Αρλέτα: Ζητάτε να σας πω (1987)

Κλείνουμε σήμερα το αφιέρωμα στο "ελαφρό" τραγούδι, όπως το γνωρίσαμε μέσα από τις αναβιώσεις του κατά τη δεκαετία του '80 με τις ποικίλες επανεκτελέσεις που πέρασαν στην ελληνική δισκογραφία με τις φωνές πολλών και εκλεκτών ερμηνευτών.

Το 1987 ήταν η σειρά της Αρλέτας να μας δώσει τη δική της ματιά στο ρετρό υλικό της προπολεμικής και πρώτης μεταπολεμικής περιόδου που είχε αποφέρει εκατοντάδες υπέροχες μελωδίες συγκινητικής ευαισθησίας και τρυφερότητας. Επέλεξε τραγούδια μερικών από τους κορυφαίους τραγουδοποιούς του είδους, όπως ο Αττίκ, ο Κώστας Γιαννίδης, ο Μιχάλης Σουγιούλ, ο Μίμης Κατριβάνος, ο Γιάννης Βέλλας, ο Μενέλαος Θεοφανίδης και ο Λεό Ραπίτης. 

Δώδεκα τραγούδια χαμηλόφωνα και άκρως μελωδικά που πατάνε ιδανικά στην εκφραστική φωνή της Αρλέτας. Το ομότιτλο τραγούδι ανήκει στον Αττίκ και γράφτηκε το 1930. Παλιότερο απ' όλα το τραγούδι "Από μέσα πεθαμένος", πάλι του Αττίκ, γραμμένο το 1917. Ξεχωρίζουν επίσης τα υπέροχα τραγούδια: "Δυο πράσινα μάτια" του Μίμη Κατριβάνου που πρώτη ερμήνευσε η Κούλα Νικολαΐδου, τραγούδι με διεθνή καριέρα, και "Ήρθες αργά" του Γιάννη Βέλλα με την Κάκια Μένδρη.

Από τη μεταπολεμική εποχή έχουμε τα τραγούδια: "Πάμε στο άγνωστο με βάρκα την ελπίδα" (1946) του Μενέλαου Θεοφανίδη που πρώτη ερμήνευσε η Στέλλα Γκρέκα, "Καινούργια τώρα ζωή" (1947) του Λεό Ραπίτη με τη Σοφία Βέμπο, "Ήταν γραμμένο στη ζωή να σε γνωρίσω" (1947) του Μίμη Κατριβάνου από την ταινία της Έλλης Λαμπέτη "Τα παιδιά της Αθήνας", και το αριστουργηματικό "Ας ερχόσουν για λίγο" (1948) του Μιχάλη Σουγιούλ με τη Δανάη. 

Σημειώνω επίσης ότι το τραγούδι "Θα ξανάρθεις" (1934) με τη Δανάη είναι ένα από τα πρώτα πρώτα τραγούδια του Κώστα Γιαννίδη και η πρώτη εμφάνιση του Αλέκου Σακελλάριου ως στιχουργού. Επίσης το τραγούδι του Κώστα Γιαννίδη "Ψεύτικα βγήκανε όσα ονειρεύτηκα" (1938) γράφτηκε για την επιθεώρηση "Σιλουέτα" των Βασίλη Σπυρόπουλου και Πάνου Παπαδούκα.

Μαργαρίτα Ζορμπαλά: Ο εξαίρετος κύριος Γιαννίδης (1984)

Δυο χρόνια μετά το υπέροχο "Πάμε σαν άλλοτε" ήρθε η φυσική του συνέχεια με το άλμπουμ "Ο εξαίρετος κύριος Γιαννίδης" με αποκλειστική ερμηνεύτρια και πάλι τη Μαργαρίτα Ζορμπαλά. Κι αν στον πρώτο δίσκο είχε την ασφαλή καθοδήγηση του Λουκιανού Κηλαηδόνη, αυτή τη φορά δούλεψε κάτω από την επίβλεψη του Διονύση Σαββόπουλου που ανέλαβε την παραγωγή του δίσκου σε μια εποχή που έχοντας ήδη ηχογραφήσει τα "Τραπεζάκια έξω" (1983) βρισκόταν σε μια μεταβατική φάση της καριέρας του ανακαλύπτοντας όλο και πιο συστηματικά το ελληνικό τραγούδι, πράγμα που αποτυπώθηκε τόσο πανοραμικά λίγο αργότερα με την ιστορική τηλεοπτική του δημιουργία "Ζήτω το ελληνικό τραγούδι".

Ο δίσκος αποτελεί ένα είδος φόρου τιμής στον κορυφαίο τραγουδοποιό της εποχής του "ελαφρού" τραγουδιού Κώστα Γιαννίδη (1903-1984). Πρόκειται βέβαια για τον σημαντικό εκπρόσωπο της "εθνικής σχολής" στο πεδίο της λόγιας μουσικής Γιάννη Κωνσταντινίδη που ως τραγουδοποιός προτίμησε να καταγράφεται με την αντιστροφή του ονόματός του. Η προσφορά του Κώστα Γιαννίδη είναι ασφαλώς βαρυσήμαντη στο χώρο του τραγουδιού με λεπτεπίλεπτες μελωδίες που ενίοτε αποκαλύπτουν τη λόγια φύση του με αναφορές στο γερμανικό τραγούδι του μεσοπολέμου (Κουρτ Βάιλ), έστω κι αν γράφτηκαν για επιθεωρήσεις λαϊκής κατανάλωσης ή κυκλοφόρησαν σε δίσκους 78 στροφών.

Στο μικρό αυτό αφιέρωμα περιλαμβάνονται δώδεκα υπέροχα τραγούδια γραμμένα στο διάστημα 1935-1950 πάνω σε στίχους των Σπυρόπουλου-Παπαδούκα, Αλέκου Σακελλάριου, Δημήτρη Γιαννουκάκη, Μίμη Τραϊφόρου και άλλων. Περιλαμβάνεται επίσης κι ένα όμορφο ποτ-πουρί με τίτλο "Τα ρεφρέν που επιμένουν" φτιαγμένο με τα βασικά θέματα αγαπημένων μελωδιών του συνθέτη (Το τραγούδι της Μαρίνας, Λες και ήταν χθες, Πάμε σαν άλλοτε, Καλό σου ταξίδι, Σπιτάκι μου παλιό, Θα ξανάρθεις, Θαρθώ μια νύχτα με φεγγάρι, Γιατί γιατί).

Μαργαρίτα Ζορμπαλά: Πάμε σαν άλλοτε (1982)

Μέσα στη δεκαετία του '80, εκτός από τις μεγάλες εμπορικές δουλειές πάνω στο ρετρό τραγούδι που μας παρουσίασαν κορυφαίοι ερμηνευτές ευρείας δημοφιλίας, όπως η Βίκυ Μοσχολιού, η Μαρινέλλα και ο Γιάννης Πάριος, είδαν το φως της δημοσιότητας και κάποιες άλλες προσεγγίσεις στο ίδιο μουσικό πεδίο, πιο χαμηλόφωνες και λιγότερο εμπορικές, αλλά με έναν ήχο πιο νοσταλγικό και ανάλαφρο που αξίζει να θυμηθούμε. 

Πρόκειται για τρεις πανέμορφες ηχογραφήσεις της περιόδου 1982-1987 με την ερμηνευτική υπογραφή της Μαργαρίτας Ζορμπαλά και της Αρλέτας.

Ξεκινάμε με το δίσκο "Πάμε σαν άλλοτε" που εκδόθηκε από τη Lyra το 1982 και είναι η πρώτη από τις δυο όμορφες προσωπικές δουλειές της γλυκύτατης Μαργαρίτας Ζορμπαλά πάνω στο "ελαφρό" τραγούδι. Μια ανθολογία ένδεκα κλασικών νοσταλγικών τραγουδιών που έγραψαν τη δική τους ιστορία με μεγάλες φωνές εκείνου του καιρού, όπως η Δανάη, η Σοφία Βέμπο, ο Τώνης Μαρούδας, η Νίτσα Μόλλυ και άλλοι. Υπέροχες μελωδίες, αλλά και χορευτικά θέματα σε ποικίλους ρυθμούς, από το βαλς μέχρι φοξ τροτ και τζαζ, ενορχηστρωμένες με γνώση και ευαισθησία από τον πιανίστα Μανώλη Μικέλη, στενό συνεργάτη επί χρόνια του Λουκιανού Κηλαηδόνη, ο οποίος έχει τη διεύθυνση της ορχήστρας, παίζοντας με άνεση σε ένα πολύ οικείο γι' αυτόν μουσικό περοιβάλλον.

Το ομότιτλο τραγούδι, γραμμένο το 1948, φέρει την κοινή σφραγίδα των δύο κορυφαίων δημιουργών του "ελαφρού" τραγουδιού Κώστα Γιαννίδη και Μιχάλη Σουγιούλ σε στίχους του αχτύπητου δίδυμου Αλέκου Σακελλάριου και Χρήστου Γιαννακόπουλου. Έχουμε επίσης τραγούδια του Λεό Ραπίτη, του Χρήστου Χαιρόπουλου, του Ηρακλή Θεοφανίδη, του Γιώργου Μουζάκη, του Λυκούργου Μαρκέα και βέβαια του μεγάλου προπολεμικού τροβαδούρου Αττίκ. 

Γιάννης Πάριος: Τα ερωτικά του '50 (1988)

Δεν ήταν μόνο η Βίκυ Μοσχολιού και η Μαρινέλλα που έστρεψαν το ενδιαφέρον τους στο παλιό "ελαφρό" τραγούδι συμβάλλοντας αποφασιστικά σε μια αξιοσημείωτη αναβίωση του συγκεκριμένου είδους από τις αρχές του '80. Προς το τέλος της ίδιας δεκαετίας προστέθηκε στην παρέα τους ένας ακόμη από τους πρωτοκλασάτους εμπορικούς τραγουδιστές της εποχής.

Το 1988 λοιπόν από τη Minos εκδόθηκε ο δίσκος "Τα ερωτικά του '50" με ερμηνευτή τον Γιάννη Πάριο, τον θεωρούμενο - και όχι άδικα - ως τον κατεξοχήν Έλληνα ερωτικό τραγουδιστή, ο οποίος από τα μέσα της προηγούμενης δεκαετίας είχε αρχίσει να κυριαρχεί στο ελληνικό πεντάγραμμο με αλλεπάλληλους προσωπικούς δίσκους ευρείας εμπορικής απήχησης και πάντα ερωτικού περιεχομένου.

Αυτή τη φορά, ξεφεύγοντας κάπως από τη δισκογραφική του ρουτίνα, ο Γιάννης Πάριος αποφάσισε να μας παρουσιάσει τη δική του εκδοχή σε μια σειρά αγαπημένες ερωτικές μελωδίες, αλλά και ρυθμικά κομμάτια, ενίοτε σε λάτιν ή τζαζ ρυθμούς, από τη δεκαετία του '50 με κάποιες χρονικές παρεκκλίσεις. Τραγούδια μεγάλων μαστόρων του είδους, όπως ο Μιχάλης Σουγιούλ, ο Νίκος Γούναρης, ο Γιώργος Μουζάκης, ο Τάκης Μωράκης, ο Μίμης Πλέσσας, ο Γιώργος Κατσαρός, ο Ζακ Ιακωβίδης, ο Λυκούργος Μαρκέας, ο Κώστας Καπνίσης, αλλά και ο Μανώλης Χιώτης και αρκετοί άλλοι.

Η ερμηνεία του Πάριου είναι πολύ εκφραστική και απόλυτα ταιριαστή για το συγκεκριμένο υλικό, το οποίο ενορχήστρωσε ο Νίκος Κούρος με συμπαραστάτες του αξιόλογους μουσικούς, όπως ο Φίλιππος Τσεμπερούλης, ο Χρήστος Ζερμπίνος, ο Γιώργος Τσουπάκης, ο Σπύρος Λιβιεράτος, ο Αντώνης Γούναρης, όπως και ο Γιώργος Μουζάκης με την τρομπέτα του και ο Γιώργος Κατσαρός με το σαξόφωνο. Στα φωνητικά συμμετέχουν οι Βούλα Καραχάλιου και Λία Βίσση. Ειδικό σημείωμα για την έκδοση αυτού του δίσκου έγραψε ο γνωστός δημοσιογράφος και μουσικόφιλος Σεραφείμ Φυντανίδης.

Η Μαρινέλλα σε τραγούδια της Βέμπο (1980)

Δεν ήταν μόνο η Βίκυ Μοσχολιού που συνέβαλε τόσο πετυχημένα στην αναβίωση του "ελαφρού" τραγουδιού, πρώτα με το "Τραμ το τελευταίο" που ήταν αφιερωμένο στο "αρχοντορεμπέτικο" της δεκαετίας του '50 κι αργότερα με τα "Μπιζουδάκια" που ανέτρεχαν σε ευρύτερο χρονικό ορίζοντα από την ιστορία του τραγουδιστικού αυτού είδους. 

Την ίδια χρονιά λοιπόν με τα "αρχοντορεμπέτικα" της Μοσχολιού ήρθε άμεσα η "απάντηση" από την άλλη μεγάλη ιέρεια του ελληνικού τραγουδιού, τη Μαρινέλλα, η οποία παρουσίασε το δίσκο "Η Μαρινέλλα σε τραγούδια της Βέμπο" για τη Philips το 1980 μετά από παρότρυνση του Μίμη Τραϊφόρου, συζύγου της μεγάλης ερμηνεύτριας του ελαφρού τραγουδιού Σοφίας Βέμπο (1910-1978), δυο χρόνια μετά τη θάνατό της.

Ο δίσκος περιλαμβάνει δώδεκα κλασικά τραγούδια που είχαν πρωτοκυκλοφορήσει στις δεκαετίες του '30 έως και '50 με τη φωνή της Σοφίας Βέμπο στις 78 στροφές. Τα περισσότερα έχουν στίχους του Μίμη Τραϊφόρου, ενώ τη μουσική έγραψαν μερικοί από τους πρωτομάστορες του είδους: Κώστας Γιαννίδης, Μιχάλης Σουγιούλ, Μενέλαος Θεοφανίδης, Λεό Ραπίτης, Ιωσήφ Ριτσιάρδης, Βαγγέλης Λυκιαρδόπουλος και Άκης Σμυρναίος. 

Η Μαρινέλλα αποδίδει με άνεση τα συγκεκριμένα τραγούδια που μοιάζουν απολύτως ταιριαστά στα φωνητικά της χαρακτηριστικά, αλλά δε νομίζω πως προσθέτει κάποια καλλιτεχνική υπεραξία σε ένα τόσο ακριβό υλικό που μάλιστα έχει σημαδευτεί βαθιά μέσα στο χρόνο από την ανυπέρβλητη ερμηνεία της Βέμπο. Συγκρίνοντας μάλιστα κάποια κοινά τραγούδια με αυτά που ερμηνεύει η Βίκυ Μοσχολιού στο δικό της δίσκο ("Χαράμι", "Η ταμπακιέρα"), θα έλεγα ότι ξεκάθαρα κερδίζει την αναμέτρηση η Μοσχολιού!

Ο Κώστας Κλάββας υπογράφει τη διασκευή και ενορχήστρωση του υλικού επιλέγοντας ένα ύφος μεγαλόπρεπης ορχηστρικής συνοδείας σε φεστιβαλικούς τόνους που προφανώς ήταν πιο ταιριαστό στη φαντεζί εικόνα της Μαρινέλλας, σε μια εποχή άλλωστε που ήταν η απόλυτη βασίλισσα των μεγάλων κοσμικών κέντρων διασκέδασης.

Βίκυ Μοσχολιού: Τα μπιζουδάκια (1993)

Κλείνουμε το αφιέρωμά μας στην προσωπική δισκογραφία της μεγάλης ερμηνεύτριας Βίκυς Μοσχολιού κάνοντας ένα είδος κύκλου, επιστρέφοντας εκεί περίπου απ' όπου ξεκινήσαμε, δηλαδή στα "αρχοντορεμπέτικα" που ηχογράφησε το 1980 με τίτλο "Το τραμ το τελευταίο". Το 1993 λοιπόν για την Eros Music ηχογράφησε ένα σχεδόν ανάλογου περιεχομένου διπλό άλμπουμ με τίτλο "Τα μπιζουδάκια".

Το υλικό αυτής της ηχογράφησης περιλαμβάνει τραγούδια του "ελαφρού" ρεπερτορίου που διατρέχουν μια μακρά περίοδο κάπου σαράντα χρόνων από τη δεκαετία του '20 και δώθε. Είναι τραγούδια που γράφτηκαν είτε για τις παλιές οπερέτες που ανθούσαν στα πρώτα χρόνια του 20ου αιώνα, είτε για τις προπολεμικές και πρώτες μεταπολεμικές επιθεωρήσεις, ενώ κυκλοφόρησαν και σε δίσκους 78 στροφών γνωρίζοντας τα περισσότερα μεγάλη επιτυχία στην εποχή τους, αλλά και πάμπολλες μεταγενέστερες επανεκτελέσεις. Όπως σημειώνει η ερμηνεύτρια, πρόκειται για τραγούδια που κουβαλούσε στη μνήμη της από τα παιδικά της χρόνια κι ευτύχησε να τα τραγουδήσει στη δύση της μεγάλης της καριέρας. 

Την ενορχηστρωτική επιμέλεια και διεύθυνση της ορχήστρας έχει αναλάβει ο Γιώργος Κατσαρός, εξοικειωμένος απόλυτα βέβαια με το συγκεκριμένο υλικό, αφού και η δική του μουσική καταγωγή έχει τις ίδιες ρίζες. Έχουν ανθολογηθεί συνολικά 23 τραγούδια γραμμένα από τους κορυφαίους δημιουργούς του βείδους, όπως: Νίκος Χατζηαποστόλου, Κώστας Γιαννίδης, Μιχάλης Σουγιούλ, Ιωσήφ Ριτσιάρδης, Γιώργος Μουζάκης, Βαγγέλης Λυκιαρδόπουλος, Νίκος Γούναρης, Μανώλης Χιώτης και άλλοι. Περιλαμβάνονται επίσης και δυο τραγούδια του ίδιου του Γιώργου Κατσαρού.

Η ερμηνεία της Βίκυς Μοσχολιού είναι συγκινητική, αλλά τα σημάδια του χρόνου στο χρώμα της φωνής της είναι πλέον εμφανή. Σε ένα τραγούδι τη συνοδεύει ο Κώστας Σμοκοβίτης και σε ένα άλλο ο ηθοποιός Τάσος Χαλκιάς, ενώ στα φωνητικά ακούγονται οι Ηλίας Μωσαΐδης και Κυριάκος Ζουμπουλάκης. Την καλλιτεχνική επιμέλεια της έκδοσης είχε ο ζωγράφος Αλέκος Φασιανός.

Σπ. Παπαβασιλείου, Βίκυ Μοσχολιού: Στους ανήσυχους δρόμους (1986)

Η πολύχρονη συνεργασία της Βίκυς Μοσχολιού με τη δισκογραφική εταιρία Lyra ολοκληρώνεται το 1986 με το δίσκο "Στους ανήσυχους δρόμους", σχεδόν δέκα χρόνια μετά το ξεκίνημά της με τον οριακό δίσκο "Η Βίκυ Μοσχολιού τραγουδά Γιάννη Σπανό" (1977).

Πρόκειται για έναν τυπικό κύκλο ένδεκα ελαφρολαϊκών τραγουδιών σε μουσική του Σπύρου Παπαβασιλείου, με τον οποίο η μεγάλη ερμηνεύτρια είχε ήδη μια συνεργασία στο δίσκο "Σ' έναν κόσμο σαν κι αυτό" (1982). 

Ο συνθέτης και μαέστρος Σπύρος Παπαβασιλείου (1940-2009) άφησε μεγάλο σε όγκο έργο στο πεδίο του ελαφρολαϊκού τραγουδιού με κοσμαγάπητες επιτυχίες κατά καιρούς μέσα από τις αλλεπάλληλες συνεργασίες του με κορυφαία ονόματα του ελληνικού πενταγράμμου από τις αρχές της δεκαετίας του '70, όπως ο Δημήτρης Μητροπάνος, ο Αντώνης Καλογιάννης, η Μαρινέλλα, ο Στράτος Διονυσίου, ο Γιάννης Πάριος, η Λίτσα Διαμάντη και πολλοί άλλοι (Καλοκαίρια και χειμώνες, Κυρά ζωή, Φιλί φιλί σ' ανάστησα, Η αγάπη μας, Ύστερα φταίει ο φονιάς, Στόμα γλυκό μου στόμα, Όμορφή μου Κατερίνα κ.ά.).

Ο δίσκος "Στους ανήσυχους δρόμους" ανέδειξε ως επιτυχία το ομώνυμο τραγούδι σε ένα συνολικό υλικό μάλλον αδιάφορο, με πιασάρικα τσιφτετελοειδή τραγούδια ("Πρώτα απ' όλα εμείς", "Δε θέλω αναλύσεις") μαζί με κλισέ ζεϊμπέκικα ("Να είχα έναν άνθρωπο", "Τόσο πολύ που σ' αγαπώ"), αλλά και με κάποιες συμπαθητικές μελωδικές νησίδες ("Σε συναντώ", "Το υπόγειο", "Αυτά τα χέρια", "Ήμασταν παιδιά"). Οι στίχοι υπογράφονται από τους Λάκη Τεάζη, Πάνο Φαλάρα, Νίκο Βρεττό και Τάσο Οικονόμου.

Η ερμηνεία της Βίκυς Μοσχολιού είναι χωρίς αμφιβολία το κυριότερο προσόν αυτού του δίσκου. Στο τραγούδι "Θυμάμαι εσένα" συμμετέχει ο Δημήτρης Ψαριανός, ενώ στα φωνητικά συμπράττουν ο Δημήτρης Κοντογιάννης και η Νάντια Καραγιάννη. Φυσικά την ευθύνη για την ενορχήστρωση και τη διεύθυνση ορχήστρας έχει ο συνθέτης.

Γιάννης Μαρκόπουλος, Β. Μοσχολιού: Του σίδερου και του νερού (1984)

Η πρώτη συνάντηση του Γιάννη Μαρκόπουλου με τον ποιητή-στιχουργό Δημήτρη Χριστοδούλου ανατρέχει πολύ πίσω, στα πρώτα βήματα του συνθέτη, όταν ασκούνταν πάνω στο λαϊκό ήχο γράφοντας πανέμορφα τραγούδια για τον κινηματογράφο και τις 45 στροφές. Εκεί στα μέσα της δεκαετίας του '60 λοιπόν έγραψε κάμποσα τραγούδια σε στίχους του Χριστοδούλου, όλα κλασικά πλέον, όπως: "Χαράματα", "Ποιος δρόμος", "Καράβια", "Μουράγιο", "Πού είσαι". 

Ωστόσο η πρώτη ολοκληρωμένη συνεργασία τους χρειάστηκε σχεδόν είκοσι χρόνια, για να υλοποιηθεί, όταν το 1984 ηχογραφήθηκε για την PolyGram ο κύκλος τραγουδιών "Του σίδερου και του νερού" με βασική ερμηνεύτρια τη Βίκυ Μοσχολιού, διαχρονική συνεργάτιδα του συνθέτη, και μαζί της τον σπουδαίο Κρητικό λυράρη και τραγουδιστή Βασίλη Σκουλά.

Ο δίσκος περιλαμβάνει ένδεκα τραγούδια βασισμένα στην ποιητική συλλογή του Δημήτρη Χριστοδούλου "Μικρά λυρικά" που είχε εκδοθεί το 1966. Μάλιστα από τη συλλογή αυτή είχαν ήδη μελοποιηθεί δύο ποιήματα ("Μικρέ μου άνεμε", "Σεπτέμβρη μήνα μου") στα χρόνια του Νέου Κύματος από τον συνθέτη Γιάννη Γκούμα, τα οποία ηχογραφήθηκαν το 1968 σε δίσκο 45 στροφών με τη φωνή της Πόπης Αστεριάδη. Τα δυο αυτά ποιήματα περιέχονται και στο δίσκο του Μαρκόπουλου σε εντελώς διαφορετική βέβαια μουσική προσέγγιση.

Ο συνθέτης έγραψε μια σειρά απλώς τραγουδιών που μοιάζουν με άσκηση ύφους λιτής και γυμνής γραφής επιστρέφοντας στη μελωδική καθαρότητα της πρώτης του δημιουργικής περιόδου, προφανώς επηρεασμένος από το ύφος του ποιητικού λόγου. Ξεχωρίζει αναμφίβολα το σπουδαίο εναρκτήριο τραγούδι ("Εδώ γεννήθηκα") με την κατανυκτική ερμηνεία της Βίκυς Μοσχολιού. Τα υπόλοιπα πέρασαν δυστυχώς απαρατήρητα, αν και είναι πολύ αξιόλογα τραγούδια, ιδιαίτερα αυτά που ερμηνεύει η Μοσχολιού, ενώ όλα φέρουν έντονη την εκφραστική σφραγίδα του συνθέτη.

Βίκυ Μοσχολιού: Τα τραγούδια της Ευτυχίας Παπαγιαννοπούλου (1982)

Μέσα στο 1982 η Βίκυ Μοσχολιού ηχογράφησε μαζί με τον κύκλο τραγουδιών "Σ' ένα κόσμο σαν κι αυτό" (Polygram) έναν ακόμη προσωπικό δίσκο για τη Lyra με τίτλο: "Αφιέρωμα: Τα τραγούδια της Ευτυχίας Παπαγιαννοπούλου", μια πολύ ενδιαφέρουσα δουλειά με δεύτερες εκτελέσεις κλασικών τραγουδιών της κορυφαίας λαϊκής στιχουργού που επιμελήθηκε ο μεγάλος συνθέτης Σταύρος Ξαρχάκος.

Η Ευτυχία Παπαγιαννοπούλου (1893-1972), δασκάλα αρχικά, ηθοποιός στη συνέχεια και τελικά στα μεταπολεμικά χρόνια παραγωγικότατη λαϊκή στιχουργός, μας άφησε βαριά παρακαταθήκη στο σώμα του αυθεντικού λαϊκού τραγουδιού με εκατοντάδες ποιητικούς στίχους που μορφοποιήθηκαν σε σπουδαία τραγούδια, κλασικά, πολυτραγουδισμένα και πολυεκτελεσμένα, έστω κι αν η ίδια δεν τα υπερασπίστηκε όσο ζούσε και δε δίσταζε να τα ξεπουλάει στους συνθέτες για ένα κατοστάρικο που της ήταν αρκετό για την επιβίωσή της, αλλά και για τα προσωπικά της πάθη. Ξεκίνησε να γράφει αμέσως μετά τον πόλεμο, αλλά ουσιαστικά το όνομά της βγήκε από την αφάνεια μόλις στη δεκαετία του '60, όταν σιγά σιγά άρχισε να αποκαθίσταται η αληθινή υπογραφή των περισσότερων λαϊκών αριστουργημάτων της προηγούμενης περιόδου.

Ο Σταύρος Ξαρχάκος ανήκει στους λιγοστούς συνθέτες της λεγόμενης "έντεχνης" τραγουδοποιίας που ευτύχησε να μελοποιήσει πρωτότυπους στίχους της Ευτυχίας Παπαγιαννοπούλου. Πρόκειται για το έξοχο τραγούδι "Τι έχει και κλαίει το παιδί" (1964) που ερμήνευσαν σχεδόν ταυτόχρονα η Μελίνα Μερκούρη, η Βίκυ Μοσχολιού και ο Γρηγόρης Μπιθικώτσης! Λίγο νωρίτερα ένας άλλος "έντεχνος", ο Μάνος Χατζιδάκις, είχε γράψει το αξεπέραστο ζεϊμπέκικο "Είμ' αητός χωρίς φτερά" που αναδείχθηκε με τη δεύτερη εκτέλεσή του από τον Γρηγόρη Μπιθικώτση. Από κει και πέρα ακολούθησαν πολλές ακόμη πρωτότυπες ηχογραφήσεις τραγουδιών της Ευτυχίας με βασικό συνθέτη τον Απόστολο Καλδάρα. Κορυφαία στιγμή το έξοχο "Όνειρο απατηλό" που έδωσε την ευκαιρία στον Σταμάτη Κόκοτα να μετατραπεί μεμιάς σε πρώτο όνομα του ελληνικού πενταγράμμου.

Επιστρέφοντας και πάλι στον Σταύρο Ξαρχάκο δεν πρέπει να μας διαφεύγει το σταθερό ενδιαφέρον του συνθέτη για το αυθεντικό λαϊκό τραγούδι, μέσα από το οποίο ξεπήδησε και η δική του έμπνευση και το οποίο συνέχισε να υπερασπίζεται δημιουργικά σε όλη την διαδρομή του μέχρι σήμερα. Κάποια από τα πρώτα πρώτα τραγούδια του είχαν χρώμα ακραιφνώς λαϊκό και τα είχε ερμηνεύσει ο μέγας βάρδος του ρεμπέτικου Στράτος Παγιουμτζής. Το 1968 μας έδωσε την εξαιρετική του δουλειά πάνω στο έργο του Μάρκου Βαμβακάρη "Μάρκος ο δάσκαλός μας". Το 1983 βεβαίως μας έδωσε το "Ρεμπέτικο", το 1995 το "Αμάν Αμήν", ενώ και στα πιο πρόσφατα χρόνια μας χάρισε σημαντικές εργασίες πάνω στον αυθεντικό λαϊκό ήχο με έργα, όπως το "Τσιτσάνη διάλογοι" (2004). 

21η Απριλίου: Η μαύρη επέτειος

Συμπληρώνονται σήμερα 54 χρόνια από την θλιβερή επέτειο της 21ης Απριλίου 1967, όταν οι στρατιωτικοί πραξικοπηματίες κατέλυσαν το έτσι κι αλλιώς εύθραυστο και έντονα κλυδωνιζόμενο δημοκρατικό πολίτευμα που είχε διαμορφωθεί τα προηγούμενα χρόνια επιβάλλοντας την κακόγουστη "Επανάστασή" τους με σαφή φασιστικά χαρακτηριστικά και με αμείλικτη δίωξη των αντιφρονούντων. 

Η μουσική ήταν από τα κυριότερα πεδία έκφρασης που δέχθηκε τις πιο έντονες απαγορεύσεις μέσω μιας στυγνής λογοκρισίας, γιατί γνώριζαν οι πρωτεργάτες του καθεστώτος τη δύναμη που έχει ένα απλό τραγούδι να περνάει στις μεγάλες μάζες και να πυροδοτεί αντιδράσεις ανεπιθύμητες. Κάποιοι δημιουργοί απαγορεύτηκαν ολοσχερώς, όπως ο Μίκης Θεοδωράκης, Κάποιοι άλλοι προτίμησαν να εγκαταλείψουν τη χώρα, για να μπορούν να συνεχίσουν το έργο τους. Οι περισσότεροι ωστόσο αναγκάστηκαν να υποτάξουν την έμπνευσή τους στα στενά περιθώρια του λογοκριτικού μηχανισμού επινοώντας πλάγιους τρόπους να περνούν τα μηνύματά τους.

Υπήρχαν φυσικά κι αυτοί που συνέπλευσαν με τη βούληση του καθεστώτος και είτε προτίμησαν να κατευθύνουν την τέχνη τους σε ανώδυνα τραγουδάκια ποπ ή δημώδους αισθητικής, είτε - το χειρότερο - την έθεσαν ξεδιάντροπα στην υπηρεσία της χουντικής προπαγάνδας. Άλλοι είχαν άγνοια των πράξεών τους κι άλλοι το έκαναν συνειδητά. Πολλοί απ' αυτούς μετέπειτα αναγκάστηκαν να εξομολογηθούν το λάθος τους δείχνοντας μεταμέλεια, αλλά και αρκετοί παρέμειναν πιστοί στις επιλογές τους.

Είχαμε παρουσιάσει παλιότερα στο Δισκοβόλο μια πολύ ενδιαφέρουσα συλλογή εξωφρενικών ηχογραφημάτων με αναφορά στην περίοδο της χούντας ή σε άλλες σκοτεινές στιγμές της πρόσφατης ιστορίας μας. Είναι η συλλογή "Ελλάς, η χώρα των εμβατηρίων" που επιμελήθηκε ο Μάνος Χατζιδάκις και κυκλοφόρησε από τον Σείριο το 1990. Σ' αυτή τη συλλογή μεταξύ άλλων περιλαμβάνεται κι ο περίφημος "Ύμνος της 21ης Απριλίου 1967" γραμμένος από τον Γιώργο Κατσαρό πάνω σε στίχους του Γιώργου Οικονομίδη με ερμηνευτή τον Φώτη Δήμα. Ο συνθέτης εκ των υστέρων μας έδωσε τη δική του εξήγηση για την εμπλοκή του σ' αυτή την ηχογράφηση ισχυριζόμενος ότι ξεγελάστηκε και ότι δε γνώριζε το περιεχόμενο των στίχων! Δε θέλω να αμφισβητήσω τους ισχυρισμούς του, γιατί τον θεωρώ έντιμο άνθρωπο, ενώ δεν ξεχνώ ότι είναι ο ίδιος που έγραψε αργότερα το τραγούδι "Πατησίων και Στουρνάρα" (με τη Μαρινέλλα), όπου θρηνεί για έναν νεκρό φοιτητή του Πολυτεχνείου! Ο ερμηνευτής πάντως του τραγουδιού Φώτης Δήμας δεν έπαψε και μετά να υπερασπίζεται την απόφασή του να βάλει τη φωνή του στο επίμαχο τραγούδι που πάντως υπήρξε και η ταφόπλακα στην καριέρα του!

Βίκυ Μοσχολιού: Σ' έναν κόσμο σαν κι αυτό (1982)

Συνεχίζοντας την παράλληλη προσωπική της δισκογραφία στη Lyra και την PolyGram, το 1981 η Βίκυ Μοσχολιού μας έδωσε από τη Lyra έναν από τους τελευταίους σημαντικούς δίσκους της μεγάλης της καριέρας με ακμαία ακόμη τη φωνή της, δηλαδή τα "Σκουριασμένα χείλια" του Σταμάτη Κραουνάκη.

Το 1982 είχε διπλή δισκογραφική παρουσία, για τη Lyra ένα αφιέρωμα στην Ευτυχία Παπαγιαννοπούλου και για την PolyGram ένα δίσκο με καινούργια τραγούδια.

Πρόκειται για το δίσκο "Σ' ένα κόσμο σαν κι αυτό" που περιλαμβάνει 14 ελαφρολαϊκά τραγούδια σε μουσική του Σπύρου Παπαβασιλείου και του Αντώνη Στεφανίδη μαζί με δυο τραγούδια του Γ. Λαβράνου κι άλλο ένα του Λάκη Παπαδόπουλου. Οι στίχοι υπογράφονται από τους Δημήτρη Ιατρόπουλο, Μάνο Κουφιανάκη, Πάνο Φαλάρα, Λάκη Τεάζη κ.ά.

Μέτριο υλικό που ποντάρει κυρίως στη βαριά παρουσία της μεγάλης ερμηνεύτριας, η οποία και συμβάλλει αποφασιστικά στο αξιοπρεπές αποτέλεσμα. Μερικά τραγούδια ακούστηκαν αρκετά στην εποχή τους, όπως το εναρκτήριο "Πες πως είμαι ένα σπίτι", το "Έχω εσένα ν' αγαπώ" και το ομότιτλο, αλλά νομίζω πως πάνω απ' όλα ξεχωρίζει η τρυφερή μπαλάντα "Οδός Κηφισίας"  του Λάκη Παπαδόπουλου.

Βίκυ Μοσχολιού: Ομώνυμο (1980)

Υπάρχει μια δυσκολία με τη δισκογραφία της Βίκυς Μοσχολιού, γιατί κατά καιρούς έχουν κυκλοφορήσει ουκ ολίγες προσωπικές της δουλειές που φέρουν για τίτλο απλώς το όνομά της. Έχουν εκδοθεί τέτοιοι δίσκοι επανειλημμένα από την Columbia, αλλά και από άλλες εταιρίες, σχεδόν αποκλειστικά με υλικό συγκεντρωμένο από τις 45 στροφές.

Με το λιτό τίτλο λοιπόν "Βίκυ Μοσχολιού" εκδόθηκε άλλη μια προσωπική δουλειά της μεγάλης ερμηνεύτριας το 1980 από την PolyGram. Βρισκόμαστε στην περίοδο που ηχογραφούσε παράλληλα σε δυο εταιρίες, τη Lyra και την PolyGram. Την ίδια χρονιά είχε κυκλοφορήσει ήδη από τη Lyra ο πολύ πετυχημένος δίσκος "Το τραμ το τελευταίο". 

Ο δίσκος της PolyGram περιλαμβάνει δώδεκα καινούργια λαϊκά τραγούδια, όλα σε στίχους του Λευτέρη Παπαδόπουλου, στη δεύτερη ολοκληρωμένη συνεργασία της Μοσχολιού μαζί του μετά το δίσκο "Λαϊκά τραγούδια απ' όλο τον κόσμο" (1978). Τα επτά από τα δώδεκα τραγούδια έχουν μουσική του Στέλιου Βαμβακάρη και κινούνται σε ορθόδοξους λαϊκούς δρόμους. Τέσσερα τραγούδια έγραψε ο Νίκος Λαβράνος κι άλλο ένα ο πανταχού παρών Χρήστος Νικολόπουλος. Ξεχώρισαν δυο τρία τραγούδια στην εποχή τους, όπως το "Πενηνταράκι", το "Κρίμα που δεν ξέρεις ν' αγαπιέσαι" και κυρίως η ωραία λαϊκή μπαλάντα "Σπίτι παλιό". Την ενορχήστρωση επιμελήθηκε ο Νίκος Λαβράνος.

Δεν έχει μεγάλα τραγούδια ο δίσκος, αλλά πάντως πρόκειται για μια τίμια δουλειά με καλοδουλεμένη ορχηστρική γραφή σε μια εποχή που το ελληνικό τραγούδι έμοιαζε αποπροσανατολισμένο μετά την παραζάλη των προηγούμενων χρόνων από την κυριαρχική παρουσία του πολιτικού τραγουδιού. Είναι η εποχή που αναζητούνται νέοι προσανατολισμοί, ενώ παράλληλα εμφανίζεται μια τάση επιστροφής στα ασφαλή κεκτημένα του ένδοξου παρελθόντος μέσω της αναβίωσης παλιότερων μορφών του τραγουδιού μας, όπως αυτή εκδηλώνεται με τις αλλεπάλληλες ρεμπέτικες κομπανίες που επαναφέρουν δυναμικά το ρεμπέτικο τραγούδι, αλλά και με μια πολύ ενδιαφέρουσα επαναφορά στο προσκήνιο του ελαφρού τραγουδιού με όμορφες επανεκτελέσεις (Μοσχολιού, Μαρινέλλα, Ζορμπαλά, Αρλέτα, Πάριος), όπως θα δούμε σε προσεχές αφιέρωμά μας.

Βίκυ Μοσχολιού: Το τραμ το τελευταίο (1980)

Περνάμε σήμερα σε ένα μικρό αφιέρωμα στη δισκογραφία της μεγάλης ερμηνεύτριας Βίκυς Μοσχολιού κατά το διάστημα 1980-1986, μια περίοδο που βρέθηκε να μοιράζεται τη δουλειά της μεταξύ της Lyra και της Polygram παρουσιάζοντας προσωπικές ηχογραφήσεις εναλλάξ και στις δυο εταιρίες, ακόμη και μέσα στην ίδια χρονιά. Για παράδειγμα, ενώ στο διάστημα 1977-1979 μας παρουσίασε τρεις διαδοχικές δουλειές της στη Lyra ("Ο Μοσχολιού τραγουδά Σπανό", "Λαϊκά τραγούδια απ' όλο τον κόσμο", "Όταν σε περιμένω"), μέσα στο 1980 μας έδωσε ένα δίσκο στη Lyra ("Το τραμ το τελευταίο") κι ένα δίσκο στην PolyGram ("Βίκυ Μοσχολιού").

Ξεκινάμε λοιπόν με τον εμβληματικό δίσκο "Το τραμ του τελευταίο και άλλα αρχοντορεμπέτικα", ένα δίσκο που αποδείχθηκε από τους πιο εμπορικούς στη μεγάλη καριέρα της Βίκυς Μοσχολιού κι έγινε "χρυσός" στην εποχή του, τότε που τα όρια πωλήσεων ήταν πολύ υψηλότερα από τα σημερινά. Είναι μια δουλειά που επιμελήθηκε και ενορχήστρωσε με πολύ μεράκι ο Λουκιανός Κηλαηδόνης επαναφέροντας τον αυθεντικό ήχο του λεγόμενου "αρχοντορεμπέτικου" τραγουδιού.

Αλλά τι ήταν στ' αλήθεια το "αρχοντορεμπέτικο" που και μόνο ως λέξη προκαλεί μια αίσθηση ειρωνικού χαρακτηρισμού; Στην πραγματικότητα πρόκειται για ένα "νόθο" είδος που είχε για αφετηρία το λεγόμενο "ελαφρό" τραγούδι σε μια προσπάθειά του να γεφυρώσει το χάσμα που το χώριζε επί δεκαετίες με την αντίπερα όχθη, δηλαδή το απαξιωμένο και απαγορευμένο ρεμπέτικο. Η αρχή έγινε από τον χειμαρρώδη συνθέτη του ελαφρού τραγουδιού Μιχάλη Σουγιούλ (1906-1958), ο οποίος έγραψε το περίφημο τραγούδι "Το τραμ το τελευταίο" στο λαϊκό ρυθμό του χασάπικου χωρίς όμως μπουζούκι για τις ανάγκες της επιθεώρησης "Άνθρωποι, άνθρωποι..." που ανέβασαν το 1948 οι σπουδαίοι επιθεωρησιογράφοι της εποχής Αλέκος Σακελλάριος και Χρήστος Γιαννακόπουλος. Η επιτυχία αυτού του τραγουδιού γέννησε το "αρχοντορεμπέτικο" (την ονομασία αυτή χρησιμοποίησε ο ίδιος ο Σουγιούλ) σε μια προσπάθεια να αξιοποιηθεί ο ρυθμικός πλούτος (χασάπικο, ζεϊμπέκικο) του ρεμπέτικου τραγουδιού, χωρίς να ενοχλείται η ευυπόληπτη κοινωνία με το αμαρτωλό μπουζούκι ή την τολμηρή στιχουργία των περιθωριακών λαϊκών δημιουργών. 

Γιάννης Πουλόπουλος: Ομώνυμο (1991)

Είναι πολύ στενάχωρο να βρίσκεσαι καμιά φορά στην ανάγκη να ακούσεις ένα δίσκο που καταγράφει τη φωνή ενός μύθου στην φάση της παρακμής του και μοιραία να κάνεις τις συγκρίσεις με την εποχή που η ίδια φωνή σε έκανε να ονειρεύεσαι, να ερωτεύεσαι και να ταξιδεύεις! Και είναι ακόμη πιο στενάχωρο να διαπιστώνεις ότι ο ίδιος αυτός ξεπεσμένος πρίγκιπας των ονείρων σου δεν έχει την παραμικρή επίγνωση της φθοράς του χρόνου και συνεχίζει ακάθεκτος να κατακτήσει ένα κοινό που ήδη του έχει γυρίσει επιδεικτκά και οριστικά την πλάτη!

Αφορμή για τα παραπάνω μου έδωσε ο δίσκος του μεγάλου ερμηνευτή Γιάννη Πουλόπουλου με τίτλο το όνομά του που κυκλοφόρησε το 1991 από την PolyGram, αλλά δεν είναι η μόνη αφορμή για τέτοιες σκέψεις. 

Θυμάμαι ότι ο Λουκιανός Κηλαηδόνης δήλωσε κάποτε πόσο απογοητεύτηκε με τη φωνή του Γρηγόρη Μπιθικώτση, όταν ερμήνευσε κάποια τραγούδια του γύρω στο 1973 διαπιστώνοντας ότι είχε ήδη χαθεί εκείνο το ασυναγώνιστο φωνητικό μέταλλο που είχε λαμπρύνει με τις ερμηνείες του τα τραγούδια ενός Μίκη Θεοδωράκη ή ενός Σταύρου Ξαρχάκου! Κι από την άλλη μεριά βέβαια έχω στο μυαλό μου τη σχετικά πρόσφατη απόφαση της Χαρούλας Αλεξίου να αποσυρθεί οριστικά από το τραγούδι δηλώνοντας με παρρησία ότι η φωνή της δεν την υπακούει πια.

Το κακό είναι ότι τη γενναία στάση της Χαρούλας δε φαίνεται να τη συμμερίζονται και πολλοί συνάδελφοί της που αρνούνται να αποδεχθούν τις αναπότρεπτες συνέπειες του χρόνου. Και είναι πολλοί αυτοί που επέμειναν και επιμένουν να τραγουδούν θολώνοντας την καθαρή εικόνα της ακμής τους με ερμηνείες σχεδόν αξιολύπητες. Δε θέλω να αναφερθώ σε ζώντες που παραμένουν αδικαιολόγητα στο προσκήνιο, αλλά δεν μπορώ να μη θυμηθώ την κορυφαία λαϊκή ερμηνεύτρια Βίκυ Μοσχολιού που δεν έπαψε να τραγουδά ακόμα κι όταν από τα μέσα της δεκαετίας του '80 η φωνή της είχε αρχίσει να αλλοιώνεται απελπιστικά.

Goran Bregovic, Γιώργος Νταλάρας: Με δυο παπούτσια πάνινα (1997)

Όπως λέγαμε παλιότερα, με αφορμή την παρουσίαση του δίσκου "Παραδέχτηκα" (1991) της Άλκηστης Πρωτοψάλτη με τραγούδια του διάσημου Σερβοβόσνιου συνθέτη Goran Bregovic, κατά τη δεκαετία του '90 η ελληνική δισκογραφία κατακλύζεται ξαφνικά από μια φρενίτιδα για τη μουσική με χάλκινα άμεσα επηρεασμένη από την τεράστια απήχηση στον τόπο μας που είχε ο Βαλκάνιος δημιουργός, έτσι που να προσαρμόζονται οι ενορχηστρώσεις πολλών τραγουδιών στα χρώματα της μουσικής του Bregovic, ενώ οι καταιγιστικοί ρυθμοί της μπάντας του να έχουν μετατραπεί στο σήμα κατατεθέν πλέον στα ελληνικά πανηγύρια και στα βορειοελλαδίτικα καρναβάλια!

Στην ελληνική δισκογραφία μάλιστα καταγράφονται τρεις ολοκληρωμένες ηχογραφήσεις με μουσική του Bregovic η άλλων Σέρβων δημιουργών με τις σχετικές ελληνικές προσαρμογές και με ελληνικούς στίχους. Η αρχή έγινε με το "Παραδέχτηκα" της Πρωτοψάλτη, ενώ το 1996 ο Μανώλης Μητσιάς παρουσίασε το δίσκο "Στο δρόμο με τα χάλκινα" με τραγούδια του Kiki Lesendric. Και στους δυο αυτούς δίσκους η Λίνα Νικολακοπούλου είχε τον κύριο λόγο υπογράφοντας τους ελληνικούς στίχους.

Το 1997 κυκλοφόρησε μια τρίτη δουλειά σε ανάλογο ύφος, πάλι με τραγούδια του Bregovic. Πρόκειται για το δίσκο "Με δυο παπούτσια πάνινα" με αποκλειστικό ερμηνευτή τον Γιώργο Νταλάρα. Μια συλλογή τραγουδιών με εντελώς ετερόκλητα χαρακτηριστικά, άλλοτε στην τυποποιημένη ρυθμική και χορευτική πατέντα του συνθέτη, άλλοτε σε χαμηλόφωνες λυρικές μελωδίες κι άλλοτε σε ελληνοπρεπή χρώματα. Τα περισσότερα τραγούδια έχουν στίχους του ποιητή Μιχάλη Γκανά, ενώ συμμετέχουν στους στίχους και οι Αδελφοί Κατσιμίχα με τον Αντώνη Ανδρικάκη.

Χρήστος Νικολόπουλος, Γιώργος Νταλάρας: Μεθυσμένα τραγούδια (1996)

Μετά το "Καλώς τους" (1994) η επόμενη προσωπική δουλειά του Γιώργου Νταλάρα ήρθε το 1996 με το δίσκο "Μεθυσμένα τραγούδια" με δώδεκα λαϊκές συνθέσεις του Χρήστου Νικολόπουλου πάνω σε στίχους εξ ημισείας του Μάνου Ελευθερίου και του Αντώνη Ανδρικάκη.

Η συνεργασία του μεγάλου λαϊκού ερμηνευτή με τον σημαντικό λαϊκό συνθέτη Χρήστο Νικολόπουλο είχε ήδη μακρά ιστορία από τις αρχές της δεκαετίας του '80. Το 1983 είχαν ηχογραφήσει το δίσκο "Ο τραγουδιστής", ενώ το 1989 το "Μη μιλάς κινδυνεύει η Ελλάς", αμφότερα με τεράστια εμπορική επιτυχία, έστω κι αν τα τραγούδια αυτά δεν κατέχουν υψηλή θέση στο ακαταμάχητο ρεπερτόριο του εκλεκτικού ερμηνευτή που πάντα είχε τον τρόπο να κορφολογεί τις καλύτερες στιγμές των δημιουργών με αλάνθαστο μάλιστα κριτήριο στην ανακάλυψη νέων ταλέντων, τα οποία δε δίσταζε να στηρίζει αποφασιστικά μέχρι την καθιέρωσή τους. 

Ο Νικολόπουλος φυσικά δεν ανήκει σ' αυτήν την κατηγορία, αλλά φαίνεται ότι η αυθεντική λαϊκή του στόφα συγκινούσε με κάποιον τρόπο τον τραγουδιστή που επέμενε να συνεργάζεται μαζί του κάθε 5-6 χρόνια σημειώνοντας βέβαια πάντα επιτυχία. 

Στα "Μεθυσμένα τραγούδια" δεν έχουμε εκπλήξεις και θα έλεγα ότι ο εμπορικός οίστρος του συνθέτη εδώ κινείται σε πιο χαμηλούς τόνους. Κάποια τραγούδια ξεχώρισαν λίγο παραπάνω, όπως τα: "Με βάρκα την ελπίδα", "Μες στους βίους των αγίων". Τα υπόλοιπα δεν άφησαν κάποιο αποτύπωμα. Θα έδινα ίσως μια μεγαλύτερη σημασία στο χαριτωμένο "Σαν τον Οδυσσέα" με το ιδιαίτερο χρώμα που διαμορφώνει η παρουσία της παιδικής χορωδίας του Δημήτρη Τυπάλδου.

Γιώργος Νταλάρας: Καλώς τους! (1994)

Δυο χρόνια μετά το "Συγγνώμη για την άμυνα" (1992) ο Γιώργος Νταλάρας ηχογραφεί την επόμενη προσωπική του δουλειά με τίτλο "Καλώς τους", την ίδια χρονιά (1994) που συμμετείχε και στο δίσκο "Των αθανάτων", ενώ την προηγούμενη χρονιά είχε συνεργαστεί με τον Βασίλη Δημητρίου στα τραγούδια της δημοφιλέστατης τηλεοπτικής σειράς "Βαμμένα κόκκινα μαλλιά".

Η νέα του δουλειά θα είναι πολυσυσυνεργατική, καθώς τα δώδεκα τραγούδια του δίσκου υπογράφουν τέσσερις συνθέτες, αν και ο μισός δίσκος καλύπτεται με τα έξι τραγούδια του λαϊκού τραγουδοποιού Γιώργου Ζήκα (1949-2019), τα μισά από τα οποία αποτέλεσαν και τις μεγάλες επιτυχίες του, όπως το "Πάμε γι' αλλού", το "Κληρώθηκα" και κυρίως το όμορφο "Agrigento" (που αναφέρεται στην ομώνυμη ιστορική πόλη της Σικελίας, τον αρχαίο Ακράγαντα). 

Ο Γιώργος Ζήκας υπήρξε ερασιτέχνης τραγουδοποιός, αφού το τραγούδι ήταν ένα πάρεργο για τον ίδιο που πάντως έγραφε μόνος του τη μουσική πάνω σε δικούς του στίχους, ενώ έπαιζε και μπουζούκι. Μια νεότερη εκδοχή του Άκη Πάνου! Πρωτοεμφανίστηκε το 1985 με το δίσκο "Με τα φεγγάρια χάνομαι" (ερμηνευτής ο Σταύρος Λογαρίδης) και κατάφερε στη συνέχεια να διατρέξει μια πετυχημένη διαδρομή δίπλα σε μεγάλα ονόματα του λαϊκού πενταγράμμου (Γιώργος Νταλάρας, Μαριώ, Ελένη Τσαλιγοπούλου, Κώστας Μακεδόνας, Γλυκερία, Κατερίνα Κούκα, Σοφία Παπάζογλου κ.ά.). Τα τραγούδια του κινούνται σε λαϊκούς και ανατολίτικους σκοπούς με εύηχες και ταξιδιάρικες μελωδίες.

Τέσσερα τραγούδια του δίσκου υπογράφει ο νεόκοπος τότε συνθέτης Μίνως Μάτσας, ο γιος του ιδιοκτήτη της Minos Μάκη Μάτσα, ο οποίος από το 1997 και εξής έχει συνεχή παρουσία με προσωπικές δουλειές που κινούνται στο χώρο της τραγουδοποιίας ("Ο Μάγος της πόλης"), αλλά και της μουσικής για τον κινηματογράφο, το θέατρο και την τηλεόραση ("Το νησί", "Αριστοφάνη Όρνιθες" & "Ειρήνη", "Diary of a Lost Girl", "God Loves Caviar", "Καζαντζάκης"). Οι στίχοι είναι του Άκου Δασκαλόπουλου και του Λευτέρη Παπαδόπουλου.

Ο δίσκος συμπληρώνεται με ένα τραγούδι του Χρήστου Νικολόπουλου και Φίλιππου Γράψα ("Ψέμα") κι ένα ωραίο ζεϊμπέκικο του Πάνου Κατσιμίχα ("'Ετσι κι αλλιώς σε περιμένω") υπενθυμίζοντας την πετυχημένη συνεργασία των αδελφών Κατσιμίχα με τον Γιώργο Νταλάρα το 1992 με το δίσκο "Υπάρχει λόγος".

Θάνος Μικρούτσικος, Γιώργος Νταλάρας: Συγγνώμη για την άμυνα (1992)

Ο κορυφαίος συνθέτης Θάνος Μικρούτσικος (1947-2019), ένας ολοκληρωμένος δημιουργός με πολύπλευρο και πολυσήμαντο έργο που καλύπτει όλο το φάσμα της μουσικής τέχνης, αφού χάραξε βαθύ το αποτύπωμά του στο πολιτικό τραγούδι κατά τη δεκαετία του '70, την επόμενη δεκαετία έκανε ανοίγματα σε πιο εμπορικά πεδία συνεργαζόμενος με κορυφαίους ερμηνευτές ευρείας δημοτικότητας, όπως η Χαρούλα Αλεξίου ή ο Βασίλης Παπακωνσταντίνου. 

Με το ξεκίνημα της δεκαετίας του '90 ο συνθέτης συναντάται και με τον Γιώργο Νταλάρα, πρώτα με το διπλό λεύκωμα "Οι γραμμές των οριζόντων" (σε ποίηση Καββαδία) κι αμέσως μετά, το 1992, με το δίσκο "Συγγνώμη για την άμυνα".

Θέλω λοιπόν σήμερα να σταθούμε σ' αυτόν τον εμβληματικό κύκλο τραγουδιών, έναν από τους δεκάδες προσωπικούς δίσκους του μεγάλου ερμηνευτή, αλλά ασφαλώς μια ξεχωριστή δισκογραφική κατάθεση για τον ίδιο και για τον συνθέτη. Ο κύκλος περιλαμβάνει δέκα δυνατές μουσικές στιγμές σε στίχους του Κώστα Τριπολίτη που νομίζω πως εδώ εξαντλεί στα όρια της τη στιχουργική του έμπνευση, η οποία στο παρελθόν είχε καρποφορήσει με σημαδιακούς κύκλους τραγουδιών, όπως το "Ραντάρ" ή ο "Επιβάτης" του Μίκη Θεοδωράκη και το "Φράγμα" του Δήμου Μούτση. 

Τούτη τη φορά ο κυνικός και ευθύβολος στίχος του γίνεται καίρια πολιτική αιχμή που διεισδύει βαθιά στο σώμα της κοινωνικής μας παθογένειας αναδεικνύοντας ωμές αλήθειες που αγνοούμε ή δεν έχουμε το σθένος να αμολογήσουμε. Κορυφαία στιγμή του δίσκου και ολόκληρης της στιχουργικής προσφοράς του Τριπολίτη το εναρκτήριο αριστούργημα "Ανεμολόγιο" με στίχους που κυριολεκτικά αναστατώνουν συνειδήσεις μέσα από ένα εκρηκτικό μουσικό κρεσέντο που αιφνίδια στο τέλος, μετά τον εκτόνωση, καταλαγιάζει σε μιαν υπέροχη κατευναστική coda σε ρυθμό βαλς με τον ήχο του ακορντεόν.

Γιάννης Λογοθέτης: Ελλαδέξ (1975)

Το «Ελλαδέξ» είναι ο δεύτερος δίσκος του πολυτάλαντου σατιρικού στιχουργού και τραγουδοποιού Γιάννη Λογοθέτη μέσα στο 1975. Κυκλοφόρησε λίγους μήνες μετά τα «Τραγούδια με νόημα». Ενώ σ' εκείνο το δίσκο οι μελωδίες ήταν διασκευές διάσημων ξένων επιτυχιών, στο «Ελλαδέξ» οι μουσικές είναι πρωτότυπες, γραμμένες από τον ίδιο, καθώς και τον Γιάννη Κιουρκτσόγλου, που επιστρατεύει λάτιν και τζαζ ρυθμούς και ο οποίος έκανε επίσης κι εδώ την ενορχήστρωση όλων των τραγουδιών, ενώ σε ένα τραγούδι ("Στο σπίτι για νοικοκυρά") η μουσική ανήκει στον Γιώργο Χατζηνάσιο.

Τα τραγούδια ερμηνεύουν με κέφι και ιδιαίτερη θεατρική εκφραστικότητα ο Δημήτρης Πουλικάκος, ο Χρήστος Λεττονός, η Ιωάννα Κιουρκτσόγλου, ο Σάμης Παυλής και ο Γιάννης Λογοθέτης. Μεγάλο σουξέ του δίσκου αναδείχθηκε το «Πολύ ωραίο στυλ» με τον Πουλικάκο.

Δωσίλογοι, «ματάκηδες», ξελιγωμένοι εραστές, χουντικοί υπόδικοι, πειρατικές κασέτες και όλα τα μικροαστικά σύνδρομα της πρώτης μεταδικτατορικής εποχής παρελαύνουν σ’ αυτό το στιχουργικό μωσαϊκό, που ασφαλώς με το πέρασμα του χρόνου λειτουργεί και ως φωτογραφική σχεδόν καταγραφή μιας κακόγουστης και συγκεχυμένης πραγματικότητας από εκείνο τον καιρό. Η ματιά του στιχουργού είναι πανέξυπνη και διεισδυτική με μια πρόθεση ανώδυνης ενόχλησης στα κακώς κείμενα, χωρίς καμία διάθεση ανατροπής ή διδακτισμού. Ο Ελληνέξ είναι ο τυπικός μικροαστός της εποχής, ο οποίος «φοράει κάλτσες και κάνει σεξ» και εξαντλεί όλη τη μόρφωσή του στην τρέχουσα επικαιρότητα: «Ξέρει τον Μίκη Θεοδωράκη | ξέρει τον Ρίτσο και τον Χατζιδάκι | ξέρει το yes, το oui και το no | ξέρει τον Φρέντυ το Γερμανό…».

Γιάννης Λογοθέτης: Τραγούδια με νόημα (1975)

Ο Γιάννης Λογοθέτης είναι ένας πολυτάλαντος άνθρωπος. Σκιτσογράφος και γελοιογράφος κυρίως. Αλλά και στιχουργός και συνθέτης. Ακόμα και ερμηνευτής. Από τις αρχές της δεκαετίας του ’70 έχει μιαν αξιοπρόσεκτη παρουσία στα μουσικά πράγματα. Μερικά όμορφα τραγούδια του Δήμου Μούτση («Με το πρώτο λεωφορείο», «Η κορδέλα», «Ρε πατριωτάκι» κλπ.), του Γιώργου Χατζηνάσιου (ολόκληρος ο δίσκος "Έχει ο Θεός", 1973) και του Χριστόδουλου Χάλαρη ("Τα παιδικά") έχουν στίχους του Λογοθέτη. 

Εκεί όμως που έδειξε ένα ξεχωριστό ταλέντο και μιαν απίστευτη ευκολία ήταν στο είδος του χιουμοριστικού τραγουδιού και μάλιστα ως πλήρης τραγουδοποιός (στίχοι, μουσική ερμηνεία). Μεγάλη αίσθηση στα μέσα του ’70 έκανε η συνεργασία του με τον τραγουδιστή Θέμη Ανδρεάδη, με τον οποίο έκανε κάμποσες επιτυχίες της εποχής («Λούλα», «Καθένας με την τρέλα του», «Ο Καραγκιόζης», «Είμαι πολύ ωραίος», «Η δυναστεία» κλπ.).

Οι δυο πιο ενδιαφέροντες δίσκοι του Γιάννη Λογοθέτη κυκλοφόρησαν απανωτά μέσα στο 1975 από την Columbia, πρώτα τα «Τραγούδια με νόημα» κι αμέσως μετά το «Ελλαδέξ».

Τα «Τραγούδια με νόημα» είναι μια σειρά διασκευασμένων γνωστών διεθνών μελωδιών - κυρίως latin, ακόμη και αμερικάνικα ροκεντρόλ - πάνω στις οποίες έγραψε πρωτότυπους στίχους ο Λογοθέτης. Τα τραγούδια είναι άκρως απολαυστικά και ευρηματικά με χαλαρές πολιτικές αιχμές επηρεασμένες από το κυρίαρχο κλίμα της εποχής. Ερμηνευτές των τραγουδιών είναι τρεις γνωστοί κωμικοί ηθοποιοί του παλιού ελληνικού κινηματογράφου: Γιάννης Γκιωνάκης, Τάκης Μηλιάδης και Θύμιος Καρακατσάνης. Το κλασικό ταγκό «Χορευτής εκ Παρισίων» αποτέλεσε το σουξέ του δίσκου. Πρόκειται βέβαια για την περίφημη "Κομπαρσίτα" ("La cumparsita") που γράφτηκε το 1916 από τον ουρουγουανό μουσικό Gerardo Matos Rodriguez. Ξεκαρδιστικές είναι οι ιστορίες και οι ερμηνείες στα τραγούδια «Ο γέρος και η Σπυριδούλα», "Ήρθαν κάτι Αμερικάνοι" και "Ανά, κατά, διά», αλλά και σ' όλα τα υπόλοιπα. Το εναρκτήριο τραγούδι ερμηνεύει ο ίδιος ο Γιάννης Λογοθέτης, ενώ περιλαμβάνεται και η αυθεντική προπολεμική ηχογράφηση του τραγουδιού "Γλυκιά Μαράτα" με την Κάκια Μένδρη.

Νάντια Καραγιάννη: Οι ρίμες της αγάπης (1996)

Το 1996 από την εταιρία Θέσις εκδόθηκε ένας πολύ ενδιαφέρων κύκλος τραγουδιών με ερμηνεύτρια τη Νάντια Καραγιάννη, αδελφή του Μπάμπη Τσέρτου, η οποία έχει αφήσει το αποτύπωμά της στην ελληνική δισκογραφία κυρίως με ηχογραφήσεις παραδοσιακού υλικού. Τίτλος του δίσκου: "Οι ρίμες της αγάπης". Ο τίτλος παραπέμπει στην ομώνυμη κυπριακή συλλογή ερωτικών λυρικών ποιημάτων του 16ου αιώνα με αναγεννησιακές επιρροές.

Ο δίσκος αυτός σηματοδοτεί και την τελευταία προσφορά του συνθέτη Νίκου Τάτση στη δισκογραφία με συγκεντρωμένο και όχι σκόρπιο υλικό. Είναι μια δουλειά κατά τη λογική του δίσκου "Του καθημερινού βίου" (1986), όπου ο Τάτσης μοιράστηκε το υλικό με τον Μιχάλη Τερζή. Αυτή τη φορά μαζί του είναι ο λαϊκός συνθέτης, πρώην μέλος της Οπισθοδρομικής Κομπανίας, Θοδωρής Παπαδόπουλος που συμμετέχει με έξι τραγούδια, ενώ ο ίδιος υπογράφει άλλα έξι κι ένα επιπλέον στον επίλογο ("Προσμείξεις") που αποτελεί ένα είδος αυτοσχεδιασμού πάνω στο πρώτο του τραγούδι ("Κόσμε μου και νάμι μου"). Υπάρχει επίσης κι ένα ακόμη τραγούδι του Χρήστου Άννα.

Τα τραγούδια του Νίκου Τάτση βασίζονται σε στίχους του Ηλία Κατσούλη κι έχουν το γνωστό ύφος του παραδοσιακού ήχου με ηπειρώτικα χρώματα που χαρακτηρίζει συνολικά τις συνθέσεις του. Τα τραγούδια του Παπαδόπουλου, τα περισσότερα με στίχους της Ανθούλας Αθανασιάδη, είναι πιο λαϊκά με χρωματισμούς ανατολίτικους, ενώ την ενορχήστρωση επιμελήθηκε ο Αντώνης Απέργης. Η ερμηνεύτρια αποδίδει με σεβασμό και πάθος τα τραγούδια αυτά, ενώ ο Μπάμπης Τσέρτος με τη χαρακτηριστική ερμηνευτική του μανιέρα τη συνοδεύει στο παιχνιδιάρικο "Ρούμπι ρούμπι".

Μιχάλης Τερζής, Νίκος Τάτσης: Του καθημερινού βίου (1986)

Το 1986 συναντιούνται οι πορείες δύο αξιόλογων τραγουδοποιών που εμφανίστηκαν στη δισκογραφία την ίδια χρονιά, το 1974, και στη συνέχεια πορεύτηκαν σε παράλληλους δρόμους, ώσπου βρέθηκαν να συνεργάζονται στο δίσκο "Του καθημερινού βίου" με κοινό ερμηνευτή τον νεοφώτιστο του χώρου Πασχάλη Τόνιο.

Ο λόγος για τον Μιχάλη Τερζή που πρωτοεμφανίστηκε το 1974 με το δίσκο "Του έρωτα τ' αντάρτη", και τον Νίκο Τάτση που την ίδια χρονιά μας έδωσε τα πρώτα τραγούδια του στους δίσκους "Νιάτα" και "Χρυσός δίσκος 1974". Στο δίσκο λοιπόν "Του καθημερινού βίου" οι δυο καλοί συνθέτες υπογράφουν από πέντε τραγούδια ο καθένας, ενώ άλλα δυο τραγούδια έχουν μουσική του τραγουδιστή και κλείνουν αντίστοιχα την κάθε πλευρά του δίσκου.

Η πρώτη πλευρά καλύπτεται με τα τραγούδια του Νίκου Τάτση, όλα σε στίχους του Ηλία Κατσούλη, που χαρακτηρίζονται από μια εσωστρεφή διάθεση τόσο στο στιχουργικό, όσο και στο μουσικό επίπεδο και την ιδιόμορφη ενορχήστρωση του συνθέτη με απόηχους παραδοσιακών ηχοχρωμάτων, αλλά και έντεχνη επεξεργασία με ακουστικά όργανα, όπως όμποε, φλάουτο, φαγκότο, κιθάρα, ακορντεόν κλπ. 

Στην δεύτερη πλευρά έχουμε τα τραγούδια του Μιχάλη Τερζή, πιο εξωστρεφή και ορθόδοξα με στρογγυλεμένες μελωδίες που περνούν ευκολότερα στον ακροατή. Τους στίχους υπογράφουν η Βαρβάρα Τσιμπούλη, ο Ηλίας Κατσούλης, ο Δημήτρης Τσεκούρας, ο Αλέξανδρος Μπανιάς και ο συνθέτης. Το ωραιότερο απ' αυτά ("Κυριακή") θα το ερμηνεύσει δυο χρόνια αργότερα και η Νένα Βενετσάνου στο δίσκο "Τα κορίτσια της Κυριακής". Επίσης το τραγούδι "Μοναξιά" το είχε ερμηνεύσει νωρίτερα ο Κώστας Καράλης στα "Τραγούδια της θάλασσας" (1983).

Μιχάλης Τερζής: Τα κορίτσια της Κυριακής (1988)

Παραμένουμε για λίγο ακόμη στον συνθέτη Μιχάλη Τερζή, για να συμπληρώσουμε τη δισκογραφία του μέσα στη δεκαετία του '80 με δύο κύκλους τραγουδιών που παρουσιάζουν ιδιαίτερο ενδιαφέρον. Και ξεκινάμε από τον πιο σημαντικό με τίτλο "Τα κορίτσια της Κυριακής" που κυκλοφόρησε από την PolyGram το 1988.

Αν θέλαμε να κάνουμε μια συνολική αποτίμηση της συνολικής δισκογραφικής παρουσίας του συνθέτη, νομίζω πως εύκολα θα διαπιστώναμε ότι η δεκαετία του '80 στάθηκε η πιο δημιουργική και πιο ενδιαφέρουσα με σημαντικές καταθέσεις, όπως: "Αρχαία Λυρικά" (1982), "Τραγούδια της θάλασσας" (1983), "Όλη τη μουσική μες στην αγάπη βάλε" (1984). 

Ωστόσο θεωρώ ότι η ωραιότερη δουλειά του Μιχάλη Τερζή εκείνης της περιόδου είναι τα "Κορίτσια της Κυριακής", ένας κύκλος πολύ όμορφων τραγουδιών χαμηλών τόνων σε ύφος μπαλάντας με πολύ προσεγμένη ενορχήστρωση και εξαιρετικές ερμηνείες. Το έργο περιλαμβάνει δεκατρία λυρικά τραγούδια βασισμένα σε ποιητικά κείμενα των Μπέρτολτ Μπρεχτ, Πολ Ελιάρ, Ριχάρδα Χουκ, Βασίλη Ρώτα, Κωνσταντίνου Χατζόπουλου, αλλά και Σαπφώς και Αλκαίου. Συγκεκριμένα, τα τραγούδια "Στα μαθητικά τετράδια" (ποίηση Ελιάρ), "Θέλω να πάω μ' αυτόν που αγαπάω" (ποίηση Μπρεχτ) και "Για να 'μαι κοντά σου" (ποίηση Χουκ) προέρχονται από την Παγκόσμια Ποιητική Ανθολογία που επιμελήθηκε η ποιήτρια Ρίτα Μπούμη-Παππά, η οποία μετέφρασε το ποίημα του Ελιάρ, ενώ ο Νίκος Παππάς μετέφρασε το ποίημα της Χουκ και ο Κωστής Τριανταφύλλου το ποίημα του Μπρεχτ.

Τα δυο τραγούδια των αρχαίων λυρικών ποιητών Σαπφώς και Αλκαίου, μεταφρασμένα στη νεοελληνική από τον Άκο Δασκαλόπουλο, εδώ ακούγονται σε δεύτερη εκτέλεση. Η "Νυχτωδία", ένα από τα ωραιότερα τραγούδια που έγραψε ποτέ ο Μιχάλης Τερζής, πρωτοακούστηκε με τη φωνή της Κρίστης Στασινοπούλου στους Πρώτους Αγώνες Ελληνικού Τραγουδιού της Κέρκυρας το 1981, για να ενταχθεί την επόμενη χρονιά στον κύκλο "Αρχαία Λυρικά" με ερμηνεία της Βάσιας Ζήλου, η οποία είναι και η καλύτερη απ' όλες. Το "Ερωτικό" προέρχεται επίσης από τα "Αρχαία Λυρικά", όπου το είχαν ερμηνεύσει ο Πέτρος Πανδής και η Βάσια Ζήλου.

Ωστόσο ο δίσκος περιέχει και μερικά τραγούδια με στίχους του Φώντα Λάδη, του Δημήτρη Τσεκούρα, της Δήμητρας Μπιθικώτση και του ίδιου του συνθέτη. Ειδικά τα δυο τραγούδια με στίχους του Τσεκούρα ("Τρελό καλοκαίρι", "Κυριακή") είναι ίσως οι κορυφαίες στιγμές του δίσκου, και τα δυο ωστόσο σε δεύτερη εκτέλεση. Συγκεκριμένα, το "Τρελό καλοκαίρι" πρώτος το ερμήνευσε ο Κώστας Σμοκοβίτης στον ομώνυμο δίσκο του 1985, αλλά η ερμηνεία της Βενετσάνου πραγματικά το απογειώνει, ενώ η τρυφερή μπαλάντα "Κυριακή" ακούστηκε πρώτη φορά στο δίσκο "Του καθημερικού βίου" (1986) με τη φωνή του Πασχάλη Τόνιου. Επίσης άλλο ένα τραγούδι, το "Καπετάν Σιρόκο" σε στίχους του συνθέτη, εδώ μας δίνεται σε δεύτερη εκτέλεση και προέρχεται από τα "Τραγούδια της θάλασσας" με πρώτο ερμηνευτή τον Κώστα Καράλη.

Υπέροχες ερμηνείες καταθέτουν δύο σπουδαίες γυναικείες φωνές της εποχής, η Νένα Βενετσάνου και η Σοφία Μιχαηλίδου. Επίσης δυο τραγούδια με πιο λαϊκό χρώμα ερμηνεύει ο Κώστας Σμοκοβίτης.

Μιχάλης Τερζής: Orchestreca (1992)

Όπως ανέφερα και σε προηγούμενη ανάρτηση, ο Μιχάλης Τερζής είχε αναπτύξει για ένα διάστημα (δεκαετίες '80 και '90) μια δισκογραφική δραστηριότητα με ορχηστρικές ηχογραφήσεις τουριστικού προσανατολισμού και αισθητικής συνεργαζόμενος με την αγγλική δισκογραφική εταιρία Arc Music. 

Ένα αντιπροσωπευτικό δείγμα αυτής της δραστηριότητας θέλω να παρουσιάσω σήμερα. Είναι μια έκδοση του 1992 εξολοκλήρου αγγλόφωνη με τίτλο "Orchestreca". Ο τίτλος μου φαίνεται προβληματικός πάντως, γιατί δε γνωρίζω κάποια αγγλική λέξη μ' αυτή τη γραφή. Προφανώς πάντως εννοεί ορχηστρικά κομμάτια, όπως πράγματι είναι το περιεχόμενο της έκδοσης που έχει επίσης τη χαρακτηριστική προμετωπίδα: "Magic of the Greek Bouzouki" και μια γοητευτική κυκλαδίτικη εικόνα για εξώφυλλο, ώστε να διεγείρει την επιθυμία του ξένου ακροατή να ταξιδέψει στα ονειρεμένα ελληνικά νησιά!

Πάντως εκείνο που έχει σημασία σε τέτοιου είδους ηχογραφήματα είναι πόσο σοβαρά τα αντιμετωπίζει ο μουσικός που τα υπογράφει. Κι εδώ είναι ξεκάθαρο ότι ο Μιχάλης Τερζής μας προσφέρει ένα εμπνευσμένο και συναρπαστικό ακρόαμα με λαϊκούς ρυθμούς πλημμυρισμένους με ελληνικά χρώματα μέσα από τους ήχους του μπουζουκιού και της καλοδουλεμένης λαϊκής ορχήστρας, επικεφαλής της οποίας είναι ο ναξιώτης δεξιοτέχνης του μπουζουκιού Δημήτρης Μαργιολάς. 

Μιχάλης Τερζής, Γιώργος Μπαγιώκης: Τραγούδια της Μακεδονίας (1987)

Ένα χρόνο μετά το "Νόστιμον ήμαρ" ο Μιχάλης Τερζής παρουσιάζει μια νέα εργασία πάνω στο παραδοσιακό μας τραγούδι. Αυτή τη φορά, παρακινημένος από τον φίλο του τραγουδιστή και ηθοποιό Γιώργο Μπαγιώκη, καταπιάστηκε με τραγούδια αποκλειστικά της Μακεδονίας, απ' όπου και ο ίδιος κατάγεται, και διασκεύασε με το δικό του τρόπο μερικά πανέμορφα δημοτικά τραγούδια της βόρειας Ελλάδας έχοντας ως πρόθεση να αποδώσει τον παραδοσιακό ήχο με έναν τρόπο σημερινό, χωρίς να χάσει το ήθος και το αυθεντικό του ύφος, όπως ο ίδιος δηλώνει στο οπισθόφυλλο της αναλογικής έκδοσης.

Η αλήθεια είναι ότι και τα "Τραγούδια της Μακεδονίας" δεν απέχουν αισθητικά και πολύ από την προηγούμενη δουλειά, αν και ασφαλώς το αποτέλεσμα είναι πολύ πιο ενδιαφέρον. Πάλι συνυπάρχουν μουσικά όργανα παραδοσιακά (βιολί, σαντούρι, κλαρίνο, λαούτο, τζουράς) με κλασικά και ηλεκτρικά (όμποε, κόρνο, κιθάρα, κρουστά, συνθεσάιζερ) σε μια μίξη λειτουργική, αν και μακριά από το αυθεντικό χρώμα αυτών των τραγουδιών. Ωστόσο αυτή τη φορά έχουμε ένα ξεκάθαρο πλεονέκτημα που τελικά δικαιώνει απόλυτα τη δουλειά. Κι αυτό είναι η ερμηνεία του σπουδαίου παραδοσιακού ερμηνευτή Γιώργου Μπαγιώκη.

Ο Γιώργος Μπαγιώκης ασφαλώς αποτελεί μιαν εντελώς ιδιότυπη περίπτωση στο ελληνικό τραγούδι. Διαθέτει μια πολύ ξεχωριστή φωνητική χροιά που δίνει μοναδικούς χρωματισμούς στις ερμηνείες του. Πρωτοεμφανίστηκε το 1973 στο δίσκο "Έχε γεια Παναγιά", ενώ στη συνέχεια είχε κάποιες συνεργασίες με τη Δόμνα Σαμίου, αλλά και τον Χρήστο Λεοντή στο δίσκο "Μαντζουράνα στο κατώφλι", όπου ερμήνευσε το αριστουργηματικό "Ξενιτεμένο μου πουλί". Τα "Τραγούδια της Μακεδονίας" υπήρξαν ο πρώτος του προσωπικός δίσκος, ενώ με τον Μιχάλη Τερζή ξανασυναντήθηκε το 2003 στο σύντομο κύκλο τραγουδιών "Μεθυσμένο άλογο".

Μιχάλης Τερζής: Νόστιμον ήμαρ (1986)

Η δεύτερη εργασία του Μιχάλη Τερζή πάνω στην ελληνική παράδοση, μετά τα πετυχημένα "Μανιάτικα" (1980), ήρθε μερικά χρόνια αργότερα, όταν ο συνθέτης ανέπτυξε μια δραστηριότητα στο πεδίο της ορχηστρικής μουσικής τουριστικής αισθητικής με προορισμό τη διεθνή αγορά.

Το 1986 λοιπόν για την PolyGram ηχογράφησε το δίσκο "Νόστιμον ήμαρ". Ο τίτλος παραπέμπει στην παροιμιώδη έκφραση από την "Οδύσσεια" και αναφέρεται στη μέρα επιστροφής στην πατρίδα του πολύπλαγκτου ομηρικού ήρωα. Ως τίτλος του δίσκου προφανώς επιδιώκει να μας δώσει μια σημειολογική επιστροφή στην ελληνική παράδοση μέσα από το υλικό που επέλεξε και επεξεργάστηκε καταλλήλως για την περίσταση ο συνθέτης. Χαρακτηριστικοί χορευτικοί ρυθμοί που διατρέχουν όλες τις γωνιές του ελληνισμού έχουν ανθολογηθεί με ριζική παρέμβαση στο ενορχηστρωτικό τους μέρος, ώστε να αποκτήσουν έναν ήχο ομογενοποιημένο και εύληπτο για τον διεθνή ακροατή.

Το αποτέλεσμα ηχεί ευχάριστο, αλλά στερείται αυθεντικότητας, καθώς όλη η προσπάθεια συνειδητά είχε συγκεκριμένες ηχητικές προδιαγραφές να υπηρετήσει. Ο Μιχάλης Τερζής ανταποκρίθηκε με μεγάλη άνεση σ' αυτές τις απαιτήσεις και διαμόρφωσε ένα ηχητικό μικρόκοσμο, όπου συνυπάρχουν παραδοσιακά όργανα, όπως βιολί, σαντούρι, κλαρίνο και μπαγλαμάς, με κλασικά, όπως φλάουτο, πίκολο, όμποε, κόρνο και φαγκότο, αλλά και ηλεκτρικά, όπως συνθεσάιζερ. Μαζί του μάλιστα συνεργάστηκαν και σπουδαίοι μουσικοί, όπως ο Σωκράτης Άνθης, ο Νίκος Αντύπας, ο Παντελής Δεσποτίδης, ο Τάσος Διακογιώργης και ο Κώστας Γανωσέλης, ενώ ο ίδιος έπαιξε πιάνο. 

Υπάρχουν στιγμές που φαίνεται η στέρεη μουσική γνώση του συνθέτη, ιδίως σε κάποιες σύντομες εισαγωγές με πιάνο, όπως στο τραγούδι της Θεσσαλίας ("Αμάραντος") ή της Ιωνίας ή και στον επίλογο με το θέμα του Αιγαίου, όπου η πιανιστική γραφή παραπέμπει στις κλασικές επεξεργασίες παραδοσιακών χορών ενός Γιάννη Κωνσταντινίδη, ή στην ωραιότατη εισαγωγή του θέματος της Θράκης με το διάλογο του κόρνου με το φαγκότο, μόνο που η ανάπτυξη του θέματος στη συνέχεια μας προσγειώνει απότομα στην πραγματικότητα ενός εμπορικού ηχογραφήματος για εύπεπτη ακρόαση.

Μιχάλης Τερζής: Μανιάτικα (1980)

Περνάμε σήμερα σε έναν σημαντικό συνθέτη της γενιάς του '70 με σπουδαίο ήδη έργο και πλούσια δισκογραφία, που συνεχίζεται αδιάλειπτα μέχρι σήμερα. Αναφέρομαι στον Μιχάλη Τερζή (γενν. 1954) που έκανε τα πρώτα δισκογραφικά του βήματα το 1974 με το δίσκο "Του έρωτα τ' αντάρτη" από κοινού με τον πρόωρα χαμένο συνθέτη  Αμάραντο Αμαραντίδη (1947-1995), ενώ στη συνέχεια μας έδωσε αρκετές εργασίες μελοποιημένης ποίησης του Γιάννη Ρίτσου και κυρίως του Κωστή Παλαμά, καθώς και αρκετούς κύκλους τραγουδιών, κινηματογραφικής και ορχηστρικής μουσικής.

Ανάμεσα στις μουσικές εργασίες του Μιχάλη Τερζή περιλαμβάνονται και κάποιες εμπνευσμένες από την ελληνική παράδοση. Ξεχωρίζουν τρεις τέτοιες εργασίες, τα "Μανιάτικα" (1980), το "Νόστιμον ήμαρ" (1986) και τα "Τραγούδια της Μακεδονίας" (1988), και ακριβώς σ' αυτές τις τρεις δουλειές θα ήθελα να σταθώ σ' αυτό το μικρό αφιέρωμα.

Τα "Μανιάτικα" λοιπόν αποτελούν μια σύνθεση πρωτότυπη που αντλεί την έμπνευσή της από τα παραδοσιακά μανιάτικα μοιρολόγια και τα τοπικά τραγούδια με θεματολογία που καλύπτει διάφορες εκφάνσεις της ζωής των Μανιατών, όπως η φυλακή, οι κουρσάροι, οι μάχες, η ξενιτιά και φυσικά η περίφημη "βεντέτα". Οι στίχοι γράφτηκαν από τον Μανιάτη λόγιο, εικαστικό, ποιητή και λαογράφο Κυριάκο Κάσση (γενν. 1946) και βασίστηκαν στους τοπικούς θρύλους για ιστορικά πρόσωπα και γεγονότα διατρέχοντας αναδρομικά την ιστορία του τόπου από τα χρόνια της Τουρκοκρατίας ίσαμε τις αρχές του 20ου αιώνα.

Τα τραγούδια ερμήνευσαν με κατανυκτική προσήλωση δυο νέοι τότε ερμηνευτές, η Άλκηστη Πρωτοψάλτη και ο μακαρίτης πια Νικόλας Μητσοβολέας. Την ενορχήστρωση επιμελήθηκε ο Τάσος Καρακατσάνης. Ο δίσκος εκδόθηκε το 1980 από τη Lyra και παρά τις αρχικές επιφυλάξεις του Πατσιφά, απέσπασε την επιδοκιμασία του κοινού στις ζωντανές του παρουσιάσεις, ενώ ο γνωστός γάλλος ελληνιστής Λακαριέρ παρουσίασε μέρος του έργου και στη Γαλλία! 

Συλλογή: Τα τραγούδια λένε ...ψέματα (2021)

Πρωταπριλιά σήμερα και κάθε στιγμή, σε κάθε γωνιά καιροφυλαχτεί το ...ψέμα! Μικρό κι αθώο ή χοντροκομμένο, ακόμη και οδυνηρό, ανάλογα με τη διάθεση του καθενός και τη δεκτικότητα του θύματος!

Το "ψέμα" διαχρονικά τρέφει την ανθρώπινη συμπεριφορά και ατυχώς είναι κυρίαρχο στις διαπροσωπικές μας σχέσεις. Το ψέμα δίνει αδιάλειπτο παρών στο δημόσιο και ιδιωτικό μας βίο. Το λένε χωρίς περιστροφές και προσχήματα οι πολιτικοί και οι εμπόροι, προκειμένου να πλασάρουν την πραμάτεια τους. Το λένε οι μεγάλοι στους μικρούς, για να ξεμπερδεύουν από τις δύσκολες απορίες τους. Το λένε κάποιες φορές και οι δάσκαλοι στους μαθητές τους, για να περάσουν την κυρίαρχη ιδεολογία ή οι γιατροί, για να παρηγορήσουν τον άρρωστο. Το λένε τα παιδιά στις μανάδες τους, για να κρύψουν τη λαθροχειρία τους με το κρυμμένο γλυκό στο ντουλάπι. Το λένε οι εραστές στο ταίρι τους, όταν ξεστρατίζουν. Ψέμα παντού λοιπόν!

Κι έτσι φυσικό ήταν το ψέμα να γίνει και πηγή έμπνευσης του τραγουδιού και να καλλωπιστεί με μελωδική ομορφιά! Έφτιαξα λοιπόν μια μικρή συλλογή με είκοσι ελληνικά τραγούδια που μιλούν για ψέματα. Τραγούδια από τη δεκαετία του '70 και δώθε με υπογραφές σημαντικών δημιουργών, όπως ο Μίκης Θεοδωράκης, ο Άκης Πάνου, ο Μίμης Πλέσσας, ο Σταύρος Ξαρχάκος, ο Θάνος Μικρούτσικος, ο Χρήστος Νικολόπουλος, ο Βαγγέλης Κορακάκης, η Ευανθία Ρεμπούτσικα, ο Νίκος Πορτοκάλογλου, ο Διονύσης Τσακνής και αρκετοί νεότεροι. Τα κατέταξα με χρονολογική σειρά και είναι αξιοσημείωτο ότι όσο προχωράμε προς το σήμερα, τόσο πυκνώνουν τα τραγούδια που λένε ...ψέματα! Τυχαίο;

ΚΑΛΟ ΜΗΝΑ ΣΕ ΟΛΟΥΣ !!!