Μελωδίες του καλοκαιριού: Η Ελλάδα στο πεντάγραμμο (1978)

Άλλος ένας ορχηστρικός δίσκος της PanVox με την υπογραφή του συνθέτη και μαέστρου Νάκη Πετρίδη κυκλοφόρησε το 1978 με τον τουριστικό τίτλο "14 Hits - Holidays in Kerkira" και δεύτερο τίτλο στα ελληνικά "Η Ελλάδα στο πεντάγραμμο".

Παρά την αριθμητική επισήμανση του τίτλου, η συλλογή εκτείνεται σε 19 συνολικά οργανικά θέματα, δύο από τα οποία - το πρώτο και το τελευταίο - προέρχονται από το διεθνές ρεπερτόριο της εποχής σε ρυθμό ...disco που τότε χάλαγε κόσμο και είχε διεισδύσει ακόμη και στα λαϊκά μαγαζιά! 

Το κύριο μέρος του δίσκου πάντως κινείται σε καθαρά λαϊκό χρώμα και περιλαμβάνει συνθέσεις των Μάρκου Βαμβακάρη, Γιάννη Παπαϊωάννου, Γιώργου Ζαμπέτα, Μίκη Θεοδωράκη, Μάνου Χατζιδάκι, Αργύρη Κουνάδη, Σταύρου Ξαρχάκου, Χρήστου Νικολόπουλου και Νάκη Πετρίδη με υλικό εγγυημένης επιτυχίας και δοκιμασμένο στην αντοχή του χρόνου (Φραγκοσυριανή, Στρώσε το στρώμα σου για δυο, Γωνιά γωνιά, Ζορμπάς, Άπονη ζωή, Σήκω χόρεψε συρτάκι κ.ά.).

Όλο το υλικό έχει την ενορχηστρωτική επιμέλεια του Νάκη Πετρίδη και εκτελείται από λαϊκή ορχήστρα που διευθύνουν ο ίδιος και ο Χρήστος Νικολόπουλος. 

Μελωδίες του καλοκαιριού: 24 Μελωδίες-24 Επιτυχίες (1968)

Ο Νάκης Πετρίδης (1926-2004) ανήκει στην κατηγορία των μαστόρων του λαϊκού μας τραγουδιού, καθώς μας έχει χαρίσει δεκάδες όμορφα λαϊκά τραγούδια κατά τις δεκαετίες του '60 και '70, παρόλο που το όνομά του ποτέ δεν έγινε ιδιαίτερα γνωστό. Κι όμως μια απλή παράθεση ορισμένων πολύ γνωστών τραγουδιών του αρκεί, για να φανεί ο σημαντικός, αν και διακριτικός ρόλος του στο συγκεκριμένο χώρο, τον οποίο υπηρέτησε για μισό περίπου αιώνα, από το 1953 που πρωτοεμφανίστηκε στη δισκογραφία. Θυμίζω λοιπόν μερικούς τίτλους: Στα βράχια της Πειραϊκής, Μη μου λέτε γι' αυτήν, Το ψωμί της ξενιτιάς, Πάλι θα κλάψω, Όταν σημάνει εσπερινός, Ο Κολωνακιώτης, Έτσι είναι μπάρμπα Γιάννη, Κόψε την κλωστή. Τραγούδια του ερμήνευσαν μερικοί από τους κορυφαίους λαϊκούς μας τραγουδιστές, όπως: Στέλιος Καζαντζίδης, Μαρινέλλα, Γιώτα Λύδια, Μιχάλης Μενιδιάτης, Χαρούλα Λαμπράκη, Δημήτρης Μητροπάνος, Ρίτα Σακελλαρίου, Καίτη Αμπάβη, Τόλης Βοσκόπουλος, Χριστιάνα και πολλοί άλλοι.

Λιγότερο γνωστή ασφαλώς είναι και η ιδιότητα του μαέστρου που είχε ο Νάκης Πετρίδης συμμετέχοντας σε αμέτρητες ηχογραφήσεις συνθέσεων άλλων δημιουργών. Το 1968 μάλιστα ηχογράφησε δυο καθαρά ορχηστρικούς δίσκους ("Λαϊκές νότες", "24 Μελωδίες/Επιτυχίες") με δική του ενορχήστρωση διευθύνοντας τη λαϊκή ορχήστρα του. Ο δίσκος "24 Μελωδίες, 24 Επιτυχίες" κυκλοφόρησε από την εταιρεία PanVox και περιλαμβάνει 24 γνωστά λαϊκά τραγούδια της εποχής γραμμένα από διάφορους συνθέτες, τα οποία διασκεύασε κατάλληλα σε ορχηστρική μορφή ανά ζεύγη. Πρόκειται για συνθέσεις δικές του, αλλά και των Μάρκου Βαμβακάρη, Γιώργου Μητσάκη, Απόστολου Καλδάρα, Γρηγόρη Μπιθικώτση, Άκη Πάνου, Βασίλη Βασιλειάδη, αλλά και των νεότερων Σταύρου Ξαρχάκου και Δήμου Μούτση. Ο χαρακτηριστικός ήχος του αρμόνιου που ήταν τότε του συρμού διατρέχει την ενορχήστρωση παραπέμποντας ευθέως στα ηχοχρώματα της νύχτας και της πίστας των μπουζουκιών της εποχής.

Μελωδίες του καλοκαιριού: Γιάννης Σπανός, Mediterranean Holiday (1969)

Έχοντας ήδη πίσω του μια ζηλευτή καριέρα στη γαλλική μουσική σκηνή, αλλά και την πρώτη ελληνική του παρουσία με τη δημιουργία του λεγόμενου "Νέου Κύματος" στο χώρο των πλακιώτικων μπουάτ και της Lyra του Αλέκου Πατσιφά, ο Γιάννης Σπανός ήδη από τα μέσα της δεκαετίας του '60, σε μια περίοδο που μοίραζε τη δραστηριότητά του μεταξύ Γαλλίας (χειμώνες) και Ελλάδας (καλοκαίρια), έχει αποφασίσει να ενισχύσει την ελληνική του ταυτότητα στο διεθνή χώρο και δημιουργεί μια δική του ορχήστρα με έδρα το Βέλγιο και τίτλο Kyriakos and His Orchestra υιοθετώντας το ψευδώνυμο Κυριάκος, για να αποφύγει τις συμβατικές περιπλοκές με τη γαλλική εταιρεία, όπου δισκογραφούσε τα πρωτότυπα τραγούδια του. Έτσι προέκυψε μια σειρά τεσσάρων ορχηστρικών δίσκων κατά το διάστημα 1965-1969 που εκδόθηκαν από την εταιρεία Kappa Records και είχαν διεθνή διανομή. Είναι η εποχή που η παγκόσμια επιτυχία του "Ζορμπά" είχε στρέψει το διεθνές ενδιαφέρον στην ελληνική μουσική και οι δισκογραφικές εταιρείας ηχογραφούσαν ασταμάτητα ελληνικούς χορούς σε στυλ "συρτάκι". 

Μ' αυτό το κίνητρο ξεκίνησε κι ο Γιάννης Σπανός τη δραστηριότητά του με τη συγκεκριμένη ορχήστρα, αλλά το δαιμόνιο μουσικό του χάρισμα δε θα μπορούσε ποτέ να του επιτρέψει να περιοριστεί απλώς στην παρακολούθηση του συρμού κι έτσι πολύ γρηγορα μέσα από τις ηχογραφήσεις αυτές θα μας παρουσιάσει το δικό του ελληνικό πρόσωπο με πλούσιο μελωδικό υλικό και ευφάνταστες ενορχηστρώσεις πλημμυρισμένeς από κεφάτους και δροσερούς ρυθμούς.

Αφού προηγήθηκαν οι δίσκοι: "Theme from Zorba the Greek & More Greek Dance Music" (1965), "Exciting Dance Music of Greece" (1966), "Melina! Melina!" (1967), το 1969 κυκλοφόρησε και ο τέταρτος κια τελευταίος δίσκος της σειράς με τίτλο "Mediterranean Holiday" με ένδεκα ορχηστρικά θέματα που περιδιαβαίνουν με χαρακτηριστικά ηχοχρώματα διάφορες χώρες της Μεσογείου. Ο δίσκος ξεκινά και κλείνει με θέματα ελληνικά ("Πασαλιμάνι", "Καΐκι", "Νυχτερινό", "Θάλασσα"). Κάπου στη μέση υπάρχει το θέμα "Simha Hora" που δεν είναι άλλο από το τραγούδι "Demain on verra ca", γνωστότερο εκ των υστέρων ως "Μαγκανοπήγαδο" (που ερμήνευσε η Αλέκα Κανελλίδου). Το θέμα του φινάλε ("Θάλασσα") μας είναι επίσης πολύ γνωστό και ως ορχηστρικό ("Κύματα") από το soundtrack "Εκείνο το καλοκαίρι" (1971), αλλά και ως τραγούδι με τίτλο "Αν μ' αγαπάς" (σε ερμηνεία της Τάνιας Τσανακίδου). 

Το υπόλοιπο μέρος του δίσκου καλύπτεται με μελωδίες που τα χαρακτηριστικά τους ηχοχρώματα μας ταξιδεύουν στην Τουρκία (Σμύρνη και Πόλη), στο Λίβανο, στο Ισραήλ και στην Ιταλία.

Μελωδίες του καλοκαιριού: Κινηματογραφικές μελωδίες του Μάνου Χατζιδάκι

Αποχαιρετώντας σας για λίγο - όσο θα διαρκέσουν οι ολιγοήμερες διακοπές μου στη Σαμοθράκη - θα ήθελα να αφήσω πίσω μου μια μικρή ανάσα δροσιάς μέσα στην πυρακτωμένη ατμόσφαιρα των τελευταίων ημερών και σκέφτηκα ότι δε θα μπορούσε τίποτε άλλο από το χώρο της μουσικής να λειτουργήσει μ' αυτόν τον τρόπο πιο αποτελεσματικά από εκείνες τις παλιές και πάντα αγαπημένες κινηματογραφικές μελωδίες που μας χάρισε γενναιόδωρα ο Μάνος Χατζιδάκις στολίζοντας με την ανάλαφρη χάρη τους πληθώρα παλιών κινηματογραφικών ταινιών, ελληνικών και ξένων, εκεί στο μεταίχμιο των δεκαετιών του '50 και του '60.

Έχω συγκεντρώσει λοιπόν μια μεγάλη σειρά 35 πασίγνωστων κινηματογραφικών μελωδιών από την καταιγιστική παραγωγή του συνθέτη κατά την πενταετία 1959-1963, μερικές από τις οποίες (ιδίως τα χορευτικά θέματα) είναι πρωτότυπες, αλλά οι περισσότερες βασίζονται σε γνωστά τραγούδια. Ωστόσο δεν πρέπει να μας αποπροσανατολίζει ο συνειρμός με τη γατίσια φωνούλα της Αλίκης Βουγιουκλάκη που τραγούδησε τα περισσότερα από αυτά, αφού εδώ η φωνή έχει αφαιρεθεί κι ακούμε μόνο το μελωδικό μέρος, το οποίο είναι συναρπαστικό και ευρηματικό και μάλιστα εκτελεσμένο από άριστες ορχήστρες της εποχής. 

Είναι αλήθεια ότι όλο αυτό το υλικό κουβαλάει μιαν αρνητική φόρτιση από τη μεριά των απαιτητικών μουσικόφιλων, όπως είναι επίσης αλήθεια ότι δεν το υποστήριξε ποτέ ούτε ο ίδιος ο δημιουργός του θεωρώντας το ως πάρεργο βιοποριστικής ανάγκης. Κι όμως! Αν αφήσουμε για λίγο στην άκρη αυτές τις προκαταλήψεις κι αφεθούμε στη χαλαρή ακρόαση αυτού του υλικού, θεωρώ βέβαιο ότι θα παρασυρθούμε από την ακαταμάχητη γοητεία ενός σφύζοντος μελωδικού πλούτου και μιας ασυγκράτητης πλημμυρίδας ρυθμών και συναισθημάτων!

Γεια σας και τα ξαναλέμε σε λίγες μέρες!

Μελωδίες του καλοκαιριού: Γιώργος Σταυριανός, Secrets (1996)

Ο Γιώργος Σταυριανός αποτελεί μια ξεχωριστή περίπτωση στο ελληνικό τραγούδι με διακριτική, αλλά συνεχή παρουσία εδώ και σαράντα πλέον χρόνια, στο περιθώριο ωστόσο της ακαδημαϊκής του καριέρας. Ξεκίνησε το 1982 με τον όμορφο κύκλο τραγουδιών "Έρημη πόλη" και συνεχίζει μέχρι σήμερα προσφέροντάς μας κατά καιρούς μερικά πολύ ευαίσθητα και μελωδικά τραγούδια. Συνηθίζει μάλιστα σε κάθε κύκλο τραγουδιών του να προσθέτει και κάποια οργανικά κομμάτια άλλοτε πρωτότυπα κι άλλοτε βασισμένα σε μελωδίες τραγουδιών.

Το 1996, μετά από έξι συνολικά κύκλους τραγουδιών που ηχογράφησε κατά το διάστημα 1982-1995 (Έρημη πόλη, Δέκα παιδικοί καημοί, Οι φόβοι του μεσημεριού, Άνεμος είναι, Καθαρός ουρανός, Στην πολιορκία πέφτει πάντα η Τροία), ο Γιώργος Σταυριανός συνεργάστηκε με τον ελληνο-ιταλό μουσικό Coti K. και το αποτέλεσμα ήταν μια ενδιαφέρουσα διασκευή μελωδιών του σε ηλεκτρονική μορφή που κυκλοφόρησε από την FM Records με τίτλο "Secrets". 

Η ηλεκτρονική ενορχήστρωση, όπως ήταν φυσικό, διαφοροποίησε ριζικά το οικείο λυρικό χρώμα των μελωδιών του συνθέτη δίνοντάς τους μια πιο δυναμική ανάπτυξη που σίγουρα ξένισε έντονα, τουλάχιστον στο αρχικό άκουσμα, αν και προσωπικά - ομολογώ - πως ακόμη και σήμερα δυσκολεύομαι να ακούσω το δίσκο, χωρίς κάποιες γκριμάτσες δυσφορίας! Παρόλα αυτά, ο δίσκος δεν παύει να έχει το ενδιαφέρον του για μια εποχή που ανάλογες ηχητικές παρεμβάσεις είχαν αρχίσει να αποτελούν συνηθισμένο φαινόμενο που προφανώς αποσκοπούσε στο νεανικό κοινό, το οποίο δεν ήταν δεκτικό των κλασικών ακουστικών ηχοχρωμάτων που χαρακτηρίζουν τραγούδια σαν κι αυτά του Γιώργου Σταυριανού.

Μικρό αφιέρωμα στον Μιχάλη Μπουρμπούλη

Άλλη μια οδυνηρή απώλεια από το χώρο της ελληνικής μουσικής προστέθηκε χθες. Μετά τον Γιάννη Μαρκόπουλο, την Άντζελα Ζήλια και τον Γιάννη Βογιατζή, έφυγε από τη ζωή κι ο σπουδαίος στιχουργός Μιχάλης Μπουρμπούλης (1939-2023) με καταγωγή από την Ιθάκη, πολυπράγμων λόγιος, συγγραφέας, ακόμη και μελετητής εικαστικών δημιουργιών. Αν στα θεμελιώδη κριτήρια για μια σχετικά αντικειμενική αξιολόγηση ενός δημιουργού συνυπολογίσουμε την ποιότητα της δουλειάς του, την πυκνότητα και ευρύτητα των συνεργασιών του και την απήχηση του έργου του στο κοινό, τότε χωρίς αμφιβολία ο Μιχάλης Μπουρμπούλης κατατάσσεται στους κορυφαίους της ελληνικής στιχουργικής ως αναπόσπαστος κρίκος στη μακρά αλυσίδα που έχουν συναρμολογήσει ένας Νίκος Γκάτσος, ένας Λευτέρης Παπαδόπουλος, ένας Δημήτρης Χριστοδούλου, ένας Μάνος Ελευθερίου, ένας Άκος Δασκαλόπουλος ή ακόμη κι ένας Πυθαγόρας. 

Πρωτοεμφανίστηκε το 1975 με το τραγούδι "Έχεις την πόρτα σου κλειστή" σε μουσική Σταύρου Κουγιουμτζή από το δίσκο "Στα ψηλά τα παραθύρια". Ο Κουγιουμτζής ήταν ο συνθέτης που τον υποστήριξε σταθερά στα πρώτα του χρόνια αξιοποιώντας στίχους του σε τέσσερις κύκλους τραγουδιών του (Στα ψηλά τα παραθύρια, Λαϊκές Κυριακές, Τραγούδια του καιρού μας, Όταν σε περιμένω). Κορυφαία τους στιγμή η υπέροχη μπαλάντα "Θα 'ταν 12 του Μάρτη". Ακολούθησε η όμορφη συνεργασία του με τον Μάνο Χατζιδάκι (Για την Ελένη, 1978) και στη συνέχεια η πολύ πετυχημένη του εμπορικά συνάντηση με τον Γιώργο Χατζηνάσιο στο διάστημα 1978-1983 (Η Μαρινέλλα του σήμερα..., Συναξάρια, Για σένα τον άγνωστο). Την ίδια εποχή συνάντησε και τον Ηλία Ανδριόπουλο με τον οποίο έκανε δύο εξαιρετικούς δίσκους κατά τη διετία 1979-1980 (Γράμματα στον Μακρυγιάννη..., Λαϊκά προάστια) που τον καθιέρωσαν πλέον ως κορυφαίο στιχουργό, ιδιαίτερα με τα εμβληματικά τραγούδια που ερμήνευσε η Σωτηρία Μπέλλου (Μην κλαις, Πλατεία Βάθης). Ακολούθησε μια συνεργασία με τον Δημήτρη Λάγιο (Ο Άη Λαός, 1983) και τον Μίκη Θεοδωράκη (Μνήμη της πέτρας, 1987), για να φτάσουμε στον τελευταίο μεγάλο σταθμό της πορείας του, όταν στα μέσα της δεκαετίας του '90 συναντήθηκε με τον Στάμο Σέμση κι αυτή η συνάντηση απέφερε τρεις υπέροχες δισκογραφικές εργασίες στο διάστημα 1995-2005 (Στην Ελλάδα κάνει κρύο, Γενναίοι έρωτες, Για το χατίρι μιας αγάπης). Η τελευταία του παρουσία στην ελληνική δισκογραφία καταγράφεται το 2017 με το δίσκο "Σσστ!... Μας κοιτάζει η κάμερα" σε μουσική Σπύρου Κουρκουνάκη που εκδόθηκε από τον Μετρονόμο.

Η ανθολογία που σας παρουσιάζω με επιλεγμένες στιγμές από το έργο του Μιχάλη Μπουρμπούλη περιλαμβάνει 24 τραγούδια δομημένα κατά χρονολογική σειρά κυκλοφορίας και κατά το δυνατόν αντιπροσωπευτικά με αναλογικό τρόπο κάθε συνεργασίας του μέσα στα 30 πρώτα και πιο σημαντικά χρόνια της δραστηριότητάς του (1975-2005). Έχουν επιλεγεί τραγούδια των Μάνου Χατζιδάκι, Μίκη Θεοδωράκη, Σταύρου Κουγιουμτζή, Γιάννη Σπανού, Γιώργου Χατζηνάσιου, Ηλία Ανδριόπουλου, Δημήτρη Λάγιου και Στάμου Σέμση. Τα ερμηνεύουν μερικοί από τους κορυφαίους Έλληνες τραγουδιστές, όπως: Σωτηρία Μπέλλου, Βίκυ Μοσχολιού, Μαρινέλλα, Μαρία Δημητριάδη, Γιώργος Νταλάρας, Δημήτρης Μητροπάνος, Χάρις Αλεξίου, Άλκηστις Πρωτοψάλτη, Μελίνα Κανά και άλλοι.

Μάνος Χατζιδάκις, Νίκος Κυπουργός: Η Άλλη Αγορά (1998)

Το 1987 ο Μάνος Χατζιδάκις, θέλοντας να επαναλάβει την πετυχημένη αναθεωρητική του ματιά στο παλιό του υλικό που παρουσιάστηκε μέσα από μια ιστορική σειρά συναυλιών και την αντίστοιχη δισκογραφική έκδοση με τίτλο "Στη Ρωμαϊκή Αγορά" (1986), αποφάσισε να συνεργαστεί με τον Νίκο Κυπουργό ως ενορχηστρωτή σε ένα δεύτερο μεγάλο κύκλο επανεκτελέσεων που κυκλοφόρησε με τίτλο "Η Λαϊκή Αγορά" περιλαμβάνοντας 30 συνολικά τραγούδια της περιόδου 1959-1975.

Ένδεκα χρόνια αργότερα ο Νίκος Κυπουργός επανήλθε στη δουλειά αυτή ηχογραφώντας εκ νέου ένα μέρος του υλικού της "Λαϊκής Αγοράς" και συγκεκριμένα 20 μελωδίες κρατώντας όμως μόνο την αρχική του ενορχήστρωση και αφαιρώντας τις φωνές. Έτσι προέκυψε ο οργανικός δίσκος "Η Άλλη Αγορά" που κατά κάποιο τρόπο μοιάζει σαν συνέχεια των "Δεκαπέντε Εσπερινών" (1964) που είχε επιμεληθεί αποκλειστικά ο ίδιος ο συνθέτης, αλλά και των "Τριάντα Νυχτερινών" (1983) με την ενορχηστρωτική επιμέλεια του Τάσου Καρακατσάνη.

Η εξαιρετικά λεπτοδουλεμένη και καθαρά "έντεχνη", σχεδόν λόγια, ενορχήστρωση του Νίκου Κυπουργού με υπέροχα ακουστικά όργανα και ευφάνταστους ηχοχρωματισμούς έχει διαμορφώσει ένα μαγικό ακρόαμα δίνοντας νέες διαστάσεις στις αγαπημένες και διαχρονικές μελωδίες του μεγάλου συνθέτη. Ένα μεγάλο επιτελείο κορυφαίων σολίστ υπηρετεί εξαιρετικά το θαυμαστό αυτό ενορχηστρωτικό αραβούργημα. Ιδού μερικά ονόματα: Ιρίνα Καρπούχινα (πιάνο), Σπύρος Καζιάνης (φαγκότο), Μάνος Αβαράκης (φλάουτο, φυσαρμόνικα), Στάμος Σέμσης (βιόλα), Στέλλα Κυπραίου (λαούτο, κιθάρα), Βασίλης Σκούρας (κόρνο), Νίκος Γκίνος (κλαρινέτο), Ανδρέας Ροδουσάκης (κοντραμπάσο), Ανδρέας Τσεκούρας (ακορντεόν). Το εξώφυλλο κοσμείται από ζωγραφικό πίνακα του Νίκου Εγγονόπουλου.

Μελωδίες του καλοκαιριού: Μάνος Χατζιδάκις & Dimitris Kalantzis Quintet (2011)

Πολύ περισσότερο απ' ό,τι ισχύει για την περίπτωση του Μίκη Θεοδωράκη που λέγαμε χθες, η μουσική του Μάνου Χατζιδάκι με τη μελωδική της πολυτροπία και αμεσότητα προσφέρεται για μεταγραφές και διασκευές, όπως πράγματι έχει συμβεί κατά καιρούς είτε από τον ίδιο ("Δεκαπέντε Εσπερινοί"), είτε από συνεργάτες του ("Τριάντα νυχτερινά", "Η άλλη Αγορά"), κι επομένως είναι προσφορότερη ακόμη και για την ελεύθερη προσέγγιση μιας τζαζ μεταγραφής. Έτσι προέκυψε το 2011 μια πολύ ενδιαφέρουσα τζαζ διασκευή γνωστών μελωδιών του συνθέτη από τον Δημήτρη Καλαντζή και το κουιντέτο του που εκδόθηκε την ίδια χρονιά σε δίσκο με τίτλο "Mano's", αφού προηγουμένως το υλικό δοκιμάστηκε ζωντανά στο Μέγαρο Μουσικής Αθηνών στις 15 Ιανουαρίου 2011, όπου ο έγκριτος μουσικός ερευνητής Γιώργος Β. Μονεμβασίτης προλόγισε τη συναυλία εξηγώντας με τη γνωστή επικοινωνιακή του αμεσότητα όλο το πλαίσιο του πρωτοποριακού αυτού εγχειρήματος.

Ο τζαζ σχήμα λοιπόν Dimitris Kalantzis Quintet αποτελούμενο από τους Δημήτρη Καλαντζή (πιάνο), Τάκη Πατερέλη (σαξόφωνο), Ανδρέα Πολυζωγόπουλο (τρομπέτα), Αλέξανδρο-Δράκο Κτιστάκη (ντραμς) και Γιώργο Γεωργιάδη (μπάσο) επέλεξε εννέα πολυαγαπημένες μελωδίες του μεγάλου συνθέτη παρμένες κυρίως από κινηματογραφικές του συνθέσεις, όπως: Μαγική πόλις (1954), Μανταλένα (1960), America America (1963), The Martlet's Tale (1970), αλλά και θεατρικές, όπως: Παραμύθι χωρίς όνομα (1959), Περλιμπλίν και Μπελίσα (1972), καθώς και από τους κύκλους τραγουδιών: Reflections (1969), Ο Οδοιπόρος το Μεθυσμένο Κορίτσι και ο Αλκιβιάδης (1973), όλες ενορχηστρωμένες για τζαζ σχήμα από τον Δημήτρη Καλαντζή και εκτελεσμένες με συμφωνική συνοδεία από την Καμεράτα, Ορχήστρα των Φίλων της Μουσικής υπό τη διεύθυνση του Μίλτου Λογιάδη.

Ο Δημήτρης Καλαντζής επισημαίνει σχετικά: "...Προέκυψε απλά, σαν φυσική διαδικασία, από την ανάγκη μας να τραγουδήσουμε τη μουσική αυτή, που χαράχτηκε στις καρδιές μας από μικρά παιδιά, στη δική μας καθομιλούμενη γλώσσα, τη τζαζ. Η διάθεση και η ουσία των μελωδιών του Μάνου είναι πάντα εκεί κι εμείς είμαστε κάθε φορά ευτυχείς να το ανακαλύπτουμε...".

Μελωδίες του καλοκαιριού: Μίκης Θεοδωράκης & Dimitris Kalantzis Quintet (2013)

Σήμερα έχει σειρά μια εντελώς διαφορετική οπτική στο έργο του Μίκη Θεοδωράκη, ένα έργο που κατά καιρούς γνώρισε αμέτρητες επανεκτελέσεις ή διασκευές, ελληνικές και ξένες, συχνά μάλιστα περνώντας στο πεδίο της λόγιας μουσικής, όπου ως πρώτη ύλη χρησιμοποιήθηκαν λαϊκές μελωδίες που αναπτύχθηκαν ακόμη και σε συμφωνικές δημιουργίες ή μπαλέτα. Ποτέ όμως το έργο του μεγάλου συνθέτη δεν αντιμετωπίστηκε ως αφορμή για δημιουργία αυτοσχεδιαστκού αποτελέσματος περνώντας στο χώρο της τζαζ. Η πρώτη απόπειρα προς την κατεύθυνση αυτή έγινε μόλις πριν από δέκα χρόνια και φέρει την υπογραφή του αξιόλογου τζαζ πιανίστα και συνθέτη Δημήτρη Καλαντζή (γενν. 1967), επικεφαλής του εξαιρετικού σχήματος Dimitris Kalantzis Quintet, το οποίο δυο χρόνια νωρίτερα είχε καταπιαστεί με ανάλογο τρόπο και με το έργο του Μάνου Χατζιδάκι.

Το 2013 λοιπόν κυκλοφόρησε από τη Uneversal ο δίσκος "Modes & Moods" (Τρόποι και διαθέσεις) βασισμένος αποκλειστικά σε γνωστά τραγούδια του Μίκη Θεοδωράκη κατάλληλα διασκευασμένα για τζαζ σχήμα με συνοδεία συμφωνικού οργανικού συνόλου. Ο Δημήτρης Καλαντζής διάλεξε οκτώ κλασικά τραγούδια του συνθέτη από τους κύκλους Λιποτάκτες (1961), Επιφάνια (1961), Τραγούδι του νεκρού αδελφού (1962), Ένας Όμηρος (1962), Μικρές Κυκλάδες (1963), Το Άξιον Εστί (1964) και Τα Λυρικά (1976) και τα ενορχήστρωσε ελεύθερα για τζαζ κουιντέτο αποτελούμενο από τον ίδιο στο πιάνο, τον Τάκη Πατερέλη στο σαξόφωνο, τον Ανδρέα Πολυζωγόπουλο στην τρομπέτα (και το φιλικόρνο), τον Αλέξανδρο-Δράκο Κτιστάκη στα τύμπανα και τον Γιώργο Γεωργιάδη στο μπάσο. Την ορχηστρική συνοδεία αποδίδει η 12μελής Ορχήστρα Εγχόρδων της Πάτρας υπό τη διεύθυνση του Μίλτου Λογιάδη, ενώ συμμετέχουν και οι μουσικοί: Δημήτρης Παπαδόπουλος (τρομπέτα), Διονύσης Κοκκόλης (τρομπέτα) και Γιώργος Ζαρέας (τρομπόνι).

Το αποτέλεσμα ηχεί πρωτότυπο και άκρως ενδιαφέρον. Ο ίδιος ο Μίκης δεν έκρυψε τον ενθουσιασμό του με τη νέα μορφή των τραγουδιών του εξομολογούμενος ότι η τζαζ αποτελούσε πάντα ένα προσωπικό του απωθημένο που δεν κατάφερε ποτέ στη ζωή του να μελετήσει όσο θα επιθυμούσε.

Μελωδίες του καλοκαιριού: Μίκης Θεοδωράκης, East of the Aegean (2008)

Σήμερα έχω τη χαρά να σας παρουσιάσω τον πιο καλοκαιρινό δίσκο του Μίκη Θεοδωράκη με το χαρακτηριστικό τίτλο "East of the Aegean" που εκδόθηκε το 2008 από τη Γερμανική δισκογραφική εταιρεία Intuition, η οποία από τις αρχές της δεκαετίας του '90 έχει ασχοληθεί και εκδώσει συστηματικά μεγάλο μέρος της λόγιας εργογραφίας του συνθέτη. Πρόκειται για έναν αληθινά αριστουργηματικό δίσκο πλημμυρισμένο από μοναδικής ομορφιάς λυρικές μελωδίες που αποτελεί μια από τις πλέον αποστομωτικές αποδείξεις του απέραντου μελωδικού πλούτου που κρύβει η μουσική του διάσημου Έλληνα δημιουργού, έστω κι αν κυριαρχεί η εντύπωση ότι ο ίδιος εξαντλούσε το ταλέντο του μόνο σε επικές δημιουργίες ή στιβαρά πολιτικά και λαϊκά τραγούδια! 

Εδώ λοιπόν έχουμε ένα χορταστικό και απολαυστικό άλμπουμ με 21 μελωδίες γραμμένες σε λόγια φόρμα για σόλο βιολοντσέλο και πιάνο. Υπέρτατος λυρισμός μέσα από ηχητικά τοπία πλημμυρισμένα από τα χρώματα και τις μυρωδιές του Αιγαίου, όπως υποδηλώνει άλλωστε και ο τίτλος. Ουσιαστικά πρόκειται για μια πολύ εμπνευμένη μεταγραφή του ποιητικού κύκλου "Μια θάλασσα" σε ποίηση Δήμητρας Μαντά με ερμηνεύτρια την Αγγελική Ιωννάτου που είχε εκδοθεί το 1994 από τη Γαλλική Auvidis. 

Το έργο ερμηνεύουν δυο σημαντικοί Γερμανοί σολίστες και μακροχρόνιοι συνεργάτες του Μίκη στη διεθνή του δισκογραφία, ο βιολοντσελίστας Jens Naumilkat και ο πιανίστας και συνθέτης Henning Schmiedt σε παραγωγή του επίσης στενού συνεργάτη του συνθέτη Αστέρη Κούτουλα, ο οποίος άλλωστε μας έχει δώσει και τον επίσημο κατάλογο της αχανούς εργογραφίας του Μίκη. Η ηχογράφηση πραγματοποιήθηκε στις 14 και 15 Φεβρουαρίου 2007 στη μικρή αίθουσα εκπομπών της Ραδιοφωνίας του Βερολίνου (Kleiner Sendesaal des RBB).

Μελωδίες του καλοκαιριού: Μίκης Θεοδωράκης, Μεγάλες επιτυχίες (1976)

Άλλος ένας ωραίος εμπορικός δίσκος με οργανικές εκτελέσεις γνωστών τραγουδιών του Μίκη Θεοδωράκη κυκλοφόρησε το 1976 από τη Minerva, θυγατρική ετικέτα της Lyra. Ο δίσκος εμφανίζεται στους καταλόγους με ποικίλους τίτλους, είτε απλά "Θεοδωράκης", είτε "Οι μεγάλες λαϊκές επιτυχίες", είτε ακόμη και με τον παραπλανητικό ξενόγλωσσο τίτλο "The Best of Mikis Theodorakis".

Περιλαμβάνει δεκατρία οργανικά θέματα βασισμένα σε αγαπημένα τραγούδια του συνθέτη, τα περισσότερα από συνθέσεις του στα χρόνια της χούντας ("Τα λαϊκά", "Γράμματα από τη Γερμανία", "Τραγούδια του Ανδρέα", "18 Λιανοτράγουδα"), αλλά και από τα πρώιμα έργα του. Και φυσικά άλλη μια εκτέλεση του απαραίτητου "Ζορμπά"!

Οι μελωδίες αποδίδονται από λαϊκή ορχήστρα που υπηρετεί σωστά το ύφος του συνθέτη ομογενοποιώντας αρμονικά ένα μάλλον ετερόκλητο υλικό. Επικεφαλής της ορχήστρας τρεις κορυφαίοι σολίστ του μπουζουκιού, ο καθένας από τους οποίους έχει διαγράψει τη δική του αδρή πορεία στο ελληνικό τραγούδι, δηλαδή ο Στέλιος Ζαφειρίου, ο Θανάσης Πολυκανδριώτης και ο Χρήστος Νικολόπουλος. Το αποτέλεσμα ηχεί απόλυτα συναρπαστικό και αποκαλύπτει ανάγλυφα την αστείρευτη μελωδική φλέβα του μεγάλου συνθέτη. Φτωχή πάντως έκδοση, χωρίς επαρκείς πληροφορίες για όλους τους συντελεστές της ηχογράφησης.

Μελωδίες του καλοκαιριού: La Grecia de Theodorakis (1975/1978)

Από αυτό το μελωδικό αφιέρωμα δε θα μπορούσε βέβαια να λείπει ο Μίκης Θεοδωράκης και ειδικότερα η ορχηστρική του εκδοχή! Πάμε λοιπόν...

Η πολύχρονη συνεργασία του Μίκη Θεοδωράκη με τον κορυφαίο δεξιοτέχνη του μπουζουκιού Κώστα Παπαδόπουλο εκφράστηκε μέσα από πάμπολλες δισκογραφικές στιγμές τόσο στην επίσημη εργογραφία του μεγάλου συνθέτη, όσο και στις - κυριολεκτικά εκτός κάθε δυνατότητας ελέγχου και εξακρίβωσης - ξένες δισκογραφικές κυκλοφορίες με έργα δικά του. Ο σπουδαίος μπουζουξής μάς έχει δώσει πολυάριθμες οργανικές ηχογραφήσεις με επιλεγμένες στιγμές από το σύνολο του ελληνικού τραγουδιού αναδεικνύοντας την απαράμιλλη δεξιοτεχνία του και φυσικά δεν είναι λίγες οι φορές που εντόπισε το ενδιαφέρον του στο θησαυροφυλάκιο της θεοδωράκειας δημιουργίας.

 Ένας τέτοιος δίσκος, εξολοκλήρου ορχηστρικός, είναι και ο σημερινός, ο οποίος εκδόθηκε στην Ισπανία το 1978 με τίτλο "La Grecia de Theodorakis". Στην πραγματικότητα βέβαια πρόκειται για επανέκδοση του δίσκου "The Sound of Greece-Syrtaki" που είχε κυκλοφορήσει το 1975 από την Embassy. Περιλαμβάνει δεκατέσσερις πασίγνωστες μελωδίες του Μίκη Θεοδωράκη από τη δεκαετία του '60 κατάλληλα διασκευασμένες για οργανικό σύνολο με επικεφαλής το μπουζούκι. Οι μελωδίες προέρχονται κυρίως από έργα που παρουσιάστηκαν κατά την προδικτατορική εποχή ("Πολιτεία", "Αρχιπέλαγος", "Τραγούδι του νεκρού αδελφού", "Γειτονιά των αγγέλων", "Φαίδρα", "Λιποτάκτες", "Ένας όμηρος"), αλλά υπάρχουν και κάποιες αναφορές σε έργα της δικτατορικής περιόδου ("Τα λαϊκά", "Τα τραγούδια του Ανδρέα", "Κατάσταση πολιορκίας"). Και φυσικά δε λείπει ο απαραίτητος "Ζορμπάς"! 

Παρά τον τουριστικό χαρακτήρα της έκδοσης, η ερμηνεία του μεγάλου μπουζουξή είναι θαυμαστή, ενώ η οργανική συνοδεία ηχεί πολύ ισορροπημένα, χωρίς επιδεικτικές ηχητικές ακροβασίες.

Μελωδίες του καλοκαιριού: Καντάδες (1967)

Η "Καντάδα" είναι ένα πολύ δημοφιλές μουσικό είδος, ένα νυχτερινό τραγούδι του ερωτευμένου προς την καλή του που αποδίδεται συνήθως με οργανική συνοδεία κιθάρας ή μαντολίνου. Η απώτερη καταγωγή του είδους ανάγεται στην εποχή της Βενετοκρατίας και γνώρισε μεγάλη άνθιση στα Επτάνησα, ενώ μετά την ένωση των νησιών με την υπόλοιπη Ελλάδα (1864) η καντάδα πέρασε και στο αθηναϊκό κοινό γνωρίζοντας ιδιαίτερη άνθιση στην περιοχή της Πλάκας.

Δε θα ήταν υπερβολή να πούμε ότι ένας δίσκος με καντάδες είναι ένα πολύ ταιριαστό ακρόαμα γι' αυτές τις θερμές καλοκαιρινές νύχτες. Έχω λοιπόν σήμερα έναν παλιό δίσκο της Odeon που πρωτοκυκλοφόρησε το 1967, αλλά είχε αρκετές μεταγενέστερες επανεκδόσεις, με δώδεκα υπέροχες καντάδες γραμμένες από τους πρωτομάστορες του είδους, όπως ο Διονύσης Λαυράγκας (1860-1941), ο Νικόλαος Κόκκινος (1861-1920), ο Δημήτριος Ρόδιος (1862-1957) και ο Νικόλαος Λάβδας (1879-1940). Ο δίσκος έχει τίτλο "Καντάδες" με τη χαρακτηριστική επισήμανση: "Για να θυμούνται οι παλιοί και να μαθαίνουν οι νέοι". Ξεχωρίζει το εξαίσιο και πολυτραγουδισμένο "Λαλούν τ' αηδόνια" του Διονύση Λαυράγκα, ενώ περιλαμβάνεται κι ένα αστείο τραγουδάκι με τίτλο "Οι βάτραχοι" γραμμένο από τον Βαυαρό Julius Ennig που έζησε στην Ελλάδα στα χρόνια του Όθωνα.

Τα τραγούδια ερμηνεύει συναρπαστικά η ιστορική και βραβευμένη Ανδρική Χορωδία του Μουσικού Συλλόγου Λάρισας που ιδρύθηκε το 1931 κι έκτοτε έχει δώσει εκατοντάδες συναυλίες στην Ελλάδα και στο εξωτερικό. Συνοδεύεται από υπέροχο οργανικό σύνολο μαντολινάτας που διευθύνει ο μαέστρος Θανάσης Βαλακώστας, εμβληματική μορφή της μουσικής ζωής της Λάρισας επί τέσσερις σχεδόν δεκαετίες (μέχρι το 1988). Στο τραγούδι "Ψαρόβαρκα" (ποίηση Ιωάννη Πολέμη) το σόλο φωνητικό είναι του Ορέστη Δαόπουλου.

Μελωδίες του καλοκαιριού: Βασίλης Δημητρίου, Κυκλάδες (1980)

Ο Βασίλης Δημητρίου εμφανίστηκε στην όψιμη φάση του Νέου Κύματος εκεί στα τέλη της δεκαετίας του ΄60, ενώ ήδη από το ξεκίνημά του διαφάνηκε το ενδιαφέρον του για τη μουσική του θεάτρου ("Δόξα και θάνατος", Μήδεια", "Φαύστα", "Θεσμοφοριάζουσες", "Λυσιστράτη" κ.ά.), ενδιαφέρον που στη συνέχεια θα επεκταθεί και στην τηλεόραση, όπου θα γράψει και τα πιο γνωστά και δημοφιλή έργα του, ιδιαίτερα κατά τη δεκαετία του '90 ("Καπνισμένος ουρανός", "Εκτέλεση", "Βαμμένα κόκκινα μαλλιά", "Πρόβα νυφικού", "Παλίρροια", "Η αγάπη άργησε μια μέρα", "Ο μεγάλος θυμός" κ.ά.).

Η ενασχόλησή του αυτή με το είδος της σκηνικής μουσικής τον βοήθησε να αναπτύξει μια ξεχωριστή ικανότητα στη σύνθεση μελωδικών θεμάτων χωρίς τη συνοδεία λόγου. Η πιο ολοκληρωμένη οργανική του σύνθεση είναι ο δίσκος "Κυκλάδες". Ο τίτλος παραπέμπει σε θαλασσινά μουσικά τοπία και προορισμούς θερινής αναψυχής, πράγμα που ενισχύεται και από επιμέρους τίτλους, όπως "Αιγαίο", "Κυκλάδες" και "Βαρκαρόλα". Ωστόσο, παρόλο που το εξώφυλλο του δίσκου με τον υπέροχο ζωγραφικό πίνακα του Σπύρου Βασιλείου υπήρξε για χρόνια από τα πιο οικεία στα τουριστικά stand, ο συνθέτης καταφέρνει να εμπλουτίσει τους αβανταδόρικους χορευτικούς ρυθμούς με μερικές υπέροχες μελωδίες που αιφνιδιάζουν ευχάριστα. Ξεχωριστές στιγμές: "Η μπαλάντα της Κατερίνας", "Αφιέρωμα", "Παράπονο", "Μεγάλη αγάπη" και "Βαρκαρόλα". Το κομμάτι μάλιστα που κλείνει το δίσκο έχει τον εύγλωττο τίτλο "Με τον τρόπο του Μάνου Χατζιδάκι" αποκαλύπτοντας ευθέως τη βασική πηγή έμπνευσης του συνθέτη από τις "Πασχαλιές μέσα από τη νεκρή γη" και τον "Σκληρό Απρίλη του '45" του Μάνου Χατζιδάκι.

Στην εκτέλεση των κομματιών συμμετέχουν κορυφαίοι μουσικοί. Ιδού: Τάσος Καρακατσάνης & Βασίλης Δημητρίου (πιάνο), Νότης Μαυρουδής & Κώστας Γρηγορέας (κιθάρα), Παντελής & Γιώργος Δεσποτίδης (βιολί, μαντολίνο), Κώστας Σεϊτανίδης & Τάσος Σούτης (κοντραμπάσο), Θανάσης Πολυκανδριώτης (μπουζούκι), Δημήτρης Ντουφεξιάδης (βιολοντσέλο), Τάσος Διακογιώργης (σαντούρι), Θανάσης Αραπίδης (φλάουτο), Νίκος Γκίνος (κλαρίνο), Χρήστος Αργυρόπουλος (όμποε), Αλίκη Κρίθαρη (άρπα), Κίμων Βασιλάς (ακορντεόν). Σίγουρα ένας από τους διαχρονικά ωραιότερους ελληνικούς ορχηστρικούς δίσκους! 

Μελωδίες του καλοκαιριού: Γιάννης Σπανός, Βαθιά γαλάζια θάλασσα (1976)

Κορυφαίος μελωδιστής και έξοχος πιανίστας και τραγουδοποιός ο Γιάννης Σπανός απέδειξε με το αδιαμφισβήτητο ταλέντο του πόσο εύκολα μπορούσε να μεταπηδά από το ένα μουσικό είδος στο άλλο, είτε αυτό ήταν η φινετσάτη γαλλική μπαλάντα στα πρώτα χρόνια του '60, είτε οι τρυφερές νεοκυματικές μελωδίες του, είτε η μελοποιημένη ποίηση, είτε ακόμη και το καθαρό λαϊκό τραγούδι. Οι συνθέσεις του πάντα διέθεταν καθαρή μουσική ουσία κι αυτό τού έδινε τη δυνατότητα να τις απομονώνει συχνά από το λόγο και να τις παρουσιάζει "γυμνές" σε οργανική μορφή αναδεικνύοντας έτσι την αυθεντική μελωδική τους υπόσταση.

Το 1976 λοιπόν ο Γιάννης Σπανός ηχογράφησε έναν εξολοκλήρου οργανικό δίσκο με τίτλο "Βαθιά γαλάζια θάλασσα" προορισμένο για καθαρά εμπορική χρήση στο πλαίσο των "τουριστικών" δίσκων της εποχής. Ο έντιμος καλλιτέχνης ωστόσο ακόμη και σε μια τέτοιας προοπτικής δουλειά έκανε πολύ σοβαρά το καθήκον του και μας χάρισε ένα καλοκαιρινό ηχητικό τοπίο πλημμυρισμένο από τη δροσιά της θαλασσινής αύρας, τις μικροπαρέες των ψαράδων, του καφενείου και της γειτονιάς μαζί με αρώματα της ελληνικής παράδοσης. Σκοποί λαϊκοί πάνω στους κλασικούς δρόμους του ζεϊμπέκικου, του χασάπικου ή του καρσιλαμά, αλλά ακόμη και ενός εμβόλιμου τσάμικου με απόηχους από τον εμβληματικό "Αμάραντο" του δημοτικού μας τραγουδιού.

Ο δίσκος κυκλοφόρησε αρχικά αυτοτελής από τη Minerva, αλλά στις επόμενες επανεκδόσεις του (αναλογικές και ψηφιακές) συνδυάστηκε σταθερά με τον ορχηστρικό δίσκο "Κυκλάδες" του Βασίλη Δημητρίου.

Μελωδίες του καλοκαιριού: The Finest Bouzouki (1976/2011)

Άλλος ένας ορχηστρικός δίσκος εμπορικού προσανατολισμού με κεντρικό όργανο το μπουζούκι κυκλοφόρησε το 1976 από τη Philips με τον αγγλόφωνο τίτλο "The Finest Bouzouki". Η αρχική έκδοση, η οποία αναθεωρήθηκε εν μέρει σε επόμενες επανεκδόσεις της, περιλάμβανε δώδεκα οργανικές μελωδίες βασισμένες σε αντίστοιχα τραγούδια της εποχής γραμμένα πάνω σε κλασικούς λαϊκούς ρυθμούς (χασάπικο, ζεϊμπέκικο, χασαποσέρβικο, τσιφτετέλι). 

Η ψηφιακή επανέκδοση πάντως του 2011 κυκλοφόρησε εμπλουτισμένη με πρόσθετο υλικό και συνολικά είκοσι κομμάτια, παραλείποντας ωστόσο εξολοκλήρου τις συνθέσεις του Γιάννη Μαρκόπουλου που υπήρχαν στην αρχική έκδοση. Έτσι στην τελική έκδοση του δίσκου βρίσκουμε συνθέσεις των Μίκη Θεοδωράκη, Μάρκου Βαμβακάρη, Γιώργου Ζαμπέτα, Σταύρου Ξαρχάκου, Μίμη Πλέσσα, Δήμου Μούτση, Γιώργου Κατσαρού και Στέλιου Χρυσίνη.

Οι βασικοί σολίστες του δίσκου είναι ο ασυναγώνιστος δάσκαλος Γιώργος Ζαμπέτας και ο άξιος μαθητής του Στέλιος Ζαφειρίου. Σε πολλά κομμάτια έχουν κρατηθεί οι αυθεντικές ενορχηστρώσεις των πρώτων εκτελέσεων, αλλά στα περισσότερα έχουν γίνει σημαντικές διαφοροποιήσεις στην ενορχήστρωση. Το αποτέλεσμα πάντως ηχεί πολύ συναρπαστικό και, παρόλο που ο δίσκος σαφώς απευθύνεται στο ξένο κοινό, μπορεί να ακουστεί με ξεχωριστό ενδιαφέρον κι από τους Έλληνες ακροατές, ιδιαίτερα αυτούς που μεγάλωσαν με τους οικείους ήχους αυτών των σπουδαίων τραγουδιών.

Μελωδίες του καλοκαιριού: Γαλάζια καλοκαίρια (1969)

Ένας όμορφος ορχηστρικός δίσκος με το χαρακτηριστικό τίτλο "Γαλάζια καλοκαίρια" υπήρξε από τις πρώτες εκδόσεις της νεοσύστατης δισκογραφικής εταιρείας Minos του Μάκη Μάτσα το 1969. Μάλιστα ο δίσκος επανεκδόθηκε πέντε χρόνια αργότερα (1974) από την ετικέτα Margophone της εταιρείας. 

Η έκδοση περιλαμβάνει δώδεκα οργανικές μελωδίες βασισμένες σε δημοφιλή τραγούδια της εποχής που είχαν ερμηνεύσει μερικοί από τους πιο καταξιωμένους τραγουδιστές του καιρού (Γρηγόρης Μπιθικώτσης, Σταμάτης Κόκοτας, Γιώργος Νταλάρας, Γιάννης Καλατζής, Καίτη Αμπάβη). Ο Δήμος Μούτσης υπογράφει τέσσερα τραγούδια, ο Απόστολος Καλδάρας δύο κι από ένα οι Μίμης Πλέσσας, Σταύρος Κουγιουμτζής, Θόδωρος Δερβενιώτης, Γρηγόρης Μπιθικώτσης, Χάρης Λυμπερόπουλος και Κώστας Ξενάκης. Ο τελευταίος φέρει και την κύρια ευθύνη των ορχηστρικών διασκευών μαζί με τον Κώστα Σεϊτανίδη, ενώ διευθύνουν οι ίδιοι οι συνθέτες, εκτός από τα τραγούδια του Δήμου Μούτση που διευθύνει ο Άγγελος Σέμπος.

Ο παραγωγός του δίσκου Αχιλλέας Θεοφίλου σημειώνει στο οπισθόφυλλο:

Το Ελληνικό χρώμα, ο ήλιος, η θάλασσα κι ο πάντα γαλάζιος ουρανός, μεταφράζονται στο δικό μας χώρο σε χαμόγελα και σε πενιές. Η εταιρεία «Μίνως Μάτσας & Υιός» Α.Ε, σε μια εξόρμησή της να προβάλει τα καλύτερα στοιχεία που υπάρχουν στη λαϊκή μας μουσική σας χαρίζει αυτό τον δίσκο. Η φροντισμένη ενορχήστρωσις σε Στέρεο καθώς και η εκλογή μας γι’αυτήν την προσφορά είναι ένα θαυμάσιο δώρο για τους Έλληνες φίλους της λαϊκής μουσικής μας σκέψης. Μέσα από την μελαγχολία ξεπροβάλλει το χαμόγελο, μέσα από τον λυγμό διακρίνεται η ευθυμία του ίδιου ανθρώπου που σηκώνεται για να χορέψει να πιει την ρετσίνα ή το ούζο του. Η λαϊκή μας μουσική είναι η απόλυτη έκφραση των στοιχείων που μας τριγυρίζουν και δένουν την ελληνική ψυχή με τα αρχαία μάρμαρα ή με τις πολυκατοικίες. Τα «Γαλάζια καλοκαίρια» σας προσφέρουν ό,τι πιο αντιπροσωπευτικό έχει να σας παρουσιάσει η ελληνική λαϊκή μουσική. Πιστεύουμε ότι όλοι οι φίλοι μας θα ικανοποιηθούν απόλυτα από την προσφορά μας γι’αυτή. 

Μελωδίες του καλοκαιριού: 14 Instrumental Syrtaki (1977)

Στην καρδιά του καλοκαιριού βρισκόμαστε, οπότε μπορούμε να ξαναφέρουμε στην επικαιρότητα παλιούς δίσκους που κυκλοφόρησαν με καθαρά ίσως εμπορικά κίνητρα, προκειμένου να εκμεταλλευτούν το αθρόο τουριστικό ρεύμα προς τον τόπο μας πλασάροντας το εξαιρετικά δημοφιλές ελληνικό "συρτάκι" ως ένα από τα πιο δελεαστικά τουριστικά μας προϊόντα, χωρίς ωστόσο να θυσιάζεται η αισθητική ποιότητα στην ευτελή σκοπιμότητα. 

Με τον αγγλόφωνο τίτλο λοιπόν "14 Instumental Syrtaki" κυκλοφόρησε το 1977 από την ετικέτα Margophone της Minos στο πλαίσο της σειράς δίσκων Welcome to Greece μια ωραία συλλογή με οργανικά κομμάτια βασισμένα στο ρυθμό "συρτάκι" (χασάπικο δηλαδή ή χασαποσέρβικο ή - κυρίως - συνδυασμός και των δύο) που ενορχήστρωσε και διηύθυνε ο χαλκέντερος ενορχηστρωτής Τάσος Καρακατσάνης. 

Ο δίσκος περιλαμβάνει πασίγνωστες και πολυτραγουδισμένες μελωδίες τριών κορυφαίων συνθετών μας, έξι του Μίκη Θεοδωράκη, τέσσερις του Μάνου Χατζιδάκι και τέσσερις του Σταύρου Ξαρχάκου. Το μπουζούκι φυσικά έχει τον πρώτο λόγο. Αν και το υλικό είναι ετερόκλητο, ακούγεται τελικά πολύ ομοιογενές χάρις στην έμπειρη ενορχηστρωτική επιμέλεια του Καρακατσάνη.

Συλλογή: Balkan Gypsies (2005)

Από τη μεγάλη σειρά μουσικών εκδόσεων του ταξιδιωτικού οργανισμού Rouge Guide κυκλοφόρησε το 2005 μια πολύ ενδιαφέρουσα συλλογή τσιγγάνικων τραγουδιών από όλες τις χώρες των Βαλκανίων με τίτλο Balkan Gypsies.

Ο δίσκος περιλαμβάνει συνολικά δεκαεπτά τραγούδια χορευτικού χαρακτήρα από διάφορες χώρες των Βαλκανίων, όπου είναι εγκατεστημένοι συμπαγείς πληθυσμοί τσιγγάνων (Rom), οι οποίοι βρέθηκαν σ' αυτές τις περιοχές ήδη από τα βυζαντινά χρόνια μετά τις μεγάλες μετακινήσεις τους από την κοιτίδα τους την Ινδία προς τα δυτικά. Η Τουρκία φιλοξενεί σήμερα πάνω από δύο εκατομμύρια τσιγγάνους, ακολουθεί η Ρουμανία που ίσως φτάνει το ένα εκατομμύριο, η Ουγγαρία με πάνω από μισό εκατομμύριο, ενώ και στην Ελλάδα υπολογίζονται κοντά στις 150.000.

Η συλλογή περιλαμβάνει έξι τραγούδια από τη Ρουμανία, τέσσερα από τη Σερβία, δύο από την Ελλάδα και τη Βουλγαρία, ενώ με ένα τραγούδι συμμετέχουν η Αλβανία, η Αρμενία και η Βόρεια Μακεδονία. Το βιολί και οι γνώριμες βαλκανικές μπάντες είναι τα κυρίαρχα χαρακτηριστικά αυτών των τραγουδιών. Από ελληνικής πλευράς συμμετέχει η Ελένη Βιτάλη (τσιγγάνικης καταγωγής η ίδια) ερμηνεύοντας το "Τσαντιράκι" από τον ομώνυμο δίσκο του 1976, ενώ ο τσιγγάνος Κώστας Παυλίδης με τη Δώρα Μασκλαβάνου ερμηνεύουν το τραγούδι "Rom" από το ομώνυμο soundtrack (1989) του Νίκου Κυπουργού.

Συλλογή: Avanti Popolo! (2002)

Σήμερα έχω τη χαρά και τη συγκίνηση να σας παρουσιάσω μια υπέροχη συλλογή παραδοσιακών ιταλικών τραγουδιών με γενικό τίτλο "Avanti Popolo!" και διευκρινιστικό υπότιτλο: Ανθολογία Ιταλικού πολιτικού τραγουδιού, που κυκλοφόρησε το 2002 από τη δισκογραφική εταιρεία Protasis.

Έχει ξεχωριστό ενδιαφέρον η συγκεκριμένη συλλογή. Όπως το δηλώνει εύγλωττα και ο τίτλος της, πρόκειται για τραγούδια πολιτικά που σηματοδοτούν τους αγώνες του ιταλικού λαού επί δύο αιώνες (19ος και 20ος αιώνας). Τραγούδια που έγιναν γνωστά και πέρα από την ιταλική επικράτεια ενώνοντας το πάθος και το αγωνιστικό τους πνεύμα με κάθε λαό, τουλάχιστον στον ευρωπαϊκό χώρο, που έβρισκε σ' αυτά να εκφράζονται ανάγλυφα και οι δικοί του αγώνες και καημοί. Εδώ θα βρούμε πολυτραγουδισμένες μελωδίες, όπως το ομότιτλο τραγούδι, το πολυτραγουδισμένο "Bella ciao", το "Bandiera rossa", το τραγούδι της "Διεθνούς", μια ιταλική προσαρμογή της "Μασσαλιώτιδας", αλλά και τη συγκινητική μπαλάντα για τους αδικοχαμένους αναρχικούς Sacco και Vanzetti.

Η συλλογή, όπως αναφέρεται εύστοχα στο εσώκλειστο σημείωμα, επιχειρεί ένα πετυχημένο πάντρεμα όλων των αντικρουόμενων αριστερών ρευμάτων που κατά καιρούς μάλιστα είχαν ακόμη και θερμές αντιπαραθέσεις, δηλαδή των σοσιαλιστών (κομμάτια 1-4), των κομμουνιστών (κομμάτια 5-9), των αναρχικών (κομμάτια 10-16) και του γενικότερου αντιφασιστικού μετώπου (κομμάτια 17-22). Το ανθολογούμενο υλικό προέρχεται από παλιότερες θεματικές εκδόσεις της ιταλικής δισκογραφικής εταιρείας Bravo Records. Ο εντυπωσιακός πίνακας του εξωφύλλου είναι έργο του Ιταλού ζωγράφου Pellizza da Volpedo με τίτλο "Il quarto stato" (1901).

Τέλος, δεν μπορώ να μη σχολιάσω και κάτι ιδιαίτερο που σχετίζεται με την παραγωγή του δίσκου που υπογράφει ο γνωστός πολιτευτής Γρηγόρης Ψαριανός. Πρόκειται ομολογουμένως για άψογη παραγωγή με πλήρη υπομνηματισμό του υλικού. Ο παραγωγός μάλιστα έχει αφιερώσει την έκδοση στη μνήμη του πατέρα του που υπήρξε αγωνιστής της Αριστεράς με εξορίες και βασανιστήρια. Ο ίδιος ο Ψαριανός εκείνη την εποχή που κυκλοφόρησε ο δίσκος ήταν ενταγμένος στην Αριστερά κι από εκεί ξεκίνησε την ενεργό εμπλοκή του στην πολιτική. Ατυχώς εδώ και μερικά χρόνια όλα αυτά διαγράφηκαν οριστικά από τον ίδιο, όταν αποφάσισε να γυρίσει την πλάτη του στο "αμαρτωλό" παρελθόν και να ενσωματωθεί στο ασφαλές άρμα της ελληνικής Δεξιάς αναθεματίζοντας (συχνά με ακραία τοξικές ύβρεις) καθετί που εξακολουθεί να συστήνεται σ' αυτόν τον τόπο ως αριστερό!

Συλλογή: Antologia del folklore musical de España (1960)

Λησμονημένο σε μια δυσπρόσιτη γωνίτσα της δισκοθήκης μου ξετρύπωσα προ ημερών ένα ξεχωριστό άλμπουμ με τέσσερις δίσκους βινυλίου που περιέχουν υλικό από την πλούσια ισπανική μουσική παράδοση. Αποφάσισα λοιπόν να τους ψηφιοποιήσω και με την ευκαιρία να ξανακούσω αυτούς τους σπάνιους θησαυρούς που μας υπενθυμίζουν ότι η αυθεντική παράδοση κάθε λαού περιέχει διαμάντια ακατέργαστα που αξίζει να φωτίζονται και να μελετώνται ασταμάτητα, γιατί κρύβουν στοιχεία που έχουν τροφοδοτήσει όλα τα νεωτερικά μουσικά ρεύματα, ενώ αποδεδειγμένα έχουν αποτελέσει πηγή έμπνευσης ακόμη και για τους μεγάλους συνθέτες της λόγιας μουσικής!

Το συγκεκριμένο λοιπόν λεύκωμα έχει το γενικό τίτλο "Antologia del Folklore Musical de España" και πρωτοκυκλοφόρησε το 1960 από την εταιρεία Hispavox, ενώ γνώρισε και δύο μεταγενέστερες εμπλουτισμένες επανεκδόσεις, μία το 1970 κι άλλη μία το 1992. Βασίστηκε στις λαογραφικές καταγραφές του μεγάλου Ισπανού λαογράφου Manuel Garcia Matos (1912-1974) κι εκδόθηκε υπό την αιγίδα της UNESCO. Το υλικό είναι αντιπροσωπευτικό όλων των περιοχών της Ισπανίας με το ιδιαίτερο φολκορικό χρώμα της καθεμιάς αποτυπωμένο αδρά και ενίοτε εντυπωσιακά με αυθεντικές ερμηνείες ντόπιων κατοίκων. 

Έχουν ανθολογηθεί λοιπόν μουσικά δείγματα από τις περιοχές: Καστίλλη (παλιά και νέα), Ανδαλουσία, Γαλικία, Λεόν, Ναβάρα, Αστούριας, Εστρεμαδούρα, Βαλένθια, Αραγονία, Καταλονία, Μούρθια, Χώρα των Βάσκων, Κανάριοι και Βαλεαρίδες Νήσοι. Οι επιτόπιες ηχογραφήσεις έχουν γίνει σε διαφορετικούς χρόνους κι αυτό σε μερικές περιπτώσεις είναι εμφανές στο ηχητικό αποτέλεσμα, χωρίς πάντως να περιορίζει στο ελάχιστο τη συγκίνηση της ακρόασης. 

Γιώργος Ζαμπέτας, Γιάννης Μαρκόπουλος: Folk Music of Greece (1967)

Η παγκόσμια απήχηση του ήχου του μπουζουκιού στα χρόνια του '60 ως επιστέγασμα της διεθνούς επιτυχίας που γνώρισαν δύο ελληνικά κομμάτια, πρώτα τα "Παιδιά του Πειραιά" του Μάνου Χατζιδάκι και λίγο αργότερα ο "Ζορμπάς" του Μίκη Θεοδωράκη που έθρεψε μια πλούσια σοδειά διάσημων χορευτικών συνθέσεων σε ρυθμό "συρτάκι", έγινε η αφορμή για πληθώρα ηχογραφήσεων οργανικών χορευτικών δίσκων με πρωταγωνιστή το μπουζούκι κι έλαμψαν στο πεδίο αυτό οι κορυφαίοι δεξιοτέχνες του οργάνου, όπως ο Κώστας Παπαδόπουλος, ο Λάκης Καρνέζης ή ο Στέλιος Ζαφειρίου. 

Την πρωτοκαθεδρία ωστόσο όλης αυτής της μόδας που προφανώς αποσκοπούσε στην εμπορική εκμετάλλευση του συγκεκριμένου προϊόντος, αλλά κατάφερε να διατηρήσει κι ένα υψηλό επίπεδο αισθητικής ποιότητας, κατείχε αριστίνδην ο ακαταμάχητος δεξιοτέχνης και περφόρμερ Γιώργος Ζαμπέτας, ο οποίος απέδειξε ότι διέθετε και ισχυρό συνθετικό ταλέντο. Παρά την εντύπωση ότι ο Ζαμπέτας είχε προνομιακή μεταχείριση από τις δισκογραφικές εταιρείες, η αλήθεια είναι ότι ο ίδιος στάθηκε πάντα σεμνός και φιλότιμος υπηρέτης του τραγουδιού, χωρίς να επαίρεται για τις προσωπικές του επιδόσεις και χωρίς να διστάζει να ταχτεί πρόθυμα στις υπηρεσίες άλλων δημιουργών, όπως ο Μίκης Θεοδωράκης, ο Μάνος Χατζιδάκις, ο Σταύρος Ξαρχάκος, ο Γιάννης Μαρκόπουλος και ο Μίμης Πλέσσας.

Ένα καλό δείγμα αυτής της δραστηριότητας του Γιώργου Ζαμπέτα μας δίνει το παρόν βινύλιο που κυκλοφόρησε το 1967* με στόχο κυρίως την ξένη αγορά απ' ό,τι φαίνεται, καθώς εκδόθηκε ταυτόχρονα στην Ελλάδα, στη Γερμανία και στο Ηνωμένο Βασίλειο! Ο δίσκος φέρει τον ξενόγλωσσο εμπορικό τίτλο "Folk Music of Greece" και περιλαμβάνει 14 οργανικά θέματα. Από αυτά, τα δέκα αποτελούν οργανικές συνθέσεις του Γιώργου Ζαμπέτα βασισμένες σε τραγούδια που ερμήνευσαν ο Πάνος Τζανετής, ο Τόλης Βοσκόπουλος, ο Δημήτρης Μητροπάνος και η Ελένη Σταυροπούλου. Έκπληξη πάντως αποτελεί ότι ο δίσκος συμπληρώνεται και με τέσσερις συνθέσεις του Γιάννη Μαρκόπουλου προερχόμενες από το soundtrack της ταινίας "Ο Ψαρόγιαννος", παραγωγής 1966. 

Παρά τον εμφανή τουριστικό χαρακτήρα της έκδοσης, πρόκειται για ένα απολαυστικό ακρόαμα, όπου συνδυάζονται ιδανικά οι όμορφες μελωδίες με την εξαιρετική δεξιοτεχνία!

The Greeks: Play Greek Songs The Modern Way (1966)

Το πενταμελές μουσικό σχήμα The Greeks εμφανίστηκε στις αρχές της δεκαετίας του '60 και στα λίγα χρόνια της ενεργού δράσης του ταξίδεψε σε πολλά μέρη του κόσμου παίζοντας γνωστά ελληνικά τραγούδια διασκευασμένα σε μοντέρνο ήχο. Επικεφαλής του σχήματος ήταν ο ακορντεονίστας Θέμης Ρούσσος και μαζί του η σύζυγός του και ερμηνεύτρια του "ελαφρού" τραγουδιού Εύη Μυλοπούλου, ο Χρόνης Γκόλφης στο πιάνο, ο Σάκης Κολυριώτης στην κιθάρα και ο Μάκης Καραγιαννάκης στα ντραμς. 

Από τη δουλειά του ξεχασμένου αυτού συγκροτήματος έχει καταγραφεί στη δισκογραφία ένας πολύ ενδιαφέρων δίσκος 33 στροφών που κυκλοφόρησε το 1966 από τη Music Box με τίτλο: The Greeks Play Greek Songs, The Modern Way. Περιλαμβάνει δώδεκα τραγούδια, από τα οποία πρωτότυπα είναι μόνο δύο ("Ανεμίζουν τα μαλλιά μου", "Καινούργια ζωή") σε μουσική του Θέμη Ρούσσου και στίχους αντίστοιχα των Θάνου Σοφού και Κώστα Κινδύνη. Τα υπόλοιπα δέκα τραγούδια αποτελούν διασκευές για μοντέρνα ορχήστρα γνωστών τραγουδιών που είχαν ακουστεί πολύ εκείνα τα χρόνια, πέντε του Μίκη Θεοδωράκη, τεσσάρων του Μάνου Χατζιδάκι κι ενός του Γιώργου Μητσάκη.

Τη διασκευή και διεύθυνση ορχήστρας έκανε ο Θέμης Ρούσσος, ο οποίος έδωσε στα τραγούδια ένα ανάλαφρο λάτιν χρώμα με στοιχεία χαλαρής τζαζ. Η ερμηνεία της Εύης Μυλοπούλου είναι πολύ όμορφη, ενώ τη χορωδιακή συνοδεία αποδίδουν τα μέλη του συγκροτήματος.

Άντζελα Ζήλια: Τραγούδια 1966-1969

Αφού είδαμε χθες την πρώτη τραγουδιστική φάση της Άντζελας Ζήλια, δηλαδή το πρώτο μισό της δεκαετίας του '60, σήμερα έχει σειρά το δεύτερο μισό της ίδιας δεκαετίας, όταν πλέον η καριέρα της έφτασε στο απόγειό της με σημαντικές επιτυχίες τόσο στη δισκογραφία των 45 στροφών, όσο και στον κινηματογράφο. Στο διάστημα μάλιστα αυτό έλαβε μέρος στο Φεστιβάλ Τραγουδιού της Θεσσαλονίκης επί τρία συνεχή χρόνια (1967-1969), όπου μάλιστα με την πρώτη της συμμετοχή κατέκτησε το πρώτο βραβείο με το ωραίο τραγούδι "Καλωσόρισες έρωτα" του Γιώργου Μουζάκη σε στίχους του Γιάννη Φερμάνογλου, τη μεγαλύτερη επιτυχία της καριέρας της μαζί ίσως με το τρυφερό "Κάποιο δειλινό".

Το 1996 λοιπόν από την PolyGram εκδόθηκε η συλλογή "Τα ερωτικά του '60" με 19 τραγούδια της Άντζελας Ζήλια, τα 16 από το διάστημα 1966-1969, μεταξύ των οποίων και τέσσερα φεστιβαλικά, ενώ η συλλογή επεκτείνεται και στη δεκαετία του '70 με δυο τραγούδια από το δίσκο "Απ' τον παππού στον εγγονό" (1976) κι ένα από το δίσκο του Γιάννη Σπάρτακου "Αναμνήσεις" (1980). Ο Γιώργος Μουζάκης υπογράφει τα περισσότερα τραγούδια της συλλογής, συνολικά ένδεκα, άλλα τέσσερα ο Ανδρέας Χατζηαποστόλου, δύο ο Ανδρέας Οικονόμου, ένα ο Μενέλαος Θεοφανίδης κι ένα ο Γιάννης Σπάρτακος.

Σημειώνω ότι το 2006, όταν τέθηκε σε κυκλοφορία η μεγάλη αφιερωματική σειρά Το Ελληνικό Τραγούδι της PolyGram, ο υπ' αριθμόν 8 δίσκος ήταν αφιερωμένος στην Άντζελα Ζήλια με αυτούσιο το υλικό της παρούσας έκδοσης, αν και με διαφορετική τη σειρά των τραγουδιών.

Άντζελα Ζήλια: Τραγούδια 1959-1964

Έφυγε από τη ζωή πριν από δύο ημέρες η Άντζελα Ζήλια (1935-2023), τελευταία εκπρόσωπος της όψιμης περιόδου του "ελαφρού" μας τραγουδιού με σημαντική παρουσία κατά τη δεκαετία του '60 τόσο στο τραγούδι, όσο και στον κινηματογράφο, όπου πρωτοεμφανίστηκε το 1959 στην κωμωδία του Νίκου Τσιφόρου "Ο θησαυρός του μακαρίτη" ερμηνεύοντας μάλιστα και τα δυο πρώτα της τραγούδια ("Πινακωτή πινακωτή", "Εγώ κι εσύ, εσύ κι εγώ") σε μουσική Τάκη Μωράκη, ενώ στο δεύτερο μισό της δεκαετίας του '60 εμφανίστηκε σε πολλές ταινίες πλάι στον Νίκο Ξανθόπουλο.

Το 2007 κυκλοφόρησε μια πολύ ενδιαφέρουσα συλλογή των πρώτων τραγουδιών της Άντζελας Ζήλια από την ετικέτα Capitol της ΕΜΙ που επιμελήθηκε ο μεθοδικός Μάκης Δελαπόρτας με τίτλο: "Τα τραγούδια μιας ζωής". Περιλαμβάνονται 25 τραγούδια ηχογραφημένα στο διάστημα 1959-1964, τα οποία είχαν πρωτοκυκλοφορήσει σε δίσκους 45 στροφών. Ανάμεσά τους φυσικά και τα δυο τραγούδια του Τάκη Μωράκη που προαναφέραμε, καθώς και τέσσερα φεστιβαλικά τραγούδια, δύο από το 2ο Φεστιβάλ Τραγουδιού Αθηνών του 1960 και άλλα δύο από το Φεστιβάλ Τραγουδιού της Βαρκελώνης (1961). Ένα από αυτά ("Γκρίζα ματάκια") σε μουσική Κώστα Γιαννίδη υπήρξε μεγάλη επιτυχία της εποχής. 

Εκτός από τις συνθέσεις των Γιαννίδη και Μωράκη στο δίσκο σταχυολογούνται επίσης τραγούδια του Κώστα Καπνίση, του Λυκούργου Μαρκέα, του Σπήλιου Μεντή, του Ανδρέα Χατζηαποστόλου, του Κώστα Πρέντα, του Γιώργου Μαλλίδη, του Νίκου Γκιζελή, του Γιώργου Ποταμιάνου, του Γεράσιμου Λαβράνου και του Αλέκου Γεωργιάδη.