Ο "άλλος" Μικρούτσικος: Στον Μάνο Λοΐζο & Νύχτα με σκιές χρωματιστές (1987)

Από τη Minos κυκλοφόρησε το 1987 ένας πολύ ξεχωριστός λόγιος δίσκος του Θάνου Μικρούτσικου που περιλαμβάνει δύο κύκλους τραγουδιών σε ύφος κλασικού lied, αποδεικνύοντας πολύ πειστικά τις λόγιες καταβολές του συνθέτη, αλλά και το σταθερό ενδιαφέρον του για τον μελοποιημένο ποιητικό λόγο.

Η έκδοση περιλαμβάνει τα έργα: 

α) Στον Μάνο Λοΐζο. Το έργο γράφτηκε στο διάστημα 1982-84, λίγο μετά τον πρόωρο θάνατο του Μάνου Λοΐζου (στον οποίο και είναι αφιερωμένο), με τον οποίο πάντως ο Μικρούτσικος πρόλαβε να συνεργαστεί το 1981 σε μια σειρά ιστορικών συναυλιών με τη συμμετοχή και του Χρήστου Λεοντή. Πρόκειται για έναν σύντομο κύκλο τεσσάρων τραγουδιών βασισμένων σε ποίηση Γιώργου Σεφέρη για βαθύφωνο, φαγκότο και πιάνο. Το έργο αποδίδεται στα αγγλικά με βάση την έγκυρη μετάφραση των Edmund Keely και Philip Sherrard. Το ερμηνεύει ο βαθύφωνος Φραγκίσκος Βουτσίνος, ενώ ο Σπύρος Καζιάνης παίζει φαγκότο και ο Θάνος Μικρούτσικος πιάνο.

β) Νύχτα με σκιές χρωματιστές. Έργο γραμμένο στο διάστημα 1983-4 για το Εθνικό Θέατρο των Βρυξελλών, όπου παρουσιάστηκε σε σκηνοθεσία του Henri Ronse, στον οποίο και είναι αφιερωμένο. Έχει τη μορφή σουίτας τραγουδιών για μέτζο σοπράνο με συνοδεία κουαρτέτου εγχόρδων (δυο βιολιά, βιόλα, βιολοντσέλο) και βασίζεται σε κείμενα του Βέλγου θεατρικού συγγραφέα Paul Willems (1912-1997). Ξεχωρίζει το αριστουργηματικό "Δείπνο στου 'Archistrate' με τη βασίλισσα του Σαβά" με την υπέροχη γοργή μελωδία του κουαρτέτου. Ερμηνεύει (στα γαλλικά) η μεσόφωνος Iren Jarsky και τη συνοδεύει το σπουδαίο Κουαρτέτο Εγχόρδων Razumowsky. Το έργο, ηχογραφημένο ζωντανά, έχει συμπεριληφθεί και στη νεότερη έκδοση "Στο δρόμο για τις Βρυξέλλες" (2015).

Ο "άλλος" Μικρούτσικος: Ντούο για Σαξόφωνο & Όπερα για Έναν (1986)

Άλλος ένας ιδιαίτερος δίσκος που αποκαλύπτει με εμφαντικό τρόπο την πολυδιάστατη προσωπικότητα του Θάνου Μικρούτσικου. Ένας δίσκος με έργα αυτοσχεδιαστικού χαρακτήρα που αποδίδονται με δύο "φωνές", είτε στο διαλεκτικό σχήμα δύο μουσικών οργάνων, είτε στο συνδυασμό οργανικής και ανθρώπινης φωνής.

Ο δίσκος "Duo for Alto Saxophone & Electric Bass / Opera for One" εκδόθηκε το 1986 από την Εταιρεία Νέας Μουσικής και παραμένει (κατά το ήμισυ) μόνο σε αναλογική μορφή. Και λέω κατά το ήμισυ, αφού το "Duo" συμπεριλήφθηκε το 1992 στον ψηφιακό δίσκο "Music for Two", αλλά και στο δίσκο "Music Stories" του 2003.

Το "Duo για άλτο σαξόφωνο και ηλεκτρικό μπάσο" γράφτηκε το 1985 και παίχτηκε τον Νοέμβριο της ίδιας χρονιάς στην Εθνική Πινακοθήκη της Αθήνας, ενώ είχε και διεθνή απήχηση, καθώς παίχτηκε επίσης και σε πόλεις της Βραζιλίας το 1987. Το έργο αποτελεί μια πρωτότυπη προσαρμογή των δύο αυτών οργάνων της τζαζ μπάντας στη φόρμα του κλασικού "Ντούο" με ανάπτυξη σε τρία μέρη που επισημαίνονται ως: Moderato - Largo - Presto. Ο συνθέτης κατάφερε να δημιουργήσει ένα ευφάνταστο έργο υψηλών δεξιοτεχνικών απαιτήσεων με αναφορές στο μπαρόκ και το δωδεκαφθογγισμό του Arnold Schoenberg ως τη τζαζ του Charlie Mingus. Εξαιρετικοί οι δυο σολίστες David Lynch (άλτο σαξόφωνο) και Γιώργος Φακανάς (ηλεκτρικό μπάσο). Το έργο είναι αφιερωμένο στον Καρλ Μαρξ και τον Πολ Νιούμαν!

Το δεύτερο έργο του δίσκου έχει τίτλο "Όπερα για Έναν" και είναι γραμμένο για φωνή και σόλο φλάουτο. Η σύνθεσή του έγινε το 1983-84 και πρωτοπαίχτηκε στις Βρυξέλλες τον Σεπτέμβρη του 1984 με τον διάσημο Βέλγο φλαουτίστα Marc Grauwels, στον οποίο και είναι αφιερωμένο. Ο ίδιος ο φλαουτίστας παίζει διάφορους τύπους φλάουτου, ενώ συγχρόνως τραγουδά (στα γαλλικά), χορεύει και παίζει μποξ, όπως απαιτεί το πρωτότυπο κείμενο με τίτλο "Το ξύλινο ανθρωπάκι" που έγραψε ο Γιώργος Μανιώτης και απέδωσε στα γαλλικά η Σεσίλ Ιγγλέση-Μαργέλλου. Όπως εξηγεί ο συνθέτης, "...η αξία του έργου έγκειται στη δυνατότητα που δίνει σ' έναν αποκλειστικά ερμηνευτή να διηγηθεί μία ιστορία με όλους τους δυνατούς τρόπους...".

Ο "άλλος" Μικρούτσικος: Ευριπίδης IV (1980)

H πολυδιάστατη μουσική προσωπικότητα του Θάνου Μικρούτσικου μπορούσε να κινείται με την ίδια άνεση και έμπνευση σε όλα τα μουσικά πεδία, από το απλό τραγούδι, μέχρι τον αυτοσχεδιασμό, τη τζαζ και τη λόγια μουσική, ακόμη και στις πρωτοποριακές της εκδοχές. Στην πλούσια δισκογραφία του περιλαμβάνεται ήδη σημαντικός αριθμός λόγιων συνθέσεων, ενώ αρκετές παραμένουν ακόμη ανέκδοτες. 

Σ' αυτή λοιπόν τη λιγότερο προβεβλημένη πλευρά του μεγάλου μας συνθέτη, την αυτοσχεδιαστική και λόγια (αυτή που πιο λαϊκά τη λέμε "κλασική"), επικεντρώνεται το νέο μας αφιέρωμα.

Είδαμε ήδη στα πρώτα του έργα ("Καντάτα για τη Μακρόνησο", "Μουσική πράξη στον Μπρεχτ") την ευχέρεια του Μικρούτσικου να εισάγει ακόμη και σε απλούς κύκλους τραγουδιών στοιχεία πρωτοποριακής μουσικής, χωρίς να αποτελούν επιδημευμένες προσθήκες, αλλά να δένουν οργανικά με το σύνολο. Το πρώτο ολοκληρωμένο όμως δείγμα τέτοιας μουσικής γραφής αποτέλεσε η κυκλοφορία του έργου "Ευριπίδης IV" το 1980, σύνθεσης για εννέα εκτελεστές, από τους οποίους οι τέσσερις είναι τραγουδιστές, μία αφηγήτρια και τέσσερα σόλο ακουστικά όργανα, δηλαδή φαγκότο, κόρνο, τρομπέτα και πιάνο. Το έργο βασίζεται σε αποσπάσματα από δύο τραγωδίες του Ευριπίδη, τον "Ορέστη" σε μετάφραση Άγγελου Τερζάκη και τον "Ίωνα" σε μετάφραση Τάσου Ρούσου. Γράφτηκε μετά από παραγγελία του Δήμου Ανωγείων, όπου και εκτελέστηκε για πρώτη φορά στις 15 Αυγούστου 1979.

Συμμετέχουν: Μίσα Ικεούτσι (σοπράνο), Μαριέλλη Σφακιανάκη (άλτο), Κωνσταντίνος Παλιατσάρας (τενόρος), Αντώνης Κοντογεωργίου (βαρύτονος), Ειρήνη Ιγγλέση (αφηγήτρια). Συμμετέχουν επίσης οι μουσικοί: Σπύρος Καζιάνης (φαγκότο), Βαγγέλης Σκούρας (κόρνο), Σωκράτης Άνθης (τρομπέτα), Θάνος Μικρούτσικος (πιάνο).

Joseph Haydn: Τρίο για Baryton

Κατά την περίοδο της υπηρεσίας του στην αυλή του οίκου Εστερχάζι (δεκαετία του 1760) στη μικρή πόλη Άιζενσταντ (κοντά στη Βιέννη) ο μεγάλος συνθέτης Franz Joseph Haydn έγραψε πληθώρα έργων κατά παραγγελία, μεταξύ των οποίων και μια μεγάλη σειρά Τρίο για Baryton (βαρύτονο), ένα έγχορδο στο μέγεθος περίπου του βιολοντσέλου, παρόμοιο με τη Viola da gamba, το οποίο παιζόταν στα χρόνια της Αναγέννησης και του Μπαρόκ, αλλά στη συνέχεια χάθηκε από την ομάδα των εγχόρδων. Για το όργανο αυτό μας άφησε επίσης μια μεγάλη σειρά συνθέσεων και ο σύγχρονος του Χάιντν Ιταλός συνθέτης Luigi Tomasini (1741-1808).

Υπολογίζεται ότι ο Χάιντν έγραψε κάπου 175 συνθέσεις για baryton, από τις οποίες οι 126 είχαν τη μορφή τρίο (baryton, βιόλα και βιολοντσέλο). Ο λόγος για την υπερπαραγωγή έργων για το συγκεκριμένο όργανο φαίνεται πως ήταν η επιθυμία του πρίγκιπα Νικολάου Εστερχάζι, αφού ο ίδιος ήταν δεξιοτέχνης του οργάνου. Αυτό πάντως το γεγονός δεν αποτέλεσε τροχοπέδη για τον συνθέτη, αλλά μάλλον πηγή έμπνευσης, καθώς μας έδωσε αυτή τη μεγάλη σειρά σύντομης διάρκειας έργων πλημμυρισμένων με ωραίους ρυθμούς και μια διάθεση διασκεδαστική και εξωστρεφή.

Ένα ωραίο απάνθισμα από αυτή τη μεγάλη σειρά συνθέσεων του Χάιντν μας δίνει μια ενδιαφέρουσα έκδοση της RCA που κυκλοφόρησε το 1969 και περιλαμβάνει τέσσερα τρίο για baryton, τα υπ' αριθμόν 44, 45, 60 και 70, όλα με τριμερή ανάπτυξη και με κυρίαρχους τους γοργούς ρυθμούς. Παίζουν οι μουσικοί: Johannes Koch (baryton), Ulrich Koch (βιόλα), Reinhold Johannes Buhl (βιολοντσέλο).

Joseph Haydn: Συμφωνίες αρ. 94 & 101

Κατά την τελευταία δεκαετία του 18ου αιώνα ο μεγάλος Αυστριακός συνθέτης Franz Joseph Haydn (1732-1809) έκανε δυο ακόμη ταξίδια στο Λονδίνο, προσκαλεσμένος αυτή τη φορά από τον ιμπρεσάριο Johann Peter Salomon. Οι επισκέψεις αυτές στάθηκαν η αφορμή να συνθέσει τον λαμπρό κύκλο των δώδεκα τελευταίων Συμφωνιών του από τις 104 συνολικά που συνέθεσε και γιαυτό ο κύκλος αυτός πήρε την ονομασία "Συμφωνίες του Λονδίνου" (αρ. 93-104) και αποτελεί την κορύφωση της συμφωνικής εργογραφίας του συνθέτη.

Η πιο δημοφιλής από τις δώδεκα αυτές Συμφωνίες είναι η υπ' αριθμόν 94, γνωστή με τον τίτλο "Συμφωνία της έκπληξης" ή (στα γερμανικά) "mit dem Paukenschlag" (με την κρούση των τυμπάνων), που οφείλεται στην αιφνιδιαστική και θορυβώδη είσοδο των τυμπάνων στο δεύτερο (αργό) μέρος, ένα ηχητικό εύρημα του συνθέτη που λέγεται ότι ίσως το επινόησε, προκειμένου να αποσπάσει την προσοχή του βαριεστημένου ακροατηρίου! Πρόκεται πάντως για μια υπέροχη συμφωνία που ακολουθεί την κανόνα της τετραμερούς ανάπτυξης με μια αργή εισαγωγή στο πρώτο μέρος πριν επιβληθεί το γοργό τέμπο, ενώ ακολουθεί το θαυμάσιο Andante του δευτέρου μέρους που προανέφερα, στη συνέχεια το απαραίτητο Menuetto και στο κλείσιμο ένα πολύ γοργό Allegro. Η Συμφωνία γράφτηκε το 1791, ενώ η πρώτη εκτέλεσή της πραγματοποιήθηκε στις 23 Μαρτίου του 1792 στο Λονδίνο.

H Συμφωνία αρ. 101 γράφτηκε το 1793/4 και πρωτοεκτελέστηκε στις 3 Μαρτίου 1794. Είναι γνωστή με την επωνυμία "Το ρολόι" που επίσης οφείλεται στο δεύτερο μέρος της (Andante), το οποίο αναπτύσσεται με ρυθμικό τόνο που ορίζεται από τον κοφτό ήχο δύο φαγκότων δίνοντας την αίσθηση του ήχου (τικ-τακ) των δεικτών του ρολογιού. Πανέμορφη και δημοφιλέστατη επίσης Συμφωνία σε τέσσερα μέρη με ανάλογη ανάπτυξη: Adagio-Presto - Andante - Menuetto - Vivace.

Από τις αμέτρητες εκτελέσεις των δημοφιλών αυτών έργων του Χάιντν έχω διαλέξει μια ιστορική ηχογράφηση του 1961 που φέρει την υπογραφή του Karl Richter (1926-1981), ενός σπουδαίου Γερμανού αρχιμουσικού, οργανίστα και τσεμπαλίστα που αφιέρωσε όλη τη ζωή του στο έργο του Bach, ιδιαίτερα όταν ίδρυσε την ιστορική Ορχήστρα Μπαχ του Μονάχου, την οποία διηύθυνε μέχρι τον πρόωρο θάνατό του. Σημειώνω ότι η ερμηνεία των Βραδεμβούργιων Κοντσέρτων του Μπαχ από τον Ρίχτερ αποτελεί αξεπέραστο σημείο αναφοράς στην εκτέλεσή τους διαχρονικά. Εδώ ο Ρίχτερ διευθύνει κατ' εξαίρεση τη μεγάλη Φιλαρμονική Ορχήστρα του Βερολίνου και μας δίνει μια σημαντική ερμηνεία των δύο Συμφωνιών του Χάιντν, η οποία κυκλοφόρησε το 1962 από τη Deutsche Grammophon με αρκετές μεταγενέστερες επανεκδόσεις.

Joseph Haydn: Δύο κουαρτέτα εγχόρδων

Αν και συνήθως μας διαφεύγει, ωστόσο οφείλουμε να αναγνωρίσουμε ότι στις κορυφαίες θέσεις των μεγάλων λόγιων συνθετών της Δύσης συγκαταλέγεται ο Αυστριακός πολυγραφότατος συνθέτης Franz Joseph Haydn (1732-1809), ένας δημιουργός που ταυτίστηκε με την έννοια του μουσικού κλασικισμού και στο μακρό του βίο ευτύχησε να αποτελέσει τον κινητήριο μοχλό για το ξεδίπλωμα του ταλέντου των δύο άλλων μεγάλων εκπροσώπων της κλασικής περιόδου της μουσικής (1750-1820), δηλαδή του Μότσαρτ και του Μπετόβεν.

Ο πολυγραφότατος λοιπόν Χάιντν μας χάρισε ένα  κολοσσιαίο έργο απλωμένο σε όλες τις μουσικές φόρμες, ιδιαίτερα όμως έγραψε Συμφωνίες (φτάνουν τις 104), Κουαρτέτα Εγχόρδων (συνολικά 84), Κοντσέρτα (ξεχωρίζουν τα δύο κοντσέρτα για βιολοντσέλο και το δημοφιλές κοντσέρτο για τρομπέτα), Όπερες, Λειτουργίες, Σονάτες για πιάνο και δυο έξοχα Ορατόρια στο ύφος του Μεσσία του Χέντελ (Εποχές, Δημιουργία).

Ο Χάιντν, όπως και ο Χέντελ, έζησε πολλά χρόνια και στην αγγλική πρωτεύουσα, όπου μάλιστα συνέθεσε και τον τελευταίο και λαμπρότερο κύκλο συμφωνιών του, τις περίφημες 12 "Συμφωνίες του Λονδίνου", αριθμός 93-104. Την ίδια εποχή (τελευταία δεκαετία του 18ου αιώνα) στο Λονδίνο συνέθεσε και τους μεγάλους κύκλους Κουαρτέτων Εγχόρδων του με αριθμό καταλόγου Op. 71-77. Η φόρμα του Κουαρτέτου Εγχόρδων (δυο βιολιά, βιόλα, βιολοντσέλο) αποτελεί προνομιακό πεδίο του συνθέτη, αφού θεωρείται ο κύριος θεμελιωτής του είδους, πάνω στα πρότυπα του οποίου βασίστηκαν και οι αντίστοιχες συνθέσεις του Μότσαρτ, αλλά και τα πρώιμα κουαρτέτα του Μπετόβεν.

Από τις μεγάλες λοιπόν σειρές Κουαρτέτων Εγχόρδων του Χάιντν ξεχωριστή θέση κατέχει ο κύκλος των έξι κουαρτέτων έργο 76 που συντέθηκε στο διάστημα 1796-1797 και αφιερώθηκε στον Ούγγρο κόμη Joseph Georg von Erdődy. Το τρίτο κουαρτέτο της σειράς, το επιλεγόμενο και "Αυτοκρατορικό", περιλαμβάνει το περίφημο αργό μέρος (Poco Adagio) που γράφτηκε για τον αυτοκράτορα της Αυστρίας, ενώ πάνω στη μελωδία του βασίζεται ο σημερινός εθνικός ύμνος της Γερμανίας. Γενικά η φόρμα του κουαρτέτου περιλαμβάνει τετραμερή ανάπτυξη με γοργά τα δύο ακριανά μέρη, ένα αργό δεύτερο μέρος, ενώ το τρίτο είναι σε ρυθμό μενουέτου. Θα λέγαμε ότι σε σχέση με την εξωστρέφεια των πολυάριθμων συμφωνιών του, τα κουαρτέτα του Χάιντν εκφράζουν μιαν εσωστρέφεια και μια διαλεκτική επικοινωνία των μουσικών μεταξύ τους, αλλά και με το ακροατήριό τους.

Από τις αμέτρητες ηχογραφήσεις των Κουαρτέτων Εγχόρδων Op.76 του συνθέτη σας προτείνω μια ωραία εκτέλεση του 1980 από το οργανικό σύνολο Quartett Collegium Aureum με όργανα εποχής. Η συγκεκριμένη έκδοση περιλαμβάνει τα Κουαρτέτα αρ. 3 και 5, αμφότερα συντεθειμένα το 1797.

Πάσχα των Ελλήνων...

Καλή Ανάσταση!

Καλό Πάσχα σε όλους!!!

Το Θείο Πάθος και η Ανάσταση μέσα από τον "Μεσσία" του Χέντελ

Δίπλα στην πατριαρχική μορφή του Johann Sebastian Bach, του μεγαλύτερου λόγιου συνθέτη θρησκευτικής μουσικής, στέκεται επάξια ένας δεύτερος κορυφαίος Γερμανός συνθέτης που ωστόσο το έργο του το δημιούργησε κυρίως εκτός Γερμανίας. 

Πρόκειται για τον Georg Friederich Händel (1685-1759) που γεννήθηκε στο Halle της Γερμανίας την ίδια χρονιά που ήρθε στον κόσμο και ο Μπαχ. Το 1712 εγκαταστάθηκε μόνιμα στο Λονδίνο, όπου και ανέπτυξε μεγάλη μουσική δραστηριότητα που τον ανήγαγε στον διασημότερο συνθέτη της εποχής. Το τεράστιο έργο του περιλαμβάνει συνθέσεις που καλύπτουν όλα τα μουσικά πεδία, αλλά κυρίως ξεχωρίζουν τα υπέροχα concerti grossi και πάνω απ' όλα τα μεγαλειώδη ορατόρια που του εξασφάλισαν μιαν ισχυρή υστεροφημία, αφού εξακολουθούν να παίζονται σε κάθε γωνιά του πλανήτη και να ηχογραφούνται ασταμάτητα από μεγάλους καλλιτέχνες και δισκογραφικές εταιρείες.

Από τα σημαντικά αυτά ορατόρια του Χέντελ διασημότερο και δημοφιλέστερο παραμένει διαχρονικά ο εμβληματικός Μεσσίας του ("Messiah"), έργο με αριθμό καταλόγου HWV 56. Πρόκειται για μεγάλη σύνθεση διάρκειας περίπου δυόμισι ωρών γραμμένη στη φόρμα της ιταλικής όπερας, με εισαγωγή, άριες, ρετσιτατίβα (απαγγελίες), χορωδιακά και οργανικά μέρη, βασισμένη σε λιμπρέτο του Charles Jennens που δανείστηκε ακόμη και αυτούσια αποσπάσματα από τη Βίβλο, αλλά και Ψαλμούς από το αγγλικανικό Προσευχητάριο.

Το έργο χωρίζεται σε τρία μέρη, από τα οποία το πρώτο περιλαμβάνει τις προφητείες του Ησαΐα, το δεύτερο περιγράφει το Θείο Πάθος (είναι το μέρος που έχει για επίλογό του το περίφημο "Αλληλούια"), ενώ το τρίτο μέρος αναφέρεται στην Ανάσταση και την Ανάληψη του Χριστού. Το κείμενο φυσικά έχει αφαιρέσει τις δραματικές περιγραφές των γεγονότων, ώστε να περιοριστεί σε καθαρά αφηγηματικό χαρακτήρα χωρίς δράση που θα το μετέτρεπε σε όπερα.

Η σύνθεση του έργου έγινε το 1741, ενώ η πρώτη δημόσια εκτέλεσή του πραγματοποιήθηκε στο Δουβλίνο στις 13 Απριλίου του 1742 αποσπώντας διθυραμβικά σχόλια, ώστε έκτοτε να επιβληθεί ως το δημοφιλέστερο ορατόριο όλων των εποχών. Και πράγματι, πρόκειται για ένα συναρπαστικό έργο που περιλαμβάνει πανέμορφες μελωδικές και χορωδιακές στιγμές που δε χρειάζεται ιδιαίτερη μουσική παιδεία, για να τις απολαύσει ο καθένας. Ακούστε, για παράδειγμα, τα μέρη: "Ev'ry valley...", "And the glory of the Lord", "For unto us a Child is born", "Lift up your Heads" και φυσικά το εξαίσιο "Hallelujah", για να καταλάβετε τι εννοώ!

Από τις αμέτρητες ηχογραφήσεις του έργου προτείνω μια λαμπρή εκτέλεση του 1982 με ορχήστρα οργάνων εποχής, ώστε να αποδίδεται με όσο γίνεται πιο πιστό τρόπο ο ήχος της εποχής του συνθέτη. Την κορυφαία λοιπόν ορχήστρα του είδους English Baroque Soloists διευθύνει ο διάσημος Άγγλος αρχιμουσικός sir John Eliot Gardiner με τη συμμετοχή της άξιας χορωδίας Monteverdi Choir, ενώ στα σολιστικά φωνητικά μέρη συμμετέχουν οι: Margaret Marshall (σοπράνο), Catherine Robbin (μεσόφωνος), Charles Brett (κοντρατενόρος), Anthony Rolfe-Johnson (τενόρος), Robert Hale (μπάσος) και ο ανήλικος τενόρος Saul Quirke.

Miklós Rózsa: Ben-Hur (πλήρες soundtrack)

Η Μεγάλη Εβδομάδα και το θείο Πάθος αποτελούν μια καλή ευκαιρία να θυμηθούμε τα μεγάλα θρησκευτικά έργα που μας χάρισαν οι λόγιοι συνθέτες από τα χρόνια της Αναγέννησης και δώθε, με κορωνίδα φυσικά τα αξεπέραστα "Κατά Ματθαίον Πάθη" του Μπαχ, γραμμένα στην ύστερη περίοδο του Μπαρόκ. Μας δίνεται επίσης η ευκαιρία να θυμηθούμε και τα εμβληματικά κινηματογραφικά έπη που γυρίστηκαν από τον αμερικάνικο και ευρωπαϊκό κινηματογράφο με ιδιαίτερη άνθηση στη δεκαετία του '50, όταν το Χόλιγουντ και τα μεγάλα στούντιο των κινηματογραφικών του κολοσσών (κυρίως της MGM) επένδυσαν τεράστια κεφάλαια σε λαμπερές υπερπαραγωγές με θεματολογία αντλημένη από τη Βίβλο και την ιστορία της Αρχαίας Ελληνικής και Ρωμαϊκής Εποχής.

Από τις μεγάλες αυτές παραγωγές (Quo Vadis, The Robe, Demetrius & the Gladiators, The Ten Commandments, Ben-Hur, Barabbas, The Bible), αναμφισβήτητα ξεχωρίζουν οι δυο ταινίες με πρωταγωνιστή τον Charlton Heston, πρώτα η ταινία του αρχιμάστορα του είδους Cecil  B. deMille "The Ten Commandments" (1956) και πάνω απ' όλες ο αγέραστος "Ben-Hur" (1959) που σκηνοθέτησε ο κορυφαίος και πολυβραβευμένος σκηνοθέτης William Wyler (Wuthering Heights, Mrs. Miniver, The Best Years of Our Lives, Roman Holiday, Ben-Hur).

Η ταινία "Ben-Hur", βασισμένη στο μυθιστόρημα του Lew Wallace, απέσπασε 11 βραβεία όσκαρ, κατακτώντας ένα ρεκόρ αξεπέραστο για πολλές δεκαετίες. Το θέμα της αναφέρεται στις συγκλονιστικές περιπέτειες ενός Εβραίου στα χρόνια της σταύρωσης του Χριστού, όπου το θείο Πάθος διαπλέκεται με αρκετές σκηνές και επηρεάζει έμμεσα την εξέλιξη της ιστορίας. 

Η ταινία ωστόσο διαθέτει, πέρα από το εξαιρετικό καστ σπουδαίων ηθοποιών (Charlton Heston, Jack Hawkins, Stephen Boyd, Cathy O' Donell) και τις συναρπαστικές σκηνές (ναυάγιο της γαλέρας, αρματοδρομία κλπ), ένα επιπλέον ακαταμάχητο προσόν: Τη μουσική του κορυφαίου κινηματογραφικού συνθέτη Miklos Rosza (1907-1995), ουγγρικής καταγωγής με μεγάλη καριέρα σε πολλές χώρες και κυρίως στην Αμερική, όπου εργάστηκε συστηματικά από το 1940 και μετά επενδύοντας μουσικά πάνω από εκατό ταινίες και αποσπώντας συνολικά τρία βραβεία όσκαρ.

Ο Ρόζα μας χάρισε ένα αριστουργηματικό soundtrack για τον Ben-Hur, μια γιγαντιαία σύνθεση πολλαπλών μουσικών θεμάτων που καλύπτει ολοκληρωμένα μια ταινία συνολικής διάρκειας 222 λεπτών! Κατά τα πρότυπα των μεγάλων επικών ταινιών, έχουμε κι εδώ ανεξάρτητα συμφωνικά θέματα ως εισαγωγή και γέφυρες (ιντερμέδια) μεταξύ των μεγάλων σκηνών, ενώ κάθε κίνηση σχεδόν της ταινίας συνοδεύεται από την ανάλογη μουσική πινελιά. 

Η ολοκληρωμένη εκδοχή του σημαντικού αυτού soundtrack εκδόθηκε το 1959 παράλληλα με την προβολή της ταινίας κι επανεκδόθηκε ψηφιακά σε διπλό δίσκο το 1996 σε πολυτελή έκδοση με πολυσέλιδο συνοδευτικό βιβλιαράκι. Περιλαμβάνει συνολικά 88 μουσικά θέματα, τα περισσότερα με καθαρά συμφωνικό χαρακτήρα, τα οποία ερμηνεύει η Συμφωνική Ορχήστρα της MGM υπό τη διεύθυνση του συνθέτη. 

Ας γιορτάσουμε την 21η Απριλίου με αντάρτικα τραγούδια!

Αποφράδα επέτειος η σημερινή, καθώς συμπληρώνονται 55 χρόνια από τη θλιβερή εκείνη νύχτα που τα τανκς προκάλεσαν την κατάλυση του παραπαίοντος δημοκρατικού πολιτεύματος επιβάλλοντας ένα ολοκληρωτικό καθεστώς που κράτησε τον τόπο στο σκοτάδι για επτά ολόκληρα χρόνια και κατέληξε στη διπλή τραγωδία του Πολυτεχνείου και της Κύπρου.

Αντί λοιπόν άλλων ιστορικών αναλύσεων για ένα θέμα έτσι κι αλλιώς υπερκορεσμένο, θα ήθελα σήμερα να κάνω ένα αφιέρωμα στη μαύρη επέτειο με ...αντάρτικα τραγούδια! Τραγούδια βγαλμένα από μιαν άλλη σκοτεινή περίοδο της νεότερης ιστορίας μας από αυτές που διανθίζουν την πολύπαθη πορεία του ελληνισμού σε όλο του τον ιστορικό βίο. Άλλωστε μέσα στον 20ο αιώνα το απριλιανό καθεστώς δεν ήταν η μοναδική μαύρη σελίδα του τόπου μας. Είχαν προηγηθεί οι στυγνές δικτατορίες ενός Κονδύλη, ενός Πάγκαλου κι ενός Μεταξά. Ήρθε και η απάνθρωπη γερμανική Κατοχή και ο τραγικός εμφύλιος που στιγμάτισε βαθιά τον πολιτικό μας βίο και δημιούργησε αγεφύρωτα ρήγματα στον κοινωνικό ιστό.

Αν κάτι ωστόσο μένει από τέτοιες σκοτεινές διαδρομές κι αποκτάει μιαν υπεραξία μέσα στο χρόνο είναι η μετουσίωση της τραγωδίας σε έκφραση πνευματική και καλλιτεχνική, όπως είναι η μουσική. Και το τραγούδι που πηγάζει μέσα από τέτοιες εμπειρίες έχει τη δύναμη να ξεφεύγει από τις στενές επικαιρικές του αφορμές και να διασπά το χρόνο αποκτώντας μια διαχρονική αξία, ώστε πλέον να αφορά κάθε εποχή.

Έχουμε ξαναμιλήσει για τα αντάρτικα τραγούδια |εδώ, εδώ, εδώ, εδώ|, αυτό το ιδιαίτερο είδος αγωνιστικού τραγουδιού που δεν μπορεί να το κατατάξει κανείς σε κάποιο συγκεκριμένο μουσικό ρεύμα, αφού μοιάζει να διατρέχει ποικίλα μουσικά πεδία, από το δημοτικό τραγούδι ως την πολιτική μπαλάντα, ενώ συχνά δανείζεται μελωδίες από γνωστά και δημοφιλή τραγούδια του διεθνούς ρεπερτορίου.

Η συγκεκριμένη συλλογή με τον λιτό τίτλο "Αντάρτικα" πρωτοκυκλοφόρησε το 1972 στη Γαλλία με τον γαλλικό υπότιτλο "Chants des partisans grecs", ενώ στην Ελλάδα κυκλοφόρησε το 1981. Περιλαμβάνει αυθεντικό υλικό από ιστορικές ηχογραφήσεις αντάρτικων τραγουδιών που χρονολογούνται από τα χρόνια του εμφυλίου μέχρι τα χρόνια της δικτατορίας. Η παλιότερη ηχογράφηση είναι του 1945 με το τραγούδι "Το αετόπουλο" του λόγιου συνθέτη και αγωνιστή Αλέκου Ξένου (1912-1995), ενώ ακούγονται και αυθεντικές φωνές ανταρτών. Συμμετέχει επίσης ο Μίκης Θεοδωράκης ερμηνεύοντας τον "Ύμνο του ΕΛΑΣ" και το τραγούδι "Του μικρού χωριού".

Οι πρώτοι τους δίσκοι: Δήμητρα Γαλάνη

Δηλώνω χωρίς περιστροφές λάτρης της φωνής της Δήμητρας Γαλάνη. Αυτή μαζί με τη Βίκυ Μοσχολιού και τη Μαρία Φαραντούρη είναι  σίγουρα οι τρεις αγαπημένες μου ελληνίδες τραγουδίστριες. Από τη χρυσή αυτή τριάδα η Γαλάνη είναι η νεότερη. Γεννημένη το 1952 ήταν μόλις 17 ετών, μαθήτρια ακόμη, όταν το 1969 έκανε το δισκογραφικό της ντεμπούτο με δύο υπέροχα τραγούδια του Δήμου Μούτση ("Κάποιο τρένο", "Βράδιασε"), αμφότερα σε στίχους του Νίκου Γκάτσου από τον κύκλο "Ένα χαμόγελο".

Ο πρώτος προσωπικός της δίσκος με τίτλο, κατά τα ειωθότα, το όνομά της κυκλοφόρησε το 1972 με υλικό σταχυολογημένο από τα τρία πρώτα χρόνια της δισκογραφικής της παρουσίας, κυρίως από ηχογραφήσεις για τις 45 στροφές. Τα μισά τραγούδια ανήκουν στους Μάνο Χατζιδάκι και Νίκο Γκάτσο από τους δύο θαυμάσιους κύκλους τραγουδιών που ηχογραφήθηκαν την εποχή της απουσίας του συνθέτη από την Ελλάδα, δηλαδή την "Επιστροφή" (1970), με ενορχηστρωτή τον Δήμο Μούτση, και "Της γης το χρυσάφι" (1971), με ενορχηστρωτή τον Γιάννη Σπανό. Οι δύο αυτοί χαρισματικοί ενορχηστρωτές υπογράφουν και τη σύνθεση δύο τραγουδιών του δίσκου: Ο Δήμος Μούτσης το "Ρήνα Κατερίνα" σε στίχους Νίκου Γκάτσου και ο Γιάννης Σπανός το υπέροχο "Με πνίγει ετούτη η σιωπή" σε στίχους Κώστα Κωτούλα, ένα τραγούδι που την ίδια εποχή ερμήνευσε με μεγάλη επιτυχία και η Μαρινέλλα. Και τα δύο αυτά τραγούδια πρωτοκυκλοφόρησαν το 1969 σε δίσκους 45 στροφών. 

Ο δίσκος ωστόσο παρουσιάζει κι ένα ειδικό ενδιαφέρον με τέσσερα τραγούδια που φέρουν την υπογραφή του συνθέτη Βασίλη Δημητρίου. Πρόκειται για τραγούδια παραδοσιακά σε έντεχνη διασκευή από τον συνθέτη που μοιάζουν να συνεχίζουν ένα δρόμο που είχε ανοίξει μερικά χρόνια νωρίτερα ο Νίκος Χουλιαράς φωτίζοντας αυτά τα αγιασμένα τραγούδια με εντελώς διαφορετική οπτική, καθώς είχαν υπερφορτωθεί σε βαθμό αλλοίωσης από την ευκαιριακή και επιδεικτική κατάχρησή τους στα χρόνια της Επταετίας. Τα τραγούδια "Άστραψε η Ανατολή" και "Χαλασιά μου" είχαν ήδη κυκλοφορήσει μαζί το 1971 σε δίσκο 45 στροφών, ενώ τα άλλα δύο ("Μαρία με τα κίτρινα", "Πού τον πουλάν τον έρωτα") κυκλοφόρησαν παράλληλα σε 45άρι την ίδια χρονιά που συμπεριλήφθηκαν και στον προσωπικό δίσκο της τραγουδίστριας. Το πρώτο μάλιστα γνώρισε εκείνη την εποχή μεγάλη εμπορική επιτυχία κι αποτέλεσε ισχυρό εφαλτήριο για την καταξίωση της ερμηνεύτριας.

Οι πρώτοι τους δίσκοι: Μανώλης Μητσιάς

Ο πρώτος προσωπικός δίσκος του Μανώλη Μητσιά κυκλοφόρησε το 1971 με τίτλο το όνομά του και περιλαμβάνει τις μεγάλες επιτυχίες του από τα πρώτα χρόνια της δισκογραφικής του παρουσίας μέσα από δίσκους των 45 στροφών ή από τις συμμετοχές του σε μεγάλους δίσκους. 

Είχε ξεκινήσει το 1968 με δυο τραγούδια του Ανδρέα Πρέζα ("Μεγάλο το παράπονο", "Της ευτυχίας το νερό"), ενώ την επόμενη χρονιά είχε την τύχη να συναντηθεί με τον Δήμο Μούτση που θα του δώσει την ευκαιρία να καθιερωθεί αμέσως στις κορυφαίες φωνές του ελληνικού πενταγράμμου. Ακολούθησε η γόνιμη συνεργασία του με τον Λουκιανό Κηλαηδόνη και στη συνέχεια η απογείωση της καριέρας του με τα τραγούδια του Μάνου Χατζιδάκι.

Ο δίσκος λοιπόν αυτός αποτελεί μια συλλογή δώδεκα καταπληκτικών πραγματικά τραγουδιών, που σχεδόν στο σύνολό τους έγιναν επιτυχίες με διαχρονική μάλιστα αντοχή. Κορωνίδα όλων βέβαια το εμβληματικό "Στην Ελευσίνα μια φορά" του Δήμου Μούτση σε στίχους του ηθοποιού Βασίλη Ανδρεόπουλου. Ο Μούτσης έγραψε επίσης άλλα δυο υπέροχα τραγούδια, το δυνατό ζεϊμπέκικο "Αυτά τα χέρια" σε στίχους Λευτέρη Παπαδόπουλου και το "Μη ρωτάς" σε στίχους Νίκου Γκάτσου. Ξεχωριστό ενδιαφέρον παρουσιάζουν επίσης τα δύο τραγούδια της Ελένης Καραΐνδρου ("Δεν είναι αυλή να δροσιστείς", "Έλα αύριο βράδυ στις εννιά"), από τα πρώτα πρώτα της συνθέτριας και από τα λιγοστά που έγραψε σ' αυτό το λαϊκό ύφος που μοιάζει πολύ με το ύφος του Κηλαηδόνη!

Τη μερίδα του λέοντος όμως στο δίσκο κατέχει ο Λουκιανός Κηλαηδόνης με πέντε ωραιότατα τραγούδια, που συνέβαλαν αποφασιστικά στην επιβολή του τραγουδιστή ως μεγάλου ονόματος στο χώρο. Τρία απ' αυτά ("Όσο αγαπιώμαστε τα δυο", "Μη χτυπάς σ' ένα σπίτι κλειστό", "Η φωτογραφία") προέρχονται από τον θεατρικό κύκλο "Η πόλη μας" (1970), ενώ τα άλλα δύο ("Αχ, Μαρία", "Κοίταξε να δεις") είχαν πρωτοκυκλοφορήσει στις 45 στροφές.

Το δίσκο συμπληρώνουν δύο ακόμη τραγούδια: Ένα του Γιάννη Σπανού με τίτλο "Το Μαρικάκι" από το μεγάλο δίσκο "Το Σαββατόβραδο" (1970) κι άλλο ένα του άγνωστου Βασίλη Γραμματικόπουλου με τίτλο "Κυριακή πρωί". Βεβαίως δεν περιλαμβάνονται τραγούδια του Μάνου Χατζιδάκι, αφού η (έμμεση) συνεργασία του τραγουδιστή μαζί του θα ξεκινήσει αμέσως μετά μέσα στην ίδια χρονιά με το δίσκο "Της γης το χρυσάφι".

Οι ερμηνείες του Μανώλη Μητσιά είναι στιβαρές και απόλυτα ισορροπημένες με δωρική λιτότητα και ακρίβεια, στοιχεία που ασφαλώς αποτέλεσαν τα πιο πειστικά τεκμήρια ενός σεμνού και διακριτικού καλλιτέχνη που είχε ήδη αρχίσει να χτίζει ένα ζηλευτό ρεπερτόριο, με το οποίο ελάχιστοι άλλοι συνάδελφοί του μπορούν να συγκριθούν, έστω κι αν έχουν γνωρίσει μεγαλύτερη εμπορική απήχηση ή προβολή από τα μέσα ενημέρωσης και τη διαφήμιση.

Οι πρώτοι τους δίσκοι: Πόπη Αστεριάδη

Αν η Καίτη Χωματά άνοιξε το δρόμο για το νεοκυματικό ερμηνευτικό ύφος, ήρθε αμέσως μετά μια άλλη βελούδινη κι απέραντα εκφραστική φωνή να επισφραγίσει αυτό το ύφος. 

Ο λόγος για την αγαπημένη Πόπη Αστεριάδη που συχνά την έχουμε τιμήσει σ' αυτές τις σελίδες, αλλά μας είχε ξεφύγει ως τώρα το επίσημο δσκογραφικό της ντεμπούτο με την πρώτη ολοκληρωμένη προσωπική της κατάθεση που ήρθε το 1968, αν και είχαν ήδη μεσολαβήσει τέσσερα χρόνια από το πρώτο δειλό της φανέρωμα στα μουσικά μας πράγματα. 

Θυμίζω ότι πρωτοεμφανίστηκε στα περίφημα "Νέα ταλέντα" του Γιώργου Οικονομίδη το 1964 μαζί με την πρώτη της εξαδέλφη ως ντουέτο με την ονομασία Πόπη-Λουκία ερμηνεύοντας το τραγούδι "Η πρώτη μας νύχτα" του Μίμη Πλέσσα. Λίγο αργότερα ηχογράφησε το πρώτο της 45άρι στη Lyra με δυο τραγούδια του Πάνου Σαββόπουλου (Ο χαμός, Μικρή αγαπημένη), για να ακολουθήσει μια πολύ ενδιαφέρουσα συνεργασία με τον Νίκο Μαμαγκάκη, αλλά και με αρκετούς άλλους συνθέτες με σκόρπιες ηχογραφήσεις για τις 45 στροφές, όπως ο Νότης Μαυρουδής, ο Σταύρος Κουγιουμτζής, ο Μίμης Πλέσσας, ο Ηλίας Καραγιάννης, ο Γιώργος Κουρουπός (ή Κορνάρος), ο Σπήλιος Μεντής, ο Γιάννης Γκούμας, ο Νίκος Χουλιαράς, η Ντίνα Χατζηνικολάου, ο Κώστας Ξενάκης και βέβαια ο Γιάννης Σπανός που την αξίωσε να τη συμπεριλάβει στην ερμηνευτική ομάδα και των δύο εμβληματικών "Ανθολογιών" του (1967/1968).

Έτσι λοιπόν φτάσαμε στον πρώτο προσωπικό δίσκο της Πόπης Αστεριάδη που εκδόθηκε από τη Zodiac (θυγατρική της Lyra) το 1968 με τίτλο φυσικά το όνομά της. Κατά τα ειωθότα της εποχής, ο δίσκος δεν περιέχει πρωτότυπο υλικό, αλλά αποτελεί ένα συμμάζεμα από σκόρπιες ηχογραφήσεις που είχαν ήδη κυκλοφορήσει σε δίσκους 45 στροφών και είχαν κάνει γνωστό το όνομα της ερμηνεύτριας. 

Πρόκειται λοιπόν για μια ανθολογία δώδεκα τέτοιων στιγμών που κινούνται στο χαρακτηριστικό νεοκυματικό ύφος που τότε υποστήριζε η Lyra του Αλέκου Πατσιφά, με τρυφερές μπαλάντες λυρικού χρώματος σε μουσική, στίχους και οργανική συνοδεία, αλλά και κάποιες φευγαλέες λαϊκές αναλαμπές, όπως τα δυο τραγούδια του Γιώργου Κουρουπού (Τι να σου στείλω ξένε μου, Αγαπώ ένα παλικάρι). Περιλαμβάνονται φυσικά και τα δυο τραγούδια που ήδη είχαν ξεχωρίσει και σημείωσαν εμπορική επιτυχία, δηλαδή το αγαπημένο "Μια γιορτή" του Ηλία Καραγιάννη και το ποπ αποχρώσεων "Στου Φιλοπάππου" του Κώστα Ξενάκη. 

Ωστόσο προσωπικά ξεχωρίζω τέσσερα τραγούδια που τα κατατάσσω με σιγουριά στις κορυφαίες ερμηνευτικές στιγμές της Πόπης Αστεριάδη, αλλά και του Νέου Κύματος γενικότερα. Αναφέρομαι σε δυο τραγούδια του Γιάννη Σπανού πλημμυρισμένα με απέραντης ομορφιάς μελωδικά χρώματα, δηλαδή τη "Βροχή" σε ποίηση Τάκη Χατζηαναγνώστου (από την πρώτη "Ανθολογία") και "Σαν κάθε βράδυ" σε στίχους Γιώργου Παπαστεφάνου. Τα άλλα δυο τραγούδια υπογράφονται από τον Γιάννη Γκούμα και είναι το εξαίσιο "Μικρέ μου άνεμε" (το θεωρώ το ωραιότερο τραγούδι της Πόπης) και το τρυφερό "Σεπτέμβρη μήνα μου", αμφότερα σε ποίηση Δημήτρη Χριστοδούλου.

Γιάννης Σπανός, Καίτη Χωματά: Αποδημίες (1965)

Ξεκινώ σήμερα ένα μικρό αφιέρωμα στο δισκογραφικό ντεμπούτο μερικών εκλεκτών Ελλήνων ερμηνευτών της ευλογημένης γενιάς '60-'70, αν και βέβαια ο Δισκοβόλος φιλοξενεί ήδη πολλές τέτοιες πρωτιές διαφόρων ερμηνευτών, όπως του Γιώργου Ζωγράφου, του Μιχάλη Βιολάρη, της Αρλέτας, της Βίκυς Μοσχολιού, της Μαρινέλλας, του Σταμάτη Κόκοτα, του Γιώργου Νταλάρα, της Χαρούλας Αλεξίου, της Ελένης Βιτάλη κ.ά.

Και ξεκινώ με το δίσκο "Αποδημίες", έκδοση του 1965 από τη Lyra, που ιστορικά κατέχει διπλό ρόλο, γιατί σηματοδοτεί την πρώτη δισκογραφική εμφάνιση δύο κορυφαίων εκφραστών του Νέου Κύματος, του αγαπημένου συνθέτη Γιάννη Σπανού και της μούσας του εκείνη την πρώιμη εποχή Καίτης Χωματά.

Ο Γιάννης Σπανός είχε ξεκινήσει μερικά χρόνια νωρίτερα τη συνθετική του δραστηριότητα στη Γαλλία μελοποιώντας γάλλους ποιητές και συνεργαζόμενος με διάσημες φωνές, όπως η Juliette Greco. Με προτροπή του Γιώργου Παπαστεφάνου αποφάσισε να γράψει τα πρώτα ελληνικά του τραγούδια για λογαριασμό της νεοσύστατης εταιρίας του Αλέκου Πατσιφά, εγκαινιάζοντας το μουσικό ρεύμα του "Νέου Κύματος". Το πρώτο τραγούδι της συνεργασίας του με την Καίτη Χωματά ήταν το θαυμάσιο "Μια αγάπη για το καλοκαίρι" που κυκλοφόρησε σε 45άρι το 1964 και αποτέλεσε την απαρχή μιας πολύ γόνιμης συνεργασίας για μια 5ετία περίπου.

Οι "Αποδημίες" ήταν ο πρώτος ολοκληρωμένος δίσκος αυτής της συνεργασίας και αποτελεί τυπικό δείγμα του νεοκυματικού ύφους, δηλαδή της μελωδικής και χαμηλόφωνης μπαλάντας με μικρή οργανική συνοδεία. Το πρώτο μέρος του δίσκου είναι γραμμένο πάνω σε στίχους του Κώστα Γεωργουσόπουλου (μετέπειτα Κ.Χ. Μύρη), ενώ στο δεύτερο μέρος περιλαμβάνονται μερικά από τα γνωστότερα τραγούδια του συνθέτη της περιόδου αυτής σε στίχους του Γιώργου Παπαστεφάνου, της Ανθής Κασταλία και του Αλέξη Αλεξόπουλου: "Κι αν σ' αγαπώ, δε σ' ορίζω", "Τάχα γιατί", "Μικρό ταξίδι στο γιαλό" και "Όταν τη νύχτα", το οποίο στην ορχηστρική του εκδοχή είναι ένα εξαιρετικό κομμάτι και το βρίσκουμε, μαζί με τις μελωδίες αρκετών από τα υπόλοιπα τραγούδια, στο δίσκο "Οι μελωδίες του Γιάννη Σπανού" (ή: "Ο Γιάννης Σπανός παίζει Γιάννη Σπανό").

Η Καίτη Χωματά σφραγίζει αυτά τα τραγούδια με τις συναρπαστικές της ερμηνείες ανοίγοντας το δρόμο για ένα διαφορετικό ερμηνευτικό ύφος, σχεδόν εξομολογητικό, σαν να απευθύνεται σε μια μικρή φιλική παρέα, που θα βρει αρκετούς θιασώτες τα επόμενα χρόνια και ασφαλώς θα χαρακτηρίσει βαθιά το νεοκυματικό τραγούδι, του οποίου η ίδια θα καταγραφεί ως πιο χαρακτηριστική γυναικεία φωνή.

Θανάσης Παπακωνσταντίνου: Αγρύπνια (2002)

Δύο χρόνια μετά τον "Βραχνό Προφήτη" έρχεται η φυσική συνέχειά του με το δίσκο "Αγρύπνια", τη δεύτερη σημαντικότερη κατάθεση του Θανάση Παπακωνσταντίνου στη σύγχρονη ελληνική δισκογραφία. 

Οι δυο αυτές κορυφαίες δουλειές έχουν πολλά κοινά χαρακτηριστικά. Με την "Αγρύπνια" συνεχίζονται οι πειραματικές εκτροπές του δημιουργού προς συνθετότερες μορφές του τραγουδιού και το αποτέλεσμα είναι αναμφίβολα πολυσήμαντο. Με αλάνθαστο κριτήριο απέναντι στους νέους ήχους και με εμπιστοσύνη στους μουσικούς που τον πλαισιώνουν (μαζί του και πάλι ο Μπάμπης Παπαδόπουλος) φτάνει σε ένα αποτέλεσμα υψηλού επιπέδου, το οποίο αποτέλεσε και μια προσωπική του κορύφωση, πάνω από την οποία φαίνεται μάλλον αδύνατον να προχωρήσει, παρόλο που ανάλογα χαρακτηριστικά θα βρούμε και σε επόμενες δουλειές του ("Η βροχή από κάτω"). Για την πραγματικότητα του σύγχρονου ελληνικού τραγουδιού, από το 2000 και δώθε, αυτοί οι δύο δίσκοι του Θανάση Παπακωνσταντίνου καταλαμβάνουν αβίαστα, κατά τη γνώμη μου, τις δύο κορυφαίες θέσεις.

Στο δίσκο είναι εμφανής η αύρα της λεγόμενης Σχολής της Θεσσαλονίκης, όπου άλλωστε εντάσσεται και ο Θανάσης. Όλη η δουλειά έγινε στο περίφημο πια Αγροτικόν, το στούντιο του Νίκου Παπάζογλου. Συμμετέχουν στην ερμηνεία των τραγουδιών και δύο εμβληματικές μορφές αυτής της "σχολής", ο Νίκος Παπάζογλου και ο Σωκράτης Μάλαμας. Ακούμε επίσης και τις φωνές των δίδυμων γιων του συνθέτη, του Κωνσταντή και του Αριστοτέλη. Δύο τραγούδια ("Αγία Νοσταλγία", "Άστρο του πρωινού") εδώ ερμηνεύονται σε δεύτερη εκτέλεση. Το ομώνυμο τραγούδι του δίσκου βασίζεται σε ποίημα του Tristan Corbiere (1845-1875), ενώ το "Rua da Bella Vista" έχει αφορμή από ποίημα του Fernando Pessoa (1888-1935).

Θανάσης Παπακωνσταντίνου: Βραχνός προφήτης (2000)

Η δεκαετία του 2000 ξεκίνησε εντυπωσιακά μ' ένα δίσκο που τελικά τη σφράγισε ανεξίτηλα και δικαίως σε σχετική ψηφοφορία των αναγνωστών του περιοδικού Δίφωνο ανακηρύχθηκε ως ο κορυφαίος της πρώτης δεκαετίας του καινούργιου αιώνα. Πρόκειται για τον "Βραχνό Προφήτη" του Θανάση Παπακωνσταντίνου. Ο Λαρισαίος τραγουδοποιός είχε μέχρι εκείνη τη στιγμή ήδη μιαν αξιόλογη δισκογραφική παρουσία με τέσσερις προσωπικούς δίσκους, οι οποίοι είχαν κάνει καλή εντύπωση, αλλά δε στάθηκαν ικανοί να τον αναδείξουν ακόμη σε κορυφαία μουσική προσωπικότητα.

Ο "Βραχνός Προφήτης" όμως, μετά από τρίχρονη περισυλλογή, αποτέλεσε τη μεγάλη στροφή του δημιουργού σε νέους δρόμους, πολύ πρωτότυπους κι εν πολλοίς πειραματικούς, που διαμόρφωσαν ένα ισχυρό προσωπικό ύφος, όπου ενσωματώνονται με τρόπο γόνιμο και δημιουργικό στοιχεία από χώρους που έμοιαζαν ξένοι προς τα μουσικά υλικά που χρησιμοποιούσε μέχρι τότε. Έτσι προέκυψε ένας σπουδαίος κύκλος τραγουδιών διανθισμένος με εντυπωσιακά οργανικά σχήματα και ενορχηστρωτικούς αυτοσχεδιασμούς. Το άνοιγμα του Παπακωνσταντίνου σε περιοχές του ροκ και της τζαζ με κλεφτές ματιές ακόμη και στη λόγια μουσική πιστώνεται στο συναρπαστικό αποτέλεσμα. Δίπλα του στάθηκαν με αποφασιστική συμβολή ο Γιάννης Αγγελάκας ως ερμηνευτής τριών τραγουδιών και ο Μπάμπης Παπαδόπουλος με τις κιθάρες του και τη συμμετοχή του στην παραγωγή του δίσκου.

Δύσκολα μπορείς να ξεχωρίσεις κάποιο τραγούδι από έναν τόσο σφιχτοδεμένο και άρτιο κύκλο. Ακούστηκε περισσότερο ίσως το γοητευτικό "Όταν χαράζει", που αποδίδει χαμηλόφωνα και υποβλητικά ο Γιάννης Αγγελάκας, αλλά ο "Ήμερος πόθος" και ο "Άτμαν", βασισμένα σε ποίηση του Χρήστου Μπράβου, η "Παλιά πληγή", ο "Πεχλιβάνης", τα ηπειρώτικα πολυφωνικά περάσματα ή το περίπλοκο ορχηστρικό φινάλε δύσκολα ξεκολλούν από το μυαλό σου κάθε φορά που τελειώνει η ακρόαση του μεγάλου αυτού δίσκου. Σημειώνω ότι η αινιγματική μορφή με τα αδρά χαρακτηριστικά στο εξώφυλλο προέρχεται από ιστορική φωτογραφία του σπουδαίου Λαρισαίου φωτογράφου Τάκη Τλούπα.

Θανάσης Παπακωνσταντίνου, Μελίνα Κανά: Λάφυρα (1998)

Βαθαίνοντας ακόμη περισσότερο τη σχέση του με τους ήχους της Ανατολής ο Θανάσης Παπακωνσταντίνου επαναλαμβάνει την πετυχημένη συνεργασία του με τη Μελίνα Κανά με έναν ακόμη ολοκληρωμένο κύκλο τραγουδιών που κυκλοφόρησε το 1998 από τη Lyra με τίτλο "Λάφυρα".

Ο δίσκος περιλαμβάνει εννέα τραγούδια και τρία οργανικά θέματα γραμμένα με πολύ κέφι και εμφανή διάθεση εξωστρέφειας πατώντας δυναμικά στους δρόμους των ήχων της Ανατολής, πράγμα που διεκπεραιώθηκε με υποδειγματικό τρόπο, καθώς ο συνθέτης εμπιστεύτηκε τη δουλειά του σε ένα εξαιρετικό μουσικό σύνολο από το Τουρκμενιστάν με το όνομα Ashkhabad αποτελούμενο από πέντε μέλη που έπαιξαν κλαρίνο, βιολί, ακορντεόν, ταρ και τουμπερλέκι πλαισιωμένα κι από αξιόλογους Έλληνες μουσικούς, όπως ο Αντώνης Απέργης και ο Κώστας Θεοδώρου που είχαν ενεργό συμμετοχή και στην ενορχήστρωση.

Πέρα πάντως από τους χορευτικούς σκοπούς ο δίσκος κρύβει και μερικά μελωδικά διαμάντια που βρίσκονται πιο κοντά στο αυθεντικό ύφος του συνθέτη. Γιατί τραγούδια σαν το "Αερικό", τον "Στυλίτη", το "Μιλώ για σένα" και το "Απόψε" αποτελούν ασφαλώς εκλεκτά μουσικά δώρα ενός τόσο προικισμένου δημιουργού που καταφέρνει στις καλές του στιγμές να φτιάχνει τραγούδια με εξαιρετική ισορροπία ποιότητας μεταξύ μουσικής και στίχων, όπως ο τρυφερός ερωτικός διάλογος του "Στυλίτη" ή το συγκινητικό "Απόψε", μια υποβλητική μπαλάντα της ερωτικής απουσίας!

Θανάσης Παπακωνσταντίνου, Μελίνα Κανά: Της αγάπης γερακάρης (1996)

Ο Θανάσης Παπακωνσταντίνου συναντήθηκε για πρώτη φορά με τη Μελίνα Κανά στο δίσκο "Στην Ανδρομέδα και στη γη", όπου η καλή ερμηνεύτρια συμμετείχε με δυο τραγούδια έχοντας ήδη στις αποσκευές της μερικές πολύ αξιόλογες καταθέσεις νωρίτερα από τις συνεργασίες της με τον Νίκο Μαμαγκάκη ("Μυστικά τραγούδια"), τον Σωκράτη Μάλαμα ("Της μέρας και της νύχτας") και τον Νίκο Ξυδάκη ("Το μέλι των γκρεμών"). 

Η συνεργασία της ωστόσο με τον Θανάση Παπακωνσταντίνου με δυο συνεχόμενους ολοκληρωμένους κύκλους τραγουδιών ("Της αγάπης γερακάρης", "Λάφυρα") κατά το διάστημα 1996-1998 θα της δώσει την ευκαιρία να επιβάλει οριστικά την παρουσία της στο δισκογραφικό προσκήνιο ως κορυφαίο πλέον όνομα του ελληνικού πενταγράμμου.

Η αλήθεια είναι ότι ο Θανάσης Παπακωνσταντίνου έγραψε αυτά τα τραγούδια μάλλον προσαρμόζοντας το δικό του ύφος στην ερμηνευτική μανιέρα της Κανά, παρά ακολουθώντας την προσωπική του ανέλιξη σε μουσικά μονοπάτια πρωτότυπα και ανεξερεύνητα, όπως θα πράξει με τις αμέσως επόμενες δουλειές του. Εδώ λοιπόν έχουμε έναν εξωστρεφή τραγουδοποιό με σκοπούς ρυθμικούς και χορευτικούς και ηχοχρώματα που κοιτάζουν ολοφάνερα προς την Ανατολή. Χαρακτηριστικό άλλωστε το τραγούδι "Φεϊρούζ" αφιερωμένο στη μεγάλη Λιβανέζα ερμηνεύτρια.

Για να μην αδικήσουμε πάντως τον δημιουργό, οφείλουμε να του αναγνωρίσουμε την ευχέρεια γραφής και σ' αυτό το ύφος με πολύ κεφάτα και όμορφα τραγούδια, αλλά στο δίσκο "Της αγάπης γερακάρης" περιέχονται και δύο τουλάχιστον μεγάλες στιγμές που δικαιώνουν εν τέλει τη δουλειά. Μία είναι ο εξαιρετικός "Αποσπερίτης", υπέροχη μπαλάντα με έξοχους ποιητικούς στίχους και ερμηνεία από τον ίδιο, και η άλλη, η εξαίσια "Παραβολή του ασώτου" που κλείνει ιδανικά τον δίσκο με μιαν απέραντης ομορφιάς μελωδία που ερμηνεύεται από λιτή συνοδεία ενός οργανικού κουαρτέτου με πιάνο, τσέμπαλο, βιολοντσέλο και κοντραμπάσο. Ίσως το ωραιότερο τραγούδι που έγραψε ποτέ ο Θανάσης Παπακωνσταντίνου!

Θανάσης Παπακωνσταντίνου: Στην Ανδρομέδα και στη γη (1995)

Δυο χρόνια μετά την "Αγία Νοσταλγία" ο Θανάσης Παπακωνσταντίνου επανέρχεται με καινούργιο υλικό που αποτέλεσε τον κύκλο τραγουδιών "Στην Ανδρομέδα και στη γη". Δώδεκα τραγούδια που δείχνουν ήδη καινούργιους δρόμους στο μουσικό ύφος του τραγουδοποιού, χωρίς να αποδεσμεύεται φυσικά από τις αναφορές του στην παράδοση, όπως δείχνει το εναρκτήριο τραγούδι ("Ανδρομέδα") γραμμένο σε σκοπό τσάμικου! 

Ξεχωριστό ενδιαφέρον ωστόσο παρουσιάζουν οι ακουστικές μπαλάντες που αποκαλύπτουν το πλούσιο μελωδικό υπόβαθρο του δημιουργού με κορωνίδα το εξαίσιο "Άστρο του πρωινού", αλλά και το "Νυχτέρι" που ερμηνεύει ο ίδιος. Κυριαρχούν ωστόσο οι λαϊκοί σκοποί με υπέροχα ορχηστρικά χρώματα και ωραίους οργανικούς συνδυασμούς, όπως η συναρπαστική ενσωμάτωση της γκάιντας με τα τόσο ιδιόμορφα ηχοχρώματά της, ιδιαίτερα στην οργανική coda του τραγουδιού "Του κάτω κόσμου οι φυλακές".

Πάντως αν κάτι δίνει ένα ξεχωριστό στίγμα στη δουλειά του Θανάση Παπακωνσταντίνου είναι η ευρηματική στιχουργική του που συχνά βυθίζεται σε δημώδεις περιπλανήσεις κι άλλοτε απογειώνεται σε κόσμους συμπαντικούς ή φαντασιακούς. Με την ίδια ευκολία την επόμενη στιγμή μετατρέπεται σε γήινο καθημερινό άνθρωπο με τις ερωτικές του φαντασιώσεις και το κέφι του καφενόβιου που σχολιάζει τις περαστικές γυναίκες ή περιπαίζει τον εαυτό του και την παρέα του!

Τα μισά τραγούδια του δίσκου ερμηνεύει ο ίδιος ο Θανάσης, ενώ τα υπόλοιπα μοιράζονται ο Σωκράτης Μάλαμας και η Μελίνα Κανά. Είναι αξιοσημείωτο ότι η πρώτη αυτή συνεργασία του συνθέτη με την καλή ερμηνεύτρια σηματοδοτεί μια πολύ γόνιμη συνέχεια, αφού θα ακολουθήσουν δυο ολοκληρωμένοι κύκλοι τραγουδιών ("Της αγάπης γερακάρης", "Λάφυρα") με την ίδια ερμηνεύτρια, οι οποίοι θα συμβάλουν αποφασιστικά στην απόλυτη καταξίωσή της στο ελληνικό πεντάγραμμο.

Την ενορχηστρωτική επιμέλεια του δίσκου υπογράφει κυρίως ο Σωκράτης Μάλαμας σε συνεργασία με τον Στέργιο Γαργάλα και τον Κώστα Θεοδώρου. Η ηχογράφηση έγινε φυσικά στο στούντιο Αγροτικόν του Νίκου Παπάζογλου, ενώ το εξώφυλλο και πάλι φιλοξενεί φωτογραφία από φθινοπωρινό θεσσαλικό τοπίο του Τάκη Τλούπα.

Θανάσης Παπακωνσταντίνου: Αγία Νοσταλγία (1993)

Με το ξεκίνημα της δεκαετίας του '90 παρατηρείται μια πολύ ενδιαφέρουσα δραστηριότητα νέων τραγουδοποιών που αναθερμαίνουν το ελληνικό τραγούδι μετά από μια δεκαετία σχετικής ύφεσης. Από το πολύ ενδιαφέρον αυτό φυτώριο των τραγουδοποιών του '90 ξεχωρίζει ασφαλώς η άτυπα λεγόμενη "σχολή της Θεσσαλονίκης", η οποία έδωσε ένα δυναμικό παρών συσπειρωμένη γύρω από την ηγετική καθοδήγηση του Νίκου Παπάζογλου, στο περίφημο στούντιο Αγροτικόν του οποίου γίνονταν οι ηχογραφήσεις και οι παραγωγές των προσωπικών τους εργασιών.

Κατά την προσωπική μου εκτίμηση ο κορυφαίος τραγουδοποιός αυτής της φουρνιάς είναι ο Θανάσης Παπακωνσταντίνου, ερασιτέχνης μουσικός που μεταπήδησε στο χώρο αυτό από το δημόσιο, όπου αρχικά εργαζόταν, για να αναδειχθεί σε έναν εξαιρετικά ευφυή δημιουργό που πατάει το ίδιο στέρεα στα θεμέλια του λαϊκού και παραδοσιακού μας τραγουδιού, όσο και στα διεθνή φολκ και ροκ ρεύματα με επίμονη αυτοσχεδιαστική διάθεση, ώστε σήμερα να αποτελεί βάσιμα την πιο πρωτοποριακή μουσική προσωπικότητα του ελληνικού τραγουδιού.

Αν και οι πρώτες δισκογραφικές του συστάσεις εντοπίζονται νωρίς, πρώτα το 1982 στους δεύτερους Αγώνες Ελληνικού Τραγουδιού της Κέρκυρας με το τραγούδι "Χελώνα" και δυο χρόνια αργότερα στο δίσκο "Διαίρεση" του Βασίλη Παπακωνσταντίνου με δυο τραγούδια σε δικούς του στίχους ("Ο γάτος", "Λεγεωνάριος"), η πρώτη ολοκληρωμένη του δουλειά εκδόθηκε το 1993 από τη Lyra με τίτλο "Αγία Νοσταλγία". Δώδεκα τραγούδια κι ένα οργανικό θέμα συνιστούν το υλικό αυτού του ενδιαφέροντος κύκλου που έχει έκδηλα τα χαρακτηριστικά πρωτόλειας εργασίας με μελωδίες ακατέργαστες και απόηχους νεορεμπέτικους, αλλά και μια στιχουργική πηγαία και ευρηματική, την οποία θα αναπτύξει σε υψηλά επίπεδα στις κατοπινές του δουλειές ο τραγουδοποιός. Μεταξύ των τραγουδιών περιλαμβάνονται και τέσσερα ρουμπαγιάτ (τετράστιχα ποιήματα) του μεγάλου Πέρση φιλοσόφου και ποιητή Ομάρ Καγιάμ (1048-1131), καθώς κι ένα ποίημα του Έλληνα υπερρεαλιστή ποιητή Ανδρέα Εμπειρίκου ("Διάφανες αυλαίες").

Στην εκτέλεση των τραγουδιών συμμετέχουν άξιοι μουσικοί, όπως ο Μανώλης Πάππος, ο Σωκράτης Μάλαμας, ο Κώστας Βόμβολος και ο Νίκος Χασάπης, ενώ ο συνθέτης παίζει ο ίδιος μεταξύ άλλων και μπουζοκομάνα (ειδικό μακρυμάνικο όργανο με χαρακτηριστικό ηχόχρωμα). 

Τα τραγούδια ερμηνεύει ο ίδιος ο δημιουργός και ο λαϊκός τραγουδιστής Γιώργος Μιχαήλ. Το εξώφυλλο κοσμείται από φωτογραφία του εμβληματικού λαρισαίου φωτογράφου Τάκη Τλούπα.

Νίκος Καλλίτσης: Τα πρώτα τραγούδια (1967-1968)

Η παρουσία του συνθέτη Νίκου Καλλίτση αποτελεί μιαν εντελώς ιδιότυπη περίπτωση στο ελληνικό τραγούδι. Οι σπάνιες δισκογραφικές του εμφανίσεις μας αποκαλύπτουν έναν δημιουργό με πρωτεϊκά χαρακτηριστικά, αφού τα πρώτα του σκόρπια τραγούδια στο διάστημα 1967-1968 είχαν καθαρά λαϊκό χρώμα, ενώ οι δυο ολοκληρωμένες δισκογραφικές του καταθέσεις ("Απόπειρα", 1981, "The Sunset", 2007) έχουν καθεμιά εντελώς διαφορετικό ύφος, για να μην αναφερθώ στις συμφωνικές του ανησυχίες με μια μακρά σειρά ανέκδοτων έργων βασισμένων σε ποιητικά κείμενα!

Η πρώτη πρώτη καταγραμμένη στιγμή του χρονολογείται στο 1967, στα χρόνια του Νέου Κύματος, με δυο δισκάκια 45 στροφών που περιλαμβάνουν τα τραγούδια: Βαρκούλα ήταν με πανί, Σαν άμμος (Lyra 1264) και: Έτσι σ' αγάπησα, Κάνε μου κυρά τη χάρη (Lyra 1269). Τα δύο πρώτα έχουν στίχους του Μιχάλη Παπανικολάου και τα άλλα δύο του Κώστα Λιακάκου, όλα ερμηνευμένα από τη Ρενάτα Καπερνάρου, γνωστή μας από το δίσκο του Νότη Μαυρουδή "Άσμα ηρωικό και πένθιμο για τον χαμένο ανθυπολοχαγό της Αλβανίας" (1968). 

Το 1968 ο συνθέτης ηχογράφησε άλλο ένα 45άρι με ερμηνευτή τον Γιάννη Πουλόπουλο. Πρόκειται για τα τραγούδια: Δεν σε μπορώ, Με μια βροχή [Lyra 1288]. Οι στίχοι είναι του συνθέτη. Το πρώτο από τα δύο είναι και το γνωστότερο τραγούδι του από εκείνη την πρώιμη περίοδο.

Την ίδια χρονιά πάντως (1968) ο Νίκος Καλλίτσης έγραψε άλλα δυο τραγούδια ("Αλίμονο στα νιάτα μου", "Όσα δώσεις στην αγάπη") σε στίχους του Κώστα Λιακάκου για την ταινία "Η αγάπη μας" του Κώστα Καραγιάννη με πρωταγωνιστές και ερμηνευτές την Αλίκη Βουγιουκλάκη και τον Δημήτρη Παπαμιχαήλ, αν και τη μουσική επιμέλεια και τα υπόλοιπα τρία τραγούδια της ταινίας υπογράφει ο Γιώργος Κατσαρός. Σημειώνω ότι την επόμενη χρονιά ο Καλλίτσης συμμετείχε και στην ταινία "Ο Στρατής παραστράτησε" (1969). 

Νίκος Καλλίτσης: The Sunset (2007)

Όπως είπαμε, ο συνθέτης Νίκος Καλλίτσης ξεκίνησε στα χρόνια του Νέου Κύματος, αλλά μας έδωσε την πρώτη ολοκληρωμένη του δουλειά το 1981 με τον πολύ δυνατό κύκλο μελοποιημένης ποίησης "Απόπειρα". 

Στη συνέχεια αποσύρθηκε για πάνω από 25 χρόνια από τη δισκογραφία, χωρίς ωστόσο ποτέ να πάψει να συνθέτει έργα και μάλιστα υψηλών απαιτήσεων με συμφωνικές αποχρώσεις και πάντα βασισμένος σε κείμενα καταξιωμένων ποιητών, όπως ο Νικηφόρος Βρεττάκος (Τα θολά ποτάμια, Στον Ρόμπερτ Οπενχάιμερ, Ο λόχος των φοιτητών, Αν δε μούδινες την ποίηση, Κύριε), ο Γιάννης Ρίτσος (Αποχαιρετισμός, Γρηγόρης Αυξεντίου), ο Νίκος Γκάτσος (Αμοργός), ο Γιώργος Σεφέρης, η Κατερίνα Γώγου, ο Άγγελος Σικελιανός, ο Κ.Π. Καβάφης και άλλοι.

Το 2007 ο Νίκος Καλλίτσης διέκοψε τη δισκογραφική του σιωπή ηχογραφώντας τη δεύτερη και τελευταία μέχρι στιγμής προσωπική του εργασία με τίτλο "The Sunset" (Το ηλιοβασίλεμα), η οποία εκδόθηκε από την ανεξάρτητη εταιρία Φως. Πρόκειται για δέκα ορχηστρικές μπαλάντες που διακρίνονται για το έντονα μελωδικό τους χρώμα ζωγραφίζοντας ανάγλυφα προσωπικές συναισθηματικές στιγμές του δημιουργού. Όμορφη δουλειά με προσεγμένη ενορχηστρωτική γραμμή που μπορεί να συντροφεύει ευχάριστα τις μοναχικές στιγμές του καθενός μας. Το εξώφυλλο της έκδοσης κοσμείται από τον ζωγραφικό πίνακα Καβαλάρηδες της φωτιάς του Αλέκου Φασιανού.

Νίκος Καλλίτσης, Αφροδίτη Μάνου: Απόπειρα (1981)

Θέλω να σταθώ για λίγο σε έναν εξαιρετικά ενδιαφέροντα συνθέτη που είναι ενεργός ήδη για πάνω από 50 χρόνια, αλλά παραμένει ένας μεγάλος άγνωστος για το μουσικόφιλο κοινό. 

Πρόκειται για τον Νίκο Καλλίτση (γενν. 1946) που πρωτοεμφανίστηκε στα χρόνια του Νέου Κύματος με κάποια σκόρπια τραγούδια στις 45 στροφές που ερμήνευσαν ο Γιάννης Πουλόπουλος (γνωστότερο το "Δεν σε μπορώ"), η Ρενάτα Καπερνάρου, αλλά και η Αλίκη Βουγιουκλάκη! Προσπαθώ να συγκεντρώσω αυτά τα πρώτα σκόρπια τραγούδια του, οπότε θα επανέλθουμε σ' αυτή τη φάση.

Η επίσημη δισκογραφική εμφάνιση του συνθέτη όμως καταγράφεται αρκετά αργότερα, το 1981, με έναν εμβληματικό δίσκο που ακούστηκε πολύ στην εποχή του και ασφαλώς κατέχει σημαντική θέση στο πεδίο της μελοποιημένης ποίησης, αλλά και του ελληνικού ποιοτικού ροκ ήχου. 

Η "Απόπειρα" είναι ένας δυνατός δίσκος! Ο χαρακτηρισμός αναφέρεται και στις τρεις βασικές παραμέτρους ενός μουσικού έργου: Μουσική, λόγος, ερμηνεία. Ο συνθέτης επέλεξε ποιητικά κείμενα κυρίως του σπουδαίου ποιητή της γενιάς του '70 Γιάννη Κοντού (1943-2015), καθώς και δυο ποιήματα του Αντώνη Κολυβά. Η μελοποιία κατέφυγε σε δυναμικά ηχοχρώματα από το χώρο της ροκ με τζαζ μελωδικές περιπλανήσεις.

Το σύνολο των τραγουδιών διαμορφώνει ένα εφιαλτικό τοπίο οργουελικής σύλληψης με εικόνες θραύσματα μιας ζωής που ξεγλιστά μέσα από κάποιο απροσδιόριστο ολοκαύτωμα και αντικρύζει ολόγυρα τα συντρίμμια. Απίστευτα επίκαιρα τραγούδια λοιπόν, παρόλο που απέχουν απ' την εποχή μας σαράντα ολόκληρα χρόνια! Ευτύχησαν μάλιστα και μιας συγκλονιστικής ερμηνείας από την Αφροδίτη Μάνου στην κορυφαία στιγμή της καριέρας της*. Θα μπορούσα να ονομάσω τον σπουδαίο αυτόν κύκλο τραγουδιών ως ένα προφητικό requiem της ατέρμονα ψυχορραγούσας Ελλάδας του 2022!