Μικρό ταξίδι στο γιαλό...

Καλησπέρα σας από τη Σάμο, πλάι στις ακτές της αρχαίας Ιωνίας.

Είπα να κάνω ένα μικρό διάλειμμα για λίγες ημέρες.

Θα τα ξαναπούμε σύντομα...

Μελίνα Κανά: Σκόρπιες συμμετοχές (1991-2000)

Από τη διάσημη λυρική ερμηνεύτρια Έλενα Σουλιώτη που είδαμε χθες, περνάμε σε μια μεγάλη κυρία της νεότερης γενιάς του ελληνικού τραγουδιού, τη Μελίνα Κανά (Κανατά), η οποία γεννήθηκε σαν σήμερα στις 29 Μαΐου 1966 και από τις αρχές της δεκαετίας του '90 βρίσκεται σταθερά στην κορυφή του ελληνικού πενταγράμμου με πλούσια ήδη προσωπική δισκογραφία μέσα από σημαντικές και πολύ ετερόκλητες συχνά συνεργασίες. 

Η πρώτη ουσιαστικά αξιόλογη δισκογραφική της κατάθεση ήρθε το 1991 ως βασική ερμηνεύτρια του κύκλου τραγουδιών Μυστικά τραγούδια του Νίκου Μαμαγκάκη και του Μιχάλη Γκανά, ενώ ακολούθησαν ως το τέλος της ίδιας δεκαετίας πολύ σημαντικές στιγμές από τη συνεργασία της με τρεις κυρίως συνθέτες, τον Νίκο Ξυδάκη, τον Σωκράτη Μάλαμα και τον Θανάση Παπακωνσταντίνου. Με εντατικούς ρυθμούς συνέχισε και τα επόμενα χρόνια να δίνει αδιαλείπτως το δισκογραφικό της παρών δίπλα σε εκλεκτούς δημιουργούς, όπως ο Ορφέας Περίδης, ο Κώστας Καλδάρας, ο Λουδοβίκος των Ανωγείων, ο Στάμος Σέμσης, ο Παντελής Θαλασσινός, ο Χρήστος Νικολόπουλος και άλλοι.

Συνθέτοντας ένα μικρό πορτρέτο της Μελίνας Κανά προτίμησα να περιοριστώ στην πρώτη και σημαντικότερη δεκαετία της καριέρας της (1991-2000) και μάλιστα αποκλειστικά και μόνο με υλικό από τις σκόρπιες συμμετοχές της σε διάφορους δίσκους εκείνης της περιόδου αποφεύγοντας όλες τις προσωπικές δουλειές της ή και εκείνες όπου συμμετείχε ως βασική ερμηνεύτρια μαζί με άλλους τραγουδιστές, όπως ο δίσκος του Νίκου Μαμαγκάκη που προαναφέραμε. Έχω επιλέξει συνολικά 24 τραγούδια που καλύπτουν σχεδόν ολοκληρωμένα το σκόρπιο αυτό υλικό, το οποίο υπογράφουν οι συνθέτες και τραγουδοποιοί: Σωκράτης Μάλαμας, Νίκος Ξυδάκης, Πέτρος Δουρδουμπάκης, Μιχάλης Χριστοδουλίδης, Σπύρος Χατηνικολάου, Θανάσης Παπακωνσταντίνου, Κώστας Καλδάρας, Ορφέας Περίδης και Λουδοβίκος των Ανωγείων. Ανάμεσά τους και δυο παραδοσιακά τραγούδια της Χαλκιδικής, ιδιαίτερης πατρίδας της ερμηνεύτριας, από το άλμπουμ Ημερολόγιο (1995) του Νίκου Ξυδάκη.

Η Έλενα Σουλιώτη ερμηνεύει Donizetti και Verdi (1967)

Σήμερα είναι η επέτειος της γέννησης μιας κορυφαίας Ελληνίδας λυρικής ερμηνεύτριας που πέρασε από το διεθνές μουσικό στερέωμα ως διάττων αστέρας για λιγότερο από μια δεκαετία (δεκαετία του '60) και στη συνέχεια χάθηκε απότομα, αφού ο υπερβάλλων ζήλος για την τέχνη της είχε οδυνηρές συνέπειες για τη φωνή της. Ο λόγος για την υπέροχη Έλενα Σουλιώτη (1943-2004), διάσημη σοπράνο που στην εποχή της ακμής της συγκρινόταν με τη Μαρία Κάλλας και που μας έχει αφήσει λιγοστές, αλλά εξαιρετικές ηχογραφήσεις με επίκεντρο σχεδόν αποκλειστικά το έργο του Giuseppe Verdi. Τη σημαντικότερη δισκογραφική της κατάθεση αποτελεί η ενσάρκωση της Αμπιγκαΐλε από την όπερα "Ναμπούκο" του Βέρντι δίπλα στον μυθικό βαρύτονο Tito Gobbi που κυκλοφόρησε από τη Decca το 1965 με αρχιμουσικό τον Lamberto Gardelli σε μια ηχογράφηση που παραμένει αξεπέραστη μέχρι και σήμερα.

Από την ίδια πάνω κάτω εποχή η Decca μας έδωσε άλλο ένα σημαντικό ντοκουμέντο των φωνητικών δυνατοτήτων της Έλενας Σουλιώτη που κυκλοφόρησε το 1967 και περιλαμβάνει ένα μικρό ρεσιτάλ της ερμηνεύτριας με συνθέσεις του Gaetano Donizetti (1797-1848) και του Giuseppe Verdi (1813-1901). Ο Ντονιτσέτι, σύγχρονος του Μπελίνι, υπήρξε πολυγραφότατος συνθέτης όπερας του πρώιμου ρομαντισμού. Υπολογίζεται ότι έγραψε πάνω από 80 λυρικά έργα, μεταξύ των οποίων ξεχωρίζουν οι δημοφιλείς όπερες: Άννα Μπολένα (1830), Το ελιξίριο του έρωτα (1832), Λουτσία ντι Λαμερμούρ (1835), Λουκρητία Βοργία (1840) και Ντον Πασκουάλε (1843). Ο μέγας Τζιουζέπε Βέρντι βέβαια δε χρειάζεται ιδιαίτερες συστάσεις, καθώς δεδομένα κατέχει  την πρωτοκαθεδρία στον κόσμο της όπερας ως ο κορυφαίος δημιουργός της με αθάνατες συνθέσεις που παίζονται ασταμάτητα και ηχογραφούνται συστηματικά απ' όλους τους λυρικούς καλλιτέχνες του πλανήτη. Από τις 28 συνολικά όπερες που μας κληροδότησε ξεχωρίζουν κυρίως οι εξής: Ναμπούκο (1842), Μάκβεθ (1847), Ριγκολέτο (1851), Τροβατόρε (1853), Τραβιάτα (1853), Χορός μεταμφιεσμένων (1859), Η δύναμη του πεπρωμένου (1862), Ντον Κάρλος (1867), Αΐντα (1871), Οθέλος (1887) και Φάλσταφ (1893). 

Στο παρόντα δίσκο η Έλενα Σουλιώτη ερμηνεύει την τελική σκηνή από την όπερα Άννα Μπολένα του Ντονιτσέτι και άριες από τις όπερες Μάκβεθ, Λουίζα Μίλλερ και Χορός μεταμφιεσμένων του Βέρντι. Την Ορχήστρα της Όπερας της Ρώμης διευθύνει ο Ιταλός αρχιμουσικός Oliviero De Fabritiis. Η ηχογράφηση πραγματοποιήθηκε στα Στούντιο της RCA στη Ρώμη τον Σεπτέμβριο του 1966.

Ρίτα Αντωνοπούλου: Μια πόλη για δύο (2011)

Στο χθεσινό μας θέμα είδαμε την πρώτη δισκογραφική εμφάνιση του τραγουδιού "Ρόζα Λούξεμπουργκ" που έγραψε ο Θάνος Μικρούτσικος σε στίχους του Μάνου Ελευθερίου για τη φωνή της Μαρίας Δημητριάδη σε δίσκο 45 στροφών που κυκλοφόρησε από τη Lyra το 1976 και στη συνέχεια εντάχθηκε στον ολοκληρωμένο κύκλο Τροπάρια για φονιάδες (1977). 35 χρόνια αργότερα το σπουδαίο αυτό τραγούδι γνώρισε μια καινούργια εκτέλεση, αυτή τη φορά με τη φωνή της Ρίτας Αντωνοπούλου, μια σύγχρονη ερμηνεύτρια υψηλών προδιαγραφών που τη γνωρίσαμε μέσα από δύο σημαντικές συνεργασίες της με τον Θάνο Μικρούτσικο, πρώτα με το άλμπουμ Για φωνή και ορχήστρα (2007) κι αμέσως μετά με τον κύκλο τραγουδιών Πάμε ξανά απ' την αρχή (2008). 

Με τις δυο αυτές βαρυσήμαντες δισκογραφικές καταθέσεις στη φαρέτρα της η ερμηνεύτρια μπόρεσε ν' ανοίξει τα φτερά της και σε καινούργιες συνεργασίες που της έδωσαν την ευκαιρία να διευρύνει την ερμηνευτική της ταυτότητα και να μας χαρίσει κάμποσες προσωπικές δουλειές, αλλά και  σκόρπιες συμμετοχές. Η πρώτη χρονικά δουλειά της προς αυτή την κατεύθυνση ήρθε το 2011 με το άλμπουμ Μια πόλη για δύο που εκδόθηκε και πάλι από τη Legend. 

Πρόκειται για μια πολυσυλλεκτική δουλειά με τη σύμπραξη πολλών δημιουργών της νέας γενιάς που έγραψαν τραγούδια για τη φωνή της Ρίτας Αντωνοπούλου, η οποία τα απέδωσε με ξεχωριστό ζήλο δηλώνοντας μάλιστα τον ενθουσιασμό της: «Πάντα πίστευα πως όταν θα ερχόταν η στιγμή που θα έπρεπε να διαλέξω τραγούδια για να πω, θα ήταν πολύ δύσκολο να βρω υλικό να με κερδίσει πραγματικά. Μάλλον είμαι πολύ τυχερή, γιατί βρέθηκα με δεκατέσσερα τραγούδια, τα οποία αγάπησα σχεδόν στο πρώτο άκουσμα». Ο Θέμης Καραμουρατίδης συνεισέφερε τέσσερα τραγούδια, τρία ο Νίκος Ζούδιαρης, δύο ο Χρήστος Θηβαίος και από ένα ο Διονύσης Τσακνής, η Μαρία Παπαγεωργίου και η Αργυρώ Χριστοδουλίδου. Και φυσικά το παρών έδωσε και ο Θάνος Μικρούτσικος με τη "Ρόζα Λούξεμπουργκ" που προαναφέραμε, αλλά και με το καινούργιο τραγούδι "Τέλεια ομορφιά" σε στίχους της Βίλλυς Σανιάνου. Στίχους έγραψαν επίσης η Φωτεινή Λαμπρίδη, ο Σταύρος Σταύρου, ο Οδυσσέας Ιωάννου, ο Νίκος Ζούδιαρης, η Δανάη Αντωνοπούλου και ο Γεράσιμος Ευαγγελάτος. Οι ίδιοι οι δημιουργοί των τραγουδιών επιμελήθηκαν τις ενορχηστρώσεις με τη σύμπραξη του Άκη Γαβαλά. 

Θάνος Μικρούτσικος, Μαρία Δημητριάδη: Ρόζα Λούξεμπουργκ - Ο εχθρός (1976)

Ολοκληρώνουμε το ευρύ αυτό αφιέρωμα στον μεγάλο συνθέτη Θάνο Μικρούτσικο επιστρέφοντας στο ξεκίνημα της δισκογραφικής του πορείας στα χρόνια του '70 και θυμίζοντας ότι το 1969 και το 1972 με δύο διαδοχικά δισκάκια 45 στροφών έκανε την πρώτη διακριτική δισκογραφική του εμφάνιση. Και τα δυο ήταν βασισμένα σε ποίηση του Κώστα Καρυωτάκη. Στο δισκάκι του 1969 περιέχονταν τα ποιήματα "Μυγδαλιά" και "Ένα σπιτάκι" και τα ερμήνευε η Βάσω Μεσηνέζη, ενώ το 45άρι του 1972 είχε τα ποιήματα "Δον Κιχώτες" και "Είμαστε κάτι ξεχαρβαλωμένες κιθάρες" με ερμηνεύτρια τη Μαρίζα Κωχ. Πρόσφατα είδαμε κι ένα 45άρι του συνθέτη που κυκλοφόρησε το 1986 με ένα ποίημα του Νίκου Καββαδία ("Καραντί") κι ένα τραγούδι σε στίχους του Ανδρέα Μικρούτσικου με ερμηνευτή τον Κώστα Θωμαΐδη.

Δέκα χρόνια νωρίτερα ωστόσο, το 1976, είχε κυκλοφορήσει ένα ακόμη 45άρι του Θάνου Μικρούτσικου, ο οποίος μόλις την προηγούμενη χρονιά είχε κάνει το επίσημο δισκογραφικό του ντεμπούτο με τον εμβληματικό κύκλο Πολιτικά τραγούδια που είχε για αποκλειστική ερμηνεύτρια την υπέροχη Μαρία Δημητριάδη. Το 1976 ήταν η ίδια χρονιά που ο συνθέτης αξιοποίησε τη σπουδαία ερμηνεύτρια στο διπλό κύκλο τραγουδιών Καντάτα για τη Μακρόνησο και Σπουδή στον Μαγιακόφσκι. Παράλληλα λοιπόν μ' αυτό το άλμπουμ κυκλοφόρησε από τη Lyra και ένα δισκάκι 45 στροφών με τα τραγούδια «Ρόζα Λούξεμπουργκ» σε στίχους του Μάνου Ελευθερίου και «Ο εχθρός» σε ποίηση Ναζίμ Χικμέτ και ελληνική απόδοση του Γιώργου Παπαλεονάρδου. Το πρώτο τραγούδι εντάχθηκε λίγο αργότερα στον κύκλο Τροπάρια για φονιάδες (1977), αλλά το ποίημα του Χικμέτ περιορίστηκε σ' αυτή μόνο την έκδοση. Ερμηνεύτρια και των δύο η συγκλονιστική Μαρία Δημητριάδη.

Με την ευκαιρία, αξίζει να θυμίσουμε ότι ο συνθέτης είχε αφιερώσει το μισό μέρος του δίσκου Πολιτικά Τραγούδια στην ποίηση του μεγάλου Τούρκου ποιητή, με τον οποίο είχε αρχίσει πολύ νωρίτερα να καταπιάνεται και μάλιστα δικά του μελοποιημένα ποιήματα αποτελούσαν τη βασική του σκευή στις πρώτες ζωντανές του εμφανίσεις στις πλακιώτικες μπουάτ των αρχών του '70, χωρίς ωστόσο - λόγω του καθεστώτος - να είχε αποτολμήσει να τα δισκογραφήσει, πράγμα που φυσικά έκανε με την πρώτη ευκαιρία που του δόθηκε αμέσως μετά τη Μεταπολίτευση.

Θάνος Μικρούτσικος: Στην ομίχλη των καιρών (2017)

Το 2017 αποδείχθηκε η τελευταία δημιουργική χρονιά του Θάνου Μικρούτσικου, δύο μόλις χρόνια πριν φύγει από τη ζωή. Εκείνη τη χρονιά ο συνθέτης μας έδωσε δύο πρωτότυπες δουλειές, τον παιδικό δίσκο Λέγε ο ένας, λέγε ο άλλος σε κείμενα της συζύγου του και συγγραφέως παιδικών βιβλίων Μαρίας Παπαγιάννη, και τον κύκλο τραγουδιών Στην ομίχλη των καιρών που εκδόθηκε από τη Spider Music.

Πρόκειται για μια μάλλον άγνωστη, αλλά ιδιαίτερα αξιόλογη δουλειά που μας συστήνει μάλιστα και μια ερμηνεύτρια υψηλών δυνατοτήτων, τη Μαριάννα Πολυχρονίδη (γενν. 1980), απόφοιτο της δραματικής σχολής του Εθνικού Θεάτρου με σπουδές στο κλασικό τραγούδι και συνεργάτιδα κατά καιρούς του Λουδοβίκου των Ανωγείων, του Σωκράτη Μάλαμα και του Νίκου Κυπουργού. 

Ο δίσκος περιλαμβάνει ένδεκα πρωτότυπα τραγούδια κι ένα ακόμη σε δεύτερη εκτέλεση. Επτά από αυτά έχουν στίχους της Λίνας Νικολακοπούλου, ένα του Άλκη Αλκαίου και δύο του Γιάννη Δούκα. Το τραγούδι "Αυτός ο τόπος" έχει στίχους του Μάνου Ελευθερίου και ερμηνεύεται σε δεύτερη εκτέλεση, ενώ η πρώτη ανήκει στη Μαρία Δημητριάδη από το δίσκο Δελτίο καιρού (1980). Στο ωραιότερο τραγούδι του δίσκου ("Ρώτα να σου πουν τα χιόνια") συμμετέχει και ο Γιώργος Νταλάρας. Δύο τραγούδια του δίσκου ("Στην ίδια πόλη υπό βροχήν", "Στην ομίχλη των καιρών") ερμηνεύει ο ίδιος ο συνθέτης.

Στο εσώκλειστο σημείωμά του ο συνθέτης, υπογράφοντας με το προσωνύμιο "Ο Παλιός των Ημερών", μας προσφέρει μια καίρια σκέψη που εκ των πραγμάτων μοιάζει σαν μια παρακαταθήκη της αντίληψής του για την τέχνη: "Με τα τραγούδια μας που εκφράζουν τη δραματική συγκυρία εμψυχώνουμε τον κόσμο και την ίδια στιγμή μας εμψυχώνει κι αυτός. Μέσα στη βαρβαρότητα, στην Ομίχλη των Καιρών, τα νέα παιδιά είναι ό,τι πιο πολύτιμο υπάρχει. Εμείς πορευόμαστε μαζί τους...".

Θάνος Μικρούτσικος, Γιάννης Κότσιρας: Ό,τι θυμάσαι δεν πεθαίνει (2014)

Έξι χρόνια μεσολάβησαν από την προηγούμενη πρωτότυπη δουλειά του Θάνου Μικρούτσικου με απλά τραγούδια, δηλαδή από τον κύκλο τραγουδιών Πάμε ξανά απ' την αρχή (2008) με τη φωνή της Ρίτας Αντωνοπούλου, μέχρι τον καινούργιο που ήρθε το 2014 με το άλμπουμ Ό,τι θυμάσαι δεν πεθαίνει, το οποίο κυκλοφόρησε από τη Minos-EMI και τη Universal το 2014. Κοινό στοιχείο των δύο αυτών κύκλων ο στιχουργός Οδυσσέας Ιωάννου που υπογράφει εξολοκλήρου την τρίτη ολοκληρωμένη του συνεργασία με τον συνθέτη, αν και ένα από τα ένδεκα τραγούδια του δίσκου ("Δος μου μια μέρα αληθινή") έχει κατά το ήμισυ και τη συμμετοχή του Άλκη Αλκαίου.

Άλλη μια συγγένεια με τον προηγούμενο κύκλο τραγουδιών είναι επίσης η παρουσία ενός ερμηνευτή που αποδίδει όλα τα τραγούδια σε μια λογική που παραπέμπει στις παλιότερες εποχές της δισκογραφίας μας. Εδώ ο ερμηνευτής είναι ο Γιάννης Κότσιρας, μια από τις δημοφιλέστερες φωνές της νεότερης γενιάς, δοκιμασμένη με μεγάλη επιτυχία σε ένα ρεπερτόριο ερωτικής μπαλάντας, αν και εδώ βρίσκεται αντιμέτωπος με ένα υλικό κατά βάση λαϊκό που πάντως καταφέρνει να διεκπεραιώσει με επάρκεια. Ο συνθέτης άλλωστε φαίνεται να ικανοποιήθηκε ιδιαίτερα από το αποτέλεσμα, αφού ο ίδιος μας εξομολογείται: "Αν κάποιοι θελήσουν ν' ακούσουν τη δουλειά 'αλά παλαιά' (δηλαδή πολλές φορές και κατά μόνας), θ' ακούσουν μια μεγάλη φωνή απολύτως εκφραστική, αλλά με πλήρη την αίσθηση του μέτρου που παραπέμπει αυτομάτως στις πηγές των μεγάλων τραγουδιστών του έντεχνου νεοελληνικού τραγουδιού. Ο Οδυσσέας στον οποίο απευθύνθηκα, γιατί τον πιστεύω σαν τον σημαντικότερο εν ενεργεία Έλληνα στιχουργό, μου έδωσε κείμενα που εκφράζουν τη συγκυρία και το κοινό αίσθημα χωρίς ουδεμία παραχώρηση στην εύκολη οργή και στο θυμό που δικαιολογημένα διακατέχει το μεγαλύτερο μέρος του κόσμου...".

Σημειώνω ότι από τα ένδεκα τραγούδια του δίσκου το ένα ("Θες ένα κόσμο πιο μεγάλο") αποδίδεται σε δεύτερη εκτέλεση, μιας και πρώτος το είχε ερμηνεύσει ο Δημήτρης Μητροπάνος στο δίσκο Στη διαπασών (2008). Την ενορχήστρωση επιμελήθηκε ο Θάνος Μικρούτσικος, ενώ τη γενικότερη μουσική επιμέλεια είχε ο σταθερός συνεργάτης του Θύμιος Παπαδόπουλος.

Θάνος Μικρούτσικος, Ρίτα Αντωνοπούλου: Πάμε ξανά απ' την αρχή (2008)

Μετά την πρώτη και εξαιρετική συνεργασία του Θάνου Μικρούτσικου και της Ρίτας Αντωνοπούλου το 2007 με το άλμπουμ Για φωνή και ορχήστρα, ήρθε φυσιολογικά και η συνέχεια, και μάλιστα αυτή τη φορά με πρωτότυπο υλικό. Το 2008 λοιπόν από τη Legend κυκλοφόρησε ο πολύ ενδιαφέρων κύκλος τραγουδιών Πάμε ξανά απ' την αρχή με δεκατέσσερα καινούργια τραγούδια του Θάνου Μικρούτσικου ερμηνευμένα αποκλειστικά από τη Ρίτα Αντωνοπούλου. 

Όλα τα τραγούδια του δίσκου έχουν στίχους του Οδυσσέα Ιωάννου, ο οποίος είχε ξεκινήσει τη μουσική του περιπέτεια αρχικά ως ραδιοφωνικός παραγωγός του Μελωδία FM, αλλά ήδη από το 1992 μπήκε δυναμικά και στο χώρο της στιχουργικής με το "Ζεϊμπέκικο της Πατησίων" που μελοποίησε ο Διονύσης Τσακνής και ερμήνευσε η Βούλα Σαββίδη. Ήταν ωστόσο ο Θάνος Μικρούτσικος που του έδωσε την ευκαιρία για την πρώτη ολοκληρωμένη του δουλειά το 1999 με τον κύκλο τραγουδιών Θάλασσα στη σκάλα που ερμήνευσε ο Βασίλης Παπακωνσταντίνου. Ρωμαλαία στιχουργική γραφή στα χνάρια του Άλκη Αλκαίου με μια πιο καθημερινή θεματολογία γύρω από τα ερωτικά και υπαρξιακά αδιέξοδα των ανθρώπινων σχέσων.

Ο κύκλος Πάμε ξανά απ' την αρχή είναι γραμμένος πάνω στα φωνητικά χαρακτηριστικά της νεαρής ερμηνεύτριας, όπως άλλωστε μας επισημαίνουν με σχετικό σημείωμα που συνυπογράφουν οι δυο δημιουργοί στο εσώκλειστο φυλλάδιο της επιμελημένης έκδοσης: "Καταλύτης εδώ ήταν η φρεσκάδα και η ''μαγκιά'' ενός νέου κοριτσιού, της Ρίτας, που μας γοήτευσε με την πειθαρχία, τις φωνητικές και ερμηνευτικές της ικανότητες, δηλαδή τη συνολική ''χειρονομία'' της. Γράψαμε τραγούδια για εμάς έχοντας στο μυαλό μας εκείνη...". Και παρόλο που η ίδια δείχνει σε κάποιες στιγμές να δυσκολεύεται να ανταποκριθεί στις απαιτήσεις του υλικού, σε γενικές πάντως γραμμές το διεκπεραιώνει αποτελεσματικά - ιδιαίτερα στο ομότιτλο τραγούδι - και το τελικό αποτέλεσμα είναι ένας σφριγηλός κύκλος ζουμερών τραγουδιών με εξαιρετικά φροντισμένη ενορχήστρωση που επιμελήθηκε ο συνθέτης με τη σύμπραξη του Θύμιου Παπαδόπουλου. Στα φωνητικά, όπως το συνηθίζει, συμμετέχει κι ο ίδιος ο Μικρούτσικος, καθώς και ο Δημήτρης Υφαντής.

Θάνος Μικρούτσικος, Ρίτα Αντωνοπούλου: Για φωνή και ορχήστρα (2007)

Συνθέτης ανοιχτών οριζόντων ο Θάνος Μικρούτσικος δεν είχε καμία αναστολή να εμπιστεύεται τη δουλειά του σε νέους και άσημους ανθρώπους, οι οποίοι συνήθως κατάφερναν στη συνέχεια να ακολουθήσουν τη δική τους ανεξάρτητη και αξιόλογη καριέρα. Στην κατηγορία αυτή ανήκει ασφαλώς και η Ρίτα Αντωνοπούλου (Αθήνα, 1976), η οποία είχε βέβαια μια προϊστορία στο χώρο του τραγουδιού δίπλα στον Μίμη Πλέσσα και τον Σταμάτη Κραουνάκη, αλλά στη δισκογραφία εμφανίστηκε αρκετά αργά και την ευκαιρία αυτή της την πρόσφερε το 2007 ο Θάνος Μικρούτσικος με τον άλμπουμ Για φωνή και ορχήστρα που στάθηκε το εφαλτήριο για μια αξιόλογη καριέρα στο ελληνικό τραγούδι που μας έδωσε ως τώρα μια σειρά προσωπικών δίσκων (Για φωνή και ορχήστρα, Πάμε ξανά απ' την αρχή, Μία πόλη για δύο, Ζωή μην αργείς, Ρίτα Αντωνοπούλου / Θοδωρής Οικονόμου) μαζί με κάμποσες σκόρπιες συμμετοχές.

Η πρώτη λοιπόν συνάντηση της Ρίτας Αντωνοπούλου και του Θάνου Μικρούτσικου ήρθε με τον κύκλο τραγουδιών Για φωνή και ορχήστρα που κυκλοφόρησε τον Οκτώβριο του 2007 από τη Legend και περιλαμβάνει δεκατέσσερα γνωστά τραγούδια του συνθέτη σε δεύτερη εκτέλεση. Το σημαντικό με τη συγκεκριμένη εκδοχή των τραγουδιών έγκειται στην ορχηστρική τους συνοδεία, καθώς - όπως το υποδηλώνει και ο τίτλος της έκδοσης - η ενορχήστρωση βασίζεται αποκλειστικά σε συμφωνική ορχήστρα εγχόρδων που αποδίδει η σπουδαία Καμεράτα υπό τη διεύθυνση του αρχιμουσικού Αλέξανδρου Μυράτ. Άλλωστε, όπως μας διευκρινίζει κι ο συνθέτης, ο Μυράτ και η Χαρούλα Αλεξίου ήταν οι άνθρωποι που έδωσαν αυτή την ιδέα της λόγιας μεταμόρφωσης των τραγουδιών και γιαυτό όλη η δουλειά είναι αφιερωμένη σ' αυτούς τους δύο.

Με βάση τη λογική που διατρέχει τη μορφή αυτή των τραγουδιών φυσικό ήταν ο συνθέτης να επιλέξει τραγούδια πιο "έντεχνης" γραμμής και με ποιητικό υπόβαθρο. Γιαυτό και τα περισσότερα αποτελούν μελοποιήσεις ποιητικών κειμένων, όπως του Νίκου Καββαδία, του Bertοlt Brecht, της Τζένης Μαστοράκη και του Άλκη Ακαίου μαζί βέβαια και με τραγούδια που υπογράφονται από απλούς στιχουργούς, όπως ο Μπάμπης Τσικληρόπουλος, ο Κώστας Τριπολίτης, η Λίνα Νικολακοπούλου, ο Ανδρέας Μικρούτσικος και η Χαρούλα Αλεξίου. Η ερμηνεία της Ρίτας Αντωνοπούλου είναι απόλυτα εναρμονισμένη με το ύφος των τραγουδιών και μοιάζει ήδη ώριμη, παρόλο που είναι μόλις η πρώτη δισκογραφική της παρουσία. Η έκδοση είναι ιδιαίτερα φροντισμένη και καλαίσθητη και περιλαμβάνει μεταξύ άλλων κι ένα πολύ κατατοπιστικό σημείωμα του έγκυρου μουσικού ερευνητή Γιώργου Μονεμβασίτη.

Θάνος Μικρούτσικος: Πριν από τους 7 Νάνους (2007)

Το άλμπουμ Πριν από τους 7 Νάνους (Legend, 2007) αποτελεί άλλη μια πρωτότυπη μουσική πρόταση του συνθέτη Θάνου Μικρούτσικου που ξεφεύγει από τα στερεότυπα της εμπορικής δισκογραφίας και αφήνει τη μουσική του έμπνευση να ρέει αβίαστα μέσα από τα πλήκτρα του πιάνου που εκείνος γνωρίζει να χειρίζεται με τον πιο μαγικό τρόπο. Ο υπότιτλος της έκδοσης, Αυτοσχεδιασμοί με ηλεκτρικό πιάνο, αποτελεί έναν σαφή οδηγό για το περιεχόμενο του δίσκου που περιλαμβάνει μελωδίες αυτοσχεδιαστικού χαρακτήρα με διάθεση νοσταλγική που ανατρέχει στο προσωπικό του δρομολόγιο ζωής από τα παιδικά του ακόμη χρόνια, όταν μόλις δωδεκάχρονος το καλοκαίρι του 1959 έδινε την πρώτη του συναυλία στα Ψηλά Αλώνια της Πάτρας, ως την εποχή που δημιούργησε τη δική του οικογένεια και μπήκε δυναμικά στο παγκόσμιο μουσικό στερέωμα.

Κι ακριβώς αυτές οι καίριες στιγμές της ζωής του, παιδικά χρόνια στην Πάτρα, τα παιδιά του, η σύντροφος της ζωής του, η γνωριμία με μεγάλες προσωπικότητες, όπως ο Γιάννης Ρίτσος, ο Μάνος Χατζιδάκις ή ο Βέλγος σκηνοθέτης Henri Ronse, αποτελούν την επίμονη αναφορά αυτών των ελεύθερων μελωδιών για πιάνο που πηγάζουν από την εμπευσμένη στιγμή ενός διαχρονικού του τραγουδιού, του "7 Νάνοι στο S/S Cyrenia" σε ποίηση του Νίκου Καββαδία, το οποίο γράφτηκε το 1983 κι έκτοτε δεν έπαψε ποτέ να συντροφεύει τον συνθέτη σε κάθε δημόσια εμφάνισή του.

Η έκδοση της Legend καταγράφει εννέα επιλεγμένες στιγμές από τις ζωντανές εμφανίσεις του συνθέτη στο χώρο Σταυρός του Νότου κατά το διάστημα από τις 7 Νοεμβρίου 2006 ως τις 16 Ιανουαρίου 2007. Πρόκειται για εξαιρετικά φροντισμένη έκδοση με πλούσιο ένθετο φυλλάδιο, όπου ο πρόσφατα θανών δημοσιογράφος Γιώργος Χαρωνίτης σε ένα πολύ ενδιαφέρον κείμενο για τον συνθέτη σημειώνει μεταξύ άλλων: "Εννέα μουσικά κομμάτια που το καθένα από αυτά αποτελεί αποτελεί μια διαφορετική ιστορία με μορφική ολοκλήρωση και τελειότητα που δεν υπακούουν σε ιδιωματικές ή στιλιστικές ιδιοτέλειες και δεν ακολουθούν κανόνες πέρα από τους "κλασικούς" της έμπνευσης και της συνθετικής μουσικής τέχνης...".

Θάνος Μικρούτσικος: Λέγε ο ένας, λέγε ο άλλος (2017)

Με αφορμή τη χθεσινή παρουσίαση του παιδικού δίσκου Παράξενο δεν είναι; του Θάνου Μικρούτσικου σε κείμενα της συζύγου του Μαρίας Παπαγιάννη, θα ήθελα να σταθούμε λίγο παραπάνω στην περίπτωση της θαυμάσιας, αν και ελάχιστα προβεβλημένης αυτής συγγραφέως παιδικών βιβλίων. 

Η Μαρία Παπαγιάννη λοιπόν γεννήθηκε στη Λάρισα το 1964 και σπούδασε ελληνική φιλολογία στο Αριστοτέλειο Πανεπιστήμιο. Ξεκίνησε επαγγελματικά ως δημοσιογράφος, αλλά σύντομα την κέρδισε η συγγραφή παιδικών βιβλίων με σημαντικές μάλιστα διακρίσεις και τιμητικούς επαίνους, όπως το βραβείο του λογοτεχνικού περιοδικού Διαβάζω για το βιβλίο της "Ως διά μαγείας". Με τον Θάνο Μικρούτσικο παντρεύτηκε το 1996 και μαζί απέκτησαν δυο παιδιά, τον Στέργιο και την Αλεξάνδρα.

Το 2017 εκδόθηκε από την Cobalt Music μια από τις τελευταίες εν ζωή δισκογραφικές δουλειές του Θάνου Μικρούτσικου βασισμένη σε κείμενα της Μαρίας Παπαγιάννη. Πρόκειται για την έκδοση Λέγε ο ένας, λέγε ο άλλος που κυκλοφόρησε σε μορφή βιβλίου με τρία παραμύθια ("Ο κάπτεν Τζίμης", "Το αίνιγμα του Τρουλ", "Απαγορευμένη λέξη") και μαζί ένα ένθετο ψηφιακό δίσκο με τη μουσική και τα τραγούδια που εικονογραφούν με ήχους τα παραμύθια αυτά. Τους στίχους έγραψε η Μαρία Παπαγιάννη και τραγουδούν ο Μίλτος Πασχαλίδης, ο Κώστας Θωμαΐδης, η Άννα Λινάρδου, ο Ηλίας Μπενέτος και ο ίδιος ο Μικρούτσικος που υποδύεται κιόλας το ρόλο του κάπτεν Τζίμη στο κλασικό τραγούδι του Νίκου Καββαδία που ακούγεται κι εδώ κατάλληλα διασκευασμένο! Την όμορφη εικονογράφηση της έκδοσης επιμελήθηκε ο Πέτρος Χριστούλιας.

Θάνος Μικρούτσικος: Παράξενο δεν είναι; (2007)

Μια διαφορετική, αλλά πάντα ενδιαφέρουσα μουσική πρόταση του πολυσχιδούς συνθέτη Θάνου Μικρούτσικου αποτελεί ο παιδικός δίσκος Παράξενο δεν είναι; που δημιουργήθηκε με αφορφή την ομώνυμη παιδική παράσταση σε κείμενα της συζύγου του Μαρίας Παπαγιάννη και ανέβηκε στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών τα Χριστούγεννα του 2007. Η ίδια επίσης μοιράζεται τους στίχους των τραγουδιών με τη Μελίνα Καρακώστα. Το ομότιτλο τραγούδι του δίσκου βασίζεται σε ποίημα του Γιάννη Ρίτσου, ενώ ανάμεσα στα τραγούδια θα βρούμε και δύο γνωστά παλιότερα του συνθέτη, το "Η πιο όμορφη θάλασσα" σε ποίηση Ναζίμ Χικμέτ και "Το πειρατικό του Captain Jimmy" σε ποίηση Νίκου Καββαδία. Σολίστ η Χαρά Κεφαλά και ο Δημήτρης Πακτσόγλου. Τραγουδούν επίσης: Κόρα Καρβούνη, Δημήτρης Ντάσκας, Χρήστος Μαλάκης και οι κόρες του συνθέτη Κωνσταντίνα και Σεσίλ. Ο Θύμιος Παπαδόπουλος παίζει πνευστά, ενώ ο συνθέτης πιάνο και κρουστά συμμετέχοντας και στα φωνητικά και φυσικά υπογράφοντας την ενορχήστρωση. Παραθέτω το πολύ κατατοπιστικό κείμενο του συνθέτη που συνοδεύει την έκδοση του δίσκου: 

"Η παιδική τέχνη είναι η μοναδική τέχνη που εδώ και καιρό, αλλά και για το ορατό μέλλον, όπως φαίνεται, δεν απειλείται από την κρίση η οποία ταλανίζει πολλές μορφές της τέχνης. Πιστεύω, όμως, ότι η καλή παιδική τέχνη πρέπει ν' αντιμετωπίζεται σοβαρά και χωρίς εκπτώσεις. Είχα διαβάσει πριν από λίγα χρόνια ένα Βιβλίο μουσικής του Μιχάλη Γρηγορίου, που απευθυνόταν στα παιδιά κι είχε τίτλο "Μουσική για παιδιά και για έξυπνους μεγάλους". Συμφωνώ απολύτως. Τα παιδιά έχουν μια δυνατότητα πρόσληψης πολύ μεγαλύτερη απ’ αυτή που πολλοί νομίζουν. Θεωρώ ότι τόσο στο επίπεδο της φόρμας όσο και στο επίπεδο του περιεχομένου δεν υπάρχουν απαγορευμένες περιοχές για τα παιδιά. Όλες οι σοβαρές αλλά και πετυχημένες καλλιτεχνικές εργασίες για τα παιδιά στη λογοτεχνία, στον κινηματογράφο, στη ζωγραφική, στη μουσική κινούνται σ' αυτή την κατεύθυνση. (....) Έχω εμπιστοσύνη στη φαντασιακή δύναμη των παιδιών. Ένα κουμπί γίνεται πολύτιμο διαμάντι, μια κορδέλα ανεμόσκαλα στα αστέρια. Αυτό συμβαίνει και με τα παραδοσιακά παραμύθια όλων των πολιτισμών. Είναι γεμάτα από υπερρεαλιστικές εικόνες, τις οποίες τα παιδιά προσλαμβάνουν με απολύτως φυσικό τρόπο, αφού τα παιδιά έτσι βιώνουν την καθημερινότητα τους, ισορροπώντας στους δυο κόσμους, τον πραγματικό και το φανταστικό. Μ' αυτό το σκεπτικό συνέθεσα τα τραγούδια που υπάρχουν σ' αυτό το CD δουλεύοντας για την παράσταση "Παράξενο δεν είναι;", μια παραγωγή του Μεγάρου Μουσικής Αθηνών για τα Χριστούγεννα του 2007. Οι σολίστ Χαρά Κεφαλά και Δημήτρης Πακσόγλου ερμήνευσαν τα τραγούδια μ' εξαιρετικό τρόπο ξεδιπλώνοντας πολλές από τις πτυχές του μεγάλου ταλέντου τους. Η Κόρα Καρβούνη, ο Δημήτρης Ντάσκας, ο Χρήστος Μαλάκης, η Σεσίλ και η Κωνσταντίνα τραγούδησαν μ' ενθουσιασμό και συγκίνηση. (...) Στο "Παράξενο δεν είναι;" βρέθηκα περικυκλωμένος από αγαπημένα πρόσωπα. Στο κέντρο η Μαρία, όπως πάντα".

Θάνος Μικρούτσικος, Άλκης Αλκαίος: Υπέροχα μονάχοι (2006)

Ο Θάνος Μικρούτσικος ήταν ένας μουσικός ανοιχτών οριζόντων χωρίς προκαταλήψεις και περιορισμούς. Δεν είχε κανένα πρόβλημα και καμία δυσκολία τη μια στιγμή να μας δίνει ένα έργο, όπως το Music Stories που είδαμε χθες, έργο δηλαδή που κινείται στο πεδίο της τζαζ και της λόγιας μουσικής, και ταυτόχρονα να δουλεύει και μας παρουσιάζει έναν κύκλο απλών τραγουδιών, όπως ο δίσκος Υπέροχα μονάχοι που εκδόθηκε το 2006 από τη Legend.

Εδώ έχουμε να κάνουμε με έναν κύκλο δεκατριών τραγουδιών έντεχνης γραφής και ενορχηστρωτικής γραμμής, τα οποία βασίζονται σε ποιητικούς στίχους του Άλκη Αλκαίου (1949-2012), διαχρονικού συνεργάτη του συνθέτη από το 1978 που πρωτοσυναντήθηκαν στο δίσκο Τραγούδια της λευτεριάς και με σημαντικούς ενδιάμεσους σταθμούς το Δελτίο καιρού (1980), το σπουδαίο Εμπάργκο (1982) και τους κύκλους τραγουδιών Η αγάπη είναι ζάλη (1986), Όσο κρατάει ένας καφές (1989) και Στου αιώνα την παράγκα (1996), μέσα από τους οποίους ξεπήδησαν διαχρονικές επιτυχίες, όπως το "Ερωτικό" ("Πιρόγα") και η "Ρόζα". Ο ίδιος σημειώνει χαρακτηριστικά: "Πρώτο ταξίδι έτυχε ναύλος για το Πράσινο Ακρωτήρι. Και για τον ωκεανό και τη μαγεία της μουσικής σου. Κοντά τρεις δεκαετίες. Σα να 'ταν χθες. Και σε κάθε καινούργιο μπάρκο η ίδια λαχτάρα, το ίδιο δέος, η ίδια ανάταση. Και η αγάπη που άντεξε στις φουρτούνες. Ειναι ευλογία όλα αυτά. Να ' σαι καλά, Θάνο...".

Βασικός ερμηνευτής του δίσκου είναι ο εξαίρετος Μανώλης Μητσιάς, ένας δοκιμασμένος και διαχρονικός ερμηνευτής με πλούσιες περγαμηνές στο ενεργητικό του από τη μακροχρόνια διαδρομή του στο ελληνικό τραγούδι και τη συμπόρευσή του με όλους τους μεγάλους δημιουργούς (Μάνος Χατζιδάκις, Μίκης Θεοδωράκης, Γιάννης Μαρκόπουλος, Δήμος Μούτσης, Γιάννης Σπανός, Ελένη Καραΐνδρου, Λουκιανός Κηλαηδόνης, Χρήστος Λεοντής, Γιώργος Χατζηνάσιος, Νότης Μαυρουδής κ.ά.). Δυο τραγούδια του δίσκου (ανάμεσά τους το συνταρακτικό "Σιντάρτα") αποδίδει ο ίδιος ο συνθέτης, ενώ άλλα δύο ερμηνεύει ο τραγουδοποιός Χρήστος Θηβαίος. Στα φωνητικά συμμετέχει και η Μαρία Σπυροπούλου. Την ενορχήστρωση επιμελήθηκε ο συνθέτης.

Θάνος Μικρούτσικος, Gary Burton: Music Stories (2003)

Music stories, μουσικές ιστορίες. Φαντασία και αυτοσχεδιασμός. Τουλάχιστον σε πρώτο επίπεδο. Γιατί η μουσική παιδεία του Θάνου Μικρούτσικου απαιτεί πολλαπλές αναγνώσεις στις "σοβαρές" του συνθέσεις. Η φόρμα αποτελεί σταθερή πυξίδα στη μουσική του δημιουργία. Πίσω από ένα υλικό που μοιάζει κάπως χύμα, κρύβεται μια αγωνιώδης προσήλωση στους κανόνες ανάπτυξης μιας μουσικής ιδέας κατά τα πρότυπα της δυτικής λόγιας μουσικής παράδοσης.

Ο δίσκος Music Stories περιλαμβάνει δύο σημαντικά έργα του συνθέτη. Το πρώτο φέρει τον τίτλο "Music Stories" που έδωσε και το γενικό τίτλο της έκδοσης και αποτελεί μια σπουδαία συνάντηση δύο δημιουργών: Του Θάνου Μικρούτσικου με την ιδιότητα του συνθέτη τζαζ και λόγιας μουσικής, και του διάσημου αμερικανού βιμπραφωνίστα Gary Burton (1943-), ξεχωριστής μορφής στο χώρο της διεθνούς τζαζ σκηνής ήδη από τις αρχές της δεκαετίας του '60. Το συγκεκριμένο έργο έχει τη φόρμα σύνθεσης τύπου concertante με ορχήστρα εγχόρδων και δύο σόλο όργανα: Το βιμπράφωνο και το κλαρινέτο. Την ορχήστρα συμπληρώνει και μια ομάδα κρουστών. Η ηχογράφηση πραγματοποιήθηκε στην Αίθουσα Φίλων της Μουσικής στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών το 2001. Την Καμεράτα - Ορχήστρα των Φίλων της Μουσικής διευθύνει ο Αλέξανδρος Μυράτ. Στα σόλο μέρη είναι ο Gary Burton (vibe), ο Νίκος Γκίνος (κλαρινέτο) και ο Δημήτρης Δεσύλλας (κρουστά). Ο Burton σημειώνει χαρακτηριστικά γι' αυτή τη συνεργασία: "Για έναν βιμπραφωνίστα της τζαζ η εκτέλεση και η ηχογράφηση του έργου Music Stories ήταν σαν μια επίσκεψη σε άλλον κόσμο, έναν κόσμο που είχα παρατηρήσει σαν να ήμουν πίσω από ένα τζάμι για πολλά χρόνια. Τώρα ήμουν από την άλλη πλευρά και όχι σαν απλός παρατηρητής, αλλά μέσα στο κέντρο της δράσης φτιάχνοντας αυτή τη μουσική μαζί με μερικούς από τους καλύτερους μουσικούς του κόσμου...".

Το δεύτερο έργο του δίσκου έχει τον τίτλο "Duo" και είναι γραμμένο για δύο σόλο όργανα: Άλτο σαξόφωνο και ηλεκτρικό μπάσο. Το τριμερές αυτό έργο με πιο ακραιφνή τζαζ χαρακτήρα είναι παλιότερο και ηχογραφήθηκε το 1985. Το ερμηνεύουν οι σπουδαίοι σολίστες David Lynch (alto sax) και Γιώργος Φακανάς (ηλεκτρικό μπάσο). Η συγκεκριμένη ηχογράφηση εκδόθηκε για πρώτη φορά στο δίσκο Duo For Alto Sax / Opera For One (1986), ενώ αργότερα συμπεριλήφθηκε και στο άλμπουμ Music For Two (1992).

Οι Κυρίες του κυρίου Θάνου Μικρούτσικου (2001)

Με αφορμή τη χθεσινή παρουσίαση της δυσεύρετης αυτής έκδοσης του 1986 με τον Κώστα Θωμαΐδη σε δύο άγνωστες ηχογραφήσεις τραγουδιών του Θάνου Μικρούτσικου, λέω να ανοίξουμε άλλο ένα αφιέρωμα στον σπουδαίο συνθέτη με τα παραλειπόμενα της πλούσιας δισκογραφίας του από την όψιμη δημιουργική του φάση, δηλαδή με εκδόσεις που κυκλοφόρησαν μετά την έλευση του νέου αιώνα.

Για αρχή επιλέγω ένα δίσκο χωρίς πρωτότυπο υλικό με τίτλο Οι Κυρίες του κυρίου Θάνου Μικρούτσικου που εκδόθηκε από την ΕΜΙ το 2001. Ο τίτλος της έκδοσης υποδηλώνει και το περιεχόμενό της που αποτελεί μια ευρεία συλλογή 18 ερωτικών κατά βάση τραγουδιών του συνθέτη αποκλειστικά με γυναίκες ερμηνεύτριες σε πρώτη ή δεύτερη εκτέλεση. Όλα είναι κορυφαία τραγούδια κι έχουν γράψει τη δική τους ιστορία στο χώρο του ελληνικού πενταγράμμου μέσα στην 25ετία που είχε προηγηθεί, μιας και τα δυο παλιότερα ("Αν η μισή μου καρδιά", "Η πιο όμορφη θάλασσα") ανατρέχουν στα μέσα της δεκαετίας του '70 και συγκεκριμένα στον κύκλο Πολιτικά τραγούδια (1975) που αποτέλεσε και την επίσημη αρχή της δισκογραφικής περιπέτειας του μεγάλου δημιουργού. Έχουμε λοιπόν μαζεμένες εδώ έξι σημαντικές ερμηνεύτριες, τέσσερις Ελληνίδες, τη Μαρία Δημητριάδη, τη Χαρούλα Αλεξίου, τη Δήμητρα Γαλάνη και την Ελευθερία Αρβανιτάκη, καθώς και δύο ξένες, την μεγάλη Ιταλίδα ντίβα Μilva και την Τουρκάλα Sezen Aksu. 

Τα τραγούδια έχουν επιλεγεί από τους δίσκους: Πολιτικά τραγούδια (1975), Τραγούδια της λευτεριάς (1978), Η αγάπη είναι ζάλη (1986), Κρατάει χρόνια αυτή η κολώνια (1999), Για πιάνο και φωνή (1990), Volpe d' Amore (1994), Ανάσα η τέχνη της καρδιάς (1995) και Ψάξε στ' όνειρό μας (1997). Η Τουρκάλα ερμηνεύτρια αποδίδει υπέροχα σε δεύτερη εκτέλεση το τραγούδι "Her Şeyi Yak" ("Μια πίστα από φώσφορο") από τον προσωπικό της δίσκο Gülümse (1991). Ποίηση και στίχοι υπογράφονται από τους: Ναζίμ Χικμέτ, Μπέρτολτ Μπρεχτ, Μανόλη Αναγνωστάκη, Κώστα Λαχά, Άλκη Αλκαίο, Λίνα Νικολακοπούλου, Μπάμπη Τσικληρόπουλο, Λάκη Λαζόπουλο και Ανδρέα Μικρούτσικο.

Ο Κώστας Θωμαΐδης σε δυο τραγούδια του Θάνου Μικρούτσικου (1986)

Ο Κώστας Θωμαΐδης (Θεσσαλονίκη, 1953 ή 1955), πραγματικό όνομα Κωνσταντίνος Χατζής, είναι μια από τις αισθαντικότερες φωνές που ανέδειξε το ελληνικό πεντάγραμμο τις τελευταίες δεκαετίες, μια ευαίσθητη και διακριτική παρουσία στο χώρο του ποιοτικού τραγουδιού ήδη από τα μέσα της δεκαετίας του '70, όταν πρωτοεμφανίστηκε συμμετέχοντας στο δίσκο Απλά μαθήματα πολιτικής οικονομίας (1975) του Λουκιανού Κηλαηδόνη. 

Η δισκογραφία του περιλαμβάνει πάμπολλες σκόρπιες συμμετοχές σε δίσκους διαφόρων δημιουργών, κυρίως στο άλμπουμ Έρημη πόλη (1982) του Γιώργου Σταυριανού και στον κύκλο μελοποιημένης ποίησης Έρως ανίκατε μάχαν (1985) του Νότη Μαυρουδή, ενώ καταγράφονται και έξι προσωπικές του δουλειές, και συγκεκριμένα: Μοναχικοί σαλτιμπάγκοι (1987) του Θανάση Νικόπουλου, Η πρώτη στιγμή (1988) με δικές του συνθέσεις, Της φαντασίας ταξίδια (1991) πάλι με δικές του συνθέσεις, Τραγούδια της νύχτας (1994) από ζωντανή ηχογράφηση στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών, Ποίηση με μουσική (1997) του Θάνου Μικρούτσικου και Το άρωμα του χρόνου (1999) με συνθέσεις του Νίκου Ζούδιαρη, του Μίνου Μάτσα και δικές του.

Ο Θάνος Μικρούτσικος στάθηκε ο διαχρονικός του μέντορας στο τραγούδι, αφού η συμπόρευσή τους κράτησε ως το τέλος της ζωής του συνθέτη, ο οποίος μάλιστα του έχει εμπιστευτεί και το μουσικό του αρχείο. Η πρώτη τους συνάντηση ήρθε το 1983 με τον κύκλο μελοποιημένης ποίησης Ο γέρος της Αλεξάνδρειας / Ιχνογραφία, ενώ επισφραγίστηκε το 1999 με τη σπουδαία έκδοση Ποίηση με μουσική που περιλαμβάνει υλικό από το άλμπουμ Ο γέρος της Αλεξάνδρειας σε ποίηση Κ.Π. Καβάφη, καθώς και πρόσθετο υλικό με ποίηση του Χριστόφορου Λιοντάκη. 

Στο ενδιάμεσο διάστημα είχε εκδοθεί κι ένας μικρός δίσκος 45 στροφών με τίτλο Ο Κώστας Θωμαΐδης σε δυο τραγούδια του Θάνου Μικρούτσικου που κυκλοφόρησε το 1986 από τη Minos. Περιλαμβάνει δύο τραγούδια του Θάνου Μικρούτσικου που ερμηνεύει ο Κώστας Θωμαΐδης σε πρώτη εκτέλεση. Το πρώτο είναι το γνωστό "Καραντί" σε ποίηση Νίκου Καββαδία που αργότερα συμπεριλήφθηκε στο άλμπουμ Γραμμές των οριζόντων (1991) με ερμηνευτή τον Γιώργο Νταλάρα, ενώ το δεύτερο, η τρυφερή μπαλάντα "Σιωπή" σε στίχους του Ανδρέα Μικρούτσικου, δεν έχει γνωρίσει άλλη εκτέλεση. Την ενορχήστρωση επιμελήθηκε ο Κώστας Γανωσέλλης.

Σώτια Τσώτου: Δέκα χρόνια τραγούδια (1968-1978)

Συμπληρώνονται σήμερα 83 χρόνια από τη γέννηση μιας κορυφαίας Ελληνίδας στιχουργού, της Σώτιας Τσώτου, η οποία ήρθε στον κόσμο στις 14 Μαΐου 1942 κι έφυγε κάπως πρόωρα στις 10 Δεκεμβρίου 2011, αφού πρόλαβε να μας χαρίσει γύρω στα 500 τραγούδια, τα περισσότερα πασίγνωστα κι αγαπημένα, έστω κι αν η ίδια παραμένει μια μεγάλη "άγνωστη" για το ευρύ κοινό που δεν πολυνοιάζεται συνήθως για τους ανθρώπους που κρύβονται πίσω από κάποιες μεγάλες δημιουργίες. Η Σώτια Τσώτου αποτελεί αναμφισβήτητα τον μεσαίο πόλο που γεφυρώνει τρεις γενιές γυναικών στιχουργών, από την παλιότερη που εκπροσωπεί ασφαλώς η Ευτυχία Παπαγιαννοπούλου μέχρι τη νεότερη που εκπροσωπεί επάξια η Λίνα Νικολακοπούλου. Η στιχουργική της χαρακτηρίζεται από λόγο αιχμηρό και ευθύβολο, βαθιά ελληνικό και γυμνό από ανούσιους καλλωπισμούς καταφέρνοντας να εικονίζει εύστοχα και ανάγλυφα την ευρηματική της θεματολογία, η οποία διακρίνεται από έντονη ανθρωπιστική και κοινωνική ευαισθησία και διαρκείς πολιτικές αναφορές.

Η Σώτια Τσώτου άσκησε αρχικά το επάγγελμα του δημοσιογράφου (1960-1967), το οποίο αναγκάστηκε βίαια να εγκαταλείψει από το χουντικό καθεστώς, για να βρεθεί έτσι στο χώρο του τραγουδιού μετά τη μεσολάβηση του Λευτέρη Παπαδόπουλου. Είχε βέβαια μια επαφή με το χώρο και νωρίτερα, αφού το 1966 είχαν ηχογραφηθεί για τη Lyra σε δίσκο 45 στροφών δυο άγνωστα τραγούδια της ("Παλικάρι μας μη φεύγεις", "Βράδυ των φτωχών"), αλλά το ουσιαστικό βάπτισμα του πυρός ήρθε το 1968 με δυο ιστορικά τραγούδια της ("Ο Στρατής", "Δε βαριέσαι αδερφέ") που μελοποίησε ο Κώστας Χατζής σηματοδοτώντας μια μακροχρόνια εμβληματική συνεργασία, η οποία κορυφώθηκε το 1976 με το περίφημο Ρεσιτάλ. Τα δυο αυτά τραγούδια αρχικά κυκλόφόρησαν σε δίσκο 45 στροφών, αλλά αμέσως μετά ενσωματώθηκαν και στο άλμπουμ Αναγέννησις Αλόννησος (1968), ενώ παράλληλα η στιχουργός ξεκινούσε και τη συνεργασία της με άλλους συνθέτες, όπως ο Σταύρος Κουγιουμτζής με το ιστορικό "Νάτανε το '21" και ο Γιώργος Κριμιζάκης με την πολυτραγουδισμένη "Στέλλα". Αργότερα ήρθε η στενή συνεργασία της με τον Δώρο Γεωργιάδη, αλλά και με άλλους συνθέτες, όπως ο Χρήστος Λεοντής, ο Γιώργος Χατζηνάσιος, ο Απόστολος Καλδάρας, ο Χρήστος Νικολόπουλος και πολλοί άλλοι.

Παρόλο που στις τέσσερις περίπου δεκαετίες της ενεργού παρουσίας της η Σώτια Τσώτου παρουσίασε πολλές ολοκληρωμένες δουλειές αποκλειστικά με δικούς της στίχους, ασφαλώς οι σημαντικότερες εντοπίζονται στη δεκαετία του '70. Πρόκειται για τους δίσκους: Φωτογραφίες (1971) του Γιώργου Κριμιζάκη, Αν ήμουν πλούσιος (1972), Δύσκολη ζωή (1973), Χίλια εννιακόσια τίποτα (1974) και Αγάπα με για να υπάρχω (1978) του Δώρου Γεωργιάδη, Άσπρο μαύρο (1974) του Γιώργου Χατζηνάσιου και Σκόρπια φύλλα (1975) του Απόστολου Καλδάρα. Είναι χαρακτηριστικό ότι με τον Κώστα Χατζή δεν προέκυψε κανένας ολοκληρωμένος δίσκος, παρόλο που η παρουσία της είναι ανελλιπής σε όλη την προσωπική του δισκογραφία.

Το μικρό πορτρέτο της κορυφαίας στιχουργού που σας παρουσιάζω έχει περιορισμένο χρονικό ορίζοντα την πρώτη και σημαντικότερη δεκαετία της στη δισκογρφαία (1968-1978) και περιλαμβάνει 25 επιλεγμένες στιγμές που αποτελούν ωστόσο όλες σπουδαία τραγούδια με αμείωτη τη γοητεία τους μετά από μισό σχεδόν αιώνα. Τα τραγούδια υπογράφονται από τους συνθέτες Κώστα Χατζή (που ασφαλώς κατέχει τη μερίδα του λέοντος), Γιώργο Κριμιζάκη, Σταύρο Κουγιουμτζή, Χρήστο Λεοντή, Απόστολο Καλδάρα, Δώρο Γεωργιάδη, Γιώργο Χατζηνάσιο και Χρήστο Γκάρτζο. Τα ερμηνεύουν οι: Κώστας Χατζής, Κώστας Βενετσάνος, Καίτη Χωματά, Ρένα Κουμιώτη, Γιώργος Νταλάρας, Γιάννης Καλατζής, Μαρινέλλα, Δώρος Γεωργιάδης, Άννα Βίσση, Γιάννης Πάριος, Χάρις Αλεξίου και Δημήτρης Μητροπάνος.

Μιχάλης Τερζής: Παράβασις (2003)

Τρία χρόνια μετά την Ωδή των οδών κι αφού μεσολάβησε μια σειρά ορχηστρικών δίσκων για λογαριασμό των εταιρειών Arc Music και Sosaphone, καθώς και το soundtrack της ταινίας Ο ψύλλος (2002), ο Μιχάλης Τερζής μας χάρισε έναν ακόμη κύκλο τραγουδιών με τίτλο Παράβασις που κυκλοφόρησε το 2003 από την FM Records. 

Πρόκειται για μια από τις ωραιότερες δουλειές του άξιου συνθέτη με όμορφα τραγούδια και θαυμάσιες ερμηνείες. Η αρχή μάλιστα είναι εντυπωσιακή με το σπουδαίο τραγούδι "Η κόμη της Βερενίκης", ένα από τα ωραιότερα που έγραψε ποτέ ο Τερζής. Εξίσου όμορφο επίσης το "Κόκκινο ιώδιο". Οι στίχοι ανήκουν στον Δημήτρη Λέντζο, εκτός από δύο ("Τα αγριολούλουδα", "Φτου ξελευθερία") που έγραψε ο ίδιος ο συνθέτης, ενώ από ένα τραγούδι υπογράφουν στιχουργικά ο Κώστας Νέος ("Το σχολείο") και η Κατερίνα Παπαγεωργίου ("Με ουζάκι Μυτιλήνης"). 

Τα τραγούδια ερμηνεύουν άξιοι ερμηνευτές της νεότερης γενιάς. Τα περισσότερα (πέντε συνολικά) ερμηνεύει ο Μπάμπης Τσέρτος, τρία ο Κώστας Μάντζιος, δύο η Νάντια Καραγιάννη (αδελφή του Τσέρτου), ένα η Μαρία Σουλτάτου, ενώ αξιοσημείωτη είναι η επανεμφάνιση του ίδιου του συνθέτη σε ρόλο ερμηνευτή και μάλιστα με τρία τραγούδια. Ευρηματικοί στίχοι με ταξιδιάρικη διάθεση και καλογραμμένες μελωδίες και ρυθμοί συνιστούν ένα πολύ ενδιαφέρον υλικό που δεν είχε την αποδοχή που του άξιζε και νομίζω πως δικαιούται ένα ξανακοίταγμα.

Μιχάλης Τερζής: Η ωδή των οδών (2000)

Την ίδια χρονιά που τραγούδησε στο δίσκο το Γιώργου Σταυριανού Πού να τελειώνει η θάλασσα ο Κώστας Μάντζιος ήταν ο βασικός ερμηνευτής κι ενός άλλου κύκλου τραγουδιών. Πρόκειται για το δίσκο Η ωδή των οδών που κυκλοφόρησε το 2000 από την ΜΒΙ με δεκατρία καινούργια τραγούδια του συνθέτη Μιχάλη Τερζή, ενός σημαντικού, αν και αθόρυβου δημιουργού που είχε ήδη πίσω του πάνω από 25 χρόνια δημιουργικής πορείας από το 1974 που πρωτοεμφανίστηκε με το άλμπουμ Του έρωτα τ' αντάρτη από κοινού με τον πρόωρα χαμένο συνθέτη Αμάραντο Αμαραντίδη.

Είναι μια πολύ ενδιαφέρουσα δουλειά αυτή με πολλά όμορφα τραγούδια ("Θέλω έναν πρίγκιπα", "Αχ η ζωή", "Ηπειρώτισσα γη", "Η ωδή των οδών"), βασισμένη κυρίως σε στίχους του Δημήτρη Λέντζου, ενώ από ένα τραγούδι υπογράφουν οι Άννα Μπιθικώτση (κόρη του μεγάλου βάρδου), Ευσταθία Μαντζούφα, Κώστας Νέος, Τάκης Συρέλης και ο συνθέτης. 

Ο Κώστας Μάντζιος ερμηνεύει πέντε τραγούδια, από τα οποία ξεχωρίζει το στιβαρό ζεϊμπέκικο "Ηπειρώτισσα γη" (αναφορά στο γενέθλιο τόπο του), ενώ η εξαιρετική Μαρία Σουλτάτου αποδίδει άλλα τέσσερα τραγούδια, μεταξύ των οποίων το εναρκτήριο "Θέλω έναν πρίγκιπα", μια θαυμάσια λυρική μπαλάντα σε στίχους της Άννας Μπιθικώτση. Συμμετέχει επίσης η λαϊκή ερμηνεύτρια Λένα Αλκαίου και ο Παντελής Θεοχαρίδης που ερμηνεύει το ωραιότερο ίσως τραγούδι του δίσκου ("Αχ η ζωή"). Ο συνθέτης μάλιστα ερμηνεύει το ομότιτλο τραγούδι, ενώ ο ίδιος επιμελήθηκε την ενορχήστρωση και τη διεύθυνση της ορχήστρας.

Γιώργος Σταυριανός: Πού να τελειώνει η θάλασσα (2000)

Συνεχίζουμε το μικρό αφιέρωμα στον εκλεκτό τραγουδιστή Κώστα Μάντζιο με τρεις ακόμη αξιόλογες δισκογραφικές δουλειές που δεν ανήκουν στην προσωπική του δισκογραφία, αφού ο ίδιος συμμετέχει ως κύριος ή συμπληρωματικός ερμηνευτής μαζί με άλλους καλλιτέχνες.

Το 2000 λοιπόν από την FM Records κυκλοφόρησε ο όγδοος κατά σειρά κύκλος τραγουδιών του ευαίσθητου τραγουδοποιού Γιώργου Σταυριανού με τίτλο Πού να τελειώνει η θάλασσα. Το υλικό του δίσκου περιλαμβάνει ένδεκα καινούργια τραγούδια και δύο οργανικά θέματα. Οι στίχοι στα περισσότερα ανήκουν στον γνωστό Θεσσαλονικιό στιχουργό Φίλιππο Γράψα, ενώ τέσσερα τραγούδια έχουν στίχους του συνθέτη. Το τραγούδι "Μικρές μουσικές" συνυπογράφεται μουσικά από τον Σταυριανό και τον Παναγιώτη Καλαμπόκα. Το πρώτο οργανικό ("Stretto Cafe") είναι ένα όμορφο βαλσάκι, ενώ το δεύτερο ("Η κρύπτη των αιώνων") αποτελεί οργανική απόδοση του ομότιτλου τραγουδιού. 

Η μουσική του συνθέτη διακρίνεται πάντα από τη διάχυτη λυρική της ευαισθησία που διαμορφώνει μια πολύ ιδιότυπη ατμόσφαιρα, χαρακτηριστική του προσωπικού του ύφους, η οποία τονίζεται από τη χρήση ακουστικών οργάνων, όπως η κιθάρα, το λαούτο, ο τζουράς, ο μπαγλαμάς, το βιολί και τα κρουστά. Την ενορχήστρωση επιμελήθηκε ο Γιάννης Ιωάννου, χωρίς να ξεφεύγει πάντως από μια τυποποίηση του ήχου που ήταν κυρίαρχος εκείνη την εποχή.

Αξίζει ιδαίτερα να σταθούμε στους δύο θαυμάσιους ερμηνευτές του δίσκου, τον Κώστα Μάντζιο που αποδίδει οκτώ τραγούδια και τον Παντελή Θεοχαρίδη στα υπόλοιπα τρία. Αμφότεροι ξεπήδησαν από τη γόνιμη δεκαετία του '90 έχοντας ήδη πίσω τους εξαιρετικές ερμηνείες, ο πρώτος κυρίως με τραγούδια του Γιώργου Σταυριανού και ο δεύτερος ως βασικός ερμηνευτής του σημαντικού δίσκου Μικρή πατρίδα (1996) του Γιώργου Ανδρέου. Στα φωνητικά συμμετέχει η Άννα Ιωαννίδου.

Κώστας Μάντζιος: Μέρα νύχτα (1999)

Με το κλείσιμο της δεκαετίας του '90 η FM Records παρουσίασε ένα πορτρέτο του ερμηνευτή Κώστα Μάντζιου με τις καλύτερες στιγμές του από τη μέχρι τότε δισκογραφική του παρουσία στη συγκεκριμένη εταιρεία. Το άλμπουμ έχει τον τίτλο Μέρα νύχτα που προέρχεται από το ομότιτλο τραγούδι του Γιώργου Ζαμπέτα σε στίχους του Δημήτρη Χριστοδούλου, το οποίο είχε ερμηνεύσει πρώτος το 1967 ο Δημήτρης Παπαμιχαήλ στην ταινία "Δημήτρη μου, Δημήτρη μου".

Το άλμπουμ περιλαμβάνει δεκαεπτά συνολικά τραγούδια, από τα οποία τέσσερα αποτελούν επανεκτέλεση παλιών λαϊκών επιτυχιών, όπως το τραγούδι του Ζαμπέτα που προαναφέραμε, καθώς και το τραγούδι "Να ζει κανείς ή να μη ζει" σε στίχους Χαράλαμπου Βασιλειάδη από την ομώνυμη ταινία του 1968, όπου το ερμήνευε ο ίδιος ο συνθέτης. Τα άλλα δυο τραγούδια φέρουν την υπογραφή του λαϊκού τραγουδιστή και συνθέτη Αντώνη Ρεπάνη. Παλιότερο είναι το "Πού να γυρνάς" που είχε ερμηνεύσει το 1965 ο Πάνος Γαβαλάς, ενώ το πολύ γνωστότερο "Δυο γυναίκες, δυο αγάπες" το είχε ερμηνεύσει το 1972 ο ίδιος ο Ρεπάνης.

Τα υπόλοιπα τραγούδια του άλμπουμ είναι ανθολογημένα από τις πρωτότυπες ηχογραφήσεις τους με τον ίδιο το Μάντζιο μέσα από τη μικρή του ως τότε δισκογραφία. Έχουν επιλεγεί επτά τραγούδια του Γιώργου Σταυριανού από τους δίσκους Καθαρός ουρανός (1993) και Στην πολιορκία πέφτει πάντα η Τροία (1995), ένα τραγούδι του Οδυσσέα Εισαγγελέα από το δίσκο Τελευταίο φως (1995), άλλο ένα του Χρήστου Παπαδόπουλου από το δίσκο Κάτι απ' τα παλιά (1998) και τέσσερα τραγούδια από τον προσωπικό δίσκο του τραγουδιστή Αν ήταν εύκολη η ζωή... θα κράταγε αιώνες (1997) σε μουσική του Γιάννη Νικολάου και της Γεωργίας Αναστασοπούλου. Τις ενορχηστρώσεις των τραγουδιών επιμελήθηκαν οι Πέτρος Αθανασίου, Γιάννης Ιωάννου, Αντώνης Γούναρης και Γιάννης Σαββίδης.

Κώστας Μάντζιος: Αν ήταν εύκολη η ζωή... (1997)

Σαν σήμερα, 9 Μαΐου, γεννήθηκε πριν από 62 χρόνια ο ηπειρώτης τραγουδιστής Κώστας Μάντζιος, από τους αξιολογότερους λαϊκούς ερμηνευτές της νεότερης γενιάς, αυτής που αναδείχθηκε κατά τη δεκαετία του '90 και παραμένει πάντα στο προσκήνιο. 

Με καταγωγή από τα Γιάννενα ο Μάντζιος σε ηλικία δέκα ετών εγκαταστάθηκε μόνιμα στην Αθήνα, ενώ από τις αρχές της δεκαετίας του '80 άρχισε τη μουσική του ενασχόληση ως ακορντεονίστας. Το 1992 είχε την πρώτη δισκογραφική του εμφάνιση στο δίσκο Μπουζουξήδες με πυξίδες του Βαγγέλη Κορακάκη, για να ακολουθήσει η συμμετοχή του στο δίσκο Καθαρός ουρανός (1993) του Γιώργου Σταυριανού, ο οποίος του έδωσε και το υλικό για τον πρώτο προσωπικό του δίσκο με τίτλο Στην πολιορκία πέφτει πάντα η Τροία (1995) που στάθηκε η αφορμή για την πανελλήνια πλέον αναγνώρισή του. Ακολούθησαν άλλε δυο προσωπικές δουλειές (Αν ήταν εύκολη η ζωή..., Μέρα νύχτα), καθώς και πάμπολλες συμμετοχές του σε διάφορες δουλειές, ενώ τα τελευταία χρόνια έχει αραιώσει πλέον την παρουσία του.

Το 1997 λοιπόν κυκλοφόρησε από την FM Records ο δεύτερος προσωπικός δίσκος του Κώστα Μάντζιου με τον μακροσκελή τίτλο Αν ήταν εύκολη η ζωή... θα κράταγε αιώνες, αυτή τη φορά με πολυσυλλεκτικό χαρακτήρα, αφού τα δεκατρία τραγούδια του άλμπουμ υπογράφουν επτά διαφορετικοί συνθέτες και συγκεκριμένα οι: Γιώργος Αρσενίδης, Νίκος Λαβράνος, Γιάννης Νικολάου, Γιάννης Σαββίδης, Πέτρος Βαγιόπουλος, Γεωργία Αναστασοπούλου και Θόδωρος Λαχανάς. Και οι στίχοι επίσης προέρχονται από διαφορετικούς στιχουργούς, όπως ο Ηλίας Κατσούλης, ο Οδυσσέας Εισαγγελέας, ο Γιώργος Λεκάκης, ο Βαγγέλης Βελώνιας και άλλοι. 

Απλά λαϊκά τραγούδια χωρίς εξάρσεις, σε μια ισορροπημένη γραμμή που δεν ανατράπηκε από κάποιο σουξέ, αφού ο δίσκος δεν πέρασε και τόσο στο ευρύ κοινό. Διαθέτει όμως καλά στοιχεία και καλοδουλεμένη ενορχήστρωση από τον Αντώνη Γούναρη με τη συμμετοχή αξιόλογων μουσικών, όπως ο Μανώλης Καραντίνης που παίζει μπουζούκι, τζουρά, μπαγλαμά και μαντολίνο, ο Νίκος Χατζόπουλος στο σόλο βιολί και ο Θανάσης Βασιλόπουλος στο κλαρίνο. Το καλύτερο πάντως στοιχείο του δίσκου είναι η στέρεη ερμηνεία του Κώστα Μάντζιου με τη σύμπραξη της Αφεντούλας Ραζέλη στα φωνητικά.

Χάρρυ Κλυνν: Δοξάστε με (1979)

Ένα χρόνο μετά το πετυχημένο δισκογραφικό βάπτισμα του πυρός με το άλμπουμ Για δέσιμο (1978) ο δαιμόνιος Χάρρυ Κλυνν επανήλθε με καινούργια δουλειά πλημμυρισμένη με ξεκαρδιστικά σκετσάκια και αντίστοιχα τραγούδια. Ο δίσκος έχει τίτλο Δοξάστε με και το περιεχόμενό του μοιάζει να συνεχίζει φυσιολογικά το πνεύμα της προηγούμενης δουλειάς με τον σπαρταριστό Τραμπάκουλα να κρατάει πάντα τον πρωταγωνιστικό ρόλο. Τη μουσική έγραψε και πάλι ο Γιώργος Κριμιζάκης, ενώ στα κείμενα έχουμε την παρουσία δύο σημαντικών και δοκιμασμένων στιχουργών μας, του Γιάννη Κακουλίδη και του Γιάννη Καλαμίτση.

Αλλά καλύτερα ας αφήσουμε τους ίδιους τους δημιουργούς να μας μιλήσουν για τη δουλειά τους: 

Το σύνθημα ΔΟΞΑΣΤΕ ΜΕ ήρθε ξαφνικά από τις Σέρραις Μάντρες. Το υπέγραφε ο μυστηριώδης διευθυντής της ΕΜΙΑΛ Marco Bognotti. Ο (ν)μυστικός παραγωγός Γιώργος Πετσίλας αντέδρασε αμέσως. Την άλλη μέρα έλυσε τον Χάρρυ Κλυνν που τον κρατούσε δεμένο σχεδόν ένα χρόνο και του είπε: Ετοιμάσου. Δεν απέμενε παρά να βρεθούν οι συνεργοί του εγκλήματος. Τους αναζήτησε στην ομάδα Γ.Κ. Ο ένας ήταν γνωστός. Είχε ήδη αφήσει τα μουσικά του αποτυπώματα και στο προηγούμενο έγκλημα. Ήταν ο Γιώργος Κριμιζάκης. Οι άλλοι δύο μπασμένοι από καιρό στους παραχαρακτικούς κύκλους ήταν ο Γιάννης Καλαμίτσης και ο Γιάννης Κακουλίδης. Όλοι μαζί άρχισαν να καταστρώνουν τα ύποπτα σχέδιά τους. Ήταν μια μελετημένη δουλειά (...). Η μεγάλη στιγμή είχε έρθει. Τότε όμως χτύπησε η αντίδραση. Η διπλή πράκτωρ Βίκυ Γαλάτου υπομαγνητοφώνησε τις ταινίες και παρέδωσε τα κείμενα στην Επιτροπή Ερευνών (υποεπιτροπή υπόπτων συζητήσεων). Οι συλληφθέντες αρνήθηκαν την ενοχή τους. Τα τεκμήρια όμως ήταν αδιάσειστα (....). Ο Διευθυντής των POLICE-ων Σταύρος Ξανθόπουλος καθοδηγούσε την ανάκριση. Η απολογία των κατηγορουμένων ήταν σύντομη αλλά θαρραλέα και ευκρινής. ΟΥΓΚΑΓΚΑ ΜΠΟΥΜ ΜΠΟΥΜ ΧΙΚΑΠ ΑΓΚΟΥΠ ΜΠΙΡΙΛΙ ΓΚΑΓΚΑ ΑΟΥΓΚΙΓΚΙ ΑΟΥΓΚΙΓΚΙ ΜΠΑΓΚΑΛΑΓΚΑ ΟΥΓΚΑ ΓΚΑ. Δεν τους λυπήθηκε κανείς. Αργότερα μόνο, την ώρα που μπαίνανε στην κλούβα που θα τους μετέφερε στην απομόνωση μια φωνή μας ειδοποίησε: Να προσέχετε την πόρτα...

Χάρρυ Κλυνν: Για δέσιμο (1978)

Σήμερα είναι η επέτειος της γέννησης του Χάρρυ Κλυνν - πραγματικό όνομα: Βασίλης Τριανταφυλλίδης (1940-2018) -, ο οποίος ήρθε στον κόσμο στις 7 Μαΐου 1940 στην Καλαμαριά της Θεσσαλονίκης. Υπήρξε πολυτάλαντος κωμικός ηθοποιός και σόουμαν, αλλά και ζωγράφος, ποιητής, πολιτικός και ποδοσφαιρικός παράγοντας! 

Ξεπήδησε στα τέλη της δεκαετίας του '50 μέσα από τα περίφημα "Ταλέντα" του Γιώργου Οικονομίδη, στη συνέχεια μπήκε για σπουδές στη Δραματική Σχολή του Πέλου Κατσέλη και άρχισε τις πρώτες του εμφανίσεις σε μπουάτ της εποχής, ενώ το 1964 είχε κι ένα διπλό πέρασμα από τον ελληνικό κινηματογράφο με σύντομα, αλλά πολύ χαρακτηριστικά ρολάκια στις ταινίες "Γάμος αλά ελληνικά" (του Βασίλη Γεωργιάδη) και "Τα 201 καναρίνια" (του Γρηγόρη Γρηγορίου). Την ίδια χρονιά βρέθηκε στην Αμερική, όπου άρχισε να εμφανίζεται σε ελληνικά καφεθέατρα υιοθετώντας την τεχνική της stand-up comedy, στην οποία βασίστηκε η μετέπειτα μεγάλη του καριέρα στην Ελλάδα μετά τον οριστικό του επαναπατρισμό στα μέσα της δεκαετίας του '70, όταν και κατάφερε να εδραιωθεί ως ο δημοφιλέστερος σκηνικός καλλιτέχνης της μεταπολιτευτικής εποχής με αδιάλειπτη ζωντανή παρουσία σε μπουάτ και κοσμικά κέντρα, αλλά και με πλούσια δισκογραφία, καθώς και αρκετούς πρωταγωνιστικούς πλέον ρόλους στον κινηματογράφο ("Αλαλούμ", "Εις μνήμην Χάρρυ Κλυνν...", "Χάρρυ Κλυνν... και πάσης Ελλάδος", "Η φάπα της χρονιάς", "Made in Greece" κ.ά.).

Η δισκογραφική περιπέτεια του Χάρρυ Κλυνν ξεκίνησε το 1978 με το άλμπουμ Για δέσιμο, το οποίο κυκλοφόρησε από την Columbia και τον έκανε αμέσως πασίγνωστο στο πανελλήνιο. Ευρηματικό και πηγαίο χιούμορ, ανελέητη σάτιρα της τρέχουσας πολιτικής επικαιρότητας, εντυπωσιακές μιμήσεις πολιτικών προσώπων και ευφάνταστες ατάκες που πέρασαν στα χείλη όλου του κόσμου ήταν τα χαρακτηριστικά αυτής της πρώτης του δουλειάς που περιλαμβάνει τραγούδια με αιχμηρούς στίχους κυρίως του άγνωστου ακόμη τότε Κώστα Τριπολίτη και μουσική του Γιώργου Κριμιζάκη, σταθερού συνεργάτη του για πολλά χρόνια, καθώς και ξεκαρδιστικές παρλάτες με δικά του κείμενα, μέσα από τις οποίες αναδείχθηκε η εμβληματική μορφή του σπαρταριστού Τραμπάκουλα! 

Θάνος Μικρούτσικος: Έργα για φλάουτο (2007)

Το 2007 από την αξιόλογη σειρά Classics της Legend εκδόθηκε ένα σημαντικό άλμπουμ του Θάνου Μικρούτσικου με τον περιληπτικό τίτλο Έργα για Φλάουτο που περιλαμβάνει τρεις συνθέσεις λόγιου ύφους με απόλυτο πρωταγωνιστή τον ήχο του αγαπημένου αυτού ξύλινου πνευστού, το οποίο έχουν τιμήσει με εκλεκτές συνθέσεις τους διαχρονικά πολλοί μεγάλοι δημιουργοί από την εποχή του Μπαρόκ κυρίως και εντεύθεν.

Αφορμή για τη δημιουργία της συγκεκριμένης δισκογραφικής δουλειάς έδωσε η Πολωνέζα σολίστ του φλάουτου Ivona Glinka, η οποία ανέσυρε από τη λήθη και ηχογράφησε εκ νέου ένα παλιότερο έργο του συνθέτη με τίτλο Opera for One που είχε γραφτεί 1984 και είχε πρωτοπαιχτεί στις Βρυξέλλες από τον Βέλγο φλαουτίστα Marc Grauwels, με τον οποίο άλλωστε είχε κυκλοφορήσει και σε δίσκο το 1986 από την Εταιρεία Νέας Μουσικής. Το έργο είναι υψηλών τεχνικών απαιτήσεων και ο σολίστ, πέρα από την εκτέλεση του φλάουτου, είναι επιφορτσιμένος και με υποκριτικές υποχρεώσεις στην απόδοση του ευρηματικού κειμένου που έγραψε ο θεατρικός συγγραφέας Γιώργος Μανιώτης. Όπως εξηγεί ο συνθέτης, "... η αξία του έργου έγκειται στη δυνατότητα που δίνει σ' έναν αποκλειστικά ερμηνευτή να διηγηθεί μία ιστορία με όλους τους δυνατούς τρόπους...".

Η νέα εκτέλεση του παλιού αυτού έργου δημιούργησε την ανάγκη σύνθεσης και πρόσθετου υλικού με επίκεντρο το φλάουτο, προκειμένου να συμπληρωθεί η έκδοση. Έτσι προέκυψε η σύντομη σύνθεση για σόλο φλάουτο "A Music Story For a Flutist" (Μια μουσική ιστορία για μια φλαουτίστρια) που γράφτηκε το 2004 για την Ivona Glinka και παραπέμπει ευθέως σε ιμπρεσιονιστικές συνθέσεις του Claude Debussy ή ακόμη και του νεωτερικού συνθέτη Edgar Varese. 

Το τρίτο έργο του δίσκου γράφτηκε το 2007 ειδικά γι' αυτή την έκδοση και φέρει τον τίτλο "Κόσμος χωρίς ταξιδιώτες". Είναι ένα έργο για φωνή και φλάουτο σε τέσσερα μέρη και βασίζεται στην ομώνυμη ποιητική σύνθεση του Πατρινού ποιητή Γιώργου Κοζία (γενν. 1958). Την αφήγηση έκανε ο ηθοποιός Δημήτρης Παπανικολάου, ενώ το μέρος του φλάουτου φυσικά απέδωσε η Ivona Glinka. 

Η έκδοση της Legend είναι ιδιαίτερα προσεγμένη με πλούσιο ένθετο φυλλάδιο που περιλαμβάνει κι ένα εξαιρετικά κατατοπιστικό κείμενο του μουσικοκριτικού Γιώργου Μονεμβασίτη για τα τρία έργα που περιέχονται στο δίσκο. Αξίζει εδώ να προσθέσω ότι ο Θάνος Μικρούτσικος λίγο αργότερα έγραψε κι ένα δεύτερο έργο σε ποίηση του Γιώργου Κοζία με τίτλο "Η γη τσακισμένο καράβι" (για φωνή και πιάνο), το οποίο μαζί με το "Κόσμος χωρίς ταξιδιώτες" διαμόρφωσαν το περιεχόμενο ενός ψηφιακού δίσκου που συνόδευε την έκδοση του συγγραφικού πονήματος του συνθέτη "Πέντε κείμενα μετά μουσικής", το οποίο κυκλοφόρησε το 2013 από τις Εκδόσεις Γαβριηλίδης.

Σπύρος Ράντος: Recital (1983)

Άλλος ένας σπουδαίος Έλληνας σολίστ έχει σειρά σήμερα. Πρόκειται για τον Σπύρο Ράντο (Κέρκυρα, 1945), διακεκριμένο δεξιοτέχνη του βιολιού με διεθνή καριέρα και σημαντική δισκογραφική παρακαταθήκη. Ο σπουδαίος μαέστρος και παιδαγωγός Στέλιος Καφαντάρης ήταν ο πρώτος του δάσκαλος και στη συνέχεια ο εμβληματικός βιολονίστας Τάτσης Αποστολίδης. Στα 19 του βρέθηκε στην Αυστρία ως πρώτο βιολί στην Ορχήστρα της Κρατικής Όπερας του Λιντς, ενώ στη Βιέννη είχε την ευκαιρία να σπουδάσει στην περίφημη Μουσική της Ακαδημία με δάσκαλο το Eduard Melkus, με τον οποίο συνεργάστηκε και δισκογραφικά σε ηχογραφήσεις με την ορχήστρα εποχής Capella Academica για τη μεγάλη εταιρεία Archiv (θυγατρική της Deutsche Grammophon). Εμφανίστηκε σε πολλές πρωτεύουσες της Ευρώπης και του υπόλοιπου κόσμου ως σολίστ, ενώ κάποια στιγμή δημιούργησε στην Ελλάδα κι ένα πετυχημένο τρίο μουσικής δωματίου με τον πιανίστα Γιάννη Βακαρέλη και τον βιολοντσελίστα (και μαέστρο) Βύρωνα Φιδετζή. Από τα μέσα της δεκαετίας του '70 είναι εγκατεστημένος στην Αυστραλία, όπου αναπτύσσει έντονη μουσική δραστηριότητα με διάφορες ορχήστρες, όπως η ορχήστρα δωματίου Rantos Collegium.

Το 1983 από τη Grevillea Records κυκλοφόρησε ένας αναλογικός δίσκος που αποτυπώνει ανάγλυφα την υψηλή τέχνη του Σπύρου Ράντου. Ο δίσκος έχει τον απλό τίτλο Recital και περιλαμβάνει συνθέσεις για Βιολί και Πιάνο, τις οποίες ερμηνεύει με θαυμαστή δεξιοτεχνία συνοδευόμενος στο πιάνο από την Ισραηλινή πιανίστα και σύζυγό του Brachi Tilles. 

Το υλικό του δίσκου καλύπτει μια μακρά περίοδο μουσικής δημιουργίας από την εποχή του Μπαρόκ ως τον 20ο αιώνα. Στη μία πλευρά του δίσκου έχουμε μια τετραμερή Σονάτα για Βιολί και Πιάνο του Γάλλου συνθέτη Jean-Marie Leclair (1697-1764), καθώς και μια Σουίτα για Βιολί και Πιάνο του Έλληνα συνθέτη Γιάννη Κωνσταντινίδη (1903-1984) δομημένη σε έξι μέρη με εναλλασσόμενη ρυθμική αγωγή. Στην άλλη πλευρά του δίσκου έχουμε σύντομες συνθέσεις του Βραζιλιάνου συνθέτη Heitor Villa-Lobos (1887-1959) και του Αμερικανού Harold Melvin Triggs (1900-1984), ενώ το κύριο μέρος καταλαμβάνουν οι Πέντε Μελωδίες για Βιολί και Πιάνο του κορυφαίου Ρώσου δημιουργού Sergei Prokofiev (1891-1953).

Η Πάρρυ Δερέμπεη ερμηνεύει τη "Μικρή Λευκή Αχιβάδα" του Μάνου Χατζιδάκι (1962)

Συνεχίζοντας την παρουσίαση εκλεκτών Ελλήνων σολίστ θα σταθούμε σήμερα σε μιαν όχι και τόσο γνωστή, αλλά σίγουρα σημαντική δεξιοτέχνη του πιάνου, την Πάρρυ Δερέμπεη-Παπασταύρου (γενν. 1942), σύζυγο του βιολοντσελίστα Ελευθέριου Παπασταύρου (1920-2008), με τον οποίο άλλωστε υπήρξε εκλεκτό ντούο στην εκτέλεση έργων της λόγιας μουσικής για πιάνο και βιολοντσέλο. Η δράση της κατά τις δεκαετίες του '60 και '70 είχαν αποσπάσει διθυραμβικά σχόλια από τη διεθνή κριτική. Ιδού τι έγραφε εκείνη την εποχή ο Γάλλος κριτικός Φρανσουά Βελλάρ: «Η μουσική μόρφωσις της Πάρρυ Δερέμπεη, που απέκτησε στο Ωδείον Αθηνών και κατόπιν στην Βιέννη, της επιτρέπει να αποδίδει κάθε έργο με τον πιο πιστό τρόπο. Μία τεχνική άμεμπτη, οι λεπτομέρειες με απόλυτη ακρίβεια. Στις Παραλλαγές και την Φούγκα σ’ ένα θέμα του Χαίντελ του Μπραμς, για τις οποίες η Κλάρα Σούμαν εδήλωνε ότι υπερέβαιναν τις δυνάμεις της, η Πάρρυ Δερέμπεη κυριαρχεί επ’ αυτών και κατά το γράμμα και κατά το πνεύμα». Την ίδια εποχή Άγγλοι κριτικοί στους Times και τη Daily Telegraph μιλούσαν για «ελληνικό κατόρθωμα τεχνικής» και δε φείδονταν επαίνων, όπως: «Διαύγεια, ευχέρεια και αμετάβλητος ευχάριστος ποιότης του ήχου εχαρακτήρισαν το παίξιμο της Ελληνίδος πιανίστας Δίδος Δερέμπεη. Η ειλικρινά απόλυτα πιανιστική ενατένισις της νεαρής Ελληνίδος πιανίστας ουδέποτε εξένισε, αλλά αντιθέτως εδικαίωσε με το πάρα πάνω τον συμπατριώτη της συνθέτη Χατζιδάκι στα πρελούντια των Ελληνικών λαϊκών χορών».

Η μνεία του ονόματος του Μάνου Χατζιδάκι, ο οποίος τότε, στα πρώτα χρόνια της δεκαετίας του '60, ήταν ήδη διάσημος για το όσκαρ τραγουδιού που είχε αποσπάσει το 1961, έχει να κάνει βέβαια με το έργο Για μια μικρή λευκή αχιβάδα, το οποίο καταγράφεται ως η πρώτη σύνθεσή του στον επίσημο κατάλογο της εργογραφίας του. Στην πραγματικότητα ο συνθέτης είχε ήδη καταθέσει τις πρώτες του συνθέσεις για το θέατρο από το 1944 ξεκινώντας με το θεατρικό του Αλέξη Σολομού "Ο τελευταίος ασπροκόρακας", ενώ ακολούθησαν πολλές ακόμη θεατρικές μουσικές ως το 1947 που άρχισε να συνθέτει την "Αχιβάδα", έργο για σόλο πιάνο σε μορφή σουίτας αποτελούμενης από πέντε πρελούδια και πέντε χορούς σε ζευγαρωτή διάταξη. Το έργο μάλιστα παρουσίασε στο διεθνές κοινό ο διάσημος Αμερικανός πιανίστας Julius Katchen, για να αναγκάσει μια γνωστή Ελληνίδα τεχνοκριτικό της εποχής τα γράψει στην εφημερίδα Τα Νέα (20/1/1949): "Δε θα συγχωρήσω ποτέ τον εαυτό μου ότι το νέο αυτό μουσικό ελληνικό δαιμόνιο που ονομάζεται Μάνος Χατζιδάκις μού το παρουσίασε χθες στο πρόγραμμα του ρεσιτάλ του ένας ξένος (εννοεί τον Julius Katchen) με τις εκτελέσεις μιας σειράς από δέκα συνθέσεις που συγκλόνισαν τον κόσμο σαν μια αποκάλυψη...".

Αν και στη δισκογραφία καταγράφονται πάμπολλες εγγραφές του έργου, είναι παράδοξο ότι ο ίδιος ο συνθέτης δεν υπογράφει καμία! Η πρώτη δισκογράφησή του έγινε το 1954 από τον Γιάννη Παπαδόπουλο (μαζί με το έργο "Έξι λαϊκές ζωγραφιές") και ακολούθησε η εκτέλεση της Πάρρυς Δερέμπεη είναι η δεύτερη και κυκλοφόρησε το 1962 από τη Philips, για να έρθει δυο χρόνια αργότερα η τρίτη εκτέλεση με τη Μαρίκα Παπαϊωάννου, ενώ στα πιο πρόσφατα χρόνια ξεχωρίζουν οι εκτελέσεις της Δανάης Καρά (1989) και της Ντόρας Μπακοπούλου (2000). 

Ο δίσκος της Δερέμπεη συμπληρώνεται και με τρεις ξένες πιανιστικές συνθέσεις και συγκεκριμένα με δυο θέματα του Franz Liszt (1811-1886), δηλαδή το "La leggerezza" (η δεύτερη από τις τρεις σπουδές κοντσέρτου) και μια Étude (Σπουδή) βασισμένη σε ένα θέμα του Niccolo Paganini (1782-1840), καθώς και ένα "Πρελούδιο" του σημαντικού Ρώσου (Σοβιετικού) συνθέτη Sergei Prokofiev (1891-1953).

Εύα Φάμπα: Capriccio Diabolico (2007)

Σαν σήμερα, στις 3 Μαΐου 1996, έφυγε από τη ζωή ο πατριάρχης της ελληνικής κιθαριστικής τέχνης Δημήτρης Φάμπας (1921-1996) αφήνοντας σε μας τη σημαντική δισκογραφική του κληρονομιά, αλλά και την κόρη του Εύα Φάμπα (γενν. 1964), η οποία αποτελεί σήμερα μία από τις λαμπρότερες Ελληνίδες σολίστ της κλασικής κιθάρας. Πρώτος μάλιστα δάσκαλός της ήταν ο πατέρας της, ενώ ανώτερα θεωρητικά διδάχθηκε από το μεγάλο συνθέτη Δημήτρη Δραγατάκη. 

Η Εύα Φάμπα ξεκίνησε ρεσιτάλ στο ραδιόφωνο, την τηλεόραση, αλλά και στις μουσικές σκηνές ήδη από την ηλικία των 12 χρόνων, ενώ κατά καιρούς έχει συνεργαστεί με πολλές διεθνείς και ελληνικές ορχήστρες. Κέρδισε μάλιστα το πρώτο βραβείο στον 16ο Διεθνή Διαγωνισμό Κιθάρας της Ακαδημίας του Μιλάνου (όπου παλιότερα είχε χρηματίσει δάσκαλος ο Νότης Μαυρουδής). Παράλληλα αναπτύσσει αξιόλογο παιδαγωγικό και συγγραφικό έργο, αλλά και ενδιαφέρουσα δισκογραφική δραστηριότητα με ελληνικές και ξένες δισκογραφικές εταιρείες, όπως η συνεργασία της με την εταιρεία Naxos που απέφερε τον σπουδαίο δίσκο Greek Guitar Music (2014).

Σημαντική δισκογραφική κατάθεση της Εύας Φάμπα αποτελεί το άλμπουμ Capriccio Diabolico που εκδόθηκε στην Ιταλία το 2007. Ο δίσκος περιλαμβάνει επιλεγμένες συνθέσεις για κλασική κιθάρα, οι οποίες μάλιστα στο μεγαλύτερο ποσοστό τους είναι σε πρώτη παγκόσμια ηχογράφηση. Συγκεκριμένα, την πρώτη τους δισκογραφική εμφάνιση γνωρίζουν εδώ οι συνθέσεις: Σπουδή σε Αρχαίες Ελληνικές Αρμονίες σε έξι μέρη του Πέτρου Ταμπούρη (γενν. 1964), έργο που προσπαθεί να αναπλάσει τους αρχαιοελληνικούς μουσικούς τρόπους, εδώ σε μεταγραφή για κιθάρα από την Εύα Φάμπα, Four Brazilian Pieces σε τέσσερα μέρη του Waltel Branco (1928-2018), Βαρκαρόλα του Γεράσιμου Πυλαρινού (γενν. 1949) και Ελληνικοί Χοροί για Δύο Κιθάρες σε τρία μέρη του Δημήτρη Φάμπα. 

Ο δίσκος συμπληρώνεται με συνθέσεις των Mario Castelnuovo-Tedesco (1895-1968) και Andersen Viana (γενν. 1962) μαζί με πέντε κινηματογραφικές μελωδίες του Μάνου Χατζιδάκι (1925-1994) σε μεταγραφή του Τάσου Καρακατσάνη και του Δημήτρη Φάμπα, καθώς και τρεις από τις δώδεκα Σπουδές για Κιθάρα του πρόωρα χαμένου συνθέτη Αμάραντου Αμαραντίδη (1947-1995) από το έργο του "Σπουδές ύφους". Σημειώνω ότι στο έργο για δύο κιθάρες του Δημήτρη Φάμπα στη δεύτερη κιθάρα είναι ο Κώστας Τσερεγκώφ (γενν. 1965), μαθητής επίσης του μεγάλου δασκάλου.