Παναγιώτης Ν. Βέης: Οι αγνοούμενοι (μυθιστόρημα, 2023)

Μόλις ένας χρόνος συμπληρώθηκε από το προηγούμενο βιβλίο του και ιδού ένα ολόφρεσκο μυθιστόρημα από τη γόνιμη γραφίδα του εκ Λέσβου λογοτέχνη της διασποράς Παναγιώτη Ν. Βέη με τίτλο "Οι αγνοούμενοι".

Θυμίζω ότι ο ερασιτέχνης (με την αυθεντική έννοια της λέξης) συγγραφέας, αφού επί δεκαετίες έζησε μια πλούσια σε εμπειρίες ζωή, τόσο στη θάλασσα, όσο και στη στεριά, αποφάσισε στα 65 του να αφοσιωθεί στη λογοτεχνία παρουσιάζοντας στο διάστημα 2012-2018 μια δυνατή αυτοβιογραφική τριλογία ("Ως τα τριάντα έξι μου", "Από τα 36 έως τα 66", "Αυτοί που φεύγουν κι αυτοί που μένουν"), ενώ πέρσι μας έδωσε το τέταρτο μυθοπλαστικό του έργο με τίτλο "Το φράγμα" που έχουμε ήδη παρουσιάσει στο Δισκοβόλο.

Πρόσφατα λοιπόν στη Μυτιλήνη εκδόθηκε το πέμπτο κατά σειρά μυθιστόρημα του Παναγιώτη Βέη, "Οι αγνοούμενοι". Πρόκειται για μια δραματική περιπέτεια με κεντρικό θέμα το σκηνοθετημένο ναυάγιο του σαπιοκάραβου "Θεόδωρος" προκειμένου οι πλοιοκτήτες να εισπράξουν την αποζημίωση από την ασφαλιστική εταιρεία με πρωταγωνιστές τέσσερις ανυποψίαστους ναυαγούς που πασχίζουν υπεράνθρωπα να γλιτώσουν τη ζωή τους με μια σωστική σχεδία και καταφέρνουν τελικά να προσαράξουν κάπου στη Χιλή, για να περάσουν στη συνέχεια μια ολόκληρη οδύσσεια ως την επιστροφή τους στην πατρίδα. Ο συγγραφέας βρίσκει την ευκαιρία μέσα από την αποτρόπαιη αυτή πράξη των πλοιοκτητών να στηλιτεύσει την απάνθρωπη βουλιμία του κέρδους που αψηφά την ίδια την αξία της ανθρώπινης ζωής. Η αφηγηματική ευχέρεια που διακρίνει τη γραφή του δημιουργού και ο απόλυτος έλεγχος των εκφραστικών του μέσων με μια γλώσσα πηγαία και άμεση, ακόμη κι αθυρόστομη, όταν το επιβάλλει η περίσταση, με έντονα καταγγελτική διάθεση για τους άθλιους μηχανισμούς της αισχροκέρδειας, όλα αυτά μαζί διαμορφώνουν ένα συναρπαστικό ανάγνωσμα που σε παρασύρει στο ρυθμό του και σε κάνει χωρίς να τον καταλάβεις να ταυτιστείς με τη δική του οπτική των πραγμάτων. 

Ιδού ένα χαρακτηριστικό απόσπασμα που συμπυκνώνει όλα αυτά τα χαρακτηριστικά της γλώσσας και του ύφους του συγγραφέα:

"...Όσο και να θέλεις να απαλλαχτείς από τις τελευταίες στιγμές του "Θεόδωρου", αυτές φυτρώνουν μπροστά σου και σου θυμίζουν προπάντων πως ο θάνατός του δεν προήλθε από φουρτούνα ή από μηχανική βλάβη, αλλά από χέρια ανθρώπων που κουβαλούσε μέσα του. Το σκότωσαν για το άτιμο κέρδος. μας είχε συνεπάρει το γεγονός ότι, όπως και να το κάνουμε, ζήσαμε μέσα του τόσα και τόσα ταξίδια, κάναμε όνειρα και σχέδια για το μέλλον της δικής μας ζωής...".

Πέρα από το κυρίως κείμενο του μυθιστορήματος η έκδοση είναι εμπλουτισμένη και με πρόσθετο υλικό που έχει το δικό του ενδιαφέρον. Στην αρχή του βιβλίου έχουμε ένα σύντομο πρόλογο του ίδιου του συγγραφέα, καθώς κι ένα χρήσιμο αναλυτικό κείμενο του φίλου Λέσβιου φιλολόγου Δημήτρη Πατίλα με καίριες κριτικές επισημάνσεις για το έργο, ενώ στο τέλος του βιβλίου φιλοξενούνται οι εξομολογητικοί "αναστοχασμοί" του συγγραφέα με την προσωπική του οπτική για τη στρεβλή αντιμετώπιση της ιστορίας διανθισμένη και με αυτοσχέδιους στίχους, αλλά κι ένα φωτογραφικό απάνθισμα με οικεία του πρόσωπα.

Αγγελος Σέμπος: Συνάντηση (1969)

Επανέρχομαι στον "άγνωστο" συνθέτη Άγγελο Σέμπο (γενν. 1941), ο οποίος στα χρόνια της δικτατορίας μας έδωσε μερικά σκόρπια 45άρια με τη Μαρινέλλα και τη Βίκυ Μοσχολιού, καθώς και δύο ολοκληρωμένους κύκλους τραγουδιών, τη "Συνάντηση" (1969) και την "Ιερά Οδό" (1971), και κάπου εκεί ολοκλήρωσε το πέρασμά του από την ελληνική δισκογραφία, αφού το 1972 εγκαταστάθηκε οριστικά στην Αμερική και ασχολήθηκε αποκλειστικά με τη λόγια μουσική, καθώς διέθετε στέρεη μουσική κατάρτιση έχοντας μαθητεύσει δίπλα σε μεγάλες μορφές, όπως ο Μάριος Βάρβογλης και ο Γιάννης Παπαϊωάννου.

Θα σταθούμε λοιπόν σήμερα στον πρώτο από αυτούς τους σημαντικούς κύκλους τραγουδιών του συνθέτη που έχει τίτλο "Συνάντηση" και κυκλοφόρησε το 1969 από το νεοσύστατη τότε Minos, την εποχή που ο μεγάλος παραγωγός Μάκης Μάτσας επιχειρούσε τη δυναμική του είσοδο στο πεδίο ανταγωνισμού απέναντι στην παντοκρατορία της Columbia του Λαμπρόπουλου εμπιστευόμενος καινούργιες δημιουργικές δυνάμεις, όπως ήταν ο Μάνος Λοΐζος που με τον παρθενικό του δίσκο "Ο σταθμός" την προηγούμενη χρονιά είχε εγκαινιάσει τη λειτουργία της νέας εταιρείας. Κάπως έτσι βρέθηκε στην ίδια στέγη και ο Άγγελος Σέμπος με την εμπνευσμένη του δουλειά που απέφερε το συγκεκριμένο δίσκο. Και μάλλον δεν είναι τυχαίος ο τίτλος "Συνάντηση" που δόθηκε στο δίσκο, αφού σ' αυτόν συναντήθηκαν όλα τα νέα ονόματα που εκείνη την εποχή η εταιρεία προσπαθούσε να πλασάρει στη δισκογραφική αγορά: Γιώργος Νταλάρας, Λίτσα Διαμάντη, Γιάννης Καλατζής, Γιάννης Πάριος! Για μοναδική φορά όλοι αυτοί οι ερμηνευτές μαζεμένοι στον ίδιο δίσκο, πριν κάνουν το μεγάλο τους ξεπέταγμα και εδραιωθούν στις κορυφαίες δυνάμεις του ελληνικού πενταγράμμου. Ο Πάριος μάλιστα εδώ έκανε το επίσημο δισκογραφικό του ντεμπούτο. 

Ο συνθέτης έγραψε μια σειρά υπέροχων λαϊκών τραγουδιών, έστω κι αν δεν γνώρισαν μεγάλη απήχηση στο κοινό της εποχής με εξαίρεση ίσως τη "Λαϊκή αγορά" με την άγουρη ακόμη φωνή του Γιώργου Νταλάρα που ακούστηκε κάπως περισσότερο, χωρίς πάντως να είναι και το καλύτερο τραγούδι του δίσκου. Προσωπικά θα ξεχώριζα τη εξαίσια λαϊκή μπαλάντα "Πάρε τα μάτια μου" με την αισθαντικότατη ερμηνεία της Λίτσας Διαμάντη, σε μια από τις καλύτερες στιγμές της καριέρας της, αλλά και το τρυφερό "Ράγισε ο καθρέφτης" με τον Γιάννη Πάριο. Τα τραγούδια βασίστηκαν σε στίχους του καταξιωμένου στιχουργού Κώστα Κινδύνη, που τότε βρισκόταν στην πιο δημιουργική του φάση. 

Να προσθέσω ότι ο δίσκος διανθίζεται και με τέσσερα υπέροχα ορχηστρικά θέματα, τα οποία λίγο αργότερα αποτέλεσαν τη μουσική επένδυση της μακροχρόνιας τηλεοπτικής σειράς "Η γειτονιά μας" του Κώστα Πρετεντέρη που προβλήθηκε από την ΥΕΝΕΔ κατά την περίοδο 1972-1977 ξεπερνώντας τα 500 ημίωρα επεισόδια!

Λάκης Χαλκιάς: Η Ελλάδα είναι έρωτας (1995)

Ο Λάκης Χαλκιάς (γενν. 1943) πρωτοεμφανίστηκε στη δισκογραφία ως λαϊκός τραγουδιστής μόλις το 1960 με το τραγούδι "Παραπονιάρικο" του Θόδωρου Δερβενιώτη, χωρίς ωστόσο να καταφέρει να σταθεί στο χώρο. Η δεκαετία όμως του '70 έφερε την απόλυτη καταξίωσή του, καθώς υπήρξε - μαζί με τον Χαράλαμπο Γαργανουράκη - ο βασικός ερμηνευτής του Γιάννη Μαρκόπουλου τότε που ο μεγάλος συνθέτης παρουσίασε το κολοσσιαίο του έργο υπηρετώντας το δόγμα της γόνιμης επιστροφής στις ρίζες. Όταν ο κύκλος αυτός έκλεισε, ο τραγουδιστής αναζήτησε το νέο του προσανατολισμό πότε στο αυθεντικό ηπειρώτικο τραγούδι και πότε σε σκόρπιες συνεργασίες με διάφορους συνθέτες, όπως ο Απόστολος Καλδάρας ("Λαϊκά μονοπάτια"), ο Μάριος Τόκας ("Πικραμένη μου γενιά"), ο Νίκος Μαμαγκάκης ("Οδύσσεια") και ο Γιώργος Κατσαρός ("Αφρική τώρα"). Παράλληλα μάλιστα άρχισε να γράφει και ο ίδιος τραγούδια αρχής γενομένης το 1985 με το σύντομο κύκλο "Ειρήνη".

Το 1995 ο Λάκης Χαλκιάς μας έδωσε την πιο ολοκληρωμένη προσωπική του δουλειά με τίτλο "Η Ελλάδα είναι έρωτας" που περιλαμβάνει δώδεκα λαϊκά τραγούδια σε δική του μουσική και ερμηνεία. Πρόκειται για έναν ιδιαίτερο κύκλο τραγουδιών, καθώς δίπλα σε τραγούδια γραμμένα από λαϊκούς στιχουργούς, όπως ο Κώστας Βίρβος, ο Γιάννης Κακουλίδης, ο Γιάννης Αμανατίδης και ο Βασίλης Παπαδόπουλος, έχουμε και μια απροσδόκητη μελοποίηση ποιητικού λόγου και μάλιστα σατιρικού με επιλεγμένα μέρη από τον περίφημο "Ρωμιό" του Γεώργιου Σουρή (1953-1919), καθώς κι ενός ποιήματος του Παύλου Νιρβάνα (1866-1937)! Ετερόκλητος λοιπόν στιχουργικός λόγος που πάντως ενοποιείται με τις λιτές λαϊκές μελωδίες του δημιουργού και την ανάλογη ενορχήστρωση του Χρήστου Χαλκιά. Ο ίδιος μας δίνει τις δικές του εξηγήσεις με σχετικό σημείωμά του που συνοδεύει την έκδοση:

Ο σατιρικός δεν είναι βολικός άνθρωπος. Δεν ζεις εύκολα μαζί του. είναι ένας ελεύθερος σκοπευτής που προασπίζει αξίες, με ριπές γέλιου και καταιγισμούς σαρκαστικής ειρωνείας. Όπως ο Σουρής. Ο Γεώργιος Σουρής του Ρωμιού και του Φασουλή και του Περικλέτου. Ο Σουρής που η ορθροφροσύνη του σατιρικού λόγου του δοκιμάστηκε σε γεγονότα εθνικού ενδιαφέροντος αλλά και σε διαχρονικές πολιτικές επισημάνσεις. Ο Σουρής που τον περιούσιο λόγο του επιχειρούμε να τραγουδήσουμε σήμερα μέσα από τη... μουσική νωπογραφία «Η Ελλάδα είναι Έρωτας» - τίτλος παρμένος από το στίχο του Γιάννη Κακουλίδη – που ζωγραφίζει το σύγχρονο ελληνικό τοπίο, σε μια διαδρομή με αφετηρία και κατάληξη την Ελλάδα. Η ποίηση του Σουρή τραγούδι, λοιπόν, πλαισιωμένη από την ποίηση του Παύλου Νιρβάνα, του Κώστα Βίρβου, του Γιάννη Κακουλίδη, του Βασίλη Παπαδόπουλου και του Γιάννη Αμανατίδη. Τραγούδια για τη γλώσσα του Έλληνα, με τη γλώσσα του Έλληνα. 

Φίλιππος Νικολάου: Ακόμα μια φορά (1975)

Με το κλείσιμο της λαμπρής τριετίας 1971-1973 που στάθηκε και η πιο εμπνευσμένη για τον Φίλιππο Νικολάου και μας έδωσε αρκετά όμορφα τραγούδια, φτάνουμε στην κρίσιμη χρονιά της Μεταπολίτευσης, όταν η θεοδωρακική καταιγίδα ισοπέδωσε τα πάντα και επηρέασε αποφασιστικά την ελληνική δισκογραφία.

Εκείνη λοιπόν τη χρονιά ο Φίλιππος Νικολάου προτίμησε να μείνει μακριά από το στούντιο περιμένοντας να καταλαγιάσει το "κακό" κι έτσι ο τέταρτος προσωπικός του δίσκος ήρθε την επόμενη χρονιά, το 1975. Τίτλος του: "Ακόμα μια φορά".

Όχι, δεν παρουσιάζει καμία έκπληξη κι αυτός ο δίσκος που κινείται στο ίδιο πάντα ελαφρολαϊκό ύφος, αν και η στιχουργική του, χωρίς να ξεφεύγει από τα στεγανά της ερωτικής θεματολογίας, υιοθετεί όλο και πιο έντονα κάποια αβανταδόρικα λεκτικά κλισέ που πάντως φαίνεται πως βρήκαν ανταπόκριση στον κόσμο, ο οποίος δέχθηκε κι αυτή τη δουλειά με πολύ θετική αντίδραση αναδεικνύοντας και πάλι αρκετά σουξέ. Το τραγούδι που ακούστηκε περισσότερο απ' όλα ήταν το χαριτωμένο "Μαίρη άνοιξε την πόρτα", αλλά και το "Άσε τ' αστεία". Ακούστηκαν επίσης αρκετά και τα: "Πες μου", "Τι δε θα δίναμε", "Πεθαίνω απ' αγάπη". Όλα έχουν μουσική και στίχους του Φίλιππου Νικολάου, εκτός από το ομώνυμο που έχει μουσική του Ζακ Ιακωβίδη. Εύπεπτες μελωδίες και εύθυμοι σκοποί στα περισσότερα, κάνουν το υλικό να κυλάει ευχάριστα στο αφτί. Την ενορχήστρωση και διεύθυνση ορχήστρας επωμίστηκε ο μαέστρος Κώστας Κλάββας με τη σύμπραξη του Νίκου Ιγνατιάδη.

Φίλιππος Νικολάου: Θα σε περιμένω πάντα (1976)

Η πιο πετυχημένη δημιουργική περίοδος του Φίλιππου Νικολάου ήταν το διάστημα 1971-1973 με τους τρεις πρώτους προσωπικούς του δίσκους ("Όταν", "Με την πρώτη στάλα", "Μεγιέ μελέ") που ανέδειξαν πολλά όμορφα τραγούδια, αλλά και μεγάλα σουξέ και τον καθιέρωσαν στην πρώτη γραμμή του ελαφρολαϊκού πενταγράμμου. 

Βέβαια δε σταμάτησε εκεί, αφού σ' ολόκληρη τη δεκαετία του '70 συνέχισε να εκδίδει προσωπικούς δίσκους και να γνωρίζει καινούργιες επιτυχίες, αλλά η ποιότητα των τραγουδιών του δεν κινούνταν πλέον στο ίδιο επίπεδο, καθώς άρχισε σταδιακά να προσχωρεί στις ευκολίες και τα ποικίλα τραγουδιστικά κλισέ της εποχής με προφανή στόχο το σουξέ. Τα χαρακτηριστικά αυτά είναι εμφανή από τις πρώτες κιόλας δουλειές του την περίοδο της Μεταπολίτευσης και ιδιαίτερα το 1976, την πιο παραγωγική του χρονιά, όταν θα παρουσιάσει δύο απανωτές προσωπικές δουλειές με τίτλους: "Πόσο σ' αγάπησα" και "Θα σε περιμένω πάντα".

Ο δίσκος λοιπόν "Θα σε περιμένω πάντα" είναι ένας τυπικός κύκλος δώδεκα ελαφρολαϊκών τραγουδιών σε πιασάρικους ρυθμούς (τσιφτετέλι, ζεϊμπέκικο) και στίχους, πάντα γραμμένους από τον ίδιο, αποκλειστικά ερωτικής θεματολογίας. Τη μουσική στα περισσότερα έγραψε επίσης ο ίδιος, ενώ τέσσερα τραγούδια συνεισέφερε ο Χάρης Λυμπερόπουλος, ο οποίος επιμελήθηκε και την ενορχήστρωση μαζί με τον Σπύρο Παπαβασιλείου. Κι εδώ έχουμε δυο διασκευασμένα ξένα τραγούδια, ένα το ομότιτλο με πρωτότυπο τίτλο "Non cambia in mondo" που είχε τραγουδήσει ο Joe Dassin, καθώς και το οργανικό κομμάτι "Entre dos aguas" του Paco de Lucia, στο οποίο πρόσθεσε στίχους ο Φίλιππος Νικολάου.

Φίλιππος Νικολάου: Μεγιέ μελέ (1973)

Μετά την πολύ πετυχημένη αποδοχή από τον κόσμο των δύο πρώτων προσωπικών του δίσκων ("Όταν", "Με τη πρώτη στάλα") ο Φίλιππος Νικολάου συνεχίζει να παρουσιάζει νέους προσωπικούς δίσκους με σταθερό ρυθμό τουλάχιστον ένα κάθε χρόνο, ενώ στα μέσα της δεκαετίας ο ρυθμός αυτός θα κορυφωθεί, πριν αρχίσει η σταδιακή ύφεση προς τα τέλη της δεκαετίας του '70.

Το 1973 λοιπόν κυκλοφόρησε ο τρίτος προσωπικός δίσκος του Φίλιππου Νικολάου με τίτλο "Μεγιέ μελέ", προφανώς παρμένο από το ομώνυμο τραγούδι σε μουσική και στίχους του ίδιου που γνώρισε τεράστια εμπορική επιτυχία. Όλα τα τραγούδια του δίσκου έχουν στίχους δικούς του, ενώ στη μουσική συνεργάστηκαν οι συνθέτες Χάρης Λυμπερόπουλος και Νίκος Ιγνατιάδης, οι οποίοι επιμελήθηκαν και την ενορχήστρωση. Aκούστηκαν αρκετά επίσης τα τραγούδια: "Λόγια, λόγια, λόγια", "Κάτι άλλαξε" και "Δεν τη βρίσκεις αδερφέ μου".

Ωστόσο ο δίσκος ανέδειξε και δυο ακόμη ξεχωριστές επιτυχίες που έχουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον, γιατί προέρχονται από το διεθνές ρεπερτόριο με ελληνικούς στίχους που έγραψε και πάλι ο Φίλιππος Νικολάου κάνοντας έτσι την αρχή ενός συρμού που θα πάρει μεγάλες διαστάσεις τα επόμενα χρόνια στην ελληνική δισκογραφία. Πρόκειται για τα τραγούδια "Καμάρι μου" και "Λίγη τύχη να 'χα". Το πρώτο με αυθεντικό τίτλο "Auntie" είχε γραφτεί το 1972 για τον εορτασμό των πεντηκοστών γενεθλίων του BBC και το είχαν ερμηνεύσει διάσημα ονόματα, μεταξύ των οποίων και οι δικοί μας Ντέμης Ρούσσος και Βίκυ Λέανδρος, ενώ το δεύτερο με τίτλο "If I Were a Rich Man" ήταν παλιότερο και ακουγόταν στο κλασικό μιούζικαλ "Ο βιολιστής στη στέγη" (1964) που είχε μεταφερθεί πολύ πετυχημένα και στη μεγάλη οθόνη το 1971. 

Φίλιππος Νικολάου: Με την πρώτη στάλα (1972)

Έχοντας εδραιώσει σε στέρεες βάσεις την παρουσία του στο ελληνικό πεντάγραμμο με τη μεγάλη επιτυχία του παρθενικού του δίσκου ("Όταν", 1971) κι αφού έλαβε μέρος στο δίσκο του Γιώργου Κατσαρού "Ένα καράβι γεμάτο τραγούδια", ο Φίλιππος Νικολάου συνεχίζει να ηχογραφεί εντατικά καινούργια τραγούδια στις 45 στροφές, τα οποία ένα χρόνο αργότερα θα συγκεντρωθούν σε ένα δεύτερο προσωπικό δίσκο 33 στροφών με τίτλο "Με την πρώτη στάλα".

Τα υλικά είναι ίδια και λίγο πολύ οι συντελεστές του δίσκου παρόμοιοι μ' αυτούς της προηγούμενης δουλειάς με την προσθήκη του αρχιμάστορα Μίμη Πλέσσα, ο οποίος συνεργαζόμενος εκείνο τον καιρό με τον Λευτέρη Παπαδόπουλο τροφοδοτούσε ασταμάτητα τη δισκογραφία με μεγάλες επιτυχίες. Δικό τους λοιπόν είναι το ομότιτλο τραγούδι του δίσκου. Παρών και πάλι ο Γιώργος Χατζηνάσιος που έγραψε το σουξέ "Μην περιμένεις να γεράσουμε παρέα", αλλά και ο Δημήτρης Μηλιός με το επίσης μεγάλο σουξέ "Ήλιε μου χαμένε μου", καθώς και ο Χάρης Λυμπερόπουλος ("Γιατί σ' αγαπώ"). Ο ίδιος ο Φίλιππος Νικολάου έχει γράψει τέσσερα τραγούδια κι ανάμεσά τους τη μεγάλη επιτυχία "Μακάρι". Οι στίχοι επίσης στα περισσότερα τραγούδια είναι του ίδιου.

Φίλιππος Νικολάου: Όταν (1971)

Επιστρέφοντας στον Φίλιππο Νικολάου και στο ξεκίνημα της μεγάλης του καριέρας, θα ήθελα να διευκρινίσω ότι η πρώτη του εμφάνιση στα μουσικά μας πράγματα είχε γίνει νωρίς μέσα στη δεκαετία του '60, αν και πέρασε απαρατήρητη, όταν συμμετείχε διαδοχικά σε διάφορα νεανικά σχήματα που μεσουρανούσαν εκείνα τα χρόνια, πρώτα στους Play Boys που διέγραψαν μια διαδρομή από το 1964 ως το 1971 με γνωστότερα μέλη τον Δάκη και τον συνθέτη και μαέστρο Μάικλ Ροζάκη, και στη συνέχεια στους Ariones, όπου βρέθηκε δίπλα στον συνθέτη Δημήτρη Μηλιό, ο οποίος έγραψε το δίσκο "Εξομολόγηση" (1970) που έδωσε και το επίσημο δισκογραφικό βάπτισμα του πυρός στον Φίλιππο Νικολάου με δυο μεγάλες επιτυχίες που ανέδειξε ("Μια καρδιά για σένανε", "Πήρα απόφαση να φύγω").

Το 1971 λοιπόν η Philips έδωσε στην κυκλοφορία τον πρώτο προσωπικό δίσκο του τραγουδιστή με τίτλο "Όταν" παρμένο από το ομώνυμο τραγούδι του Νάκη Πετρίδη που είχε λάβει μέρος στο Φεστιβάλ Θεσσαλονίκης τη χρονιά που το πρώτο βραβείο πήγε στο "Παλιό κανόνι" με τον Γιάννη Πετρόπουλο. 

Ο δίσκος ουσιαστικά αποτελεί μια συλλογή σκόρπιων ηχογραφήσεων του Φίλιππου Νικολάου για τις 45 στροφές από το διάστημα 1969-1971, όπως γινόταν άλλωστε κατά κόρον εκείνη την εποχή στη δισκογραφία, και περιλαμβάνει πολλά όμορφα τραγούδια που ακούστηκαν πολύ κι επέβαλαν μεμιάς τον τραγουδιστή στις μεγάλες δυνάμεις του ελαφρολαϊκού τραγουδιού. Πέρα από το ομότιτλο, ασφαλώς ξεχωρίζουν κι άλλα τραγούδια του δίσκου, όπως τα: Όπου ο εγωισμός, Προτού ένα αντίο πούμε, Πήρα απόφαση να φύγω, Μια καρδιά για σένανε, Η αξία της σιωπής, και πάνω απ' όλα το διαχρονικό "Αγάπη φθινοπωρινή" (γνωστό και ως "Φύλλα φθινοπωρινά") σε δική του μουσική και στίχους. Τα περισσότερα άλλωστε τραγούδια έχουν δικούς του στίχους, ενώ στη μουσική βρίσκουμε ονόματα, όπως ο Ζακ Ιακωβίδης, ο Γιώργος Χατζηνάσιος, ο Νάκης Πετρίδης, ο Δημήτρης Μηλιός και ο Κωνσταντίνος Κατσίγρας.

Σταύρος Παπαδόπουλος: Στην άλλη όχθη (1984)

Η περίπτωση του τραγουδοποιού Σταύρου Παπαδόπουλου ανήκει σ' εκείνες τις σπάνιες στιγμές της δισκογραφίας με δημιουργούς του ενός και μόνο έργου. Γιατί ο μάλλον άγνωστος αυτός δημιουργός, κιθαρίστας και συνθέτης, μας συστήθηκε στα μέσα της δεκαετίας του '80 με έναν μόλις ολοκληρωμένο κύκλο τραγουδιών κι ένα ακόμη ανεξάρτητο τραγούδι ("Τελευταίο τραγούδι") που εντόπισα στον πολυσυλλεκτικό δίσκο "11 Επιλογές" από το 10ο Φεστιβάλ της ΚΝΕ Οδηγητή (1984).

Ο δίσκος έχει τίτλο "Στην άλλη όχθη" κι εκδόθηκε το 1984 από την ανεξάρτητη εταιρεία παραγωγής Δισκογραφικός Συνεταιρισμός Καλλιτεχνών, η οποία ιδρύθηκε το 1983 και δραστηριοποιήθηκε ως το τέλος της ίδιας δεκαετίας προσφέροντας φιλόξενη στέγη σε πολλούς νέους δημιουργούς (Γιώργος Στεφανάκης, Λουκάς Θάνος, Μιχάλης Τρανουδάκης, Πέτρος Δουρδουμπάκης, Δημήτρης Λέκκας, Κώστας Κακαβελάκης, Σταύρος Παπαδόπουλος), αλλά και παλιότερους (Γιώργος Χατζηνάσιος, Βασίλης Δημητρίου, Θέμης Ανδρεάδης, Λάκης Χαλκιάς). Πρόκειται για έναν ενδιαφέροντα κύκλο δώδεκα τραγουδιών σε ύφος ροκ μπαλάντας με ρυθμικές και μελωδικές στιγμές ενορχηστρωμένες από τον ίδιο τον Σταύρο Παπαδόπουλο με "έντεχνο" προσανατολισμό και ακουστικά όργανα (πιάνο, βιολί, φλάουτο, κιθάρες, μπάσο, τύμπανα). 

Βασική ερμηνεύτρια του δίσκου είναι η Δέσποινα Χατζηανδρέου και μαζί της η Σοφία Μιχαηλίδου και ο Μάκης Κολοβός. Με εξαίρεση την υπέροχη Σοφία Μιχαηλίδου, οι υπόλοιποι δεν κατάφεραν να σταθούν στο χώρο και περιορίστηκαν ουσιαστικά σ' αυτό το δίσκο και κάποιες ακόμη λιγοστές συμμετοχές. Όλα αυτά τελικά συντείνουν στην ίδια εισαγωγική επισήμανση: Πρόκειται για ένα δίσκο μοναχικό από μοναχικούς θεράποντες του ελληνικού τραγουδιού, οι οποίοι εμφανίστηκαν σαν μια φευγαλέα λάμψη κάποιας αστραπής κι ύστερα χάθηκαν οριστικά απ' το προσκήνιο, για να πλανάται πάντα αναπάντητο αυτό το αμήχανο ερώτημα: Γιατί;

Φίλιππος Νικολάου: Τα ωραιότερα τραγούδια μου (1976)

Ο Φίλιππος Νικολάου (γενν. 1942) υπήρξε από τις ισχυρότερες παρουσίες στο χώρο του ελαφρολαϊκού τραγουδιού κατά τη δεκαετία του '70, όταν και ηχογράφησε μια σειρά προσωπικών δίσκων στη Philips που του χάρισαν πάμπολλες μεγάλες επιτυχίες και τον επέβαλαν δυναμικά στο χώρο. Αν και έχει ερμηνεύσει τραγούδια πολλών συνθετών της εποχής, διέθετε κι ο ίδιος το ταλέντο να σκαρώνει όμορφες μελωδίες και στίχους λειτουργώντας τις περισσότερες φορές ως ολοκληρωμένος τραγουδοποιός, ενώ συχνά χάριζε δικές του συνθέσεις και σε άλλους τραγουδιστές.

Ο πρώτος προσωπικός του δίσκος κυκλοφόρησε το 1971 με τίτλο "Όταν" βασισμένο στην ομώνυμη μεγάλη του επιτυχία (σε μουσική Νάκη Πετρίδη), τραγούδι που συμμετείχε στο 10ο Φεστιβάλ Τραγουδιού της Θεσσαλονίκης χωρίς να αποσπάσει κάποιο βραβείο, αν και στη συνέχεια αποδείχθηκε ένα διαχρονικό τραγούδι κι ασφαλώς το σήμα κατατεθέν του τραγουδιστή, ο οποίος συνέχισε τα επόμενα χρόνια να έχει σταθερή παρουσία στη δισκογραφία εκδίδοντας σχεδόν κάθε χρόνο κι ένα δίσκο. 

Έτσι το 1976 η δισκογραφική του εταιρεία, παράλληλα με την κυκλοφορία δύο απανωτών προσωπικών του δίσκων ("Θα σε περιμένω πάντα", "Θα 'θελα"), εξέδωσε κι ένα μικρό μουσικό πορτρέτο του τραγουδιστή σταχυολογώντας μερικές από τις μεγάλες του επιτυχίες που ακούστηκαν στο πρώτο μισό της δεκαετίας του '70. Ο δίσκος πήρε τον εμπορικό τίτλο "Τα ωραιότερα τραγούδια μου" και περιέλαβε κυρίως τραγούδια από τις 45 στροφές, αλλά από τους δίσκους: "Όταν" (1971), "Με την πρώτη στάλα" (1972), "Μεγιέ μελέ" (1973) και "Ακόμα μια φορά" (1975). Στα περισσότερα στίχοι και μουσική είναι δικά του, αλλά και των Νάκη Πετρίδη, Δημήτρη Μηλιού, Γιώργου Χατζηνάσιου και Νίκου Ιγνατιάδη.

Αννα Βίσση: Όλες οι επιτυχίες της στην ΕΜΙ (1982)

Η Άννα Βίσση ξεκίνησε την καλλιτεχνική της πορεία στα πρώτα εφηβικά της χρόνια με δημόσιες εμφανίσεις της στην Κύπρο, πριν εγκατασταθεί στην Αθήνα το 1973, όταν θα λάβει μέρος στην πρώτη της ηχογράφηση για τη Minos με το τραγούδι του Βασίλη Δημητρίου "Λέγοντας και κλαίγοντας" ως δεύτερη φωνή δίπλα στον Γιάννη Καλατζή. Από το 1974 που άρχισε πλέον να ηχογραφεί τραγούδια ως πρώτη φωνή μέχρι το 1977 παρέμεινε στη Minos χτίζοντας ένα αξιόλογο ρεπερτόριο με συνθέσεις μεγάλων δημιουργών (Μίκης Θεοδωράκης, Σταύρος Κουγιουμτζής, Γιώργος Χατζηνάσιος κ.ά.), έστω κι αν η ίδια πλέον έχει αποποιηθεί πλήρως τη σχέση της μ' αυτό το ποιοτικό ρεπερτόριο!

Μετά τη θητεία της στη Minos η Βίσση εντάχθηκε στο δυναμικό της ΕΜΙ, όπου ηχογράφησε διαδοχικά τρεις ακόμη ενδιαφέροντες προσωπικούς δίσκους, δηλαδή: "Κίτρινο γαλάζιο" (1979), "Ναι" (1980) και "Άννα Βίσση" (1981). Με τους δίσκους αυτούς κλείνει η πρώτη φάση της καριέρας της, ενώ στη συνέχεια κι αφού στο μεταξύ παντρεύτηκε με τον Νίκο Καρβέλα στράφηκε οριστικά στο εμπορικό τραγούδι ευρείας κατανάλωσης που τη μετέτρεψε σε ντίβα πρώτης γραμμής για πολλά χρόνια. 

Το 1982 λοιπόν η ΕΜΙ με την ολοκλήρωση της συνεργασίας τους έθεσε σε κυκλοφορία ένα αναμνηστικό άλμπουμ με δεκαοκτώ συνολικά τραγούδια που ερμήνευσε η Άννα Βίσση για λογαριασμό της εταιρείας, όλα παρμένα από τους τρεις προσωπικούς της δίσκους που προαναφέραμε. Αν και δεν είναι υλικό πρώτης γραμμής, όπως τα τραγούδια της στη Minos, ασφαλώς περιλαμβάνονται αρκετές όμορφες μελωδικές στιγμές, οι περισσότερες σε μουσική του Σπύρου Βλασσόπουλου, αλλά και του Φίλιππου Νικολάου, του Τάκη Μπουγά, του Ν. Λεονάρδου (Νίκου Καρβέλα), κάποιες διασκευές διεθνών επιτυχιών της εποχής και πάνω απ' όλα η υπέροχη "Μεθυσμένη πολιτεία" του Μανώλη Μικέλη που γράφτηκε το 1980 για την ομώνυμη τηλεοπτική σειρά της ΕΡΤ.

Κώστας Χατζής: Πορτρέτο (1980)

Ο Κώστας Χατζής (γενν. 1936) αποτελεί μιαν εντελώς ιδιότυπη και μοναχική μορφή στο ελληνικό τραγούδι με αδιάλειπτη παρουσία για περισσότερα ήδη από εξήντα χρόνια, αφού πρωτοεμφανίστηκε στις αρχές της δεκαετίας του '60 στην Πλάκα, αλλά και στη δισκογραφία με το τραγούδι "Έφυγε η αγάπη μου" σε μουσική Μίμη Πλέσσα και στίχους Κώστα Πρετεντέρη. 

Η καριέρα του χτίστηκε σιγά σιγά, στην αρχή με την υποστήριξη κορυφαίων συνθετών μας, όπως ο Μίκης Θεοδωράκης, ο Μάνος Χατζιδάκις, ο Γιάννης Μαρκόπουλος, ο Μίμης Πλέσσας, ο Χρήστος Λεοντής, ο Σταύρος Ξαρχάκος και ο Γιώργος Κατσαρός. Από τα μέσα της ίδιας δεκαετίας άρχισε δειλά δειλά να παρουσιάζει και τα πρώτα δικά του τραγούδια που κέρδισαν αμέσως την αποδοχή του κοινού και τον βοήθησαν να διαμορφώσει το πολύ προσωπικό του ύφος, πάνω στο οποίο έχτισε μια μεγάλη καριέρα μοναχικού τροβαδούρου, πριν αποφασίσει στα μέσα της δεκαετίας του '70 ως συνθέτης να κάνει ανοίγματα και σε άλλους καλλιτέχνες, όπως η Μαρινέλλα, η Ελπίδα, ο Δάκης και άλλοι και να καταγράψει μεγάλες εμπορικές επιτυχίες με κορωνίδα βέβαια την τρομακτική έκρηξη του περίφημου "Ρεσιτάλ" (1976) με τη Μαρινέλλα που αποτέλεσε μία από τις εμπορικότερες δισκογραφικές εκδόσεις όλων των εποχών στο ελληνικό τραγούδι!

Από την πρώτη λοιπόν αυτή περίοδο της παρουσίας του στο πεντάγραμμο ως τραγουδοποιός, δηλαδή από το 1968 με την κυκλοφορία του εμβληματικού άλμπουμ "Αναγέννησις Αλόννησος", μέχρι και το κλείσιμο της δεκαετίας του '70, ο Κώστας Χατζής θα παρουσιάσει συνολικά δεκαπέντε προσωπικούς δίσκους, άλλους με πρωτότυπο υλικό και άλλους με ζωντανές επανεκτελέσεις τραγουδιών του. Έτσι το 1980 η δισκογραφική εταιρεία Philips, όπου σταθερά ηχογραφούσε ο Χατζής, έδωσε στην κυκλοφορία μια μικρή ανθολογία από χαρακτηριστικές στιγμές της προσωπικής πορείας του καλλιτέχνη ως εκείνη τη στιγμή. Ο δίσκος έχει τον απλό τίτλο "Πορτρέτο" και περιλαμβάνει δεκατέσσερα τραγούδια που καλύπτουν αντιπροσωπευτικά τις διάφορες φάσεις αυτής της διαδρομής, από το ξεκίνημα ("Κολωνάκι Place, Στο Διεθνές το μαγαζί", "Όλα ανάποδα τα βλέπει") ως τις πολύ μελωδικές στιγμές που ακολούθησαν ("Πάρε ένα κοχύλι απ' το Αιγαίο", "Απ' τ' αεροπλάνο", "Κι ύστερα", "Αν ερχόσουν", "Να 'χαν όλοι οι άνθρωποι"). Στα περισσότερα τραγούδια οι στίχοι ανήκουν στη Σώτια Τσώτου, ενώ τα υπόλοιπα έχουν στίχους του Φώντα Φιλέρη, του Ηλία Λυμπερόπουλου και άλλων. Τραγουδά ο ίδιος ο συνθέτης παίζοντας την κιθάρα του ή συνοδευόμενος από λιτή ενορχήστρωση, ενώ κάποια τραγούδια προέρχονται από ζωντανές ηχογραφήσεις.

Ρένα Πάντα: Πρώτος προσωπικός δίσκος (1977)

Η Ρένα Πάντα (γενν. 1955) υπήρξε μια τραγουδίστρια του ελαφρολαϊκού και ποπ τραγουδιού κυρίως στα χρόνια του '70, κόρη του παλιού ερμηνευτή του "ελαφρού" τραγουδιού Αλέκου Πάντα, δίπλα στον οποίο μάλιστα στα επτά μόλις χρόνια της έκανε το πρώτο δειλό δισκογραφικό της φανέρωμα με το τραγουδάκι "Πες μπαμπά" (διασκευή ξένης επιτυχίας). 

Το ουσιαστικό της ωστόσο ντεμπούτο θα έρθει πολύ αργότερα, όταν το 1976 ο Γιώργος Κατσαρός της έδωσε τέσσερα τραγούδια στο δίσκο "Τσιμεντένια πρόσωπα" δίπλα στον Δημήτρη Μητροπάνο. Το 1977 παρουσίασε τον πρώτο της προσωπικό δίσκο, ενώ ακολούθησαν μερικές ακόμη προσωπικές δουλειές ως το 1990 ("Πάντα μαζί", "Μείνε", "Ο τρόμος του έρωτα") και στη συνέχεια χάθηκε οριστικά από το προσκήνιο έχοντας πάντως καταγράψει ενδιαφέρουσες κατά καιρούς συνεργασίες με αρκετούς καλλιτέχνες του οικείου χώρου, όπως ο Δάκης, ο Γιώργος Πολυχρονιάδης, ο Σπύρος Βλασσόπουλος, ο Πασχάλης και άλλοι, χωρίς ωστόσο να καταφέρει ποτέ να κερδίσει την ευρεία αποδοχή του κοινού και να χτίσει αξιόλογο ρεπερτόριο.

Το 1977 λοιπόν η Ρένα Πάντα μας έδωσε τον πρώτο και πιο ενδιαφέροντα προσωπικό της δίσκο με τίτλο το όνομά της, όπως ήταν κι ο σχεδόν απαράβατος τότε κανόνας της δισκογραφίας. Περιέχει δώδεκα συμπαθητικά τραγουδάκια ελαφρολαϊκού ύφους που υπογράφουν οι: Γιώργος Κατσαρός (τρία τραγούδια), Τέρης Ιερεμίας (τρία), Στέλιος Ζαφειρίου (δύο), Τόλης Βοσκόπουλος, Νινή Ζαχά, Νίκος Τζαβάρας και Φίλιππος Νικολάου (από ένα). Στους στίχους βρίσκουμε γνωστά ονόματα της εποχής, όπως η Σώτια Τσώτου, ο Δημήτρης Ιατρόπουλος, ο Μίμης Θειόπουλος, ο Ηλίας Λυμπερόπουλος και ο Φίλιππος Νικολάου. Τα τραγούδια ενορχήστρωσε και διηύθυνε ο Κώστας Κλάββας, εκτός από τα τρία τραγούδια του Γιώργου Κατσαρού που επιμελήθηκε ο ίδιος.

Γιάννης Ντουνιάς: Ο Ταρζάν ή Του άντρα του πολλά βαρύ (1973)

Ο παλαίμαχος λαϊκός τραγουδιστής Γιάννης Ντουνιάς (Πειραιάς 1943) με τη στιβαρή φωνή και σκηνική παρουσία έχει αφήσει τη δική του σφραγίδα στο λαϊκό πάλκο και τη δισκογραφία, ιδιαίτερα κατά τη δεκαετία του '70. Πρωτοεμφανίστηκε στα νυχτερινά μαγαζιά το 1968 κι αμέσως μετά έκανε το πρώτο του σουξέ με το γνωστό και μάλλον παρεξηγημένο (λόγω καθεστώτος) "Έμπαινε Γιώργο, έμπαινε" του Γιάννη Καραμπεσίνη, ενώ το 1971 παρουσίασε τον πρώτο προσωπικό του δίσκο που είχε για τίτλο το όνομά του με τραγούδια μεταξύ άλλων του Γιώργου Ζαμπέτα, του Άκη Πάνου και του Γιώργου Χατζηνάσιου. Το 1973 κυκλοφόρησε ο δεύτερος προσωπικός του δίσκος κι ένα χρόνο αργότερα ο δίσκος "Τα μόρτικα" σε μουσική Μίμη Πλέσσα, ενώ τα επόμενα χρόνια συνέχισε να έχει σταθερή παρουσία στο δισκογραφικό προσκήνιο, έστω και με αραιότερους ρυθμούς, για να κλείσει όμορφα αυτός ο μακρύς κύκλος το 2005 με το λαϊκό δίσκο "Γλυκοχαράματα" του Βαγγέλη Κορακάκη. 

Η δεύτερη λοιπόν προσωπική δουλειά του Γιάννη Ντουνιά κυκλοφόρησε το 1973 από την Polydor σε διπλή μάλιστα έκδοση με εναλλακτικούς τίτλους παρμένους από τραγούδια του Γιάννη Μαρκόπουλου που ερμήνευσε σε δεύτερη εκτέλεση, δηλαδή τα σατιρικά τραγούδια "Ο Ταρζάν" και "Του άντρα του πολλά βαρύ". Και τα δυο αυτά τραγούδια που είχαν ήδη κυκλοφορήσει στις 45 στροφές με πρώτο ερμηνευτή τον Θέμη Ανδρεάδη, εδώ ερμηνεύονται με λιγότερο εύθυμο μπρίο και περισσότερη λαϊκή βαρύτητα. Ο δίσκος περιλαμβάνει κι ένα τρίτο τραγούδι του Μαρκόπουλου σε στίχους Κ.Χ. Μύρη ("Ο σερίφης" ή "Δολλάριο δολλάριο"), το οποίο είχε κυκλοφορήσει την προηγούμενη χρονιά στο δίσκο "Διάλειμμα". 

Εκτός από την έντονη παρουσία του Γιάννη Μαρκόπουλου στο δίσκο έχουμε επίσης δυο τραγούδια του Μίμη Πλέσσα που προαναγγέλλουν την επερρχόμενη ολοκληρωμένη συνεργασία του συνθέτη με τον τραγουδιστή την επόμενη χρονιά με τα "Μόρτικα", καθώς κι ένα τραγούδι του Κώστα Μυλωνά σε στίχους του ποιητή Ανδρέα Αγγελάκη. Έχουμε επίσης και μια σειρά ορθόδοξα λαϊκά τραγούδια που υπογράφουν οι συνθέτες Νίκος Καρανικόλας, Νάκης Πετρίδης και Τάκης Μουσαφίρης. Ένα από αυτά, το πολύ γνωστό "Το κρασί είναι γιατρός μου" (του Νίκου Καρανικόλα), γνώρισε μεγάλη εμπορική επιτυχία και εδραίωσε την παρουσία του τραγουδιστή. Στις δεύτερες φωνές συμμετέχουν η Βούλα Γκίκα και η Βέτα Ξανθοπούλου.

Μίκης Θεοδωράκης: Αντιγόνη, όπερα (2000)

Ολοκληρώνουμε σήμερα το μικρό μας αφιέρωμα στο συμφωνικό έργο του Μίκη Θεοδωράκη κατά την τελευταία δημιουργική του φάση με τη φιλόδοξη όπερα "Αντιγόνη" που κυκλοφόρησε το 2000 από τη γερμανική δισκογραφική εταιρεία Intuition.

Η σχέση του Μίκη Θεοδωράκη με το αρχαίο δράμα υπήρχε επίμονη και διαχρονική και μάλιστα σε ποικίλες μουσικές φόρμες. Ιδιαιτέρως η Αντιγόνη, κεντρική ηρωίδα της σοφόκλειας δραματουργίας, στάθηκε πηγή έμπνευσης για μια μεγάλη σειρά έργων που διατρέχουν κάπου σαράντα χρόνια από τη μακρά δημιουργική πορεία του μεγάλου συνθέτη. Η αρχή έγινε το 1958-59 με το ομώνυμο μπαλέτο για συμφωνική ορχήστρα που γράφτηκε στο Παρίσι και μάλιστα αμέσως μεταγράφηκε και σε φόρμα για δύο πιάνα. Στο Παρίσι πάντα, το 1959, ο Μίκης συνέθεσε το πρόπλασμα μιας νέας Αντιγόνης για σόλο πιάνο, χωρίς ωστόσο να της δώσει ποτέ ολοκληρωμένη μορφή. Και φτάνουμε στο 1971, λίγο μετά την απέλασή του από το χουντικό καθεστώς και τη νέα εγκατάστασή του στο Παρίσι, όπου ο Μίκης συνέθεσε το επίκαιρο έργο "Αντιγόνη στη φυλακή" σε μορφή μπαλέτου για λαϊκή ορχήστρα, βασισμένο κυρίως σε μελωδίες γνωστών τραγουδιών του.

Ωστόσο το ωριμότερο έργο του συνθέτη πάνω στην αρχετυπική μορφή της Αντιγόνης ήρθε πολλά χρόνια αργότερα, όταν το 1990, στην Αθήνα πλέον, συνέθεσε τη μουσική για την παράσταση της τραγωδίας του Σοφοκλή για μεσόφωνο, χορωδία, κιθάρα και κοντραμπάσο σε μετάφραση από τον σκηνοθέτη Μίνωα Βολανάκη, έργο που παρουσιάστηκε στην Επίδαυρο εκείνο το καλοκαίρι. 

Το υλικό αυτής της μουσικής σύνθεσης αποτέλεσε τη βάση για ένα πιο φιλόδοξο έργο που έγραψε ο συνθέτης λίγο αργότερα (1994-1996) σε μορφή όπερας ή λυρικής τραγωδίας, όπως το ονόμασε ο ίδιος, δομημένης σε δύο πράξεις και πέντε σκηνές με τον αφιερωματικό υπότιτλο "Hommage a Bellini" που δηλώνει τη μουσική αφετηρία της έμπνευσής του. Ο ίδιος μάλιστα έγραψε και το λιμπρέτο. Το έργο αυτό γνώρισε δύο μεγάλες δημόσιες εκτελέσεις και αντίστοιχες δισκογραφικές εκδόσεις, από τις οποίες η πρώτη έγινε στις αρχές Οκτωβρίου του 1999 στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών με την Κρατική Ορχήστρα Αθηνών υπό τη διεύθυνση του Λουκά Καρυτινού κι εκδόθηκε σε δίσκο από την FM Records το 2003.

Λίγες λίγες ημέρες αργότερα, μέσα στον Οκτώβρη του 1999, το έργο παρουσιάστηκε και στην αίθουσα Capella Concert Hall της Αγίας Πετρούπολης με τη συμμετοχή της St. Petersburg State Academic Capella Orchestra και τη Χορωδία της Αγίας Πετρούπολης με διεύθυνση ορχήστρας από τον Alexander Chernoushenko και Ρώσους λυρικούς τραγουδιστές (που ερμηνεύουν στα ελληνικά). Η εκτέλεση αυτή δισκογραφήθηκε και κυκλοφόρησε το 2000 από την Intuition Records σε μια καλαίσθητη και φροντισμένη έκδοση με πλουσιότατο δίγλωσσο (στα γερμανικά και αγγλικά) βιβλιαράκι.

Μίκης Θεοδωράκης, Pablo Neruda: Canto General (Λουκάς Καρυτινός)

Ο Μίκης Θεοδωράκης συνέθεσε το ορατόριο Canto General σε ποίηση του νομπελίστα Χιλιανού ποιητή Pablo Neruda (1904-1973) στην πρωτότυπη γλώσσα (ισπανικά) το 1972 στο Παρίσι, αλλά η πρώτη του εκτέλεση παρουσιάστηκε στις 28 Αυγούστου της ίδιας χρονιάς στο Μπουένος Άιρες, ενώ στη συνέχεια, γνωρίζοντας διαδοχικά στάδια γραφής με προσθήκες νέου υλικού (1973-1980), πέρασε στη δισκογραφία, αρχικά το 1975 σε ημιτελή ακόμη μορφή και στη συνέχεια σε πάμπολλες ηχογραφήσεις εντός κι εκτός Ελλάδας, πάντα σε μορφή λαϊκού ορατορίου, δηλαδή με ερμηνευτές λαϊκούς τραγουδιστές (Μαρία Φαραντούρη, Πέτρος Πανδής, Arja Sajonmaa και άλλοι).

Τον Ιανουάριο του 1989 το έργο παρουσιάστηκε στο Βερολίνο για πρώτη φορά σε γραφή για συμφωνική ορχήστρα με λυρικούς ερμηνευτές σε μια μνημειώδη εκτέλεση, η οποία αποτελεί και την οριστική μορφή του έργου εναρμονισμένου πλέον στους νέους κώδικες της συμφωνικής αντίληψης που είχε διαμορφώσει ο συνθέτης, ανασύροντας μάλιστα στο προσκήνιο και αναμορφώνοντας ουκ ολίγα έργα της πρώτης του συνθετικής περιόδου. Το έργο παρουσιάστηκε στην πλήρη του μορφή που περιλαμβάνει δώδεκα μελοποιημένα μέρη της επικής σύνθεσης του Neruda, στα οποία είχε ήδη προστεθεί και το μέρος "Neruda Requiem Aeternam" σε κείμενο του συνθέτη ως τιμητική αναφορά στο θάνατο του ποιητή (1973). Η ψηφιακή αυτή εγγραφή (DDD) εκδόθηκε το 1993 σε διπλό ψηφιακό δίσκο από τη Γερμανική εταιρεία Intuition Recods σε μια ιδιαίτερα επιμελημένη και καλαίσθητη έκδοση.

Στη συγκεκριμένη εκτέλεση έλαβε μέρος το συμφωνικό σύνολο Berliner Instrumentalisten υπό τη διεύθυνση του σημαντικού Έλληνα αρχιμουσικού Λουκά Καρυτινού, ενώ συμμετείχε και το φωνητικό σύνολο Rundfunkchor Berlin με διευθυντή τον Sigurd Brauns. Τα σόλο μέρη του έργου ερμήνευσαν οι Έλληνες λυρικοί τραγουδιστές Αλεξάνδρα Παπατζιάκου (μεσόφωνος) και Φραγκίσκος Βουτσίνος (βαρύτονος).

Οι Συμφωνίες του Μίκη: Συμφωνία αρ. 7 "Εαρινή" (1984/1994)

Η 7η Συμφωνία του Μίκη Θεοδωράκη, η επονομαζόμενη "Εαρινή", είναι ένα έργο μεγάλων διαστάσεων, γραμμένο για σοπράνο, μεσόφωνο, τενόρο, βαθύφωνο, διπλή μικτή χορωδία και συμφωνική ορχήστρα. Κατά τα συνήθη μάλιστα, κι αυτό το έργο γνώρισε διπλή επεξεργασία από τον συνθέτη. Η πρώτη κι επίσημη γραφή χρονολογείται το 1982, ενώ η νεότερη το 1993, η οποία πάντως έχει τελικά αποκηρυχθεί από τον συνθέτη. 

Όπως προκύπτει λοιπόν από τα παραπάνω, η 7η Συμφωνία στην πραγματικότητα είναι έργο χρονικά παλαιότερο της αριθμητικά προηγούμενης 4ης Συμφωνίας, η οποία γράφτηκε το 1987, ενώ εντύπωση προκαλεί η απουσία δύο ενδιάμεσων Συμφωνιών, δηλαδή της 5ης και 6ης, οι οποίες δε γράφτηκαν ποτέ! Ο ίδιος ο Μίκης έχει δώσει τη σχετική εξήγηση διευκρινίζοντας ότι ο αριθμός "7" δόθηκε στην "Εαρινή Συμφωνία" του "...δεδομένου ότι το έαρ εκφράζει τον ιερό αριθμό 7", χωρίς να τον ενδιαφέρει η τήρηση της αριθμητικής σειράς.

Το έργο στηρίζεται κυρίως στην ομώνυμη ποιητική σύνθεση του Γιάννη Ρίτσου (1938), αλλά αξιοποιεί και τα ποιήματα "Εμβατήριο του Ωκεανού" (1940) και "Κυρά των αμπελιών" (1954), ενώ το δεύτερο μέρος με τίτλο "Η εκτέλεση της Αθηνάς" στηρίζεται σε κείμενο του Γιώργου Κουλούκη. Η πρώτη εκτέλεση του έργου παρουσιάστηκε στη Δρέσδη τον Μάιο του 1984 στο πλαίσιο του Διεθνούς Φεστιβάλ της πόλης, ενώ την ίδια χρονιά δισκογραφήθηκε ζωντανή ηχογράφηση από το Ωδείο Τσαϊκόφσκι της Μόσχας υπό τη διεύθυνση του Σοβιετικού μαέστρου Dimitri Kitayenco και κυκλοφόρησε στη Γαλλία και τη Σοβιετική Ένωση, ενώ το 1987 επανεκδόθηκε από τον Ιουλιανό. Μια δεύτερη ηχογράφηση την επόμενη χρονιά υπό τη διεύθυνση του Frantisek Vajnar κυκλοφόρησε αρχικά από τη Wea και στη συνέχεια από την FM Records, ενώ επανεκδόθηκε το 2007 από τη Legend.

Άλλη μια ξεχωριστή ηχογράφηση του έργου, αυτή που σας παρουσιάζω, πραγματοποιήθηκε ζωντανά στις 2 Δεκεμβρίου 1987 στο Βερολίνο με τη Φιλαρμονική Ορχήστρα της Δρέσδης υπό τη διεύθυνση του διάσημου Γερμανού αρχιμουσικού Herbert Kegel και με τη συμμετοχή της Χορωδίας της Ραδιοφωνίας της Πράγας, της Παιδικής Χορωδίας της Ραδιοφωνίας της Πράγας και της Χορωδίας της Κρατικής Φιλαρμονικής της Λιθουανίας. Κυκλοφόρησε το 1994 από τη γερμανική εταιρεία Intuition.

Οι Συμφωνίες του Μίκη: Συμφωνία αρ. 4 "Των χορικών" (1987)

Από τις πέντε συνολικά Συμφωνίες που συνέθεσε ο Μίκης Θεοδωράκης, τελευταία χρονικά είναι η 4η Συμφωνία, η επονομαζόμενη Συμφωνία των Χορικών γραμμένη για σοπράνο, μεσόφωνο, αφηγητή, μικτή χορωδία και συμφωνική ορχήστρα (χωρίς βιολιά). Είχε ήδη προηγηθεί η 7η Συμφωνία από το 1982, ενώ η 4η γράφτηκε στο διάστημα 1986-1987 μετά από σχετική παραγγελία της Συγκλήτου του Πανεπιστημίου Αθηνών για τον εορτασμό των 150 χρόνων από την ίδρυση του Καποδιστριακού Πανεπιστημίου. 

Η πρώτη εκτέλεση του έργου πραγματοποιήθηκε στην αίθουσα "Παλλάς" της Αθήνας στις 3 Μαΐου του 1987 με συμμετοχή της Κικής Μορφονιού (κοντράλτο), της Αλέκας Δρακοπούλου (σοπράνο), της Λήδας Τασοπούλου (αφηγήτριας) και της Ντάνας Χατζηγεωργίου (βιολοντσέλο). Συμμετείχαν επίσης η Αθηναϊκή Συμφωνική Ορχήστρα υπό τη διεύθυνση του αρχιμουσικού Λουκά Καρυτινού και η Χορωδία Αθηνών υπό τη διεύθυνση της Έλλης Νικολαΐδου. 

Το έργο μοιράζεται σε δύο μεγάλες ενότητες (πάνω από μισή ώρα η καθεμιά) που στηρίζονται αντίστοιχα σε χορικά από τις "Ευμενίδες" του Αισχύλου μεταφρασμένα από τον Κ.Χ. Μύρη και από τις "Φοίνισσες" του Ευριπίδη σε μετάφραση Γεράσιμου Σπαταλά. Ο συνθέτης άντλησε μουσικές ιδέες και από παλιότερες συνθέσεις του, ενώ η αρχική σκέψη του περιλάμβανε και χορικά του Σοφοκλή, τα οποία ωστόσο δεν περιλήφθηκαν στην τελική μορφή του έργου λόγω της υπερβολικά μεγάλης του διάρκειας. 

Η ζωντανή ηχογράφηση της πρώτης αυτής εκτέλεσης με τους συγκεκριμένους ερμηνευτές εκδόθηκε λίγο αργότερα σε διπλό αναλογικό δίσκο από τον Ιουλιανό, τη δισκογραφική εταιρεία που ίδρυσε ο ίδιος ο συνθέτης την ίδια χρονιά, προκειμένου να στεγάσει το λυρικό του έργο που είχε αρχίσει να δημιουργεί στο δεύτερο μισό της δεκαετίας του '80. Η ίδια ηχογράφηση επανεκδόθηκε στη συνέχεια και από άλλες εταιρείες, όπως η CBS (1987), η Intuition (1998) και η FM Records (2002). Μάλιστα το 2007 η Legend έκανε μια εξαιρετικά επιμελημένη ψηφιακή επανέκδοση του έργου με πλούσιο και καλαίσθητο ένθετο, όπου φιλοξενείται και αναλυτικό κείμενο του Γιώργου Β. Μονεμβασίτη με σημαντικές πληροφορίες σχετικά με τη δημιουργία του έργου.

Οι Συμφωνίες του Μίκη: Συμφωνία αρ. 3 (Kitayenco, 1983)

Η 3η Συμφωνία του Μίκη Θεοδωράκη είναι ένα έργο γιγαντιαίων διαστάσεων, αφού ξεπερνάει σε διάρκεια τη μία ώρα (σε κάποιες εκτελέσεις φτάνει και τα 70 λεπτά), ακολουθώντας τα μεγάλα πρότυπα του συνθέτη, όπως η 9η Συμφωνία του Μπετόβεν, αλλά και οι Συμφωνίες του Μάλερ, όπως είδαμε άλλωστε και στην περίπτωση της 2ης Συμφωνίας του. 

Πρόκειται για σύνθεση γραμμένη για μεσόφωνο, χορωδία και ορχήστρα. Το έργο καταγράφεται σε δύο διαδοχικές γραφές. Η πρώτη γράφτηκε το 1980-81 στο Παρίσι, πρωτοεκτελέστηκε στις 29 Απριλίου 1982 στο Βερολίνο με τη συμμετοχή της Κωμικής Όπερας του Βερολίνου υπό τη διεύθυνση του Heinz Rogner κι εκδόθηκε σε δίσκο από τη Minos (1983), ενώ το 1992 ο συνθέτης επεξεργάστηκε σε δεύτερη γραφή το έργο δίνοντάς του την τελική μορφή, η οποία παρουσιάστηκε σε πρώτη εκτέλεση στις 11 Απριλίου 1993 στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών υπό τη διεύθυνση του ίδιου. 

Όπως επισημαίνει ο μελετητής του Μίκη Θεοδωράκη Andreas Brandes, η 3η Συμφωνία αποτελεί έργο ζωής του συνθέτη, καθώς φαίνεται πως η πρώτη του επαφή με το ποίημα του Διονυσίου Σολωμού "Η τρελή μάνα", το οποίο αποτελεί τη κύρια πηγή έμπνευσής του, σημειώθηκε στα εφηβικά του ακόμη χρόνια που συνέπεσαν με την περίοδο της γερμανικής Κατοχής. Μέσα του η "μάνα" του Σολωμού ταυτίστηκε με την ίδια την Ελλάδα που πασχίζει να επιβιώσει ολόγυμνη μέσα στα ερείπια και τελικά κερδίζει τη ζωή, όπως φανερώνουν τα πανηγυρικά τύμπανα στο φινάλε του έργου. Πάντως τα νεανικά σκιρτήματα του συνθέτη δεν βρήκαν τότε το δρόμο μιας συγκροτημένης σύνθεσης και χρειάστηκε να περάσουν κάπου τέσσερις δεκαετίες, στην ωριμότητά του πια, για να δώσει σάρκα και οστά στη νεανική του ιδέα με την πρώτη γραφή της 3ης Συμφωνίας το 1981. 

Το έργο στη μορφή του αυτή ήταν δομημένο σε τρεις ενότητες, όλες βασισμένες στο ποίημα του Σολωμού, αλλά τελικά ο συνθέτης, φορτισμένος έντονα από το θάνατο του αγωνιστή Δημήτρη Δεσποτίδη* την ίδια εκείνη χρονιά, συνέθεσε επιπλέον ένα εξαίσιο λυρικό ιντερμέδιο που τελικά ενσωματώθηκε ως το 3ο μέρος της Συμφωνίας  διαπλέκοντας αρμονικά τους κατανυκτικούς βυζαντινούς ύμνους της Μ. Παρασκευής με στίχους από το ποίημα "Η πόλις" του Κ.Π. Καβάφη, στη μοναδική περίπτωση μέσα στο κολοσσιαίο έργο του που κατέφυγε στην ποίηση του Αλεξανδρινού ποιητή. Το μέρος αυτό αναμφισβήτητα αποτελεί μια από τις κορυφαίες μουσικές στιγμές στο σύνολο του έργου του μεγάλου συνθέτη! 

Με βάση λοιπόν τα παραπάνω, νομίζω πως δε θα ήταν άστοχο να ισχυριστεί κανείς ότι όλα αυτά τα μακροχρόνια διαδοχικά στάδια διαμόρφωσης του έργου μπορούν να παραλληλιστούν με τα τρία σχεδιάσματα των "Ελεύθερων Πολιορκημένων" του Διονυσίου Σολωμού, του ποιητή δηλαδή που ενέπνευσε τον συνθέτη για την 3η Συμφωνία. 

Όπως προαναφέραμε, το έργο γνώρισε πολλαπλές ηχογραφήσεις που εκδόθηκαν σε δίσκους για την ελληνική και διεθνή αγορά. Ο ίδιος ο Μίκης υπογράφει δύο δισκογραφημένες εκδοχές του έργου, αλλά η αρτιότερη όλων νομίζω πως είναι μια ηχογράφηση του 1983 με τη Συμφωνική Ορχήστρα και τη Χορωδία της Μόσχας υπό τη στιβαρή διεύθυνση του σημαντικού Σοβιετικού αρχιμουσικού Dimitri Kitayenco, η οποία κυκλοφόρησε στην Ελλάδα το 1987 από την FM Records και το 2002 διανεμήθηκε από την εφημερίδα Ελευθεροτυπία, ενώ το 2004 επανεκδόθηκε από την Ολλανδική Weton.

Οι Συμφωνίες του Μίκη: Συμφωνία αρ. 2 "Το τραγούδι της γης" (1982)

Το 1980-81 ο Μίκης Θεοδωράκης ευρισκόμενος στο Παρίσι συνέθεσε τη 2η Συμφωνία του για παιδική χορωδία, σόλο πιάνο (κοντσερτάντε) και ορχήστρα με υπότιτλο "Το Τραγούδι της Γης" που παραπέμπει στον ομότιτλο κύκλο τραγουδιών του Gustav Mahler (1909) και βασίζεται σε δικό του κείμενο, το οποίο εκπέμπει ένα απισιόδοξο μήνυμα που μοιάζει με απόηχος της τραγωδίας της Χιροσίμα και προμήνυμα ενός νέου παγκόσμιου πολέμου.

Στο έργο ενσωματώθηκαν οργανικά δύο παλιότερες συνθέσεις από τη δεκαετία του '50 και συγκεκριμένα η Πρώτη Σουίτα (έργο γραμμένο στο διάστημα 1949-1955) και η μουσική μπαλέτου για την Αντιγόνη (σύνθεση του 1958-59), καθώς ο συνθέτης - κατά δήλωσή του - αισθάνθηκε την ανάγκη να επιστρέψει πίσω, για να τους δώσει τη σύγχρονη και τελική τους μορφή ως ένα ολοκληρωμένο "κόσμο", κατά το πρότυπο του Μάλερ. Λέει συγκεκριμένα: "Στα 1980, όταν ολοκληρώθηκε μέσα μου η τελική αντίληψη για τη σύγχρονη Συμφωνία, αισθάνθηκα την ανάγκη να επιστρέψω στα έργα της περιόδου 1954-1960, μιας και πάντα ένιωθα ότι η προσπάθειά μου εκείνης της εποχής έπασχε ακριβώς από την έλλειψη αυτής της αντίληψης (...) Τελικά το πρώτο έργο (δηλ. η "Πρώτη Σουίτα") έγερνε προς τον Διόνυσο και το δεύτερο (η "Αντιγόνη") προς τον Απόλλωνα. Χωριστά αποτελούν στιγμές μουσικής ενατένισης. Ήταν μέρη, δεν ήταν κόσμος".

Το έργο αναπτύσσεται σε τέσσερα μέρη με εναλλασσόμενη ρυθμική αγωγή. Το Lento του τρίτου μέρους περιλαμβάνει το χορωδιακό θέμα για παιδικές φωνές. Η πρώτη παγκόσμια εκτέλεσή του πραγματοποιήθηκε στη Halle/Saale τον Φεβρουάριο του 1982 με τη Hallesche Philharmonie και διεύθυνση του Olaf Koch. Στο πιάνο συμμετείχε ο διάσημος Ελληνοκύπριος πιανίστας Κυπριανός Κατσαρής (Cyprien Katsaris), ο οποίος έλαβε μέρος και στην ηχογράφηση που ακολούθησε με τη συμμετοχή της Παιδικής Χορωδίας Princesse Marie-Astrid. Τη Συμφωνική Ορχήστρα του RTL διευθύνει ο Μίκης Θεοδωράκης.

Οι Συμφωνίες του Μίκη: Πρώτη Συμφωνία & Adagio (1996)

Χθες είδαμε την ιστορική ηχογράφηση της Πρώτης Συμφωνίας του Μίκη Θεοδωράκη από το μακρινό 1955, η οποία αποτέλεσε και το πρώτο πειστικό δείγμα του ισχυρού συμφωνικού ταλέντου του νεαρού τότε συνθέτη που προκάλεσε ευμενέστατα σχόλια και τον ενθάρρυνε να συνεχίσει το μουσικό δρόμο που ήδη είχε χαράξει. 

Επειδή ωστόσο η παλιά και ερασιτεχνική εκείνη ηχογράφηση δεν πληροί τα στοιχειώδη ηχητικά στάνταρ που απαιτεί η ακρόαση ενός τέτοιου έργου, ώστε να αναδειχθούν οι πραγματικές αρετές του, σήμερα λέω να δούμε μια σύγχρονη εγγραφή του με την αξιοποίηση της υψηλής ψηφιακής τεχνολογίας που μας προσφέρει η γερμανική εταιρεία Intuition από το πλούσιο ρεπερτόριο ηχογραφήσεων της λόγιας εργογραφίας του Έλληνα συνθέτη που διαθέτει, η οποία κυκλοφόρησε το 1996 σε διεθνή διανομή. 

Πρόκειται για μια ηχογράφηση που πραγματοποιήθηκε στο Capella Concert Hall της Αγίας Πετρούπολης τον Νοέμβριο του 1995, ακριβώς σαράντα χρόνια μετά την ιστορική πρώτη ηχογράφηση του 1955. Το έργο ερμηνεύει η σπουδαία St. Petersburg State Academic Capella Symphony Orchestra και διευθύνει ο Μίκης Θεοδωράκης. Τα μέρη του έργου επισημαίνονται με πιο αναλυτικούς χαρακτηρισμούς σε σχέση με την παλιά έκδοση και μάλιστα το 3ο μέρος έχει εντελώς διαφορετική επισήμανση (Allegro moderato-Adagio-Allegro) σε σχέση με το απλό Allegro molto της πρώτης έκδοσης, το οποίο πάντως μου φαίνεται ορθότερο με βάση τη ρυθμική αγωγή του κομματιού.

Ο δίσκος έχει κι ένα εξαιρετικά ενδιαφέρον συμπλήρωμα που δεν είναι άλλο από το περίφημο Adagio, μια εξαίσια ελεγειακή σύνθεση για φλάουτο, κλαρινέτο, τρομπέτα και ορχήστρα εγχόρδων που γράφτηκε το 1993 και αφιερώθηκε στα θύματα του Βοσνιακού πολέμου. Είναι η ίδια ακριβώς ηχογράφηση που χρησιμοποιήθηκε τρία χρόνια αργότερα ως μουσικό φόντο στο δίσκο "Το Μονόγραμμα του Οδυσσέα Ελύτη" (1999). Φλάουτο παίζει η Polina Ivanova, κλαρινέτο ο Vadim Bondarenko και τρομπέτα ο Gennadi Nikonow.

Οι Συμφωνίες του Μίκη: Πρώτη Συμφωνία (1972)

Η σύνθεση της Πρώτης Συμφωνίας του Μίκη Θεοδωράκη ξεκίνησε το 1948, όταν ο συνθέτης βρισκόταν εξόριστος στην Ικαρία. Εκεί πληροφορήθηκε το θάνατο δύο παιδικών του φίλων, του Βασίλη Ζάννου και του Μάκη Καρλή, θυμάτων της εμφύλιας μισαλλοδοξίας που μαίνονταν εκείνη την εποχή. Σ' αυτούς λοιπόν αφιέρωσε το έργο του ενσωματώνοντας μάλιστα αργότερα στο δεύτερο μέρος την ανεξάρτητη σύνθεση "Ελεγείο και θρήνος για τον Βασίλη Ζάννο" που είχε συνθέσει λίγο νωρίτερα. Τα πρώτα σχέδια του έργου παίχτηκαν πρόχειρα ενώπιον των συγκρατουμένων του στη Μακρόνησο το 1949. Δυστυχώς μέσα στις δύσκολες συνθήκες της εξορίας χάθηκαν τα αρχικά χειρόγραφα κι έτσι το 1950 ο Μίκης ξανάπιασε το έργο από την αρχή καταγράφοντας μέρος του υλικού από μνήμης, για να το ολοκληρώσει τελικά το 1953 στην Αθήνα. 

Η πρώτη δημόσια εκτέλεση της τελικής μορφής του έργου πραγματοποιήθηκε στις 13 Νοεμβρίου 1955 από την Κρατική Ορχήστρα Αθηνών υπό τη διεύθυνση του αρχιμουσικού Ανδρέα Παρίδη. Η ζωντανή ηχογράφηση αυτής της ιστορικής εκτέλεσης κυκλοφόρησε τελικά σε αναλογικό δίσκο το 1972 στο Βέλγιο (Delta) κι επανεκδόθηκε το 1976 από το ελληνικό τμήμα της Philips, αν και στο δίσκο αναγράφεται παραπλανητικά ως ορχήστρα η Συμφωνική Ορχήστρα του Πειραιά και διευθυντής ο ίδιος ο Μίκης!*

H σύνθεση αναπτύσσεται σε τρία μέρη με τις επισημάνσεις: Allegro/Andante/Allegro - Andante/Piu mosso/Andante - Allegro molto. Το πρώτο μέρος περιγράφει την εμπειρία του Εμφυλίου. Το μεσαίο μέρος, σε αργό τέμπο, με έντονα λυρικό και ελεγειακό χαρακτήρα παραπέμπει στα χορικά του αρχαίου δράματος. Το τελευταίο μέρος, εμφανώς επηρεασμένο από το μουσικό ύφος του Shostakovich, έχει αισιόδοξο χαρακτήρα κι εκφράζει τη θετική διάθεση του δημιουργού για το τέλος του Εμφυλίου και μαζί μια συλλογική ανάταση του ελληνικού λαού για τη νέα εποχή που φαινόταν να ανατέλλει.

Μίκης Θεοδωράκης: Symphonietta, Etat de siège (1999)

Από τις αρχές της δεκαετίας του '90 η γερμανική εταιρία Intuition εκδίδει συστηματικά το συμφωνικό έργο του Μίκη Θεοδωράκη σε διεθνή διανομή δίνοντας έτσι την ευκαιρία στο παγκόσμιο μουσικόφιλο κοινό να γνωρίσει κι αυτή την πλευρά του πολυδιάστατου δημιουργού. Από τις πάμπολλες λοιπόν ηχογραφήσεις της συγκεκριμένης εταιρείας έχω επιλέξει σήμερα μια ζωντανή εγγραφή που πραγματοποιήθηκε τον Ιανουάριο του 1996 στην Alte Oper Frankfurt με ηχολήπτη τον συνθέτη Αλέξανδρο Καρόζα κι εκδόθηκε σε δίσκο το 1999. 

Η έκδοση περιλαμβάνει δύο ενδιαφέρουσες συμφωνικές συνθέσεις του Μίκη βασισμένες σε παλιότερα έργα του. Η πρώτη σύνθεση επιγράφεται Symphonietta και πρωτοπαρουσιάστηκε το 1995 στη Μελβούρνη ανήμερα της επετείου του Πολυτεχνείου. Στην πραγματικότητα πρόκειται για συμφωνική μεταγραφή ενός παλιού Σεξτέτου (1947) που γράφτηκε στα χρόνια της εξορίας του συνθέτη στην Ικαρία πάνω σε ρεμπέτικες μελωδίες, ενώ κάποια σκόρπια μοτίβα του ανιχνεύονται και στα μεταγενέστερα έργα "Οιδίπους Τύραννος" και "Κατά Σαδδουκαίων". Περιλαμβάνει τα μέρη: Πρελούδιο και Χορικό, Σκέρτσο, Φινάλε. Στο πιάνο συνοδεύει ο Henning Schmiedt.

Η δεύτερη σύνθεση του δίσκου είναι η περίφημη Etat de siège ("Κατάσταση Πολιορκίας"), έργο του 1968 σε ποίηση Ρένας Χατζηδάκη (Μαρίνας). Το έργο ηχογραφήθηκε αρχικά το 1968 με ερμηνευτές τη Μαρία Φαραντούρη και τον Αντώνη Καλογιάννη σε ενορχήστρωση του Γιάννη Μαρκόπουλου για τη Philips. Στην παρούσα εκδοχή, για δύο φωνές και συμφωνική ορχήστρα, που έκανε ο Μπάμπης Κανάς, το έργο ερμηνεύεται και πάλι από τη Μαρία Φαραντούρη συνοδευόμενη πλέον από τον Κώστα Θωμαΐδη που παραδόξως στο δίσκο επισημαίνεται ως βαρύτονος! Τη Διεθνή Ορχήστρα Δωματίου της Φρανκφούρτης διευθύνει ο Μίκης Θεοδωράκης.

Μίκης Θεοδωράκης: Ραψωδία για Βιολοντσέλο και Ορχήστρα (1996)

Συνεχίζοντας τη δειγματική αναδίφηση στο συμφωνικό κόσμο του Μίκη Θεοδωράκη διάλεξα για σήμερα έναν μάλλον άγνωστο για το ελληνικό μουσικόφιλο κοινό δίσκο του με πρωταγωνιστή το βιολοντσέλο, όργανο κατεξοχήν κατάλληλο για το λυρικό μουσικό ρεπερτόριο.

Ο γερμανικής παραγωγής ψηφιακός δίσκος περιέχει δύο συνθέσεις, από τις οποίες η πρώτη έχει τίτλο Ραψωδία για Βιολοντσέλο και Ορχήστρα και γράφτηκε μόλις το 1996 καταλαμβάνοντας την τελευταία θέση (ΑΣΤ 306) στην επίσημη εργογραφία του συνθέτη, σύμφωνα με τον κατάλογο του Αστέρη Κούτουλα, έργο που πιστοποιεί αποστομωτικά την αγέραστη έμπνευση του μεγάλου συνθέτη. Όπως μπόρεσα να ανιχνεύσω, οι περισσότερες μελωδίες προέρχονται από τον κύκλο τραγουδιών "Τα Λυρικότερα" (1996) που είχε ερμηνεύσει η Μαρία Φαραντούρη. Η σύνθεση έχει τη μορφή concertante με διάλογο μεταξύ βιολοντσέλου και ορχήστρας. Αν και ονομάζεται ραψωδία, μάλλον σουίτα θα τη χαρακτήριζα, η οποία θα μπορούσε να ονομάζεται και "Οι εννέα Μούσες", μιας και κάθε μέρος φέρει το όνομα και μιας Μούσας.

Το δεύτερο περιλαμβάνει μια ενδιαφέρουσα συμφωνική σουίτα σε πέντε μέρη από τη μουσική μπαλέτου "Les amants de Teruel" που έγραψε ο Μίκης το 1958 και πρωτοπαίχτηκε τον Φλεβάρη του 1959 στο Theatre Sarah Bernhardt με επικεφαλής την Ludmilla Tcherina, ενώ το 1962 διασκευάστηκε για να συνοδεύσει ηχητικά την ομώνυμη ταινία, όπου η Edith Piaf τραγουδούσε τη μελωδία της "Όμορφης πόλης". Ξεχωριστή στιγμή η εξαίσια μελωδία (Andante) του 4ου μέρους.

Στη ζωντανή ηχογράφηση των δύο έργων, η οποία πραγματοποιήθηκε στο Άαχεν της Γερμανίας στις 4 Νοεμβρίου του 2005, παίζει βιολοντσέλο ο Γερμανός τσελίστας Johannes Moser, ενώ τη Συμφωνική Ορχήστρα του Άαχεν διευθύνει ο Marcus Bosch. Ένας υπέροχος δίσκος που αναδεικνύει ανάγλυφα την αστείρευτη λυρική φύση του μεγάλου συνθέτη.

Ο Charles Dutoit διευθύνει Μίκη Θεοδωράκη (2004)

Ο Μίκης Θεοδωράκης αποτελεί κλασική περίπτωση πολυπρόσωπου δημιουργού, αφοσιωμένου με θαυμαστή πίστη και παραγωγικότητα, αλλά και μοιρασμένου ανάμεσα σε μουσικές εκφράσεις που μοιάζουν διαμετρικά αντίθετες αναμεταξύ τους: Τη λόγια και τη λαϊκή μουσική. Και βέβαια η καταξίωσή του στον τομέα της λαϊκής του δημιουργίας είναι λαμπρή και διαχρονική, χάρις στην οποία κατέχει απόλυτα δικαιωματικά μία από τις δύο κορυφαίες θέσεις στο λαϊκό μουσικό μας πολιτισμό, πλάι στον Μάνο Χατζιδάκι ασφαλώς.

Όμως ο Θεοδωράκης είναι κατά βάσιν και ουσία ένας συνθέτης λόγιος με έργο τεράστιο στην κατηγορία της λεγόμενης κλασικής μουσικής, αν και όχι ιδιαίτερα αναγνωρισμένο και αποδεκτό από τις ευρείες μάζες. Θεωρώ βέβαιο ότι αυτό οφείλεται ελάχιστα στην ποιότητα αυτή καθαυτήν του συμφωνικού του έργου, όσο στην δεσποτική κυριαρχία της αδιαμφισβήτης γοητείας των κοσμαγάπητων τραγουδιών του, η οποία «καπέλωσε» το «άλλο» έργο του με τρόπο άδικο και αφύσικο. Πιθανώς να συνέβαλε σ’ αυτό και η δική του εμμονή να επιδιώκει την προφανή ουτοπία να περάσει στα πλήθη τη συμφωνική μουσική αγνοώντας το μορφωτικό επίπεδο των αποδεκτών της και τους μηχανισμούς της εγχώριας μουσικής παραγωγής που πάντοτε ενδιαφέρονταν να προωθούν πράγματα «εύπεπτα» και αναλώσιμα.

Ο παρών δίσκος είναι ένα λαμπρό δείγμα του συμφωνικού Θεοδωράκη. Ξεκινάει με ένα εξαίσιο λυρικό κομμάτι με το λιτό τίτλο «Adagio», σύνθεση για φλάουτο, έγχορδα και κρουστά, γραμμένη το 1993 και αφιερωμένη στα θύματα του πολέμου στη Βοσνία. Η αρχική πηγή της μελωδίας εντοπίζεται στο έργο «Η Βεατρίκη στον Οδό Μηδέν» (1987). Πρόκειται για τη γοητευτική μελωδία που σε άλλη εκτέλεση ακούγεται ως υπόκρουση στην έξοχη ανάγνωση του ποιήματος «Μονόγραμμα» του Οδυσσέα Ελύτη από τον Μίκη και την Ιουλίτα Ηλιοπούλου.

Στο κύριο μέρος του ο δίσκος καλύπτεται από μια Σουίτα μπαλέτου από τον «Ζορμπά», το διασημότερο ίσως ελληνικό μουσικό έργο του 20ου αιώνα. Στη σουίτα περιλαμβάνονται, πέρα από το πασίγνωστο θέμα του Ζορμπά, και μερικά πολύ γνωστά θέματα από άλλους κύκλους τραγουδιών («Γειτονιά των Αγγέλων», «Μικρές Κυκλάδες») προσαρμοσμένα στη φόρμα της συμφωνικής γραφής.

Ο δίσκος επιπλέον περιλαμβάνει ένα μέρος από τη σημαντική πρωτότυπη σύνθεση «Καρναβάλι» ("Ελληνική Αποκριά"), που παρουσιάστηκε για πρώτη φορά ως μπαλέτο στην Όπερα της Ρώμης το 1953, έργο που αξιώθηκε μάλιστα μιας ιστορικής ηχογράφησης το 1964 υπό τη διεύθυνση του εμβληματικού αρχιμουσικού Colin Davis.

Στο τραγούδι ακούγεται η ελληνίδα μεσόφωνος Ιωάννα Φόρτη. Ο δίσκος φέρει τις υπογραφές λαμπερών ονομάτων της διεθνούς κλασικής δισκογραφίας. Στο φλάουτο είναι ο Kenneth Smith. Τη Συμφωνική Ορχήστρα και Χορωδία του Μόντρεαλ και την Ορχήστρα Φιλαρμόνια διευθύνει ο κορυφαίος αρχιμουσικός Charles Dutoit. Η ηχογράφηση έγινε με τα υψηλότερα ποιοτικά στάνταρ για λογαριασμό της μεγάλης δισκογραφικής εταιρείας DECCA.

Ο Μίκης Θεοδωράκης στο Μονόγραμμα του Οδυσσέα Ελύτη (1999)

Σαν σήμερα, πριν από δύο ακριβώς χρόνια, έφυγε από τη ζωή ο Μίκης Θεοδωράκης σε βαθιά γεράματα έχοντας ολοκληρώσει έναν μεγάλο κύκλο ζωής, δράσης και δημιουργίας, το μέγεθος και την αξία της οποίας δεν είναι καθόλου εύκολο να αποτιμήσουμε, πράγμα άλλωστε που έτσι κι αλλιώς μπορεί να κρίνει ακριβοδίκαια μόνο ο χρόνος ως απόλυτος και αλάνθαστος κριτής των πάντων. Διάλεξα λοιπόν για τη σημερινή επέτειο μια ξεχωριστή δισκογραφική στιγμή του Μίκη από τη γόνιμη συνεργασία του με τον μεγάλο μας ποιητή Οδυσσέα Ελύτη (1911-1996).

Το "Μονόγραμμα" αποτελεί ασφαλώς μια κορυφαία ποιητική στιγμή του νομπελίστα ποιητή μας. Το έγραψε στο Παρίσι, όπου διέμενε για μια τριετία στα χρόνια της δικτατορίας (1969-1971), ενώ πρωτοεκδόθηκε το 1971. Πρόκειται για ένα μεγάλο ερωτικό ποίημα μοιρασμένο σε επτά μικρές ενότητες-εικόνες. Θέμα του δύο άνθρωποι σε μιαν εξομολογητική ερωτική συνομιλία σε απροσδιόριστο χωροχρονικό στίγμα. Ένας ύμνος στον απόλυτο έρωτα περασμένος μέσα από τις ανεξιχνίαστες ψυχοβιωματικές εμπειρίες του ποιητή με την αφαιρετική δύναμη της τέχνης του, ώστε να μετατρέπεται σ' έναν καθολικό ύμνο για το υπέρτατο συναίσθημα. 

Το έργο, παρά τον ελεύθερο στίχο του, έχει γνωρίσει κάμποσες μελοποιητικές προσεγγίσεις και μάλιστα σε ολοκληρωμένη μορφή. Πρώτος ο Γιάννης Ζουγανέλης ηχογράφησε έναν πλήρη κύκλο τραγουδιών το 1983, αλλά δυστυχώς η ηχογράφηση αυτή ποτέ δεν κυκλοφόρησε. Το 1988 η σπουδαία Ελληνίδα της διασποράς Angelique Ionatos μας έδωσε τη δική της ολοκληρωμένη μελοποίηση, ενώ το 2006 ο Γιώργος Κουρουπός παρουσίασε μια πρωτοποριακή εκδοχή του έργου σε λόγιο ύφος. 

Λίγο πριν από το κλείσιμο του περασμένου αιώνα (1999) ο Μίκης Θεοδωράκης έβαλε τη δική του σφραγίδα στο έργο προτιμώντας ωστόσο να περιοριστεί σε ρόλο αναγνώστη ή ίσως καλύτερα να πούμε στο ρόλο το ενός από τα δύο μέλη του ερωτικού ζεύγους που συνομιλεί στο έργο, έχοντας απέναντί του την Ιουλίτα Ηλιοπούλου, σύντροφο άλλωστε του ποιητή, ποιήτρια και την ίδια. Η ζεστή κι απόλυτα εκφραστική "συνομιλία" τους ωστόσο έχει μιαν υπέροχη μουσική συνοδεία από μια ανεξάρτητη σύνθεση του Μίκη, το εξαίσιο Adagio για φλάουτο, κλαρινέτο και τρομπέτα που είχε γραφτεί το 1993 για τα θύματα του πολέμου στη Βοσνία βασισμένο σε μια μελωδική φράση από το έργο "Η Βεατρίκη στην Οδό Μηδέν" (1987). Η ηχογράφηση του θέματος έγινε το 1996 στην Αγία Πετρούπολη με τη συμμετοχή της ορχήστρας St. Petersburg State Academic Capella Symphony Orchestra υπό τη διεύθυνση του συνθέτη (κυκλοφόρησε από την Intuition).