Ελλάδα του Ρήγα με το διευκρινιστικό υπότιτλο: Μια προσέγγιση στον Νεοελληνικό Διαφωτισμό. 

Ο δίσκος είναι αφιερωμένος στον μεγάλο αγωνιστή και ποιητή Ρήγα Φεραίο ή Βελεστινλή (1757-1798) κι εκδόθηκε με αφορμή τη συμπλήρωση 200 χρόνων από το μαρτυρικό του θάνατο στο Βελιγράδι από τις αυστριακές αρχές το 1798. Ο Ρήγας - παλιότερα θεωρούνταν εντελώς λανθασμένα ότι το πραγματικό του όνομα ήταν Αντώνιος Κυριαζής ή Κριεζής - αποτελεί προδρομική μορφή του απελευθερωτικού αγώνα του 1821 και βασικό εκπρόσωπο του Νεοελληνικού Διαφωτισμού - δίπλα στον Αδαμάντιο Κοραή - με ανυπολόγιστης σημασίας έργο που στόχευε στην πνευματική αφύπνιση των σκλαβωμένων Ελλήνων. Για το σκοπό αυτό συνέθεσε μια μεγάλη σειρά ποιητικών έργων, μεταξύ των οποίων ξεχωρίζει ασφαλώς ο εμβληματικός του Θούριος που γράφτηκε το 1897, λίγο δηλαδή πριν φύγει από τη ζωή. Στα σημαντικά του έργα ανήκει επίσης και η οραματική του Χάρτα της Ελλάδος, αλλά και εκλεκτά ξένα έργα που μετέφρασε ο ίδιος στα ελληνικά εμφορούμενος από τις επαναστατικές ιδέες της Γαλλικής Επανάστασης. Πάντως μοιάζει συμβολική η χρονική σύμπτωση του θανάτου του Ρήγα το 1798 με τη γέννηση την ίδια χρονιά του Διονυσίου Σολωμού, ο οποίος ήρθε κατά κάποιο τρόπο να παραλάβει την ποιητική-επαναστατική σκυτάλη από τον προκάτοχό του και να τη φτάσει στο υψηλότερο βάθρο με τον "Ύμνο εις την Ελευθερίαν" και τους "Ελεύθερους Πολιορκημένους".

Ο δίσκος Η Ελλάδα του Ρήγα είναι δομημένος σε τρεις ενότητες βασισμένες στο έργο του Ρήγα. Η πρώτη καλύπτεται με διάφορα "πατριωτικά" ποιήματα του ιδίου ή άλλων αγνώστων ποιητών που αποδίδονται σ' αυτόν, όπως: "Όλα τα έθνη πολεμούν" και "Ελληνική Μασσαλιώτις". Η δεύτερη ενότητα είναι αφιερωμένη στον "Θούριο" μέσα από τις ποικίλες παραλλαγές ή διασκευές του (συνολικά δώδεκα) που συναντιούνται σε διάφορα μέρη της Ελλάδας. Η τελευταία ενότητα είναι αφιερωμένη στο έργο "Σχολείον των ντελικάτων Εραστών" που γράφτηκε το 1790 και βασίζεται σε γαλλικά ερωτικά κείμενα που ανασκεύασε με το δικό του τρόπο ο Ρήγας.

Τη μουσικολογική έρευνα, τα κείμενα και την καλλιτεχνική διεύθυνση της έκδοσης επιμελήθηκε ο Γιώργος Κωνστάντζος σε συνεργασία με τον Χρόνη Αηδονίδη. Στην εκτέλεση των τραγουδιών συμμετέχει το Χορωδιακό Εργαστήρι Αθηνών υπό τη διεύθυνση του Σταύρου Μπερή. Τραγουδούν: Χρόνης Αηδονίδης, Κατερίνα Παπαδοπούλου, Χρυσόστομος Μητροπάνος, Κώστας Γεωργαλής, Βασίλης Μπαραμπούτης και Τάσος Αλούπης. Μεταξύ των εκλεκτών μουσικών βρίσκουμε και τα ονόματα των: Κυριάκου Γκουβέντα (βιολί), Κυριάκου Κωστούλα (κλαρίνο), Σωκράτη Σινόπουλου (πολίτικη λύρα) και Πέτρου Ταμπούρη (κανονάκι).

Σταμάτης Κόκοτας, αρ. 4 (1973)

Θα κλείσουμε τους λογαριασμούς μας με την προσωπική δισκογραφία του σπουδαίου ερμηνευτή Σταμάτη Κόκοτα με τον 4ο κατά σειρά δίσκο του που φέρει τον απλό τίτλο Σταμάτης Κόκοτας Νο. 4 κι εκδόθηκε από την Columbia το 1973, αφού το 1971 είχε μεσολαβήσει ο 3ος του δίσκος. Και είναι αξιοσημείωτο ότι είναι ο μοναδικός από τους πέντε αριθμημένους δίσκους του τραγουδιστή που δεν εκδόθηκε ποτέ σε ψηφιακή μορφή (αν και όλα τα τραγούδια τα βρίσκουμε σκόρπια σε διάφορες ψηφιακές συλλογές). Οι "αριθμημένοι" του δίσκοι φτάνουν ως τον αριθμό "5" με το δίσκο Εγώ κι ο έρωτας (1974), αλλά στο μεταξύ είχαν κυκλοφορήσει τρεις ακόμη προσωπικοί του δίσκοι χωρίς αρίθμηση (Ξαρχάκος+Κόκοτας, Δώδεκα φύλλα της καρδιάς, Παλιά μεράκια) που πάντως αξιώθηκαν ψηφιακής επανέκδοσης.

Ήταν η εποχή που είχε ήδη αρχίσει στη δισκογραφία να πρωταγωνιστεί ο τραγουδιστής-βεντέτα υποσκελίζοντας τους πραγματικούς δημιουργούς του τραγουδιού (συνθέτες και στιχουργούς), σε αντίθεση με ό,τι συνέβαινε την προηγούμενη δεκαετία, όταν ο δημιουργός είχε τον πρώτο λόγο. Γιαυτό και στις περισσότερες κυκλοφορίες αυτού του τύπου κυριαρχούσε πλέον στο εξώφυλλο η προσωπογραφία του ερμηνευτή. Πάντως πριν αρχίσει η προσωπική δισκογραφία των τραγουδιστών να συγκροτείται από πρωτότυπο υλικό με τη σύμπραξη διαφόρων δημιουργών, η κυρίαρχη τάση ήταν να εκδίδονται τέτοιοι δίσκοι με σκόρπιο υλικό που ήδη είχε κυκλοφορήσει είτε στις 45 στροφές, είτε σε προσωπικές δουλειές διάφορων συνθετών. 

Σ' αυτή τη λογική κινείται και ο δίσκος Σταμάτης Κόκοτας Νο. 4 που μπορεί να κυκλοφόρησε το 1973, αλλά το υλικό του ανατρέχει ακόμη και μια πενταετία πίσω! Τα περισσότερα τραγούδια βέβαια ανθολογήθηκαν από επιτυχίες της προηγούμενης διετίας (1972-1973), αλλά υπάρχει κι ένα τραγούδι, το υπέροχο "Έξω φυσάει και βρέχει" των Σταύρου Ξαρχάκου και Λευτέρη Παπαδόπουλου, που είχε πρωτοκυκλοφορήσει το 1968 και μάλιστα είχε συμπεριληφθεί και στον 2ο προσωπικό δίσκο του τραγουδιστή το 1969, αλλά παραδόξως το βρίσκουμε και σε τούτη την πολύ μεταγενέστερη έκδοση!

Από τα δώδεκα τραγούδια του δίσκου τα οκτώ είναι γραμμένα από δύο συνθέτες, τον Γιώργο Χατζηνάσιο με πέντε τραγούδια, κάποια από τα οποία υπήρξαν μεγάλες επιτυχίες ("Ο τρόπος που σ' αγάπησα", "Μια παρένθεση και μόνο"), και τον Γιάννη Σπανό με τρία τραγούδια, όλα σε στίχους του Λευτέρη Παπαδόπουλου, τα οποία την ίδια χρονιά είχαν συμπεριληφθεί και στο δίσκο Μέρες αγάπης (1973). Τα υπόλοιπα γράφτηκαν από τον Γιώργο Κατσαρό, τον Λουκιανό Κηλαηδόνη και τον Λυκούργο Μαρκέα μαζί με το τραγούδι του Σταύρου Ξαρχάκου που προαναφέραμε.

Σταμάτης Κόκοτας: Μαζί με τον Σταμάτη (1969)

Σαν σήμερα, 23 Μαρτίου, πριν από 88 χρόνια γεννήθηκε ο Σταμάτης Κόκοτας (1937-2022), ο οποίος έφυγε από τη ζωή έχοντας αφήσει σημαντική κληρονομιά στο ελληνικό τραγούδι με υπέροχες ερμηνείες μεγάλων τραγουδιών από τα μέσα της δεκαετίας του '60, όταν τον "ανακάλυψε" ο Σταύρος Ξαρχάκος ως μέλος ενός περιφερόμενου ελληνικού γκρουπ στο Παρίσι και τον επανέφερε στην πατρίδα, για να τον μετατρέψει αμέσως σε κορυφαίο ερμηνευτή δίπλα στον Γρηγόρη Μπιθικώτση και τη Βίκυ Μοσχολιού που ήταν τα μεγάλα ονόματα επί πολλά χρόνια της δισκογραφικής εταιρείας Columbia.

Με τον Ξαρχάκο ο Σταμάτης Κόκοτας είχε μια πολύ γόνιμη συνεργασία ως το τέλος της δεκαετίας του '60 ('Ενα μεσημέρι, Χρώματα, Μάρκος ο δάσκαλός μας, Κόσμε αγάπη μου, Ξαρχάκος+Κόκοτας), ενώ παράλληλα άρχισε να συνεργάζεται και με άλλους σημαντικούς συνθέτες, όπως ο Απόστολος Καλδάρας, ο Βασίλης Τσιτσάνης, ο Δήμος Μούτσης, ο Γιάννης Σπανός, ο Βαγγέλη Πιτσιλαδής, ο Γιώργος Ζαμπέτας, ο Αντώνης Κατινάρης, ο Γιώργος Χατζηνάσιος και άλλοι. 

Το 1968 κυκλοφόρησε ο πρώτος προσωπικός του δίσκος με τίτλο Κόκοτας ή Τα χρυσά τραγούδια, ενώ την επόμενη χρονιά ήρθε η φυσική συνέχεια με το άλμπουμ Μαζί με τον Σταμάτη. Όπως και στο πρώτο άλμπουμ, έτσι και σ' αυτό - κατά τη συνήθεια της εποχής - το υλικό συγκροτήθηκε από ένα συμμάζεμα σκόρπιων ηχογραφήσεων που είχαν αρχικά κυκλοφορήσει στις 45 στροφές κατά τη διετία 1968-1969. Τέσσερα τραγούδια έχουν μουσική του Δήμου Μούτση και στίχους του Νίκου Γκάτσου. Ξεχωρίζει η διαχρονική "Πειραιώτισσα". Από τα υπόλοιπα τραγούδια ξεχωρίζουν τα υπέροχα: "Πες πως μ' αντάμωσες" των Γιάννη Σπανού και Λευτέρη Παπαδόπουλου, "Έξω φυσάει και βρέχει" των Σταύρου Ξαρχάκου και Λευτέρη Παπαδόπουλου, "Το παιδί απ' το λιμάνι" του Βασίλη Τσιτσάνη και "Ένα φύλλο μαραμένο" των Απόστολου Καλδάρα και Ευτυχίας Παπαγιαννοπούλου. Έχουμε επίσης τραγούδια του Βαγγέλη Πιτσιλαδή ("Στις 16 Μάη μήνα") και του Λάκη Καρνέζη ("Μες στην ομίχλη χάθηκες").

Συλλογή: Ανοιξιάτικο τραγούδι (1997)

Ολοκληρώνουμε αυτό το μικρό "εαρινό" αφιέρωμα με μια ανθολογία τραγουδιών για την άνοιξη από το αρχείο της δισκογραφικής εταιρείας Lyra που εκδόθηκε το 1997. Θα μπορούσα ασφαλώς να φτιάξω ο ίδιος μια ευρεία "ανοιξιάτικη" συλλογή, μιας και πρόκειται για ένα τόσο πολυτραγουδισμένο θέμα, αλλά αρκούμαι σ' αυτήν την όμορφη ανθολογία που επιγράφεται Ανοιξιάτικο τραγούδι με δεκαέξι μελωδικές στιγμές σε πρώτη ή και δεύτερη εκτέλεση που καλύπτουν τέσσερις δεκαετίες από το εκλεκτό ρεπερτόριο της εταιρείας ξεκινώντας από τα μέσα της δεκαετίας του '60, την εποχή δηλαδή του Νέου Κύματος, και φτάνοντας ως τη δεκαετία του '90. 

Στο άλμπουμ παρελαύνουν όλες οι μεγάλες και μικρότερες δυνάμεις του ελληνικού πενταγράμμου, όπως: Κώστας Γιαννίδης, Μίκης Θεοδωράκης, Μάνος Χατζιδάκις, Μίμης Πλέσσας, Σπήλιος Μεντής, Νότης Μαυρουδής, Διονύσης Σαββόπουλος, Γιάννης Γλέζος, Σπύρος Σαμοΐλης, Νίκος Ξυδάκης, Βαγγέλης Γερμανός, Αργύρης Μπακιρτζής, Νένα Βενετσάνου, Παντελής Θαλασσινός και Νίκος Λαρυγγάκης. Πολλά από τα τραγούδια τα αποδίδουν οι ίδιοι οι δημιουργοί τους, ενώ συμμετέχουν και αρκετοί καταξιωμένοι ερμηνευτές: Γιάννης Πουλόπουλος, Γιώργος Ζωγράφος, Αρλέτα, Πόπη Αστεριάδη, Σούλα Μπιρμπίλη, Μαργαρίτα Ζορμπαλά, Σαβίνα Γιαννάτου και Ισιδώρα Σιδέρη.

Στο εσώφυλλο της έκδοσης φιλοξενείται το διήγημα "Η βυσσινιά" του γνωστού συγγραφέα Νίκου Δήμου από το βιβλίο του "Καθημερινά Κυριακάτικα" (1995). Την έκδοση επιμελήθηκε ο γνωστός στιχουργός και ραδιοφωνικός παραγωγός Κώστας Κωτούλας.

Σαβίνα Γιαννάτου: Άνοιξη στη Σαλονίκη (1994)

Θα σταθούμε σήμερα σε άλλον ένα "ανοιξιάτικο" δίσκο. Τίτλος του: Άνοιξη στη Σαλονίκη ή Primavera en Salonico. Από την ισπανόφωνη μάλιστα ονομασία πήρε και το δικό του όνομα ένα εξαιρετικής ποιότητας μουσικό σχήμα που ξεκίνησε τη δραστηριότητά του στα μουσικά μας πράγματα ακριβώς μ' αυτό το δίσκο έχοντας επικεφαλής του την υπέροχη ερμηνεύτρια Σαβίνα Γιαννάτου, η οποία εδώ και 30 χρόνια έχει συνδέσει στενά την καριέρα της με ένα είδος φολκ/έθνικ τραγουδιού που καλύπτει ολόκληρη τη λεκάνη της Μεσογείου.

Το άλμπουμ Άνοιξη στη Σαλονίκη εκδόθηκε το 1994 από τη Lyra κι έχει ως υπότιτλο την επισήμανση "Σεφαραδίτικα λαϊκά τραγούδια", δηλώνοντας έτσι την προέλευση του υλικού από την εβραϊκή παράδοση που άφησαν κληρονομιά στη Θεσσαλονίκη οι σεφαραδίτες Ισπανοεβραίοι, πριν από τη ναζιστική γενοκτονία που τους εξαφάνισε ουσιαστικά από τη συμπρωτεύουσα. Πρόκειται για τραγούδια μελαγχολικού κατά κανόνα περιεχομένου με ευρεία θεματολογία (κοινωνικά, φυσιολατρικά, ερωτικά θέματα, αλλά και νανουρίσματα) με μουσικά χρώματα που εμπεριέχουν αραβοπερσικές, βυζαντινές και βαλκανικές επιρροές.

Ο Κώστας Βόμβολος είναι ο ενορχηστρωτής του υλικού κι έχει τη γενική επιμέλεια της παραγωγής με την υποστήριξη του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, στο ψηφιακό Εργαστήριο Οπτικοακουστικής του οποίου πραγματοποιήθηκε η ηχογράφηση με την επίβλεψη του καθηγητή Γιώργου Παπανικολάου. Εκτός από τον Βόμβολο που παίζει κανονάκι και ζίλια, συμμετέχουν τα υπόλοιπα μέλη του σχήματος Primavera en Salonico, δηλαδή ο Μιχάλης Σιγανίδης στο κοντραμπάσο, ο Κυριάκος Γκουβέντας στο βιολί και τη βιόλα, ο Γιώργος Αλεξανδρής στο ούτι και τον ταμπουρά και ο Λευτέρης Αγγουριδάκης στο μπεντίρ και το τουμπερλέκι. Εξαιρετική η ερμηνεία της Σαβίνας Γιαννάτου που αποδίδει τα τραγούδια στην ισπανόφωνη διάλεκτο των παλιών σεφαραδιτών Εβραίων.

Η έκδοση είναι εξαιρετικά επιμελημένη με πλούσιο πληροφοριακό υλικό και τρίγλωσσα επεξηγηματικά σχόλια (ελληνικά, αγγλικά, ισπανικά) και κείμενα που υπογράφουν ο Κώστας Βόμβολος και ο (αείμνηστος πια) καθηγητής του ΑΠΘ Ξενοφών Κοκόλης, ο οποίος μας δίνει μεταφρασμένο κι ένα ποίημα του Μπόρχες με τίτλο "Una llave en Salonica" (Ένα κλειδί στη Θεσσαλονίκη), ενώ η φωτογραφία που κοσμεί το εξώφυλλο προέρχεται από το βιβλίο του Κώστα Κοψιδά "Οι Εβραίοι της Θεσσαλονίκης".

Igor Stravinsky: Ιεροτελεστία της Άνοιξης (Pierre Monteux, 1956)

20 του Μάρτη σήμερα και τα ημερολόγια μας θυμίζουν την εαρινή ισημερία και την επίσημη είσοδο της άνοιξης. Γιαυτό και σκέφτηκα να αφιερώσουμε για τη μέρα αυτή της αναγέννησης της φύσης ένα κλασικό έργο για την άνοιξη που σημάδεψε ανεξίτηλα τη μουσική ιστορία προκαλώντας μάλιστα αληθινή επανάσταση στην εποχή του. 

Το έργο αυτό είναι η περίφημη Ιεροτελεστία της άνοιξης (Le sacre du printemps) του Ρώσου συνθέτη Igor Stravinsky (1882-1971), σκηνική σύνθεση (μπαλέτο) για τα ιστορικά Ρωσικά Μπαλέτα του Σέργιου Ντιαγκίλεφ, η οποία πρωτοπαρουσιάστηκε στο Παρίσι το 1913 προκαλώντας θύελλα αντιδράσεων από το αιφνιδιασμένο παριζιάνικο κοινό που έγινε μάρτυρας μιας επαναστατικής πρωτοποριακής μουσικής, αλλά και χορογραφίας που αναπαριστούσε μια παγανιστική τελετή γονιμότητας, η οποία κατέληγε στη θυσία μιας κόρης. Χαρακτηριστικά, ο ιστορικός της μουσικής Emile Vuillermoz στη δίτομη "Ιστορία της μουσικής" του σημειώνει μεταξύ άλλων για την ιστορική αυτή παράσταση: «...Καθώς οι μουχλιασμένοι από τον πολιτισμό νεαροί Γάλλοι είχαν μιαν εμφάνιση αρκετά αξιοθρήνητη μέσα στην πανοπλία του Αττίλα, ο Στραβίσκι αποκρίθηκε "Παρών" κι έριξε καταμεσίς του πλήθους τη βόμβα της "Ιεροτελεστίας της άνοιξης"! Η έκρηξη στάθηκε έκρηξη ατομικής βόμβας. Μετά τη στερνή συγχορδία του έργου τίποτε πια δεν έμενε όρθιο στο χώρο της αρμονίας, της αντίστιξης, της κλασικής σύνταξης και γραμματικής. Τρόμος και πανικός απλώθηκε πάνω σ' όσους βρέθηκαν εκεί. Ωστόσο κάθε καλόπιστος ακροατής βρέθηκε αναγκασμένος να παραδεχθεί πως η συσκευή αυτή ήταν κι ένα αξιοθαύμαστο αριστούργημα μηχανικής και πως επιτέλους είχε ανακαλυφθεί μια σωστή και αποτελεσματική φόρμουλα αντιγοητείας...».

Το έργο είναι δομημένο σε δύο μεγάλες ενότητες αποτελούμενες από μικρότερες σκηνές. Οι δυο ενότητες έχουν τους τίτλους: Ι. Η λατρεία της γης (L' adoration de la terre), II. Η θυσία (Le sacrifice). Στο πρώτο μέρος περιγράφεται ένα εθιμοτυπικό επεισόδιο των αρχαίων σλαβικών φυλών που έχουν συγκεντρωθεί για να γιορτάσουν τον ερχομό της άνοιξης. Στο δεύτερο μέρος αυτές οι φυλές ορίζουν ένα θύμα για θυσία και το έργο ολοκληρώνεται μέσα σε ένα γενικευμένο διονυσιακό χορό. «Μια μέρα του 1910, όταν τελείωνα το "Πουλί της Φωτιάς" στην Αγία Πετρούπολη, είχα ένα φευγαλέο όραμα... Είδα στη φαντασία μου μια παγανιστική τελετουργία: μια ομάδα σοφών γερόντων κάθονταν σε κύκλο, έχοντας στη μέση ένα νεαρό κορίτσι, που χόρευε μέχρι θανάτου. Τη θυσίαζαν για να εξευμενίσουν το θεό της άνοιξης. Αυτό είναι το θέμα της Ιεροτελεστίας της Άνοιξης» γράφει στην αυτοβιογραφία του ο συνθέτης.

Από τις πολυάριθμες εκτελέσεις του έργου που έχω στο αρχείο μου (πάνω από 20) με τους μεγαλύτερους αρχιμουσικούς του 20ου αιώνα (Szell, Karajan, Markevitch, Bernstein, Abbado, Davis, Haitink, Boulez, Barenboim, Ozawa, Mehta κ.ά.) έχω επιλέξει μια ιστορική εγγραφή που πραγματοποιήθηκε το 1956 στο Παρίσι από τον εμβληματικό Γάλλο αρχιμουσικό Pierre Monteux (1875-1964) με τη γαλλική Orchestre de la Societe des Concerts du Conservatoire de Paris. Πρόκειται για τον αρχιμουσικό που συνέδεσε στενά την καριέρα του με το έργο του Στραβίνσκι, αφού ήταν αυτός που διηύθυνε το 1913 στο Παρίσι τη μνημειώδη εκείνη πρώτη εκτέλεση της "Ιεροτελεστίας της άνοιξης", για την ενορχήστρωση μάλιστα της οποίας συνεργάστηκε με τον συνθέτη, αν και η αντίδρασή του απέναντι στην αρχική εκδοχή του έργου για πιάνο ήταν πολύ αρνητική!

Ο Γιάννης Μαρκόπουλος μελοποιεί την "Εαρινή Συμφωνία" του Γιάννη Ρίτσου (1986)

Με αφορμή τη χθεσινή επέτειο της γέννησης του μεγάλου Έλληνα συνθέτη Γιάννη Μαρκόπουλου (1939-2023), μία ημέρα μάλιστα πριν από την αυριανή εαρινή ισημερία και την επίσημη άφιξη της άνοιξης, βρίσκω μια καλή ευκαιρία να σταθούμε σε ένα επίκαιρο έργο του συνθέτη με τίτλο Τραγούδι για τους νέους της γης βασισμένο στο εμβληματικό ποίημα "Εαρινή Συμφωνία" του Γιάννη Ρίτσου.

Την άνοιξη του 1938, παραμονές του Μεγάλου Πολέμου, ο Γιάννης Ρίτσος (1909-1990) νοσηλευόμενος στο σανατόριο της Πάρνηθας και ζώντας άμεσα μέσα στη φύση στην καλύτερη στιγμή της, εμπνεύστηκε και συνέθεσε το σημαντικό ποίημα "Ερωτική Συμφωνία", ένα από τα δύο (μαζί με το "Μονόγραμμα" του Οδυσσέα Ελύτη) κορυφαία ερωτικά ποιήματα της νεότερης λογοτεχνίας μας. Ο ποιητής οραματίζεται τον ιδανικό έρωτα με μιαν αγαπημένη μορφή που αναδύεται μέσα από τη χειροπιαστή ομορφιά της φύσης που απολαμβάνει άμεσα ο ποιητής. Όλο το έργο λοιπόν αποτελεί έναν τρυφερό ύμνο στον έρωτα συνδυασμένο με μιαν ισχυρή κατάφαση στην ίδια τη ζωή.  Άλλωστε κι ο Γιάννης Μαρκόπουλος, που γεννήθηκε ένα μόλις χρόνο αργότερα, επισημαίνει χαρακτηριστικά: «1938. Ο Γιάννης Ρίτσος τελειώνει την "Εαρινή Συμφωνία", ένα ποίημα κοινωνικό-ερωτικό γεμάτο με όλα τα χρώματα της ίριδος. Ο ποιητής δίνει ένα παγκόσμιο μήνυμα εναντίον του επερχόμενου πολέμου αντιπαραθέτοντας την ομορφιά της ζωής: "Ανοίχτε τα παράθυρα να μπει το σύμπαν ανθισμένο μ' όλες τις παπαρούνες του αίματός μας...", "Απλώνουμε τα χέρια στον ήλιο και τραγουδάμε...", "Άξιζε να υπάρξουμε, για να συναντηθούμε..." ».

Ο συνθέτης καταπιάστηκε με το έργο μετά από σχετική παραγγελία που έλαβε από τους διοργανωτές του 1ου Παγκοσμίου Πρωταθλήματος Στίβου Εφήβων-Νεανίδων που πραγματοποιήθηκε στο Ολυμπιακό Στάδιο της Αθήνας το 1986. Το αποτέλεσμα ήταν ένα πανηγυρικό τραγούδι-ποταμός 10λεπτης περίπου διάρκειας με εναλλασσόμενα θεματικά μοτίβα πάνω σε μια βάση εμβατηριακής ρυθμικής αγωγής που παίζεται σε δύο εκδοχές, μία για κάθε πλευρά του maxi single που εξέδωσε την ίδια χρονιά η Lyra. Η πρώτη πλευρά περιλαμβάνει το έργο σε μορφή τραγουδιού, το οποίο αποδίδουν εναλλάξ μαζί με τον συνθέτη και αρκετοί άλλοι ερμηνευτές και συγκεκριμένα ο Χαράλαμπος Γαργανουράκης, η Βασιλική Λαβίνα, η Γλυκερία, ο Δημήτρης Ζερβουδάκης και ο Δημήτρης Κατοίκος. Στην άλλη πλευρά του δίσκου το έργο ακούγεται σε χορωδιακή εκδοχή με τη συμμετοχή του 30μελούς σχήματος Χορωδιακό Εργαστήρι και 40μελούς ορχήστρας με λαϊκά και συμφωνικά όργανα που διευθύνει ο συνθέτης.

Με την ευκαιρία, να πούμε ότι το σπουδαίο αυτό ποίημα του Γιάννη Ρίτσου έχει μιαν αξιοσημείωτη μελοποιημένη παρουσία στην ελληνική δισκογραφία. Η αρχή έγινε το 1977 με την ομώνυμη σύνθεση της Καλλιόπης Χατζηπατέρα και του Βαγγέλη Πιτσιλαδή. Το 1984 ο Μίκης Θεοδωράκης συνέθεσε την 7η Συμφωνία του, τη λεγόμενη "εαρινή", αφού βασίστηκε στο ποίημα του Ρίτσου. Aκολούθησε η μελοποίηση του 1986 από τον Γιάννη Μαρκόπουλο, μέρος της οποίας σε νέα εκτέλεση έχει συμπεριληφθεί και στο άλμπουμ Τολμηρή επικοινωνία (1987), για να φτάσουμε στο 1990, όταν ο Νίκος Μαμαγκάκης μας έδωσε τη δική του "Εαρινή Συμφωνία", την οποία σε νέα εκτέλεση μας έδωσε ξανά το 2006.

Σταύρος Ξαρχάκος, F.G. Lorca: Llanto por Ignacio Sanchez Mejias (2006)

Σήμερα θα σταθούμε σε μία από τις περιπτώσεις της δισκογραφίας μας που ένα έργο του ίδιου δημιουργού εμφανίζεται σε διπλή εκδοχή* και μάλιστα με μια χρονική απόσταση κάπου τριών δεκαετιών ανάμεσα στις δυο εκδοχές! Μιλώ βέβαια για το έργο Θρήνος για τον Ιγνάθιο Σάντσιεθ Μεχίας του Σταύρου Ξαρχάκου σε ποίηση Federico Garcia Lorca και ελληνική απόδοση του Νίκου Γκάτσου, το οποίο κυκλοφόρησε στην πρώτη του γραφή το 1969 σε φόρμα λαϊκής καντάτας, ενώ το 2006 επανεκδόθηκε σε νέα επεξεργασία και πολύ διευρυμένη μορφή με τον ισπανόφωνο τίτλο Llanto por Ignacio Sanchez Mejias, έτσι που η αρχική διάρκεια των 57 λεπτών έφτασε τελικά να ξεπεράσει τις δύο ώρες!

Ας πάρουμε όμως τα πράγματα με τη σειρά τους. Ο Γάλλος σκηνοθέτης Perre Jourdan, γνωστός μας κι από μια παλιότερη συνεργασία του με τον Γιάννη Μαρκόπουλο για την αφιερωματική τηλεταινία "L' anniversaire", ζήτησε από τον Σταύρο Ξαρχάκο να επανεπεξεργαστεί το πρωτότυπο έργο του 1969 αντικαθιστώντας τη λαϊκή ορχήστρα με συμφωνική. Ο συνθέτης πράγματι έσκυψε και πάλι στο έργο του και ανασκεύασε εξαρχής το υλικό, ώστε να ανταποκρίνεται στις ανάγκες μιας μεγάλης σκηνικής εκδοχής σε μορφή όπερας (τραγωδίας) σε δύο πράξεις και πέντε σκηνές. Η νέα αυτή εκδοχή παρουσιάστηκε αρχικά στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών το 1996, όπου και πραγματοποιήθηκε η ηχογράφηση που πέρασε στη δισκογραφία με μεγάλη καθυστέρηση, δέκα ολόκληρα χρόνια αργότερα (2006), από τη Legend.

Πρόκειται για μια φιλόδοξη παραγωγή με διεθνείς συνεργασίες που έδωσε στο έργο μια τελείως άλλη διάσταση. Πέρα από τη χρήση συμφωνικής ορχήστρας, της Armonia Nova που διευθύνει ο συνθέτης, και την υπερδιπλάσια διάρκεια του έργου σε σχέση με την πρώτη του γραφή, εδώ παρουσιάζεται πλέον στην πρωτότυπη γλώσσα, δηλαδή στα ισπανικά, όπως ακριβώς το έγραψε ο ποιητής, και γιαυτό τα αφηγηματικά μέρη τα αποδίδει η Ισπανίδα ηθοποιός Isabel Ayukar, ενώ τα φωνητικά η Γαλλίδα μεσόφωνος Lucile Vignon. Τα ισπανικά ηχοχρώματα που διανθίζουν τη συμφωνική ορχήστρα αποδίδουν με τις κιθάρες τους ο Ισπανός Jose Maria Gallardo del Rey και ο Ιταλός Anjello Desiderio. Συμμετέχει επίσης το ελληνικό χορωδιακό σχήμα Fons Musicalis υπό τη διεύθυνση του Κωστή Κωνσταντάρα.

Αξίζει να σημειώσουμε ότι η έκδοση μας προσφέρει στο ξεκίνημά της κι ένα σπάνιο ηχητικό ντοκουμέντο με τον ποιητή Νίκο Γκάτσο να απαγγέλλει ένα απόσπασμα από το έργο ("Cuerpo presente") και μάλιστα στην ισπανική γλώσσα.

Σταύρος Ξαρχάκος, F.G. Lorca: Θρήνος για τον Ιγνάθιο Σάντσιεθ Μεχίας (1969)

Η πρώτη και γονιμότατη συνθετική περίοδος του Σταύρου Ξαρχάκου (1962-1968) που ήταν επικεντρωμένη στο λαϊκό ήχο και απέδωσε εξαίσιους καρπούς με δεκάδες αριστουργηματικά τραγούδια, ολοκληρώνεται με το κλείσιμο της δεκαετίας του '60 - λίγο πριν ο συνθέτης ταξιδέψει στο εξωτερικό για ανώτερες μουσικές σπουδές - με ένα εντελώς διαφορετικό έργο που μας αποκαλύπτει το ανήσυχο πνεύμα του ιδιοφυούς δημιουργού, ο οποίος ποτέ δεν επαναπαύτηκε στις δάφνες της πρώιμης επιτυχίας του και αναζητούσε πάντα το διαφορετικό ήχο.

Το 1969 λοιπόν ο Σταύρος Ξαρχάκος ηχογράφησε το φιλόδοξο έργο Θρήνος για τον Ιγνάθιο Σάντσιεθ Μεχίας (πρωτότυπος τίτλος: "Llanto por Ignacio Sanchez Mehias") βασισμένο στο ομώνυμο ποίημα του μεγάλου Ισπανού ποιητή και θεατρικού συγγραφέα Federico Garcia Lorca (1898-1936) με θέμα το θάνατο ενός προσωπικού φίλου του και διάσημου ταυρομάχου, ο οποίος ήταν πολύ αγαπητός στην ισπανική νεολαία, αλλά και στους κύκλους των διανοούμενων της εποχής του. Το έργο απέδωσε αριστοτεχνικά στα ελληνικά ο Νίκος Γκάτσος, ο οποίος δεν περιορίστηκε σε απλή μετάφραση, αλλά ουσιαστικά στην πλήρη αναδημιουργία του κειμένου, χωρίς φυσικά να προδίδει το πνεύμα του. 

Εδώ πρέπει να επισημάνω ότι ο Λόρκα ήταν ήδη οικείος στο ελληνικό κοινό μέσα από την κλασική παράσταση του έργου Ματωμένος Γάμος (1948) από το Θέατρο Τέχνης στη μνημειώδη ελληνική απόδοση του Νίκου Γκάτσου με την έξοχη μελοποίηση του Μάνου Χατζιδάκι. Μάλιστα το 1967 ο Μίκης Θεοδωράκης είχε μελοποιήσει τον κύκλο Romancero gitano (σε μετάφραση του Οδυσσέα Ελύτη), η οποία ωστόσο ηχογραφήθηκε μετά το έργο του Σταύρου Ξαρχάκου. Την ίδια χρονιά (1969) πάντως είχε αναζωπυρωθεί το ενδιαφέρον για τον Λόρκα μέσα από την πολύ δημοφιλή μελοποίηση του Γιάννη Γλέζου (12 Τραγούδια του Λόρκα) σε απόδοση του Λευτέρη Παπαδόπουλου που ακούστηκε πολύ και ανέδειξε μερικές σημαντικές εμπορικές επιτυχίες.

Ο Σταύρος Ξαρχάκος συνέθεσε τη μουσική το 1968 ευρισκόμενος τότε στο Παρίσι. Το αποτέλεσμα είναι ένα πρωτότυπο έργο σε μορφή καντάτας για βαρύτονο, αφηγητή και ορχήστρα φροντίζοντας μάλιστα η οργανική συνοδεία να αποτελείται από λαϊκά όργανα με αδρές ισπανικές πινελιές στα ορχηστρικά ηχοχρώματα. Η σύνθεση είναι μοιρασμένη σε τέσσερις ενότητες με τους τίτλους: Το χτύπημα και ο θάνατος, Το σκόρπιο αίμα, Σώμα και πέτρα, Ψυχή φευγάτη. Ο Μάνος Κατράκης ως αφηγητής καταθέτει μια μνημειώδη ερμηνεία αναάλογη εκείνης που μας έδωσε λίγο νωρίτερα στο "Άξιον Εστί" (1964). Σολίστ είναι ο διάσημος Έλληνας βαρύτονος Κώστας Πασχάλης (1929-2007). Στα μπουζούκια είναι ο Κώστας Παπαδόπουλος και ο Λάκης Καρνέζης, ενώ στο σαντούρι ο Τάσος Διακογιώργης. Την ενορχήστρωση και τη διεύθυνση της ορχήστρας φυσικά έχει ο ίδιος ο συνθέτης.

Σταύρος Ξαρχάκος, Γιώργος Νταλάρας: Τα κατά Μάρκον (1991)

Ο δισκογραφικός κύκλος συνεργασίας του Σταύρου Ξαρχάκου με τον Γιώργο Νταλάρα ολοκληρώνεται στο ξεκίνημα της δεκαετίας του '90 με το άλμπουμ Τα κατά Μάρκον που κυκλοφόρησε το 1991 από τη Minos σηματοδοτώντας μια νέα δημιουργική φάση του συνθέτη μετά από πολύχρονη ανάπαυλα στη σύνθεση καινούργιων τραγουδιών. Τρία χρόνια άλλωστε μετά το συγκεκριμένο κύκλο τραγουδιών θα μας δώσει μια εξαιρετική δουλειά με ερμηνεύτρια τη Νάνα Μούσχουρη ("Αγάπη είν' η ζωή").

Με τον κύκλο Τα κατά Μάρκον ο συνθέτης ανανέωσε τη συνεργασία του μ' έναν παλιό και στενό συνεργάτη του, τον ποιητή και κορυφαίο στιχουργό Νίκο Γκάτσο, ο οποίος κατέθεσε εδώ μια στιχουργική ελληνοκεντρικής θεματολογίας με καίριες πολιτικές αναφορές και ανατρεπτική διάθεση, μακριά πάντως από κάθε κομματικό προσανατολισμό. Η βαριά σκιά του μεγάλου Μάρκου Βαμβακάρη (σ' αυτόν αναφέρεται ο τίτλος) πλανάται σε όλο το έργο. Είναι τραγούδια που "εκφράζουν με ζωντάνια, οργή, θλίψη και προφητικότητα τη σημερινή Ελλάδα της φθοράς, της διαφθοράς, της σήψης, του χαμού, τραγούδια που έρχονται από το βάθος του χρόνου του ελληνισμού", όπως μας εξηγεί χαρακτηριστικά ο συνθέτης. 

Η μουσική, με μιαν επίφαση λαϊκότητας, ανήκει στην κατηγορία της έντεχνης δημιουργίας. Ρυθμοί λαϊκότροποι, ενορχηστρωμένοι με εξαιρετική δεξιοτεχνία, διαμορφώνουν μια σειρά αξιόλογα, αλλά μάλλον δύσπεπτα τραγούδια, μακριά από τις συνήθεις ευκολίες της εμπορικής σκοπιμότητας. Εύλογα λοιπόν δεν γνώρισαν ιδιαίτερα ευρεία αποδοχή, παρόλο που ο τραγουδιστής είχε το άγγιγμα του Μίδα και κατακτούσε εύκολα εκείνα τα χρόνια την κορυφή των πωλήσεων. Πάντως τα ξεχωριστά αυτά τραγούδια φαίνεται ότι κατακτούν αργά και σταθερά μια διαχρονικότητα, καθώς δεν έχουν πάψει ποτέ να ακούγονται και να "ανακαλύπτονται". Ακούστηκε λίγο παραπάνω το νεορεμπέτικο "Τα γερόντια", όπου συμμετέχει και ο μικρός Γιώργος Λέντζας, ενώ ασφαλώς κορυφαία στιγμή του δίσκου είναι η συγκλονιστική ιστορική τοιχογραφία "Χοντρομπαλού", που ερμηνεύουν πειστικά η ηθοποιός Δέσπω Διαμαντίδου και ο συνθέτης.

Ο ίδιος ο συνθέτης έχει ενορχηστρώσει και διευθύνει την ορχήστρα. Έλαβαν μέρος οι μουσικοί: Κώστας Παπαδόπουλος (μπουζούκι), Χρήστος Κωνσταντίνου (μπουζούκι), Κώστας Γανωσέλης (πλήκτρα), Γιάννης Ζερβίδης (πιάνο), Κώστας Νικολόπουλος (κιθάρα), Στέλιος Καρύδας (κιθάρα), Ανδρέας Ροδουσάκης (κοντραμπάσο), Φίλιππος Τσεμπερούλης (πνευστά) και Λάζαρος Κουλαξίζης (ακορντεόν).

Σταύρος Ξαρχάκος, Ariel Ramirez: Misa Criolla (1989)

Ένα χρόνο μετά την πρώτη επίσημη δισκογραφική συνεργασία του Σταύρου Ξαρχάκου με τον Γιώργο Νταλάρα ("Συναυλία", 1988) ήρθε και μια δεύτερη με τη ζωντανή ηχογράφηση ενός τελείως διαφορετικού έργου, το οποίο μάλιστα δεν ήταν πρωτότυπη σύνθεση του Έλληνα συνθέτη, αλλά έργου ξένου δημιουργού.

Το ενδιαφέρον του συνθέτη για τα λιγότερα οικεία στο ευρύ κοινό μουσικά μονοπάτια της λόγιας μουσικής ήταν παλιό και μας γυρίζει πολύ πίσω, όταν το 1969 παρουσίασε την πρωτότυπη μουσική του σύνθεση πάνω στο έργο του μεγάλου Ισπανού ποιητή Federico Lorca με τίτλο Θρήνος για τον Ιγνάθιο Σάντσιεθ Μεχίας, ενώ αμέσως μετά είχε μεταβεί στην Αμερική για ανώτερες μουσικές σπουδές στη Julliard School of Music, όπου μάλιστα συνδέθηκε στενά με τον διάσημο αρχιμουσικό Leonard Bernstein. Γιαυτό και η προσωπική του δισκογραφία κοσμείται και από ενδιαφέρουσες εργασίες στο πεδίο της λόγιας μουσικής, όπως το Χριστουγεννιάτικο Κοντσέρτο (2002) και το Requiem (2005) του Mozart. Το 1989 λοιπόν ο Ξαρχάκος θέλησε να γνωρίσει στο ελληνικό κοινό ένα σημαντικό θρησκευτικό έργο του Αργεντίνου συνθέτη, πιανίστα και αρχιμουσικού Ariel Ramirez (1921-2010), με τίτλο Misa Criolla, σύνθεση για σολίστες, χορωδία και ορχήστρα που γράφτηκε το 1964 και πέρασε αμέσως στη δισκογραφία από τη Philips, για να γνωρίσει έκτοτε πάμπολλες επανεκτελέσεις με διάσημα ονόματα, όπως ο Jose Carreras, o Placido Domingo και η Mercedes Sosa.

Πρόκειται για μια σύντομης διάρκειας "Λειτουργία" σε πέντε μέρη (Kyrie - Gloria - Credo - Sanctus - Agnus Dei) γραμμένη στα πρότυπα των μεγάλων ανάλογου περιεχομένου έργων που κοσμούν την παγκόσμια μουσική κληρονομιά της λόγιας δυτικής μουσικής, αλλά με κάποιες θεμελιώδεις διαφορές που την καθιστούν μια εντελώς πρωτότυπη σύνθεση. Ενώ δηλαδή οι μεγάλες "Λειτουργίες" των ευρωπαίων συνθετών (Mozart, Beethoven κλπ) βασίζονται αποκλειστικά στο αυθεντικό λατινικό κείμενο της καθολικής εκκλησίας, η "Misa Criolla" (κι αυτό δικαιολογεί εν πολλοίς και τον τίτλο της) μεταφέρει τη λατινική γλώσσα στην ομιλούμενη ισπανική της λατινικής Αμερικής εμπλουτίζοντας μάλιστα το μουσικό μέρος με τον ηχητικό πλούτο της ντόπιας παράδοσης και της περιοχής των Άνδεων και δημιουργώντας έτσι ένα συναρπαστικό ακροαμα με συναρπαστικά ηχοχρώματα.

Ο Σταύρος Ξαρχάκος επιχείρησε μια προσφυή εναρμόνιση του έργου προορισμένη για το ελληνικό ακροατήριο με μικρή αναπροσαρμογή του κειμένου από τον ποιητή Ματθαίο Μουντέ, ώστε να είναι εναρμονισμένο με το ορθόδοξο λειτουργικό κείμενο. Το διάβημα αυτό υλοποιήθηκε με τη συναίνεση του ίδιου του δημιουργού, ο οποίος ήταν παρών στις πρόβες και στην πρώτη επίσημη παρουσίαση του έργου που πραγματοποιήθηκε στο θέατρο Παλλάς το 1989, ενώ στη συνέχεια ηχογραφήθηκε ζωντανά στο χώρο του Καθολικού Μητροπολιτικού Ναού του Αγίου Διονυσίου της Αθήνας, όπως παρουσιάζεται και στο δίσκο που εκδόθηκε αμέσως μετά από τη Minos.

Ο Γιώργος Νταλάρας είναι ο επικεφαλής της ομάδας ερμηνευτών καταθέτοντας μιαν εντελώς διαφορετική ερμηνεία από αυτές που γνωρίζουμε μέσα από τη στιβαρή δισκογραφία του. Μαζί του η Marta Moreleon και ο Κωστής Κωνσταντάρας. Την Ορχήστρα και Χορωδία του Πνευματικού Κέντρου του Δήμου Αθηναίων διευθύνει ο Σταύρος Ξαρχάκος. Το εξώφυλλο του δίσκου κοσμείται από το ζωγραφικό έργο του Γιάννη Τσαρούχη "Άγιος Σεβαστιανός".

Σταύρος Ξαρχάκος: Συναυλία (1988)

Σήμερα γιορτάζει τα 86α γενέθλιά του ένας από τους κορυφαίους δημιουργούς που ανέδειξε το ελληνικό τραγούδι, ο οποίος συνεχίζει ακούραστος να δίνει ασταμάτητα το δυναμικό παρών του στα μουσικά μας πράγματα. Ο λόγος για τον Σταύρο Ξαρχάκο (γενν. 1939), ο οποίος έχει ξεπεράσει ήδη τις έξι δεκαετίες ασταμάτητης δημιουργικής δράσης είτε ως συνθέτης μουσικής για το θέατρο και τον κινηματογράφο, είτε ως τραγουδοποιός, είτε και ως μουσικός διευθυντής, επικεφαλής άλλωστε εδώ και 30 χρόνια της σημαντικής Κρατικής Ορχήστρας Ελληνικής Μουσικής (ΚΟΕΜ).

Στο μικρό αφιέρωμα που ανοίγουμε σήμερα για τον μεγάλο μας συνθέτη θα σταθούμε σε μια ξεχωριστή συνεργασία του με άλλον έναν σημαντικό άνθρωπο του ελληνικού τραγουδιού, τον σπουδαίο ερμηνευτή Γιώργο Νταλάρα, μια συνεργασία που δεν είναι ιδιαίτερα γνωστή, αν και ξεκίνησε ήδη από τα χρόνια του '70, κορυφώθηκε κατά το διάστημα 1988-1991 - στο διάστημα αυτό μάλιστα εκδόθηκαν και οι τρεις συνολικά δισκογραφικές τους συνεργασίες που περιλαμβάνουν δύο ζωντανές ηχογραφήσεις ("Συναυλία", "Misa Criolla") κι έναν κύκλο πρωτότυπων τραγουδιών ("Τα κατά Μάρκον") - ενώ και στα κατοπινά χρόνια συνέχισαν τη συνεργασία τους σε ζωντανά προγράμματα με πιο πρόσφατη (2024) μια μεγάλη συναυλία στο Λυκαβηττό που διοργάνωσε ο Δήμος Αθηναίων με τίτλο "Τίποτα δεν πάει χαμένο".

Το 1988 λοιπόν εκδόθηκε από τη Minos μια ζωντανή ηχογράφηση του συνθέτη με ο λιτό τίτλο Συναυλία με υλικό από μεγάλη συναυλία που πραγματοποιήθηκε στις 4 Μαΐου στο θέατρο Παλλάς με τη συμμετοχή δύο κορυφαίων ερμηνευτών, του Γιώργου Νταλάρα και της Δήμητρας Γαλάνη. Το πρώτο μέρος της συναυλίας ήταν αφιερωμένο στα τραγούδια της κλασικής ταινίας "Ρεμπέτικο" (1983) του Κώστα Φέρη που περιλάμβανε πρωτότυπα τραγούδια σε στίχους του Νίκου Γκάτσου, αλλά και διασκευασμένα παλιά παραδοσιακά τραγούδια. Στα φωνητικά συμμετείχε και η Ελένη Τσαλιγοπούλου. Το δεύτερο μέρος ήταν αφιερωμένο στα μεγάλα τραγούδια του συνθέτη από το σύνολο της ως τότε καριέρας του, όλα υπέροχα και αγέραστης ομορφιάς, όπως: "Καισαριανή", "Να με θυμάσαι", "Χάθηκε το φεγγάρι", "Η νύχτα", "Ήτανε μια φορά" και άλλα νεότερα.

Άξιοι ερμηνευτές του ακριβού αυτού υλικού οι δυο κορυφαίοι τραγουδιστές της γενιάς του '70, ο Γιώργος Νταλάρας και η Δήμητρα Γαλάνη. Ο ίδιος ο συνθέτης, με την απαράμιλλη τέχνη του στην ενορχήστρωση, διηύθυνε με άρτιο τρόπο την ορχήστρα δίνοντάς μας ένα εξαιρετικό αποτέλεσμα. Η αρχική έκδοση απλωμένη σε δύο αναλογικούς δίσκους με 18 συνολικά τραγούδια στην ψηφιακή της ανατύπωση περιορίστηκε σε μονό δίσκο, αλλά με πέντε τραγούδια λιγότερα.

Γιώργος Ζαμπέτας: Λαϊκά τραγούδια (1965)

Κλείνουμε αυτό το μικρό αφιέρωμα στον Γιώργο Ζαμπέτα με έναν από τους πρώτους του δίσκους 33 στροφών που ηχογράφησε το 1965 για τη Lyra, ο οποίος αποτελεί ένα καλό δείγμα της απαράμιλλης δεξοτεχνίας του στο μπουζούκι, αλλά και της παροιμιώδους γενναιοδωρίας του απέναντι στους συναδέλφους του, καθώς εδώ υποχωρεί ο ίδιος ως δημιουργός από το πρώτο πλάνο δίνοντας χώρο σε άλλους συνθέτες που χάρισαν σπουδαίες μουσικές στιγμές από τα χρόνια του ρεμπέτικου, όπως ο Βαγγέλης Παπάζογλου, ο Γιάννης Παπαϊωάννου και ο Βασίλης Τσιτσάνης, μέχρι τις νέες δυνάμεις του ελληνικού πενταγράμμου που ξεπετάχτηκαν στις αρχές της δεκαετίας του '60, όπως ο Μίκης Θεοδωράκης, ο Μάνος Χατζιδάκις, ο Μίμης Πλέσσας, ο Γιώργος Κατσαρός, ο Σταύρος Κουγιουμτζής και ο Μάνος Λοΐζος.

Το άλμπουμ έχει πλήρη τίτλο: Τα ωραιότερα λαϊκά τραγούδια με τα μπουζούκια του Γιώργου Ζαμπέτα ή σε συντομευμένη εκδοχή: Λαϊκά τραγούδια. Περιλαμβάνει δώδεκα μέρη, από τα οποία τα επτά είναι οργανικά και τα πέντε φωνητικά. Ο Γιάννης Πουλόπουλος, στο ξεκίνημα ακόμη της μεγάλης του καριέρας, ερμηνεύει τα τραγούδια: "Άναψε τώρα τη φωτιά" του Σταύρου Κουγιουμτζή και "Νύχτα μικρή αρχόντισσα" του Μάνου Λοΐζου. Επίσης το δίδυμο Πάρις Ευσταθίου και Καίτη Θύμη ερμηνεύει τα τραγούδια: "Μπαξέ Τσιφλίκι" του Βασίλη Τσιτσάνη, "Στα λεμονάδικα" του Βαγγέλη Παπάζογλου και "Σβήσε το φως να κοιμηθούμε" του Γιάννη Παπαϊωάννου. 

Ο Ζαμπέτας παίζει με τη γνωστή μαεστρία του το μπουζούκι διευθύνοντας και τη συνοδευτική λαϊκή ορχήστρα. Ένα από τα οργανικά μέρη μάλιστα ("Ο Χάρος") αποτελεί δική του σύνθεση, τη μοναδική στο δίσκο. Η έκδοση φέρει τίτλους δίγλωσσους (ελληνικά και αγγλικά), καθώς είχε ως κύριο προορισμό τη διεθνή τουριστική αγορά. Γιαυτό και ο αγγλόφωνος τίτλος του είναι: The Best of Bouzoukia. Το εξώφυλλο κοσμείται από ζωγραφικό πίνακα του Γιάννη Μόραλη.

Γιώργος Ζαμπέτας: 30 Χρόνια (1984)

Το 1984 κυκλοφόρησε από την EMI Columbia με τη φροντίδα του παραγωγού Δημήτρη Ράνιου ένα διπλό άλμπουμ αφιερωμένο στον Γιώργο Ζαμπέτα με τίτλο 30 Χρόνια Γιώργος Ζαμπέτας και υπότιτλο: 30 αυθεντικές εκτελέσεις. Ο τίτλος ανταποκρίνεται απόλυτα στο περιεχόμενο της έκδοσης που περιλαμβάνει ηχογραφήσεις του συνθέτη από το 1953 που έκανε την παρθενική του εμφάνιση στη δισκογραφία μέχρι και τη δεκαετία του '80 που συνέχιζε να είναι ενεργός και μας δίνει ακόμη ενδιαφέροντα τραγούδια.

Όπως γράφαμε και χθες, ξεκίνησε με το τραγούδι "Σαν σήμερα, σαν σήμερα" με τη φωνή του Πρόδρομου Τσαουσάκη (δεύτερη φωνή η Μαρία Γρίλλη) και στίχους του Χαράλαμπου Βασιλειάδη που υπήρξε ο διαχρονικός του συνεργάτης με κάπου 150 συνολικά τραγούδια στο ενεργητικό τους! Συνεργάστηκε πάντως και με άλλους στιχουργούς, όπως ο Κώστας Βίρβος, η Ευτυχία Παπαγιαννοπούλου, ο Κώστας Μάνεσης, ο Δημήτρης Χριστοδούλου, ο Κώστας Πρετεντέρης, ο Αλέκος Σακελλάριος και ο Ιωάννης Παπανικολόπουλος, ενώ αργότερα σταθεροί συνεργάτες του ήταν ο Αλέκος Καγιάντας, ο Ξενοφών Φιλέρης, ο Διονύσης Τζεφρώνης και ο Νίκος Μπακογιάννης. 

Το άλμπουμ περιλαμβάνει χαρακτηριστικές στιγμές αυτής της μακράς διαδρομής από τα χρόνια των 78 στροφών ως την κυριαρχία των δίσκων 45 στροφών κατά τις δεκαετίες του '60 και '70. Μάλιστα ο δημιουργός εκπροσωπείται σ' αυτή την εκτενή ανθολογία και με τις τρεις του ιδιότητες, του συνθέτη, του δεινού εκτελεστή του μπουζουκιού, αλλά και του ερμηνευτή επικεντρωμένου σχεδόν αποκλειστικά σε τραγούδια χιουμοριστικού περιεχομένου που τον έκαναν εξαιρετικά δημοφιλή στα χρόνια του '60 κυρίως μέσα από τις αμέτρητες κινηματογραφικές του εμφανίσεις. Υπάρχει και μια τέταρτη ιδιότητα, λιγότερο γνωστή, αυτή του στιχουργού που μας έδωσε ωστόσο πολύ μικρά δείγματα, όπως τα τραγούδια "Κάτω απ' το ραδίκι" και "Για πες μου τι σου έφταιξα".

Τα τραγούδια ερμηνεύουν κορυφαία ονόματα, όπως: Στράτος Παγιουμτζής, Στέλιος Καζαντζίδης, Γρηγόρης Μπιθικώτσης, Πρόδρομος Τσαουσάκης, Βίκυ Μοσχολιού, Πόλυ Πάνου, Μανώλης Καναρίδης, Πέτρος Αναγνωστάκης, Σταμάτης Κόκοτας, Πάνος Τζανετής, Μπέμπα Μπλανς, Αλίκη Βουγιουκλάκη και φυσικά ο ίδιος που παίζει μπουζούκι συνοδευόμενος σε κάποια τραγούδια και από άλλους μεγάλους ομολόγους του, όπως ο Μανώλης Χιώτης, ο Γιάννης Καραμπεσίνης, ο Στέλιος Μακρυδάκης, ο Κώστας Παπαδόπουλος και ο Λάκης Καρνέζης. Στις δεύτερες φωνές ακούγονται η Καίτη Γκρέυ, η Μαίρη Λίντα, ο Μανώλης Αγγελόπουλος, ο Πάνος Γαβαλάς και η Ρία Κούρτη.

Γιώργος Ζαμπέτας: Βαθιά στη θάλασσα θα πέσω (2013)

Φέτος γιορτάζονται τα 100 χρόνια από τη γέννηση του Γιώργου Ζαμπέτα (1925-1992), αλλά μόλις χθες συμπληρώθηκαν κιόλας 33 ολόκληρα χρόνια από το θάνατο του μεγάλου αυτού λαϊκού συνθέτη, ερμηνευτή και δεξιοτέχνη του μπουζουκιού, ο οποίος μας άφησε μια σπουδαία κληρονομιά με δεκάδες αριστουργηματικά τραγούδια, αλλά και ηχογραφήσεις με υλικό άλλων δημιουργών. 

Τιμώντας λοιπόν τη μνήμη του ξεχωριστού αυτού καλλιτέχνη θα ήθελα να παρουσιάσω μια ιδιαίτερα ενδιαφέρουσα έκδοση που καταγράφει τα πρώτα συνθετικά του βήματα κατά τη δεκαετία του '50, την εποχή του γραμμοφώνου και των 78 στροφών και συγχρόνως την εποχή της μετάβασης από το αυθεντικό ρεμπέτικο στο κλασικό λαϊκό τραγούδι, το οποίο υπηρέτησε με προσήλωση για τρεις τουλάχιστον δεκαετίες.

Το 2013 λοιπόν από τις εκδόσεις Άγκυρα κυκλοφόρησε η δεύτερη βιογραφία του Ζαμπέτα, μιας και ήδη είχε προηγηθεί το 1997 από τις εκδόσεις Ντέφι το πόνημα της Ιωάννας Κλειάσιου "Γιώργος Ζαμπέτας: Βίος και πολιτεία". Αυτή τη φορά τη συγγραφή της βιογραφίας ανέλαβε η ίδια η κόρη του συνθέτη, Κατερίνα Ζαμπέτα, το δεύτερο από τα τρία του παιδιά. Τίτλος του βιβλίου: Βαθιά στη θάλασσα θα πέσω. Ο τίτλος προήλθε από το ομώνυμο τραγούδι που γράφτηκε το 1954 και πρωτοερμηνεύτηκε από τον Στέλιο Καζαντζίδη, ενώ γνώρισε και άλλες μεταγενέστερες εκτελέσεις, μία από τις οποίες με τη φωνή του Μάρκου Βαμβακάρη έγινε η αιτία για χρόνια να θεωρείται λανθασμένα ως τραγούδι του μεγάλου συριανού συνθέτη.

Η έκδοση υλοποιήθηκε με τη γόνιμη συναργασία του έγκυρου μουσικού παραγωγού Γιώργου Τσάμπρα περιέχοντας κι έναν ψηφιακό δίσκο με τον ίδιο επίσης τίτλο, ο οποίος μας προσφέρει μια γενναία ανθολογία με είκοσι συνολικά σπάνια τραγούδια από τις πρώιμες ηχογραφήσεις του Ζαμπέτα που πραγματοποίησε κυρίως για τις 78 στροφές κατά την περίοδο 1953-1961, σε μια εποχή που ήταν εμφανείς ακόμη οι ρεμπέτικες επιρροές, καθώς δεν είχε ακόμη αποκρυσταλλώσει το γνώριμο ύφος που ξέρουμε από τα μεγάλα τραγούδια της επόμενης δεκαετίας. Το πρώτο πρώτο δισκογραφημένο τραγούδι του με τίτλο "Σαν σήμερα, σαν σήμερα" είχε στίχους του Χαράλαμπου Βασιλειάδη, με τον οποίο συμπορεύτηκε γόνιμα ο συνθέτης στο μεγαλύτερο διάστημα της καριέρας του. Τα τραγούδια του άλμπουμ ερμηνεύουν κορυφαία ονόματα της εποχής, όπως: Στράτος Παγιουμτζής, Πρόδρομος Τσαουσάκης, Στέλιος Καζαντζίδης, Γρηγόρης Μπιθικώτσης, Καίτη Γκρέυ, Πόλυ Πάνου, Μανώλης Καναρίδης, Ανθούλα Αλιφραγκή και Πέτρος Αναγνωστάκης. Ο ίδιος ο Ζαμπέτας ερμηνεύει δύο τραγούδια ηχογραφημένα το 1960 ("Αν θες φαρμάκι ρίξε μου", "Ένας τσιγγάνος πέθανε") που είναι και τα πρώτα στη δισκογραφία με τη δική του φωνή, πράγμα που τα επόμενα χρόνια έκανε αρκετά συχνά πλέον με ιδιαίτερη έφεση σε τραγούδια χιουμοριστικού περιεχομένου.

Συλλογή: Γυναίκες στην παράδοση (1999)

Άλλο ένα αφιέρωμα στη γυναίκα εκδόθηκε το 1999 από τη Lyra με τίτλο Γυναίκες στην παράδοση. Αυτή τη φορά έχει επιλεγεί αποκλειστικά υλικό από το θησαυροφυλάκιο της ανεξάντλητης ελληνικής παράδοσης με τραγούδια από κάθε γωνιά του ελληνισμού, από τη Μακεδονία και τη Θράκη ως το Μοριά, τη νησιωτική Ελλάδα και τη Μικρά Ασία. 

Τα τραγούδια αποδίδουν σπουδαίες ελληνίδες ερμηνεύτριες, κάποιες ειδικευμένες σ' αυτό το ρεπερτόριο, όπως η Ξανθίππη Καραθανάση, η Γιώτα Βέη και η Ιωάννα Λημνιού-Πισμίρη, και κάποιες άλλες που διακρίθηκαν περισσότερο σε άλλα μουσικά πεδία, αλλά συχνά πυκνά στην καριέρα τους έχουν σκύψει με σεβασμό και στην ελληνική παραδοσιακή μουσική, όπως: Ελένη Βιτάλη, Γλυκερία, Άλκηστις Πρωτοψάλτη, Μαριώ, Σαβίνα Γιαννάτου, Μελίνα Κανά, Νένα Βενετσάνου, Ελένη Τσαλιγοπούλου, Αναστασία Μουτσάτσου, Λιζέτα Καλημέρη, Κρίστη Στασινοπούλου και Δώρα Μασκλαβάνου.

Αντιγράφω μέρος του ενδιαφέροντος εσώκλειστου σημειώματος της έκδοσης: "Οι γυναίκες της παράδοσης βρίσκονται πάντα δίπλα μας, αθόρυβα αλλά ουσιαστικά. Στο σπίτι, στο γλέντι, στη λύπη, στο θρήνο. Υμνούν τα θαύματα της φύσης και καταριούνται το άδικο του θανάτου. Η κόρη ερωτεύεται, η μάνα τη μια στιγμή γιορτάζει τη χαρά του παιδιού της και τη άλλη θρηνεί την κακή μοίρα του άντρα ή του γιου της. Ο κύκλος της ζωής παρουσιάζεται σ' αυτό το δίσκο σε όλο του το μεγαλείο. Ταυτόχρονα οι ρυθμοί και οι μελωδίες κάνουν την παλαιότερη Ελλάδα να ανταμώσει με τη νεότερη. Τα ερωτικά δεκαπεντασύλλαβα εναλλάσσονται με τα συρτά και τα νησιώτικα. Τα δημοτικά της Θράκης και τα ζωναράδικα συναντούν τα υπέροχα τραγούδια της Μικράς Ασίας...".

Συλλογή: Γένους θηλυκού (2005)

Την ίδια χρονιά (2005) που εκδόθηκε το άλμπουμ Γυναίκες του Μιχάλη Νικολούδη, το οποίο είδαμε χθες, κυκλοφόρησε από τη δισκογραφική εταιρεία Protasis με τη χορηγία του Μελωδία FM άλλος ένας δίσκος αφιερωμένος στη γυναίκα με τίτλο Γένους θηλυκού. Αυτή τη φορά δεν πρόκειται για τραγούδια με θεματολογία προσανατολισμένη στο γυναικείο φύλο, αλλά για μια ανθολογία γνωστών τραγουδιών, ελληνικών και ξένων, με ερωτικό περιεχόμενο που αποδίδονται αποκλειστικά από γυναίκες ερμηνεύτριες.

Για την ακρίβεια, η ανθολογία αυτή έχει επιστρατεύσει ένα μεγάλο μέρος από τα σημαντικότερα γυναίκεια ονόματα που λάμπρυναν και συνεχίζουν εν πολλοίς να λαμπρύνουν το ελληνικό πεντάγραμμο εδώ και δεκαετίες. Ιδού: Βίκυ Μοσχολιού, Μαρινέλλα, Δήμητρα Γαλάνη, Χάρις Αλεξίου, Φλέρυ Νταντωνάκη, Άλκηστις Πρωτοψάλτη, Τάνια Τσανακλίδου, Ελένη Βιτάλη, Γλυκερία, Ελευθερία Αρβανιτάκη, Έλλη Πασπαλά, Ελένη Τσαλιγοπούλου, Μελίνα Κανά, Καλλιόπη Βέτα και Μόρφω Τσαϊρέλη. Δεκαπέντε εκλεκτές ερμηνεύτριες ερμηνεύουν δεκαπέντε επιλεγμένα ερωτικά τραγούδια, από ένα καθεμιά.

Από τις όμορφες αυτές μουσικές στιγμές δε λείπουν τα τραγούδια ενός Μίκη Θεοδωράκη ("Αγάπη μου"), ενός Μάνου Χατζιδάκι ("Η Παναγία των Πατησίων"), ενός Νότη Μαυρουδή, ενός Γιάννη Σπανού ή ενός Σταμάτη Κραουνάκη. Κι ανάμεσά τους και μερικά ξένα τραγούδια, όπως του Λέοναρντ Κοέν ("Famous Blue Raincot") και του Νίνο Ρότα ("Amara me"), καθώς κι ένα παραδοσιακό ισπανικό τραγούδι ("Que Bonita") από ζωντανή ηχογράφηση της Φλέρυς Νταντωνάκη.

Αξιοσημείωτο είναι ότι η συλλογή ξεκινά και κλείνει με δυο πρωτότυπα τραγούδια γραμμένα για τη συγκεκριμένη έκδοση. Πρόκειται για τα τραγούδια: "Μπορεί μια μέρα" του Στέλιου Φωτιάδη σε στίχους του Γιώργου Σαρρή και "Σε άλλο όνειρο να πας" του Νότη Μαυρουδή σε στίχους του Ηλία Κατσούλη.

Μιχάλης Νικολούδης: Γυναίκες (2005)

Γιορτή της γυναίκας σήμερα, γιορτή μνήμης που μας θυμίζει τους πολύχρονους αγώνες για την αναγνώριση ισοτιμίας δικαιωμάτων ανάμεσα στα δύο φύλα. Ευκαιρία λοιπόν να κάνουμε ένα μικρό αφιέρωμα με δισκογραφικές εκδόσεις που έχουν τη γυναίκα στο επίκεντρό τους. Θα ξεκινήσουμε με ένα δίσκο που έχει ακριβώς τον κατάλληλο τίτλο: Γυναίκες. Πρόκειται για μια έκδοση της Libra Music με μουσική του Μιχάλη Νικολούδη και συνεργάτες γυναίκες, τόσο στο στιχουργικό μέρος, όσο και στο ερμηνευτικό.

Συγκεκριμένα, ο δίσκος περιλαμβάνει δεκαπέντε θέματα, έξι ορχηστρικά και εννέα τραγούδια σε στίχους της Μάγδας Παπαδάκη, την οποία μας είχε συστήσει ένα χρόνο νωρίτερα η Μαρία Φαραντούρη με το άλμπουμ Mosaic (2004). Βασική ερμηνεύτρια (με επτά τραγούδια) είναι η Φωτεινή Βελεσιώτη (γενν. 1958), μια ιδιόμορφη περίπτωση τραγουδίστριας με πολύ ξεχωριστό φωνητικό χρώμα, η οποία βρέθηκε στο τραγούδι από τις αρχές της δεκαετίας του '80 συμμετέχοντας σε διάφορα ρεμπέτικα σχήματα της Θεσσαλονίκης, αλλά μόλις το 2005 με το συγκεκριμένο δίσκο του Νικολούδη έκανε το δισκογραφικό της ντεμπούτο που της άνοιξε το δρόμο για μια ενδιαφέρουσα έκτοτε καριέρα που περιλαμβάνει συνεργασίες με καλλιτέχνες όπως ο Γιώργος Χατζηνάσιος, ο Γιώργος Καζαντζής, ο Τάσος Γκρους και ο Μίνως Μάτσας.

Επίσης δυο τραγούδια στο δίσκο ερμηνεύει η Σωτηρία Λεονάρδου (1951-2019), ηθοποιός και τραγουδίστρια, γνωστή μας κυρίως από τη συμμετοχή της στην ταινία "Ρεμπέτικο" (1983) του Κώστα Φέρη και στον αντίστοιχο δίσκο του Σταύρου Ξαρχάκου, καθώς και στην ταινία "Ακροπόλ" (1995) του Παντελή Βούλγαρη, ενώ η προσωπική της δισκογραφία περιλαμβάνει τα άλμπουμ: Δεν έχω χρόνο μάτια μου (1995) και MIS (1999).

Την ενορχήστρωση επιμελήθηκε ο συνθέτης με τη συμμετοχή αξιόλογων μουσικών, μεταξύ των οποίων ο Δημήτρης Μαριολάς (μπουζούκι, τζουρά, λαούτο), ο Ηρακλής Βαβάτσικας (ακορντεόν) και ο Μιχάλης Νικολούδης (μάντολα, ρεμπάμπ, ραγουάμπ).

Ο Γιάννης Πάριος τραγουδά Σταύρο Ξαρχάκο (1986)

Δεν είναι πολλοί οι δίσκοι του Σταύρου Ξαρχάκου με περιεχόμενο μόνο απλά τραγούδια χωρίς άλλη αφορμή, όπως - συνήθως - η ανάγκη μουσικής επένδυσης κάποιας ταινίας ή κάποιας θεατρικής παράστασης. Μετρημένοι στα δάχτυλα των δύο χεριών. Κι ένας απ' αυτούς είναι τούτος που σας παρουσιάζω εδώ. 

Ο δίσκος Ξαρχάκος / Πάριος κυκλοφόρησε το 1986 από τη Minos, σε μια εποχή που ο Γιάννης Πάριος βρισκόταν στο πλήρες απόγειο της δημοτικότητάς του και είχε ήδη καθιερωθεί ως ο καθ' υπερβολήν απόλυτος ερωτικός τραγουδιστής. Έτσι, αυτή η συνεργασία φαίνεται να προέκυψε περισσότερο από την ανάγκη της δισκογραφικής εταιρείας για την υποστήριξη της εικόνας του τραγουδιστή, παρά για την ενίσχυση της εικόνας του συνθέτη (που έτσι κι αλλιώς δεν τη χρειαζόταν). Το αποτέλεσμα; Προφανώς δεν είναι ο καλύτερος δίσκος του Ξαρχάκου, αλλά είναι ο καλύτερος του Γιάννη Πάριου! 

Ο δίσκος σημείωσε μεγάλη εμπορική επιτυχία, πράγμα αναμενόμενο βέβαια. Αυτό πάντως δεν του στερεί το δικαίωμα να περηφανεύεται για αρκετές καλές στιγμές στο μουσικό και στιχουργικό του μέρος. Στην πρώτη θέση θα έβαζα δυο πραγματικά θαυμάσια τραγούδια: "Κουρδισμένα ανθρωπάκια" σε στίχους του ανεξάντλητου Λευτέρη Παπαδόπουλου και "Γαρίφαλα γκρενά" σε στίχους του σπουδαίου Κώστα Κινδύνη. Ωραίες και σταράτες μελωδίες σε ρυθμό χασάπικο, τον οποίο γνωρίζει τόσο καλά ο συνθέτης και τον λάμπρυνε στο παρελθόν με μεγάλα τραγούδια ("Άπονη ζωή", "Φτωχολογιά", "Μάτια βουρκωμένα", "Χορός του Σάκαινα", "Όνειρο δεμένο"). Πλάι στα δύο αυτά τραγούδια θα έβαζα και το "Χωρίς αναφορές" με τους εξαιρετικούς στίχους της Λίνας Νικολακοπούλου.

Γραμμένα πάνω στη φωνή του τραγουδιστή φαίνεται να είναι κάποια από τα υπόλοιπα τραγούδια, όπως: "Μάτια μπλε" (το μαγαλύτερο σουξέ του δίσκου), "Έλα να κάνουμε έρωτα", "Ιωάννα μου". Βασικό τους προσόν οι όμορφες μελωδίες, αν και σε κάποιο βαθμό τείνουν ίσως προς έναν υπερβάλλοντα και μελιστάλαχτο μελοδραματισμό.

Άλλο ένα αξιοπρόσεκτο τραγούδι είναι το τρυφερό νανούρισμα "Της Πανδώρας", προφανώς γραμμένο για την κόρη του συνθέτη, πάνω σε στίχους του ποιητή Ματθαίου Μουντέ με ποιητικές αναφορές στη δημοτική παράδοση. Και βέβαια μεγάλο τραγούδι είναι το σπαρακτικό "Είν' αρρώστια τα τραγούδια" σε στίχους του Μάνου Ελευθερίου, εδώ όμως σε δεύτερη εκτέλεση, καθώς η πρώτη και πολύ ανώτερη ανήκει στη Μαρία Δημητριάδη από το δίσκο της Δελτίο καιρού (1980).

Γιάννης Πάριος: Τα νησιώτικα (1982)

Ο Γιάννης Πάριος συνέχισε και στη δεκαετία του '80 να ηχογραφεί ασταμάτητα προσωπικούς δίσκους κάθε χρόνο γνωρίζοντας πάντα ευρεία εμπορική αποδοχή. Το αποκόρύφωμα πάντως ήρθε το 1982 με τα περίφημα πλέον Νησιώτικα που αποτελούν την πιο εμπορική στιγμή της μεγάλης του καριέρας και μια από τις εμπορικότερες συνολικά της ελληνικής δισκογραφίας, αφού ξεπέρασε πια το ένα εκατομμύριο πωλήσεων κι έγινε πολλαπλά πλατινένια.

Ο σπουδαίος ερμηνευτής θέλησε με το δίσκο αυτό - αλλά και με μια ενδιαφέρουσα συνέχειά του δέκα χρόνια αργότερα (1992) - να αποτίσει φόρο τιμής στον τόπο της καταγωγής του ερμηνεύοντας ένα υλικό, με το οποίο είχε βιωματική σχέση. Το λέει άλλωστε χαρακτηριστικά και ο ίδιος στο εσώφυλλο του δίσκου: "Τα θαλασσινά τραγούδια είναι τραγούδια μιας ζωής. Αυτά μεπαρότρυναν να "ζηλέψω" και να γίνω τραγουδιστής. Είνια τραγούδια που τ' άκουγα να τα λέει στο φάρο, στο νησί μου, ο πατέρας μου με τους φίλους του, να τα λένε οι κομπανίες, να τα χορεύουν τα κορίτσια και τ' αγόρια. Αυτά λοιπόν είναι για μένα τα καλύτερα τραγούδια, τα τραγούδια που αγαπώ πιο πολύ απ' όλα, τα τραγούδια της κούνιας μου...".

Είκοσι τέσσερα συνολικά τραγούδια αποτελούν το σώμα του διπλού αυτού δίσκου. Τραγούδια που αποπνέουν τη θαλασσινή αύρα του Αιγαίου κι απλώνονται από τις Κυκλάδες ως το Ανατολικό Αιγαίο και φτάνουν ως την Κρήτη. Η αρχική τους πηγή ανατρέχει στην αυθεντική παράδοση, αλλά εδώ υπογράφονται από τους γνωστότερους σκαπανείς του είδους, όπως ο Γιώργος Κονιτόπουλος ή ο Κώστας Μουντάκης, οι οποίοι τα διασκεύασαν κατάλληλα και τα συντήρησαν ζωντανά στον τόπο τους κάνοντάς τα δημοφιλή σε όλο τον ελληνισμό. 

Η απόδοση του Γιάννη Πάριου είναι πιστή στην αυθεντική τους ερμηνεία φροντίζοντας με απόλυτη σεμνότητα να θέσει τον εαυτό του στην υπηρεσία τους και όχι το αντίθετο, όπως συνήθως συμβαίνει με τους πρωτοκλάσους ερμηνευτές. Με ειδικό σημείωμά του στη νεότερη επανέκδοση του δίσκου (2002) ο Λευτέρης Παπαδόπουλος επισημαίνει: "Πιστεύω ακράδαντα ότι ο Πάριος στιγμή δε ζορίστηκε να τα ερμηνεύσει αυτά τα τραγούδια. Του βγήκαν όλα με ένα "αχ", με μιαν ανάσα, γιατί ήταν γεννημένος μέσα απ' αυτή τη μουσική, μέσα απ' αυτούς τους στίχους, μέσα από τα βιολιά και τα λαούτα που τον συντρόφεψαν, για να τον βοηθήσουν να φτάσει στο ύψος της ερμηνείας που έφτασε. Και ακριβώς αυτό το μοναδικό υλικό, σε συνδυασμό με την τέλεια απόδοση, την τέλεια έκφραση, την ολοφανερη συγκίνηση και την αυθεντικότητα, οδήγησε αυτόν το δίσκο-στολίδι σε όλες τις δισκοθήκες...".

Λιτή η ορχήστρα που συνοδεύει τον ερμηνευτή. Ο Γιώργος Κονιτόπουλος παίζει βιολί, ο Βαγγέλης Κονιτόπουλος λαούτο, ο Τάκης Σούκας σαντούρι, ο Γ. Ευστρατιάδης κιθάρες και ο Νίκος Τσεσμελής κοντραμπάσο. Στα φωνητικά συμμετέχουν η Χαρούλα Αλεξίου, η Αγγελική Κονιτοπούλου και η Στέλλα Κλουβάτου.

Γιάννης Πάριος: Τραγούδια από τις 45 στροφές (1969-1974)

Ο κορυφαίος ερμηνευτής Γιάννης Πάριος (Πάρος, 8/3/1946), κατά κόσμον Βαρθακούρης, σε λίγες ημέρες μπαίνει αισίως στο 80ο έτος της ηλικίας του και συνεχίζει ακόμη την ενεργό του παρουσία στα μουσικά μας πράγματα. Με αφορμή λοιπόν την επέτειο των γενεθλίων του θα ήθελα να σταθούμε σήμερα στα πρώτα χρόνια της δισκογραφικής του παρουσίας, η οποία ξεκίνησε το 1969 με τραγούδια του Απόστολου Καλδάρα ("Στο απέναντι παγκάκι") και του Σταύρου Κουγιουμτζή ("Κάπου στα Πετράλωνα", "Κρυφός καημός").

Κατά το διάστημα 1969-1974 ο σπουδαίος ερμηνευτής είχε την ευκαιρία να χτίσει ένα αξιόλογο ρεπερτόριο, το πιο εκλεκτό ολόκληρης της καριέρας του, συμμετέχοντας σε σπουδαίους δίσκους διαφόρων συνθετών (Συνάντηση, Θαλασσογραφίες, Ο Σταμούλης ο λοχίας, Ανθρώπινα και καθημερινά, Οδός Αριστοτέλους, Ροβινσώνες, Άσπρο μαύρο), αλλά και ηχογραφώντας πολλά τραγούδια για τις 45 στροφές, μερικά από τα οποία έχουν ενσωματωθεί και στους πρώτους ολοκληρωμένους προσωπικούς του δίσκους. Τα περισσότερα από αυτά είναι ελάχιστα γνωστά, όπως δυο πρώιμα τραγούδια του Γιώργου Κριμιζάκη ("Το τόπι", "Μια γυναίκα στη βροχή"), δυο τραγούδια του Χάρη Λυμπερόπουλου ("Πληγωμένο παλικάρι", "Σε λαχταρώ"), αλλά και του Γιώργου Μητσάκη ("Από λιμάνι σε λιμάνι", "Καμιά κυρία σαν και σένα"), του Μίμη Πλέσσα και του Βασίλη Βασιλειάδη, ενώ σε δεύτερη εκτέλεση υπάρχει και μια ηχογράφηση του εξαιρετικού "Μάνα δε φυτέψαμε" των Μάνου Λοΐζου και Λευτέρη Παπαδόπουλου, η οποία παρέμενε επί χρόνια ανέκδοτη.

Στην παρούσα συλλογή είναι συγκεντρωμένα 26 συνολικά τραγούδια ταξινομημένα με χρονολογική σειρά ανά ζεύγη, όπως πρωτοκυκλοφόρησαν σε δίσκους 45 στροφών από τη Minos. Μερικά πάντως τραγούδια παρατίθενται χωρίς το ταίρι τους, επειδή - κατά κανόνα - τύχαινε το άλλο τραγούδι να ερμηνεύεται από διαφορετικό τραγουδιστή. Τη μουσική υπογράφουν οι συνθέτες: Απόστολος Καλδάρας, Γιώργος Μητσάκης, Μίμης Πλέσσας, Σταύρος Κουγιουμτζής, Μάνος Λοΐζος, Βασίλης Βασιλειάδης, Γιώργος Κατσαρός, Γιώργος Κριμιζάκης και Χάρης Λυμπερόπουλος. Στους στίχους έχουμε επίσης μερικά κορυφαία ονόματα, όπως: Κώστας Βίρβος, Λευτέρης Παπαδόπουλος, Πυθαγόρας, Σώτια Τσώτου, Αλέκος Σακελλάριος, Γιάννης Λογοθέτης, Διονύσης Τζεφρώνης και Ηλίας Λυμπερόπουλος.