Γιώργος Ζαμπέτας: Ντοκουμέντα (1975)

Κλείνοντας το αφιέρωμά μας στη δισκογραφία για το έπος του '40 και τη γερμανική κατοχή θα ήθελα σήμερα να σταθώ σε μια μικρή έκπληξη. Έναν προσωπικό δίσκο ενός σπουδαίου λαϊκού συνθέτη, δεξιοτέχνη του μπουζουκιού και μυθικού διασκεδαστή με αμέτρητες μάλιστα κινηματογραφικές εμφανίσεις. Κι αναφέρομαι φυσικά στον Γιώργο Ζαμπέτα (1925-1992), τον άνθρωπο που μεταξύ άλλων πιστώνεται την τιμή ότι λειτούργησε ως σκιώδης συνδημιουργός μερικών από τα μεγάλα τραγούδια σημαντικών συνθετών μας, όπως ο Μίκης Θεοδωράκης, ο Μάνος Χατζιδάκις, ο Μίμης Πλέσσας και ο Σταύρος Ξαρχάκος!

Ο Γιώργος Ζαμπέτας συχνά ερμήνευε ο ίδιος τα τραγούδια του, ιδιαίτερα τα χιουμοριστικά μ' εκείνο το πηγαίο και εντυπωσιακά εκφραστικό ύφος. Από τις αρχές μάλιστα της δεκαετίας του '70 στην τακτική δισκογραφική του παρουσία περιλαμβάνονται και κάμποσοι δίσκοι με αποκλειστικά δικές του ερμηνείες, όπως οι: "Λεωφόρος Ζαμπέτα" (1973), "Μάλιστα κύριε" (1974) και "Ντοκουμέντα" (1975).

Θέλω λοιπόν να σταθώ στον τελευταίο από αυτούς τους εντελώς προσωπικούς δίσκους του Γιώργου Ζαμπέτα που κυκλοφόρησε το 1975 από την Polygram με τίτλο "Ντοκουμέντα". Πρόκειται για έναν κύκλο δεκατριών καινούργιων τραγουδιών με ένα οργανικό φινάλε. Πέντε τραγούδια υπογράφουν στιχουργικά, από ένα ο καθένας, μερικοί από τους σταθερούς συνεργάτες του συνθέτη, δηλαδή οι Αλέκος Καγιάντας (δικό του το ωραίο "Σ' αυτές τις στράτες"), Νίκος Μπακογιάννης, Διονύσης Τζεφρώνης, Θάνος Σοφός και Βύρων Μακρίδης. Σουξέ του δίσκου αναδείχθηκε ωστόσο το τραγούδι "Στο Λευκό τον Πύργο" με στίχους του Ξενοφώντα Φιλέρη.

Η έκπληξη που κρύβει ο δίσκος είναι μια απροσδόκητη ενότητα πέντε τραγουδιών σε στίχους του Ξενοφώντα Φιλέρη που αναφέρονται στα χρόνια της γερμανικής κατοχής και αποτυπώνουν προσωπικές βιωματικές εμπειρίες του στιχουργού! Παίζονται όλα συνεχόμενα από την αρχή της δεύτερης όψης του αναλογικού δίσκου κι έχουν τους τίτλους: "Το πιτσιρίκι", "Ο Φιφίκος", "Η κομμαντατούρα", "Μάνα ήρθανε ληστές", "Άντε να σαλτάρω". Προφανώς τα τραγούδια αυτά δικαιολογούν και τον τίτλο του δίσκου. Τα στέρεα λαϊκά χρώματα της μουσικής δίνουν στα τραγούδια ένα νεορεμπέτικο χρώμα που μας παραπέμπει σε κλασικά ρεμπέτικα που γράφτηκαν μέσα στα μαύρα κατοχικά χρόνια, για να περιγράψουν τις σκληρές συνθήκες της γερμανικής θηριωδίας.

Μίμης Πλέσσας: Μίλα μου για τη λευτεριά (1970/1974)

Ιδού ένας ακόμη αξιόλογος κύκλος τραγουδιών εμπνευσμένος από το έπος του '40 και ειδικότερα από τη γερμανική "κατοχή" (1941-1944).

Παράλληλα λοιπόν με τα τραγούδια του "Δρόμου" το δυνατό δίδυμο Μίμης Πλέσσας και Λευτέρης Παπαδόπουλος δούλευε τα τραγούδια που αποτέλεσαν τον κύκλο "Μίλα μου για τη Λευτεριά", ο οποίος όμως κυκλοφόρησε σε δίσκο το 1974 λόγω των προσκομμάτων από την αυστηρή λογοκρισία της χούντας. Γιατί βέβαια, αν και η θεματολογία των τραγουδιών άμεσα αναφερόταν στα χρόνια της γερμανικής κατοχής, οι συμβολισμοί και οι αιχμές κατά του δικτατορικού καθεστώτος ήταν εμφανείς. 

Δύο από τα τραγούδια ("Έξι άντρες", "Μίλα μου για τη Λευτεριά") ακούστηκαν στη θεατρική παράσταση "Ο Δρόμος" που ανέβηκε στο θέατρο Παξινού το χειμώνα του 1970, για να κατέβει όμως αμέσως μετά από παρέμβαση των ανθρώπων του καθεστώτος.

Ο δίσκος αποτελεί άτυπα το πρώτο μέρος μιας "πολιτικής" τριλογίας του Μίμη Πλέσσα μαζί με τους κύκλους "Εκείνη τη νύχτα" (1974) και "Χαμένα χρόνια" (1977). Τα τραγούδια συγγενεύουν ασφαλώς με τα τραγούδια του "Δρόμου", αλλά δε φτάνουν στο ύψος εκείνων. Γιαυτό και δεν γνώρισαν ιδιαίτερη επιτυχία. Πάντως είναι καλογραμμένα τραγούδια κι έχουν όλα τα γνώριμα χαρακτηριστικά της τραγουδοποιίας του Πλέσσα με στέρεες λαϊκές μελωδίες και κυρίαρχο το ρυθμό του ζεϊμπέκικου. Ερμηνεύονται επίσης εξαιρετικά από τον Γιάννη Πουλόπουλο και τη Ρένα Κουμιώτη.

Η Σοφία Βέμπο στα τραγούδια του '40 (1974/2000)

Η Σοφία Βέμπο είναι γνωστή σε όλους μας ως η "τραγουδίστρια της νίκης", γιατί η εμβληματική φωνή της άφησε ανεξίτηλο το αποτύπωμά της στα περίφημα τραγούδια για τον ελληνοϊταλικό πόλεμο του '40 στα βουνά της Αλβανίας, αλλά και για τα μαύρα χρόνια της γερμανικής κατοχής, παρόλο που η παρουσία της στο ελληνικό τραγούδι είναι παλιότερη και με πάμπολλες επιτυχίες στο ενεργητικό της.

Από τις πρώτες κιόλας ημέρες που ξέσπασε ο πόλεμος η Σοφία Βέμπο θέλησε να δείξει τη συμπαράστασή της στους μαχόμενους στρατιώτες του μετώπου και ζήτησε από τον στενό φίλο και συνεργάτη της Μίμη Τραϊφόρο, μετέπειτα σύζυγό της, να γράψει καινούργιους στίχους προσαρμοσμένους στην περίσταση πάνω στο γνωστό τραγούδι "Ζεχρά" του Μιχάλη Σουγιούλ. Έτσι προέκυψε το διαχρονικό "Παιδιά της Ελλάδος παιδιά", σήμα κατατεθέν έκτοτε της μεγάλης ερμηνεύτριας. Αυτό συνεχίστηκε και με άλλα ανάλογου ύφους τραγούδια που ενσωμάτωνε σε διάφορες μουσικοθεατρικές επιθεωρήσεις που ανέβαζε η ερμηνεύτρια κι έτσι σιγά σιγά σχηματίστηκε ένα "πολεμικό" ρεπερτόριο με τραγούδια εμπνευσμένα από τις δύσκολες συνθήκες του πολέμου και της κατοχής που έγραψαν στο διάστημα 1940-1947 γνωστοί συνθέτες του "ελαφρού" τραγουδιού, όπως ο Θεόφραστος Σακελλαρίδης, ο Μιχάλης Σουγιούλ, ο Μενέλαος Θεοφανίδης, ο Πολ Μενεστρέλ, ο Θεόδωρος Παπαδόπουλος και άλλοι, πάνω σε στίχους κυρίως του Μίμη Τραϊφόρου, αλλά και του Κώστα Κοφινιώτη, του Γιώργου Θίσβιου και του Παναγιώτη Παπαδούκα.

Το 1974 η Columbia συγκέντρωσε αυτά τα τραγούδια και τα εξέδωσε σε ένα άλμπουμ προσθέτοντας δύο ηχογραφήσεις ειδικά για την έκδοση που περιλαμβάνουν την πρόζα "Στης Αλβανίας τα βουνά" (κείμενο Μίμη Τραϊφόρου) και το τραγούδι "Όχι καινούργιο πόλεμο" σε μουσική Ζακ Ιακωβίδη. Ο δίσκος μάλιστα επανεκδόθηκε ψηφιακά το 2000 με πρόσθετο υλικό που περιλαμβάνει το ιστορικό "έκτακτο ανακοινωθέν" της ελληνικής ραδιοφωνίας για την κήρυξη του πολέμου με τη φωνή του Κώστα Σταυρόπουλου, τρία επιπλέον τραγούδια ("Μαριώ", "Δυο αγάπες", "Χωριάτα") και μια σύντομη συνέντευξη της Σοφίας Βέμπο. 

Η δισκογραφία του '40

Η μεγάλη σημερινή επέτειος που μας θυμίζει ηρωικές ημέρες στο μέτωπο της Αλβανίας, αμέσως μετά τις μαύρες μέρες της γερμανικής κατοχής, αλλά και τη μεγάλη εθνική αντίσταση κατά του κατακτητή (1940-1944), φυσικό ήταν να αποτελέσει πηγή έμπνευσης για πληθώρα τραγουδιών που γράφτηκαν είτε την ώρα των γεγονότων, είτε στα μεταγενέστερα χρόνια.

Στην πρώτη περίπτωση ανήκουν τα εμβληματικά τραγούδια της "τραγουδίστριας της νίκης" Σοφίας Βέμπο, τα οποία εν πολλοίς βασίστηκαν σε προϋπάρχουσες μελωδίες ελαφρών τραγουδιών, καθώς και μια πλούσια συγκομιδή με ρεμπέτικα τραγούδια γραμμένα από τους γνωστότερους δημιουργούς του είδους.

Στη δεύτερη περίπτωση συμπεριλαμβάνονται ουκ ολίγοι ολοκληρωμένοι κύκλοι τραγουδιών που κυκλοφόρησαν στις 33 στροφές από τη δεκαετία του '60 και δώθε με τις υπογραφές πολλών σημαντικών Ελλήνων συνθετών. Πρωτοστατεί, όπως πάντα, ο Μίκης Θεοδωράκης και ακολουθεί μια μεγάλη σειρά δημιουργών, όπως ο Χρήστος Λεοντής, ο Γιάννης Μαρκόπουλος, ο Γιώργος Κατσαρός, ο Μίμης Πλέσσας, ο Νότης Μαυρουδής, ο Σπύρος Σαμοΐλης, ο Πάνος Τζαβέλλας και άλλοι. 

Καταγράφω λοιπόν μια συνοπτική λίστα δίσκων μεγάλης διάρκειας με κοινή θεματική αναφορά στο έπος του '40 ακολουθώντας τη χρονολογική σειρά της πρώτης τους έκδοσης:

• 1964. Μίκης Θεοδωράκης, Οδυσσέας Ελύτης: Το Άξιον Εστί  
• 1964. Χρήστος Λεοντής: Καταχνιά
• 1966. Μίκης Θεοδωράκης: Η μπαλάντα του Μαουτχάουζεν
• 1968. Νότης Μαυρουδής, Οδυσσέας Ελύτης: Άσμα ηρωικό και πένθιμο για τον χαμένο ανθυπολοχαγό της Αλβανίας
• 1969. Γιάννης Μαρκόπουλος, Οδυσσέας Ελύτης: Ήλιος ο πρώτος
• 1970/74. Μίκης Πλέσσας: Μίλα μου για τη λευτεριά
• 1973. Γιώργος Κατσαρός: Αλβανία
• 1974. Νότης Μαυρουδής, Πέτρος Πανδής: Τραγούδια από την Ελληνική Αντίσταση
• 1975. Γιώργος Ζαμπέτας: Ντοκουμέντα
• 1975. Γιώργος Γεωργιάδης: Καισαριανή
• 1975. Γιώργος Γεωργιάδης: Δρόμος θυσίας (45 στροφών)
• 1976. Σπύρος Σαμοΐλης: Κραυγή στα πέρατα
• 1977. Μίμης Πλέσσας: Τα χαμένα χρόνια
• 1977. Σπύρος Σαμοΐλης, Γιάννης Ρίτσος: Οι γειτονιές του κόσμου
• 1979. Μίκης Θεοδωράκης, Γιάννης Ρίτσος: Οι γειτονιές του κόσμου
• 1980. Γιώργος Νταλάρας: Ρεμπέτικα της Κατοχής
• 1980. Βασίλης Αρχιτεκτονίδης: Το μπλόκο
• 1980. Γιώργος Γεωργιάδης: Εσπερινός Καισαριανής
• 1980. Πάνος Τζαβέλλας: Τα τραγούδια της Κατοχής
• 1981. Θάνος Μικρούτσικος: Τα αντάρτικα
• 1981. Πάνος Τζαβέλλας: Μωραΐτικα τραγούδια της Αντίστασης
• 1981. Πάνος Τζαβέλλας: Λευτεριά Παντάνασσα
• 1986. Πάνος Τζαβέλλας: Στ' άρματα
• 2011. Νίκος Μαμαγκάκης, Οδυσσέας Ελύτης: Άσμα ηρωικό και πένθιμο...

Γιώργος Σταυριανός: Στην πολιορκία πέφτει πάντα η Τροία (1995)

Δυο χρόνια μετά το δίσκο "Καθαρός ουρανός" ο Γιώργος Σταυριανός μας δίνει τον πιο εμπορικό του δίσκο με το συμβολικό τίτλο "Στην πολιορκία πέφτει πάντα η Τροία" που εκδόθηκε από την FM Records το 1995 και σηματοδοτεί ένα ισχυρό terminus στην πορεία του συνθέτη, αφού στη συνέχεια μοιάζει να έχει αρκεστεί στα κεκτημένα του κι έτσι οι επόμενες δουλειές του μάλλον ανακυκλώνουν με μικρές παραλλαγές τις ιδέες που ήδη είχε καταθέσει τα προηγούμενα χρόνια στην προσωπική του δισκογραφία.

Ο συγκεκριμένος δίσκος πάντως είναι αναμφίβολα και ο πιο εξωστρεφής του με πλήρη προσχώρηση πλέον στο πεδίο του καθαρού λαϊκού τραγουδιού και με όχημα τη θαυμάσια φωνή του Κώστα Μάντζιου που ήδη είχε δοκιμάσει με επιτυχία στην προηγούμενη δουλειά του. Τα εννιά από τα δέκα τραγούδια λοιπόν ερμηνεύει ο Κώστας Μάντζιος και κατάφερε μάλιστα τα περισσότερα από αυτά να τα κάνει πολύ δημοφιλή βάζοντας έτσι γερά θεμέλια στην προσωπική του καριέρα. Ξεχώρισαν ιδιαίτερα τα τραγούδια: "Ελένη", "Το μαύρο αστέρι", "Μαγικό χαλί" και "Μακριά τα χελιδόνια". 

Και τα υπόλοιπα πάντως έχουν ενδιαφέρον και αξιοποιούν με πολλή μαστοριά τους λαϊκούς δρόμους. Ένα τραγούδι ερμηνεύει η Αρετή Μπέλλου, ενώ το ομότιτλο τραγούδι ακούγεται και σε οργανική εκδοχή.

Αξιοσημείωτο σ' αυτή τη δουλειά είναι ότι οι στίχοι δεν ανήκουν αποκλειστικά στον συνθέτη. Για την ακρίβεια ο ίδιος έγραψε μόνο τα μισά τραγούδια, ενώ στα υπόλοιπα οι στίχοι υπογράφονται από τους Οδυσσέα Ιωάννου, Μυρτώ Κοντοβά και Σωτηρία Μπαβέλου.

Γιώργος Σταυριανός: Καθαρός ουρανός (1993)

Με το δίσκο "Καθαρός ουρανός" (1993), πέμπτη κατά σειρά προσωπική του δουλειά, ο Γιώργος Σταυριανός μας δίνει έναν ενδιαφέροντα κύκλο τραγουδιών που αυτή τη φορά δείχνουν μια πιο εξωστρεφή διάθεση, καθώς ο συνθέτης υιοθετεί αποφασιστικά στο οπλοστάσιό του τον λαϊκό ήχο που έλειπε ή είχε δευτερεύοντα ρόλο στις προηγούμενες δουλειές του. 

Γιαυτό και επέλεξε τον εξαιρετικό λαϊκό ερμηνευτή της νεότερης γενιάς Κώστα Μάντζιο, με τη φωνή του οποίου ο δίσκος ανέδειξε - τηρουμένων φυσικά των αναλογιών - κάποιες λαϊκές επιτυχίες ("Ώρες χρωματιστές", "Μου 'πες πως θα με βρεις"), που διαμόρφωσαν έναν καινούργιο δρόμο για τον καλό συνθέτη, ο οποίος θα κορυφωθεί αμέσως μετά με το δίσκο "Στην πολιορκία πέφτει πάντα η Τροία".

Βεβαίως δε λείπουν και τα ευαίσθητα και μελωδικά τραγούδια που χαρακτηρίζουν το ύφος του Σταυριανού. Για τα τραγούδια αυτά επελέγη η υπέροχη, αν και ανεξήγητα παραγνωρισμένη, ερμηνεύτρια Ισιδώρα Σιδέρη που είχε ήδη πίσω της μακρά διαδρομή από τα μέσα της δεκαετίας του '70 που πρωτοεμφανίστηκε. Παρών και πάλι ο Χρήστος Τσιαμούλης στο εξαιρετικό εναρκτήριο τραγούδι "Στα ξανθά σου μαλλιά", ενώ συμμετέχουν ακόμα ο Κώστας Γανωτής, οι Οπισθοδρομικοί, η Κάτια Δανδουλάκη και ο Γιάννης Παπαζαχαριάκης σε ένα μελωδικό διάλογο με τον συνθέτη.

Γιώργος Σταυριανός: Άνεμος είναι... (1990)

Ο μελωδικός πλούτος που αναβλύζει από τα τραγούδια του Γιώργου Σταυριανού νομίζω πως μπορεί εύλογα να τον κατατάξει στη χατζιδακική αισθητική γραμμή, η οποία άλλωστε καρποφόρησε τόσο γόνιμα μέσα στη δεκαετία του '80 με μια πληθώρα νέων τραγουδοποιών. 

Έτσι, μοιάζει απολύτως φυσική εξέλιξη η συνάντηση των δύο δημιουργών που συντελέστηκε το 1990, όταν ο Σείριος του Μάνου Χατζιδάκι στέγασε την καινούργια δουλειά του Γιώργου Σταυριανού, τέταρτη κατά σειρά, με τίτλο "Άνεμος είναι...". Αξιοσημείωτο άλλωστε είναι ότι ένα σύντομο σημείωμα του συνθέτη στο οπισθόφυλλο του δίσκου παραπέμπει φανερά στην ατμόσφαιρα του χατζιδακικού "Κύκλου του CNS"!

Μάλιστα στο δίσκο αυτό ο ευαίσθητος τραγουδοποιός συναντήθηκε και με τα βασικά μέλη του σχήματος Δυνάμεις του Αιγαίου, που λίγο νωρίτερα είχαν καταθέσει στον Σείριο τον αποχαιρετιστήριο δίσκο τους "Ανατολικό Παράθυρο", για να ξαναβρεθούν και πάλι μαζί σ' αυτή τη δουλειά δίνοντάς της εκείνο το χαρακτηριστικό ηχόχρωμα που διέκρινε τα δικά τους τραγούδια, έτσι που κάποιος ανυποψίαστος να δυσκολεύεται να ξεχωρίσει σε ποιον τελικά ανήκει αυτός ο δίσκος! 

Πρόκειται ασφαλώς για πολύ όμορφα τραγούδια διανθισμένα και με κάποια οργανικά θέματα, όπως το συνηθίζει ο Σταυριανός σε όλους τους δίσκους του. Έντονα λυρική και ποιητική διάθεση, ένα κλίμα νοσταλγίας και φθοράς, ερωτικές αναπολήσεις και συγκινησιακές εξάρσεις χαρακτηρίζουν την ατμόσφαιρα του δίσκου. Τραγούδια, όπως τα "Μα εσύ γελάς σαν πρώτα", "Δρόμοι που αγάπησα" (παραπέμπει στην ποιητική του Αναγνωστάκη και του Λειβαδίτη), "Τα δάκρυα της νύχτας" ή "Μάταιο πλήθος" και (πάνω απ' όλα) "Και το πλοίο φεύγει", είναι από τα ωραιότερα που έχει γράψει ο συνθέτης. Τραγουδούν: Νίκος Γράψας, Ελένη Βιτάλη, Χρήστος Τσιαμούλης, Δημήτρης Λέκκας, καθώς και ο συνθέτης.

Γιώργος Σταυριανός: Οι φόβοι του μεσημεριού (1986)

Τρία χρόνια μετά την "Έρημη πόλη" ο Γιώργος Σταυριανός ηχογράφησε τον τρυφερό κύκλο τραγουδιών "Δέκα παιδικοί καημοί" με τον άγνωστο τραγουδιστή Αργύρη Κούκα που δυστυχώς πέρασε σχεδόν απαρατήρητος, κι αμέσως μετά (1986) το δίσκο "Οι φόβοι του μεσημεριού".

Θα σταθούμε λοιπόν σήμερα σ' αυτή την τρίτη δουλειά του αισθαντικού συνθέτη που περιλαμβάνει χορταστικό υλικό δεκαέξι κομματιών, από τα οποία τα τρία είναι οργανικές συνθέσεις κατά την προσφιλή του συνήθεια. Δεκατρία ευαίσθητα τραγούδια λοιπόν με μουσική και στίχους του ίδιου κι ανάμεσά τους το ομότιτλο κομμάτι σε μορφή πρόζας με απαγγελία από την ηθοποιό Κάτια Δανδουλάκη, ένα βαθιά τρυφερό κείμενο βιωματικών αναφορών που αποκαλύπτει ανάγλυφα τη λογοτεχνική φύση του δημιουργού. Ας μην ξεχνάμε άλλωστε ότι έχει βάλει την υπογραφή του και σε αρκετά βιβλία, λογοτεχνικού ή άλλου περιεχομένου, όπως: «Μητροπόλεις», «Το τρυφερό παραμύθι του κόσμου», «Πόρτες μισάνοιχτες» και «Η δυναμική των πολιτισμών».

Ο δίσκος ξεκινάει με μια πρωτότυπη εισαγωγή οπερατικού ύφους για φωνή και φαγκότο, ενώ περιέχει μερικά μικρά μελωδικά διαμάντια που αιχμαλωτίζουν τον ακροατή από το πρώτο κιόλας άκουσμα, όπως τα τραγούδια "Δεν ήταν όνειρο", "Ώρες μακρινές", "Στης πολιτείας τη σιωπή", "Πες μου πού με πας" και "Μέρες που φύγαν". Και μαζί τα τρία συναρπαστικά οργανικά θέματα.

Η Μαρία Δημητριάδη δεσπόζει και πάλι ανάμεσα στους ερμηνευτές. Μαζί της οι πρωτοεμφανιζόμενες Μαρία Αριστοπούλου και Μαρία Κανελλοπούλου. Η τελευταία βέβαια είχε ήδη μια μικρή παρουσία τον προηγούμενο χρόνο στον άγνωστο ποιητικό δίσκο "Παλαμάς-Καρυωτάκης" του Αντώνη Πελεκάνου. Συμμετέχει επίσης και ο ηθοποιός Φίλιππος Σοφιανός. Την εξαιρετική ενορχήστρωση επιμελήθηκε ο Λευτέρης Καλκάνης.

Γιώργος Σταυριανός: Έρημη πόλη (1982)

Επιστρέφουμε και πάλι στη δεκαετία του '80, για να σταθούμε στη βασική δισκογραφία ενός ξεχωριστού τραγουδοποιού που μπήκε με φούρια στο ελληνικό πεντάγραμμο από τις αρχές της δεκαετίας, ώριμος ήδη και ολοκληρωμένος δημιουργός σαν έτοιμος από καιρό!

Πρόκειται για τον ευαίσθητο συνθέτη και στιχουργό Γιώργο Σταυριανό, μια πολύπλευρη καλλιτεχνική προσωπικότητα με ενδιαφέροντα που απλώνονται σε ποικίλα δημιουργικά πεδία, όπως τα εικαστικά και η λογοτεχνία, ενώ συγχρόνως ακολουθεί και ακαδημαϊκή καριέρα ως πανεπιστημιακός καθηγητής! 

Ο Γιώργος Σταυριανός πρωτοεμφανίστηκε στην ελληνική μουσική το 1982 με τον εξαιρετικό κύκλο τραγουδιών "Έρημη πόλη" κι έκτοτε δίνει αδιαλείπτως ένα σταθερό παρών ανά δύο ή τρία χρόνια επιμένοντας μέχρι και σήμερα με εκλεκτές δουλειές που μας χάρισαν άφθονες μελωδίες, κάποιες μάλιστα πολυτραγουδισμένες, ενώ χαρακτηριστικό κάθε δίσκου του είναι ότι περιλαμβάνονται πάντα και κάποια οργανικά θέματα, πρωτότυπα ή βασισμένα σε μελωδίες τραγουδιών, τα οποία ομολογουμένως αποτελούν από τις ωραιότερες οργανικές στιγμές της ελληνικής δισκογραφίας. Ο Γιώργος Σταυριανός είναι ένας αυθεντικός και πολύ εμπνευσμένος ερασιτέχνης της μουσικής. Ο ίδιος δηλώνει ότι εκλαμβάνει τη μουσική του σαν "συμπλήρωμα της ποιητικής του αναζήτησης και την ποίηση σαν απαίτηση των μουσικών του ανησυχιών".

Η "Έρημη πόλη" κυκλοφόρησε το 1982 ως παραγωγή της εκδοτικής εταιρίας "Γνώση", ενώ διανεμήθηκε από τη CBS. Περιλαμβάνει δεκατρία κομμάτια, δώδεκα τραγούδια κι ένα οργανικό φινάλε. Οι στίχοι γράφτηκαν από τον συνθέτη με εξαίρεση το εισαγωγικό τραγούδι ("Ήσουνα φεγγάρι") που έχει στίχους του Λευτέρη Παπαδόπουλου, καθώς και το τραγούδι "Χάρος" με στίχους του Μάνου Ελευθερίου. Οι μελωδίες είναι τρυφερές και βαθιά αισθαντικές με μια διάχυτη ρομαντική διάθεση που επιτείνεται από τη μελαγχολική θεματολογία των στίχων. Θα έλεγα ότι όλο το υλικό του δίσκου, παρά τον πρωτόλειο χαρακτήρα του, αποκαλύπτει έναν ώριμο δημιουργό που κυοφορούσε από καιρό νωρίτερα αυτόν το εμπνευσμένο μελωδικό χείμαρρο και εμφανίστηκε στο προσκήνιο πανέτοιμος για το μεγάλο μουσικό ταξίδι.

Νεάρχου Παράπλους: Μια στη ζωή και μια στα παραμύθια (2001)

Το 2001 οι Νεάρχου Παράπλους μας δίνουν την αποχαιρετιστήρια ηχογράφησή τους με το δίσκο "Μια στη ζωή και μια στα παραμύθια", τρίτο προσωπικό τους, που εκδόθηκε πάλι από τη Lyra.

Αν η πρώτη τους δουλειά ("Νεάρχου Παράπλους", 1993) περιλάμβανε αποκλειστικά παραδοσιακό υλικό παρμένο από διάφορους τόπους της Αν. Μεσογείου, ενώ στη δεύτερη ("Τραγούδια που έφερε ο Νοτιάς", 1996) επέλεξαν να αναμίξουν παραδοσιακό υλικό με πρωτότυπα δικά τους τραγούδια, ο τελευταίος τους δίσκος περιλαμβάνει εξολοκλήρου δικές τους συνθέσεις που έγραψαν ο Μανόλης Θεοχαράκης και ο Σωτήρης Αλεξάκης με τη συμβολή της Μαρίας Βάβουλα στους στίχους.

Είναι τραγούδια που κουβαλούνε τη δροσερή αύρα της παράδοσης, αλλά κινούνται περισσότερο στο χώρο της μπαλάντας, ενώ οι στίχοι τους χτίζουν μικρές ανθρώπινες ιστορίες που αποτυπώνουν το παρεΐστικο κλίμα του συγκροτήματος. Τραγουδούν η Μαρία Φασουλάκη και ο Σωτήρης Αλεξάκης. 

Ο Νίκος Γράψας είναι και πάλι παρών ως παραγωγός του δίσκου, αλλά και ερμηνευτής ενός τραγουδιού. Η ορχήστρα περιλαμβάνει παραδοσιακά όργανα, όπως λύρα, φλογέρα και βιολί, αλλά και ακουστικά, όπως κιθάρα και μαντολίνο μαζί με κρουστά, μπουζούκι και πλήκτρα. Μια όμορφη δουλειά κι ένας τρυφερός αποχαιρετισμός από μια παρέα αληθινών ερασιτεχνών της μουσικής.

Νεάρχου Παράπλους: Τραγούδια που έφερε ο Νοτιάς (1996)

Αν η πρώτη δισκογραφική δουλειά των Νεάρχου Παράπλους τους συνέδεε ευθέως με το συγκρότημα Χαΐνηδες μέσω του Μίλτου Πασχαλίδη, τρία χρόνια αργότερα ήρθε ο δεύτερος προσωπικός τους δίσκος που εκδόθηκε από τη Lyra με τίτλο "Τραγούδια που έφερε ο Νοτιάς", μια δουλειά που πραγματοποιήθηκε υπό τη γενική επιμέλεια του Νίκου Γράψα, πρώην βασικού μέλους των Δυνάμεων του Αιγαίου.

Μάλιστα ο Νίκος Γράψας συμμετέχει οργανικά στην ηχογράφηση ως ερμηνευτής και ενορχηστρωτής του υλικού χαρακτηρίζοντας την όλη προσπάθεια ως "μεταπαραδοσιακή" μουσική προσέγγιση μέσω του ανανεωμένου υλικού της αυθεντικής παράδοσης που σηματοδοτεί τη γένεση συνθηκών αυτονομίας της μουσικής τέχνης από τα "παραδοσιακά" στερεότυπα.

Ο δίσκος είναι ανάμικτος με αυθεντικό παραδοσιακό υλικό και πρωτότυπες συνθέσεις σε ανάλογο ύφος που υπογράφουν ο Μανόλης Θεοχαράκης, ο Μιχάλης Τζορμπατζάκης, η Μαρία Βάβουλα και ο Φάνης Σημανταράκης. Ανάμεσα στα πρωτότυπα τραγούδια περιλαμβάνεται και μια όμορφη μελοποίηση του ποιήματος "Η αναχώρησή της" του Γεωργίου Ζαλοκώστα, το οποίο πρώτος μας έκανε γνωστό ο Γιάννης Σπανός με τη δική του υπέροχη μελοποίηση στον κύκλο "Ανθολογία Β'" (1968).

Νεάρχου Παράπλους: Ομώνυμο (1993)

Αν την αρχή έκαναν οι Δυνάμεις του Αιγαίου στα μέσα της δεκαετίας του '80, ενώ από τις αρχές του '90 πήραν τη σκυτάλη οι Χαΐνηδες που αποδεικνύονται και οι πιο ανθεκτικοί στο χρόνο, η ιδιαίτερη αυτή μουσική τάση για σχηματισμό συγκροτημάτων που υπηρετούν την παραδοσιακή μας μουσική με μια καινούργια οπτική, πιο "έντεχνη" και ανανεωτική, φαίνεται πως στέργιωσε για τα καλά και άπλωσε βαθιές ρίζες στην ελληνική μουσική, αφού μετά τους Χαΐνηδες εμφανίστηκε άλλο ένα ιδιαίτερα αξιόλογο σχήμα με την ιδιότυπη ονομασία Νεάρχου Παράπλους.

Και οι Νεάρχου Παράπλους ξεκίνησαν από το Ηράκλειο της Κρήτης το 1991 με την ίδια λογική των Χαΐνηδων, αφού μάλιστα ένα πρώην μέλος τους, ο Μίλτος Πασχαλίδης, αποτέλεσε και ιδρυτικό μέλος του νέου συγκροτήματος. Άλλα ιδρυτικά μέλη: Μανώλης Θεοχαράκης, Θωμάς Ματσκίδης, Φάνης Σημανταράκης και Μιχάλης Τζορμπατζάκης. 

Το όνομα βέβαια παραπέμπει στον συντοπίτη τους αρχαίο ναύαρχο του Μ. Αλεξάνδρου που είχε αναλάβει τον περίφημο "περίπλουν" του για την καταγραφή περιοχών της παράκτιας Ασίας. Και οι Νεάρχου Παράπλους λοιπόν ακολουθώντας το παράδειγμα του αρχαίου τους προγόνου ανέλαβαν ένα δικό τους μουσικό περίπλου στην Ανατολική Μεσόγειο καταγράφοντας αυθεντικό υλικό, φωνητικό ή οργανικό, με μια σύγχρονη ενορχήστρωση που φωτίζει ξανά αυτά τα μουσικά διαμάντια. 

Έτσι φτάσαμε στο 1993, τη χρονιά που ηχογραφήθηκε ο πρώτος δίσκος τους με τίτλο το όνομά τους, ο οποίος εκδόθηκε από την εταιρία Αεράκης του Ηρακλείου και κυκλοφόρησε με διανομή από την ετικέτα Ανατολή το 1993. Ο δίσκος περιλαμβάνει εννέα παραδοσιακά τραγούδια και δύο οργανικούς σκοπούς από την Πόλη, τα Χανιά, την Καλαμάτα και άλλες περιοχές μαζί με συρτά, νυφιάτικους και ταταυλιανούς σκοπούς.

Χαΐνηδες: Το μεγάλο ταξίδι (1997)

Το 1997 εκδόθηκε από τη Lyra ο τέταρτος δίσκος των Χαΐνηδων με τίτλο "Το μεγάλο ταξίδι" που θεωρώ ότι αποτελεί την κορύφωση της δημιουργικής τους πορείας και μ' αυτόν θα ολοκληρώσουμε το μικρό μας αφιέρωμα στη δισκογραφία του αξιόλογου κρητικού συγκροτήματος που πάντως συνεχίζει σταθερά την πορεία του μέχρι σήμερα έχοντας ήδη χτίσει πλουσιότατο ρεπερτόριο. 

Πρόκειται για ένα πολύ όμορφο άλμπουμ με πολυσυμμετοχικό χαρακτήρα. Ήδη στο συγκρότημα έχει προστεθεί ο Κωστής Αβυσσινός, ο οποίος ερμηνεύει τέσσερα τραγούδια, ενώ παίζει λαούτο και μαντολίνο. Συμπράττουν επίσης πάμπολλοι αξιόλογοι μουσικοί και ερμηνευτές: Μανόλης Λιδάκης, Αμίν Αλαγκαμπού, Σωκράτης Σινόπουλος, Περικλής Παπαπετρόπουλος, Μανώλης Πάππος, Χρήστος Κωνσταντίνου, Αχιλλέας Περσίδης, Χάρης Λαμπράκης, Ελένη Καλαϊτζίδου.

Στο δίσκο περιλαμβάνεται και μια πολύ όμορφη μελοποίηση του ποιήματος "Κι αν έσβησε σαν ίσκιος" του Κώστα Καρυωτάκη, το οποίο έχει μελοποιηθεί περισσότερο ίσως από οποιοδήποτε άλλο ελληνικό ποίημα! Στο αρχείο μου τουλάχιστον έχω καταγραμμένες δώδεκα συνολικά μελοποιήσεις του και μάλιστα από εντελώς διαφορετικής αισθητικής μουσικούς! Τις αναφέρω αμέσως με χρονολογική κατάταξη:

Λουκάς Θάνος "Σάλπισμα" (1980), Μίκης Θεοδωράκης "Καρυωτάκης" (1984), Αντώνης Πελεκάνος "Παλαμάς-Καρυωτάκης" (1985), Κώστας Τελάκης "Τα νηπενθή" (1994), Χαΐνηδες "Το μεγάλο ταξίδι" (1997), Γιάννης Παντελής "Ιδανικοί αυτόχειρες" (1999), Λεονάρδος Βαλενστάιν "Το παιχνίδι της σκιάς" (2001), Καλειδοσκόπιο "Το μηδέν και το άπειρο" (2005), Antonio Chincoa "Τραγούδια του έρωτα και του θανάτου" (2007), Διάφανα Κρίνα "Κι η αγάπη πάλι θα καλεί" (2008), Υποσύστημα "Ποίηση και ελληνικό ροκ" (2008), Neon "Κάθε πραγματικότης αποκρουστική" (2012).

Χαΐνηδες: Με κόντρα τον καιρό (1994)

Ο τρίτος δίσκος των Χαΐνηδων ήρθε γρήγορα, ένα χρόνο μετά το "Κόσμος κι όνειρο είναι ένα". Τίτλος του: "Με κόντρα τον καιρό". Αυτή τη φορά εκδόθηκε από τη Lyra σε συμπαραγωγή με τις Πανεπιστημιακές Εκδόσεις Κρήτης, που εκείνη την εποχή είχαν αρχίσει να στηρίζουν εκλεκτές ηχογραφήσεις με υλικό από την παραδοσιακή μας μουσική.

Ο δίσκος περιλαμβάνει ένδεκα συνολικά τραγούδια ανάλογου ύφους με τα τραγούδια των προηγούμενων δίσκων, πάντα με την κυριαρχική παρουσία του Δημήτρη Αποστολάκη που έγραψε τα περισσότερα και πάλι, μαζί με την Κάλια Σπυριδάκη και τον Μιχάλη Σταυρακάκη. Σε δυο τραγούδια ("Σουρλελίμ", "Η αγάπη") οι στίχοι είναι παραδοσιακοί. Στο τραγούδι "Ο έρωτας κι ο θάνατος" οι στίχοι γράφτηκαν από τον Μήτσο Σταυρακάκη και αφιερώθηκαν στη μνήμη της σκηνοθέτιδας Τόνιας Μαρκετάκη, ενώ μια μαντινάδα του τραγουδιού "Της θάλασσας τα κύματα" γράφτηκε από τον Αριστείδη Χαιρέτη. Με το δίσκο αυτό ολοκλήρωσε τη συνεργασία του με το συγκρότημα ο Γιώργος Σταυράκης. 

Ο υπεύθυνος των Πανεπιστημιακών Εκδόσεων Κρήτης Πέτρος Δήτσας σημειώνει μεταξύ άλλων στο εσώφυλλο της έκδοσης:

"Η μουσική των Χαΐνηδων έχει μια ξεχωριστή, πολύπτυχη γοητεία. Φέρνει, καταρχήν, αναμφίβολα στο φως νέες χρυσοφόρες φλέβες που συνεχίζουν τη μουσική και ποιητική παράδοση του Ερωτόκριτου. Ταυτόχρονα όμως ακούγεται απόλυτα νεανική και σύγχρονη, ακριβώς γιατί αναβλύζει από τις ευαισθησίες του σήμερα αξιοποιώντας τους παραμελημένους θησαυρούς του χθες. Επιπλέον, με κάθε νέο δίσκο τους οι Χαϊνηδες ανοίγονται προς μερικές νέες μουσικές εμπειρίες, εκκινώντας από την αυθεντική ανάγκη τους για μουσικές μορφές μεγάλης εκφραστικής ρώμης και ευαισθησίας, αντάξιες των βιωμάτων που τραγουδούν.

Χαΐνηδες: Κόσμος κι όνειρο είναι ένα (1993)

Δυο χρόνια μετά τον παρθενικό τους δίσκο οι Χαΐνηδες ηχογράφησαν για την ΜΒΙ τη δεύτερη δουλειά τους με τον ποιητικό τίτλο "Κόσμος κι όνειρο είναι ένα". Ο δίσκος περιλαμβάνει οκτώ καινούργιες συνθέσεις, από τις οποίες οι επτά υπογράφονται από τον επικεφαλής του συγκροτήματος Δημήτρη Αποστολάκη κι άλλη μία από την Κάλια Σπυριδάκη, όλες στην ίδια αισθητική γραμμή με έντονα τα χρώματα της σφύζουσας κρητικής μουσικής παράδοσης.

Σημειώνω ότι ήδη από το συγκρότημα έχει αποχωρήσει ο Μίλτος Πασχαλίδης, για να ενταχθεί στο καινούργιο σχήμα Νεάρχου Παράπλους και λίγο αργότερα να αυτονομηθεί πλήρως και να στήσει μια πολύ αξιόλογη προσωπική καριέρα. 

Παράλληλα ωστόσο στους Χαΐνηδες προστίθενται ως νέα μέλη οι Γιώργης Σταυράκης (ούτι και τραγούδι) και Μιχάλης Σταυρακάκης (μαντολίνο, λαούτο, τζουρά, τραγούδι). Στο δίσκο επίσης συμπράττουν oι σπουδαίοι μουσικοί Ross Daly και Σωκράτης Σινόπουλος, ενώ την παραγωγή επιμελήθηκε ο συνθέτης Μιχάλης Νικολούδης.

Χαΐνηδες: Ομώνυμο (1991)

Όπως είδαμε, το 1989 ολοκλήρωσε τη διαδρομή του το συγκρότημα Δυνάμεις του Αιγαίου και μοιάζει αμέσως μετά να παίρνει τη σκυτάλη στην έντεχνη αξιοποίηση του παραδοσιακού ήχου το μουσικό σύνολο Χαΐνηδες. 

Η ονομασία του συγκροτήματος προέρχεται από την αραβική λέξη χαΐν που σημαίνει τον επαναστάτη ή τον αντάρτη που περιπλανιέται στα βουνά. Το 1990 είχε κυκλοφορήσει ο δίσκος "Ο χαΐνης" του Λουδοβίκου των Ανωγείων με ηχοχρώματα από την κρητική παράδοση. Την ίδια χρονιά πρωτοεμφανίστηκαν και οι Χαΐνηδες βγαλμένοι από τις φοιτητικές παρέες του πανεπιστημίου της Κρήτης. Ένα χρόνο μετά ηχογραφήθηκε και ο πρώτος δίσκος τους με τίτλο το όνομά τους που περιλαμβάνει εννέα τραγούδια εμφανώς επηρεασμένα από την κρητική μουσική παράδοση. Η μουσική και οι στίχοι ανήκουν στον επικεφαλής του σχήματος Δημήτρη Αποστολάκη, ο οποίος παίζει και κρητική λύρα. 

Αξιοσημείωτο είναι ότι τα μέλη του συγκροτήματος δεν ήταν σταθερά στην πορεία του μέσα στο χρόνο, με πολλές προσθήκες ή αποχωρήσεις σχεδόν από δίσκο σε δίσκο. Σ' εκείνη την πρωτόλεια δισκογραφική τους δουλειά συμμετείχαν επίσης ο Δημήτρης Ζαχαριουδάκης και ο Μίλτος Πασχαλίδης στην κιθάρα, η Κάλλια Σπυριδάκη στη φλογέρα και ο Γιώργος Λαοδίκης στο τουμπελέκι. Εκτός από τον τελευταίο, όλοι οι υπόλοιποι συμμετείχαν και στην ερμηνεία των τραγουδιών. 

Δυνάμεις του Αιγαίου: Ανατολικό παράθυρο (1989)

Το 1988 ο Μάνος Χατζιδάκις κάλεσε τις Δυνάμεις του Αιγαίου να συμπράξουν στην ηχογράφηση των τραγουδιών του δίσκου "Στον Σείριο υπάρχουνε παιδιά" μαζί με με πλειάδα άλλων σύγχρονων τραγουδοποιών. Η γνωριμία αυτή άνοιξε το δρόμο για την έκδοση του επόμενου προσωπικού δίσκου του συγκροτήματος για λογαριασμό του Σείριου του Μάνου Χατζιδάκι. Είναι χαρακτηριστικό ότι καθένας από τους τρεις δίσκους τους εκδόθηκε σε διαφορετική εταιρία (Lyra, EMI, Σείριος)!

Ο δίσκος ονομάστηκε "Ανατολικό Παράθυρο" υποδηλώνοντας εμφανώς τις μουσικές αναφορές των τραγουδιών που καταθέτουν τα μέλη του σχήματος. Περιλαμβάνονται πέντε πρωτότυπα τραγούδια των Χρήστου Tσιαμούλη και Νίκου Γράψα σε στίχους των Δ. Γιαλαμά και Α. Τζάφα, μαζί με ένα πρωτότυπο οργανικό θέμα αφιερωμένο στο Σείριο και δύο διασκευές παραδοσιακών κομματιών, κατά τα πρότυπα της προηγούμενης δουλειάς τους. 

Ευαίσθητες μελωδίες, λιτή και απολύτως λειτουργική ενορχήστρωση και πανέμορφες ερμηνείες είναι τα ακαταμάχητα πλεονεκτήματα αυτού του γοητευτικού κύκλου τραγουδιών που πάντως σήμανε και το κύκνειο άσμα του συγκροτήματος και την απαρχή μιας πολύ ενδιαφέρουσας προσωπικής πορείας των βασικών μελών του (Χρήστου Τσιαμούλη, Νίκου Γράψα). 

Δυνάμεις του Αιγαίου: Ήχος Β' (1987)

Αν ο πρώτος δίσκος των Δυνάμεων του Αιγαίου περιείχε παραδοσιακά τραγούδια σε νέα ενορχήστρωση, ο δεύτερος δίσκος τους, δυο χρόνια αργότερα (1987), με τίτλο "Ήχος Β'" είχε πρωτότυπο υλικό βασισμένο σε συνθέσεις των δύο βασικών μελών του σχήματος, δηλαδή του Χρήστου Τσιαμούλη και του Νίκου Γράψα σε στίχους του Δημήτρη Γιαλαμά. 

Ανάμεσα στα πρωτότυπα τραγούδια περιέχονται και δυο πανέμορφα μελοποιημένα ποιήματα του Οδυσσέα Ελύτη, καθώς κι ένα πολύ τρυφερό ποιηματάκι του παλιού συνθέτη Χρήστου Χαιρόπουλου, ενώ ο δίσκος ολοκληρώνεται με δυο παραδοσιακά τραγούδια που αποδίδονται στο ίδιο ηχοχρωματικό ύφος με τα παραδοσιακά τραγούδια του προηγούμενου δίσκου. 

Σημειώνω ότι στο δυναμικό του συγκροτήματος είχε προστεθεί και το πέμπτο μέλος, ο Πέτρος Ταμπούρης, εξαιρετικός δεξιοτέχνης στο κανονάκι, συνθέτης και μουσικός ερευνητής. 

Όλα τα τραγούδια του δίσκου είναι ωραιότατα, έστω κι αν λίγα πέρασαν στον πολύ κόσμο. Σχεδόν 35 χρόνια μετά ακούγονται ολόφρεσκα και θα μπορούσαν να λειτουργήσουν σαν σημερινά. Χωρίς αμφιβολία ο "Ήχος Β'" είναι η σημαντικότερη δισκογραφική κατάθεση του συγκροτήματος.

Δυνάμεις του Αιγαίου: Ομώνυμο (1985)

Επιστρέφοντας στην υποτιμημένη δεκαετία του '80 θα ήθελα να σταθώ σε ένα μουσικό σχήμα που ανέπτυξε τη δράση του αποκλειστικά μέσα σ' εκείνη τη δεκαετία δίνοντάς μας πολύ αξιόλογους καρπούς, η γεύση των οποίων παραμένει έντονη μέχρι και σήμερα. Αναφέρομαι στις Δυνάμεις του Αιγαίου, ένα ολιγομελές σχήμα που ξεκίνησε αρχικά με τους Χρήστο Τσιαμούλη, Νίκο Γράψα, Γιάννη Ζευγόλη και Μιχάλη Κλαπάκη, αν και στην πορεία προστέθηκαν μερικά ακόμη μέλη. Όλοι τους ολοκληρωμένοι μουσικοί με ιδιαίτερο ενδιαφέρον για τον παραδοσιακό ήχο και προπάντων για τη μουσική των ανατολικών παραλίων του Αιγαίου. 

Κατά την πενταετία 1985-1989 διέγραψαν μια υπέροχη πορεία καταθέτοντας τρεις ολοκληρωμένες δουλειές ("Δυνάμεις του Αιγαίου", "Ήχος β'", "Ανατολικό παράθυρο") και στη συνέχεια χώρισαν οι δρόμοι τους κι ακολούθησαν πολύ ενδιαφέρουσες προσωπικές πορείες, ώσπου το 2002 ξανασυναντήθηκαν για μία και μόνο νέα δισκογραφική δουλειά ("Όλες οι μέρες που έλειπα"), για να επανέλθουν και πάλι τον προσωπικό τους δρόμο.

Η πρώτη τους λοιπόν εμφάνιση έγινε το 1985 με το δίσκο που φέρει για τίτλο το όνομά τους. Το υλικό του δίσκου είναι κυρίως παραδοσιακό κι απλώνεται από τη Σμύρνη και την Πόλη ως τη Μακεδονία, την Κρήτη και την Κέρκυρα, ενώ περιλαμβάνεται και ένα τραγούδι του Μάρκου Βαμβακάρη σε ύφος ερωτικής σερενάτας ("Χαράματα η ώρα τρεις") κι από ένα τραγούδι των Χρήστου Τσιαμούλη και Νίκου Γράψα. Το τραγούδι "Φίλημα" που καταγράφεται ως αθηναϊκή καντάδα βασίζεται σε ποίημα του Ηπειρώτη ποιητή Γεώργιου Ζαλοκώστα, ενώ η μελωδία του ανάγεται στην ιταλική όπερα του 19ου αιώνα (κατ' άλλους στη σεφαραδίτικη παράδοση), αλλά έγινε γνωστή στο ελληνικό κοινό μέσω του Επτανήσιου συνθέτη Παύλου Καρρέρ.

Γιάννης Σπανός: Όμορφες μέρες (1970/1990)

Άλλη μια ταινία του Κώστα Ασημακόπουλου πλημμυρισμένη με όμορφα τραγούδια του Γιάννη Σπανού παίχτηκε στις κινηματογραφικές αίθουσες το 1970, χωρίς ιδιαίτερη πάντως επιτυχία παρά την παρουσία μιας πλειάδας Ελλήνων πρωταγωνιστών που στην πλειονότητά τους ήταν οι ίδιοι με τους ηθοποιούς της ταινίας "Το νυφοπάζαρο" ένα χρόνο νωρίτερα. Με εξαίρεση το δίδυμο Αλεξάνδρα Λαδικού και Γιώργος Τζώρτζης, έχουμε και πάλι μαζεμένους στην ίδια ταινία τους ηθοποιούς: Αλέκο Αλεξανδράκη, Διονύση Παπαγιαννόπουλο, Ελένη Ανουσάκη, Νίκη Τριανταφυλίδη, Βίλμα Κύρου και Νικηφόρο Νανέρη! Ακόμη και το κλίμα των δύο ταινιών είναι παρόμοιο, μέσα στο ηλιόλουστο ελληνικό καλοκαίρι σε τοποθεσίες θαλασσινές.

Ο Γιάννης Σπανός έγραψε για την ταινία δέκα τραγούδια σε στίχους του σκηνοθέτη, ανάμεσα στα οποία το υπέροχο "Μη μου μιλάς γι' αγάπη" σε διπλή εκτέλεση από τη Δήμητρα Γαλάνη και τον Γιώργο Μαρίνο. Στην ίδια μελωδία βασίστηκε το τραγούδι "Βροχή και σήμερα" που ερμήνευσε πάλι η Δήμητρα Γαλάνη στο δίσκο "Μέρες αγάπης" (1973).

Ο δίσκος έχει κι άλλα όμορφα τραγούδια, όπως το τρυφερό "Θάλασσά μου δίχως άκρη", πάλι με τη Γαλάνη, και το ζεϊμπέκικο "Μη βάζεις μαράζι" με τον Μανώλη Μητσιά. Τα υπόλοιπα τραγούδια ερμηνεύουν η Πόπη Αστεριάδη, η Αλέκα Μαβίλη, ο Δάκης και ο Γιώργος Δανέζης. Ο δίσκος συμπληρώνεται με τρία πανέμορφα οργανικά θέματα βασισμένα σε μελωδίες των τραγουδιών.

Γιάννης Σπανός: Το νυφοπάζαρο (1969/1991)

Στα χρόνια της Επταετίας ο επαναπατρισμένος οριστικά πλέον από το Παρίσι Γιάννης Σπανός αποφασίζει να περάσει στο χώρο του λαϊκού τραγουδιού, ενώ συγχρόνως γράφει τις πρώτες κινηματογραφικές του μουσικές, οι οποίες βγάζουν μεγάλες επιτυχίες που αγαπήθηκαν και τραγουδήθηκαν πολύ.

Ανάμεσα στα δυο ωραιότερα ίσως κινηματογραφικά του soundtrack, δηλαδή τα "Σκιές στην άμμο" (1969) και "Εκείνο το καλοκαίρι" (1971) που εκδόθηκαν αμέσως σε δίσκους, ο συνθέτης έγραψε τη μουσική και για δυο ταινίες του Κώστα Ασημακόπουλου, τις οποίες πλούτισε με πολλά όμορφα τραγούδια, αλλά παραδόξως τα soundtrack αυτά παρέμειναν ανέκδοτα για πάνω από δύο δεκαετίες, ώσπου τελικά εκδόθηκαν στις αρχές της δεκαετίας του '90 με την επιμέλεια του Μάκη Δελαπόρτα. Πρόκειται για τις ταινίες "Το νυφοπάζαρο" (1969) και "Όμορφες μέρες" (1970).

Η ταινία "Το νυφοπάζαρο" παίχτηκε τη σεζόν 1969-70 κι έκοψε κοντά στις 200.000 εισιτήρια στην πρώτη προβολή. Το σενάριο και τη σκηνοθεσία υπογράφει ο Κώστας Ασημακόπουλος και πρωταγωνιστούν οι: Αλέκος Αέξανδράκης, Γιάννης Φέρτης, Μέμα Σταθοπούλου, Ελένη Ανουσάκη, Βαγγέλης Βουλγαρίδης, Νίκη Τριανταφυλλίδη, Νικηφόρος Νανέρης, Δημήτρης Μυράτ, Κάκια Παναγιώτου, Διονύσης Παπαγιαννόπουλος, Βίλμα Κύρου και πολλοί άλλοι.

Ο Γιάννης Σπανός έγραψε οκτώ υπέροχα τραγούδια σε στίχους του Κώστα Ασημακόπουλου και του Κώστα Κωτούλα σε ύφος που θυμίζει πολύ τα τραγούδια της ταινίας "Σκιές στην άμμο" της ίδιας χρονιάς. Ξεχώρισαν κι ακούστηκαν πολύ δύο απ' αυτά: "Μηνύματα" και "Άη Νικόλας" με ερμηνευτή τον Μιχάλη Βιολάρη. Τα υπόλοιπα ερμηνεύουν οι: Πόπη Αστεριάδη, Μαρίζα Κωχ, Γιώργος Γερολυμάτος, Βαγγέλης Βουλγαρίδης, καθώς και ο συνθέτης Αλέξης Παπαδημητρίου που αποδίδει δυο τραγούδια ("Έλα να με βρεις", "Για ένα κορίτσι άπονο") που ακούγονται σε διπλή εκτέλεση. Μάλιστα η μελωδία του τραγουδιού "Για ένα κορίτσι άπονο" αποτέλεσε τη βάση του τραγουδιού "Η πληρωμή" που ηχογραφήθηκε την ίδια χρονιά για το δίσκο "Μια Κυριακή".

Χάρις Αλεξίου: Το παιχνίδι της αγάπης (1998)

Τρία χρόνια μετά το επιτυχημένο "Οδός Νεφέλης '88" η Χάρις Αλεξίου μας δίνει τη δεύτερη εξολοκλήρου προσωπική της δουλειά σε ρόλο άξιου τραγουδοποιού υπογράφοντας η ίδια όλα τα βασικά συστατικά ενός τραγουδιού, δηλαδή μουσική, στίχους και ερμηνεία. Ο δίσκος έχει τίτλο "Το παιχνίδι της αγάπης" κι εκδόθηκε από την PolyGram το 1998 γνωρίζοντας και πάλι μεγάλη επιτυχία.

Πρόκειται για μια ποιοτική δουλειά με έντονα ευαίσθητο στίχο και όμορφες μελωδίες. Ξεχωριστές στιγμές το εναρκτήριο "Δος μου μια μέρα", επίσης τα "Χαμένα χρόνια" που αποτελούν μελοποίηση του ομώνυμου ποιήματος του ποιητή της γενιάς του 1880 Ιωάννη Πολέμη (1862-1924), καθώς και το θαυμάσιο ζεϊμπέκικο "Όνειρα αγόρια μου". Στο τραγούδι "Παλιά αγορά" η Χαρούλα μοιράζεται τη μουσική με τον μαέστρο Χάρη Ανδρεάδη, ενώ στα "Χαμένα χρόνια" συμμετέχει ερμηνευτικά και ο Αλκίνοος Ιωαννίδης.

Ο δίσκος ηχογραφήθηκε στο Παρίσι με τη συμμετοχή ξένων και Ελλήνων μουσικών. Μετά το δίσκο αυτό η Χαρούλα επανήλθε σε δουλειές πολυσυλλεκτικές, αν και φρόντιζε πάντα να συμπεριλαμβάνει και κάποια δικά της τραγούδια.

Χάρις Αλεξίου: Οδός Νεφέλης '88 (1995)

Η Χαρούλα Αλεξίου, κατά κόσμον Χαρίκλεια Ρουπάκα (γενν. 1950), αποτελεί αναμφίβολα ένα μεγάλο κεφάλαιο στο πεδίο της γυναικείας ερμηνείας με κολοσσιαία καριέρα από τις αρχές του '70 που περιλαμβάνει σημαντικές συνεργασίες με το σύνολο σχεδόν των Ελλήνων συνθετών, λαϊκών και "έντεχνων", ενώ δεν ήταν σπάνιες και οι επισκέψεις της στο ρεμπέτικο και παραδοσιακό τραγούδι, αλλά ακόμη και στον μοντέρνο ήχο που υιοθέτησε στις αρχές της δεκαετίας του '90.

Ωστόσο υπάρχει και η άλλη, η σχεδόν αθέατη πλευρά της σπουδαίας καλλιτέχνιδας, η καθαρά δημιουργική, τόσο στο πεδίο της στιχουργικής, όσο και της σύνθεσης. Το πρώτο συνθετικό της φανέρωμα εντοπίζεται στο δίσκο "Βασίλης Παπακωνσταντίνου" (1978) με το τραγούδι "Βαρέθηκα τα χωρατά". Λίγο αργότερα, στο δίσκο "Ξημερώνει" (1980) του Αντώνη Βαρδή έγραψε τους στίχους στο ομώνυμο τραγούδι, ενώ τους μοιράστηκε με τον συνθέτη στο τραγούδι "Φεύγω". Ακολούθησαν κάμποσες ακόμη στιχουργικές της απόπειρες, ενώ το 1988 στο δίσκο της Άλκηστης Πρωτοψάλτη "Δικαίωμα" μας έδωσε δυο ολοκληρωμένα δικά της τραγούδια σε μουσική και στίχους ("Στις δώδεκα ακριβώς", "Δικαίωμα"). Το 1994 ωστόσο η στιχουργική της ικανότητα γνώρισε μια μεγάλη κορύφωση με την φωνητική μεταφορά στα ελληνικά του υπέροχου τραγουδιού "Το ταγκό της Νεφέλης" της Lorreena McKennitt που γνώρισε και μεγάλη εμπορική απήχηση.

Κάπως έτσι λοιπόν φτάσαμε στον πρώτο ολοκληρωμένο δίσκο με δικά της τραγούδια. Αυτό συνέβη το 1995 με τον θαυμάσιο κύκλο "Οδός Νεφέλης '88" που περιλαμβάνει δώδεκα ευαίσθητα τραγούδια, από τα οποία τα δέκα είναι δικές της συνθέσεις, ενώ ένα τραγούδι ("Σύννεφα") έχει την υπογραφή του Βασίλη Τσιτσάνη κι άλλο ένα ("Οι άντρες περνούν μαμά") αποτελεί διασκευή του γαλλικού τραγουδιού "Les hommes qui passent" του Francois Bernheim.

Χάρης και Πάνος Κατσιμίχας: Τρύπιες σημαίες (1999)

Η δεκαετία του '90 κλείνει για τους αδελφούς Κατσιμίχα με ένα σημαντικό άλμπουμ. Τίτλος του: "Τρύπιες σημαίες". Μ' αυτό αποχαιρετούν την απερχόμενη χιλιετία και συγχρόνως το κοινό που τους αγάπησε καταθέτοντας τον τελευταίο τους δίσκο με πρωτότυπο υλικό, αφού είχαν ήδη προαναγγείλει τη διακοπή της ως τότε συνοδοιπορίας τους, αν και αυτό δεν επιβεβαιώθηκε απόλυτα, καθώς σποραδικά είχαμε τις επιστροφές τους είτε από κοινού με κάποιες συλλογές ("Στους ελαιώνες της αγάπης") ή ζωντανές ηχογραφήσεις, είτε μεμονωμένα.

Οι "Τρύπιες σημαίες" είναι ένας δίσκος διαμαρτυρίας, αλλά και μιας ρομαντικής προσδοκίας για το αύριο. Κινείται ανάμεσα στους πυλώνες "Τρύπιες σημαίες" και "Μεγάλος αδελφός". Το περιγράφουν άλλωστε οι ίδιοι πολύ χαρακτηριστικά: "Η εποχή που έφευγε και εκείνη που ερχόταν και είναι πια εδώ. Τα δυο αυτά τραγούδια γράφτηκαν από τον Πάνο με απόσταση δέκα χρόνων μεταξύ τους, το πρώτο μετά την πτώση του τείχους του Βερολίνου, το χειμώνα του '89, και το δεύτερο το χειμώνα του '99, εκείνο το χειμώνα που ο πόλεμος έφτασε σχεδόν στα σύνορά μας..." Ουσιαστικά - λένε - με τις "Τρύπιες σημαίες" αποχώρησαν ως ντουέτο από το ελληνικό τραγούδι δηλώνοντας με πικρία: "...και φεύγει ο αιώνας τσακισμένος, παραμιλάει, γέρος και τρελός, φεύγει κρατώντας μια τρύπια σημαία, την παραδίδει στον Μεγάλο Αδελφό και πεθαίνει αμίλητος. Εκείνος την πετάει στο τζάκι, ανάβει ένα πούρο και ξαναγυρίζει αργά στη high resolution ιστοσελίδα της Wall Street. Ένα παρανοϊκό ριάλιτι που συνεχίζεται δυστυχώς ακόμα ακόμα και μέρα με τη μέρα αγριεύει".

Φυσικά ο δίσκος έχει και τις τρυφερές του στιγμές, όπως το "Εγώ ήθελα να γίνω δέντρο", η "Κερύνεια", η "Γυναίκα της ψυχής μου" που βασίζεται σε ποίημα του Γιώργου Σεφέρη και η "Μαριάνα" που αποτελεί διασκευή της μπαλάντας "Long May You Run" του Neil Young. Κυρίως όμως έχει μια πολύ δυνατή διασκευή του τραγουδιού "Ποιος τη ζωή μου κυνηγά" του Μίκη Θεοδωράκη και του Μάνου Ελευθερίου από τον κύκλο "Τραγούδια του αγώνα", το οποίο προσάρμοσαν στη δική τους ερμηνευτική μανιέρα οι δυο τραγουδοποιοί δίνοντας μια ξεωριστή και απόλυτα πειστική ερμηνεία. Μάλιστα το ίδιο τραγούδι κλείνει το δίσκο ως "κρυφό τραγούδι", χωρίς δηλαδή να αναφέρεται στους τίτλους.

Χάρης και Πάνος Κατσιμίχας: Της αγάπης μαχαιριά (1994)

Δυο χρόνια μετά το εξαιρετικό "Η μοναξιά του σχοινοβάτη" οι αδελφοί Κατσιμίχα επανήλθαν με νέο υλικό που κυκλοφόρησε το 1994 από την ΑΚΤΗ με τίτλο "Της αγάπης μαχαιριά" παρμένο από το εισαγωγικό τραγούδι, φράση που κάποια χρόνια αργότερα έδωσε τον τίτλο σε δημοφιλές τηλεοπτικό σίριαλ.

Ο δίσκος είναι χτισμένος και πάλι σε ποιητικό υλικό μέσα από τρία σπουδαία μελοποιημένα ποιήματα της ποιήτριας Λένας Παππά (γενν. 1932) από το έργο της "Αρτεσιανά" (έκδ. 1988). Το πρώτο, με τίτλο "Του έρωτα", είναι ασφαλώς μια από τις κορυφαίες στιγμές του διδύμου συνολικά στην καριέρα του. Ένα πρωτότυπο τραγούδι που ξεκινάει ως μελωδική μπαλάντα, μετατρέπεται στη συνέχεια σε δυνατό ροκ και καταλήγει σε ηπειρώτικο σκοπό με το κλαρίνο να κυριαρχεί! Τα άλλα δυο ποιήματα είναι το νοσταλγικό "Παλιά καλοκαίρια" και το εσωτρεφές "Δωμάτιο" αφιερωμένο στον ποιητή Άλκη Αλκαίο.

Ο δίσκος βέβαια διαθέτει κι άλλες αξιόλογες στιγμές, όπως το αυτοβιογραφικό "Μπλάιμπ-Τρόι Καφέ" που παραπέμπει στα χρόνια της διαμονής τους στο Βερολίνο, η χαριτωμένη και σκωπτική "Τσατσάρα" με τη συμμετοχή στην ερμηνεία της Αρλέτας και του Λάκη Παπαδόπουλου ή το εξομολογητικό "Συγγνώμη μητέρα που δεν παντρεύτηκα εσένα" και το οικολογικό "I'm Calling Earth". 

Υπάρχει επίσης ένα διασκευασμένο νησιώτικο τραγούδι ("Αμοργιανό μου πέραμα") με τη συμμετοχή της Χορωδίας των Εκπαιδευτηρίων Γιάννη Τσιαμούλη από το Περιστέρι, επίσης το τραγούδι "Τα λόγια τα μεγάλα" από ζωντανή ηχογράφηση, καθώς και το "Έτσι τρελαίνεσαι" σε μουσική Θύμιου Παπαδόπουλου και στίχους Γιώργου Λεκάκη.

Χάρης και Πάνος Κατσιμίχας: Η μοναξιά του σχοινοβάτη (1992)

Μπαίνοντας στη δεκαετία του '90 ο Χάρης και ο Πάνος Κατσιμίχας δίνουν και πάλι ένα δυνατό δισκογραφικό παρών μέσα από το σπουδαίο άλμπουμ "Η μοναξιά του σχοινοβάτη" που εξέδωσε η ΑΚΤΗ. 

Είναι ένα κλασικό πλέον άλμπουμ που ακούστηκε πολύ και μας χάρισε μερικές εξαιρετικές στιγμές, χαρακτηριστικές της ευαισθησίας, του μουσικού ταλέντου και της διεισδυτικής στιχουργικής τους που κάποιες φορές μοιάζει να βυθίζεται σε πληγές ανοιχτές από τον μικρόκοσμο του καθημερινού βίου, ακόμη και του περιθωρίου.

Στο δίσκο αυτό λοιπόν βρίσκουμε πανέμορφα τραγούδια, όπως το "Ερωτικό κάλεσμα" σε ποίηση Μενέλαου Λουντέμη, άλλο ένα δυνατό μελοποιημένο ποίημα του Αργύρη Χιόνη ("Το ωραίο καλοκαίρι"), όπου συμμετέχει ερμηνευτικά και ο Πασχάλης, το σκωπτικό "Don't Worry, Be Happy" του Bobby McFerrin που διασκεύασαν έξυπνα οι δυο τραγουδοποιοί, το ωραίο λαϊκό "Χίλια Γράμματα" των Δημήτρη Ζμπέκου και Γιώργου Σαρρή και φυσικά τα αγαπημένα "Έλα στ' όνειρό μου", "Δεν φταις εσύ", "Καλό ταξίδι" και "Γυμνή σκιά".

Επίτηδες δεν ανέφερα το ομότιτλο τραγούδι "Η μοναξιά του σχοινοβάτη", για να σταθώ σ' αυτό λίγο παραπάνω. Είναι ένα τραγούδι σε ύφος μπλουζ που γράφτηκε για τον Παύλο Σιδηρόπουλο, ένα περίπου χρόνο μετά τον πρόωρο χαμό του. Οι αδελφοί Κατσιμίχα ήταν προσωπικοί φίλοι του Παύλου και το χτίσιμο του τραγουδιού βασίστηκε εν μέρει σε υλικά δανεισμένα από εκείνον μέσα από σκόρπιες φράσεις από συνομιλίες τους, όπως η χαρακτηριστική φράση "κόκκινο φεγγάρι".

Χάρης και Πάνος Κατσιμίχας: Απρίλη ψεύτη (1989)

Με τους δυο πρώτους δίσκους τους (Ζεστά Ποτά, Όταν σου λέω πορτοκάλι...) οι αδελφοί Κατσιμίχα είχαν ήδη εδραιώσει την παρουσία τους στο ελληνικό τραγούδι και μάλιστα με ισχυρό αποτύπωμα, ώστε να θεωρούνται ήδη σημαντική δύναμη που προοιωνίζονταν ακόμη καλύτερη συνέχεια. Και δεν διαψεύστηκε αυτή η προσδοκία, αφού με το κλείσιμο της δεκαετίας του '80 φρόντισαν να μας προσφέρουν άλλη μια δυνατή στιγμή με τον κύκλο τραγουδιών "Απρίλη ψεύτη", ο οποίος αυτή τη φορά εκδόθηκε από τη δισκογραφική εταιρία ΑΚΤΗ, όπου ήδη μετακόμισαν.

Πρόκειται πράγματι για ένα άλμπουμ με πολλές στιγμές που αναστατώνουν την ευαισθησία του ανήσυχου μουσικόφιλου. Τη βάση του δίσκου αποτέλεσαν δυο μελοποιημένα ποιήματα του υπερρεαλιστή ποιητή Ανδρέα Εμπειρίκου (1901-1975) με τίτλους "Εχεμύθεια" και  "Θεόφιλος Χατζημιχαήλ" που συνέθεσε ο Χάρης, αλλά έπρεπε να περάσουν πρώτα από μια μικρή περιπέτεια, ώσπου να ενσωματωθούν στο δίσκο. Όπως αναφέραμε ήδη και στο δίσκο "Όταν σου λέω πορτοκάλι, να βγαίνεις", όπου υπήρχε μια πρόγευση αυτής της μελοποίησης με την οργανική εκδοχή της "Εχεμύθειας", ο ποιητής και οι κληρονόμοι του είχαν απαγορεύσει οποιαδήποτε μελοποίηση στο έργο του, οπότε ο δίσκος των δύο τραγουδοποιών συνάντησε αυτό το ανυπέρβλητο εμπόδιο. Ευτυχώς όμως δόθηκε κατ' εξαίρεση η άδεια για τα συγκεκριμένα τραγούδια - προφανώς γιατί κάλυπταν τις απαιτούμενες ποιοτικές προδιαγραφές - κι έτσι τελικά ο δίσκος προχώρησε!

Βέβαια η αξία του άλμπουμ δεν περιορίζεται μόνο σ' αυτά τα δυο τραγούδια, γιατί έχουμε κι άλλες πολύ όμορφες στιγμές, κυρίως συνθέσεις του Πάνου, όπως η "Όμορφη μέρα", η "Σαντορίνη", ο "Κόκκινος χορός", το "Δος μου το ψέμα σου" και πάνω απ' όλα το συγκλονιστικό "Μη γυρίσεις" που έγραψε ο Χάρης. 

Χάρης και Πάνος Κατσιμίχας: Όταν σου λέω πορτοκάλι, να βγαίνεις (1987)

Αν και η παρουσία τους στα μουσικά πράγματα ξεκινάει από τα χρόνια του '70, οι αδελφοί Κατσιμίχα, οι αγαπημένοι μας Χάρης και Πάνος, μπόρεσαν να δώσουν για πρώτη φορά τη μουσική τους σφραγίδα μόλις το 1985, όταν είχαν πατήσει ήδη τα 33 τους κι αφού νωρίτερα δοκίμασαν με ποικίλους τρόπους εντός κι εκτός των συνόρων τις δυνάμεις τους. Τα "Ζεστά Ποτά" τους όμως μας σύστησαν το σπουδαίο δίδυμο πια σαν έτοιμο από καιρό, ολοκληρωμένους τραγουδοποιούς, που ξεκινούν από μια κορυφή, απ' όπου δε θα χαμηλώσουν ποτέ - μέχρι δηλαδή τη στιγμή που εκείνοι διάλεξαν - το πέταγμά τους!

Αν η πρώτη τους δουλειά ήταν ένα ξεκαθάρισμα λογαριασμών με τον παρελθόν, ο δεύτερος δίσκος τους, δυο χρόνια αργότερα, με τον τίτλο "Όταν σου λέω πορτοκάλι, να βγαίνεις", μας χάριζε καινούργιο υλικό, που πατούσε εν μέρει στα ήδη κεκτημένα, αλλά ταυτόχρονα αποτελούσε ένα βήμα παραπέρα. Δίσκος με ετερόκλητο περιεχόμενο, που φλερτάρει αποφασιστικά με ποικίλα μουσικά είδη, ροκ, μπαλάντα, έντεχνο, λαϊκό, τα οποία παντρεύονται συχνά με τρόπο τολμηρό και πρωτότυπο ανοίγοντας δρόμους που στα κατοπινά χρόνια θα βρουν πάμπολλους μιμητές. 

Αν και ξεχώρισαν περισσότερο τα τραγούδια "Νύχτωσε νύχτα" και "Είμαστε ακόμα εδώ" (από τις πιο δυνατές τους στιγμές), και τα υπόλοιπα είναι από ενδιαφέροντα έως εξαιρετικά. Ιδιαίτερα μου αρέσει το αυτοβιογραφικό ομότιτλο κομμάτι που είναι αφιερωμένο στον Μάνο Χατζιδάκι, αλλά και το εναρκτήριο "Σήματα μορς". Αξιοπρόσεκτο μάλιστα στοιχείο είναι ότι καταφεύγουν και στον ποιητικό λόγο, για να εκφράσουν την ευαισθησία τους. Εδώ λοιπόν έχουμε το ποίημα "Η μαϊμού" του Νίκου Καββαδία (σε μια φολκ ανατολίτικη μελοποίηση) και το σκωπτικό "Καταγγέλλω" του ξεχασμένου ποιητή Λαίλιου Καρακάση (1887-1951). 

Χάρης και Πάνος Κατσιμίχας: Ζεστά ποτά (1985)

α. Μικρή εισαγωγή:

Υπάρχει μια στερεότυπη απαξίωση της δεκαετίας του '80 ως εποχής παρακμής του ελληνικού τραγουδιού και ομολογώ ότι κι εγώ συχνά έχω υιοθετήσει αυτή την αποστροφή. Συχνά όμως αναρωτιέμαι πόσο δίκαιη είναι αυτή η αξιολόγηση, όταν προφανώς εκφράζει μιαν αναπόφευκτη σύγκριση με τις δυο προηγούμενες δεκαετίες που αναμφίβολα αποτελούν την εποχή της μεγάλης ακμής του ελληνικού τραγουδιού. 

Αλλά ας ρίξουμε μια ματιά λιγότερο προκατειλημμένη σ' αυτή τη δεκαετία. Φέρνω στο νου μου πρόχειρα κάποια μουσικά πρόσωπα και γεγονότα ανήκουν στο χρονικό ορίζοντα της δεκαετίας του '80, όπως: Τη "λυρική" φάση του Μίκη Θεοδωράκη. Την εντυπωσιακή στροφή του Δήμου Μούτση προς την προσωπική μπαλάντα. Το "Ρεμπέτικο" του Σταύρου Ξαρχάκου. Τη δυναμική εισβολή του Σταμάτη Κραουνάκη! Την πανέμορφη δισκογραφική στροφή του Νίκου Ξυδάκη. Την ώριμη φάση του Νότη Μαυρουδή. Τη χειμαρρώδη δισκογραφία του Θάνου Μικρούτσικου. Το φυτώριο νέων δημιουργών που γέννησε η γενναιοδωρία του Μάνου Χατζιδάκι μέσα από τη "Λιλιπούπολη" και τους Αγώνες Ελληνικού Τραγουδιού της Κέρκυρας. Το ξεπέταγμα της Λένας Πλάτωνος. Τη γόνιμη συνάντηση της Ελένης Καραΐνδρου με τον Θόδωρο Αγγελόπουλο. Τις εντυπωσιακές συνεργασίες του Μανώλη Ρασούλη. Και φυσικά την πρώιμη γενιά των νεότερων τραγουδοποιών, όπως ο Λαυρέντης Μαχαιρίτσας, ο Βαγγέλης Γερμανός, ο Νίκος Πορτοκάλογλου, ο Νίκος Παπάζογλου, ο Βασίλης Νικολαΐδης, ο Σταύρος Παπασταύρου, οι Δυνάμεις του Αιγαίου, οι Χάνομαι Γιατι Ρεμβάζω και βεβαίως οι αδελφοί Κατσιμίχα! Ε, δεν είναι και λίγα όλα αυτά!

β. Ζεστά ποτά:

Οι Χάρης και Πάνος Κατσιμίχας, δίδυμα αδέλφια, αποτέλεσαν χωρίς αμφιβολία το κορυφαίο σχήμα που ανέδειξε το ελληνικό τραγούδι εδώ και κάμποσες δεκαετίες. Τους ανήκει ανεπιφύλακτα αυτή η πρωτιά, την οποία κατέκτησαν με την ποιότητα της μελωδικής τους γραμμής, τη δύναμη του ποιητικού τους λόγου, το ερμηνευτικό τους ύφος, αλλά και τη στάση ζωής που επέδειξαν αποφασίζοντας να εγκαταλείψουν την ενεργό δράση τη στιγμή της απόλυτης καταξίωσής τους, πριν επέλθει ο κορεσμός και η αναπόφευκτη παρακμή.