Γιώργος Μούτσιος: Σπάνιες ηχογραφήσεις (2000)

Ο Γιώργος Μούτσιος (1932-2012) υπήρξε ένας πολυσχιδής σκηνικός καλλιτέχνης (τραγουδιστής, ηθοποιός, σκηνοθέτης) που άφησε ισχυρό αποτύπωμα στο έντεχνο ελληνικό τραγούδι κυρίως μέσα από τις ιστορικές συνεργασίες του με τον Μάνο Χατζιδάκι.

Σπούδασε στο Εθνικό Ωδείο και στη Μουσική Ακαδημία της Βιέννης, ενώ συνέχισε με σπουδές στο θέατρο και ήδη από τις αρχές της δεκαετίας του '50 ήταν μέλος του Εθνικού Θεάτρου και στη συνέχεια του Θεάτρου Τέχνης του Καρόλου Κουν ερμηνεύοντας σημαντικούς ρόλους του κλασικού δραματολογίου. Είχε κι ένα μικρό πέρασμα από τον ελληνικό κινηματογράφο και την τηλεόραση, αλλά το κύριο ενδιαφέρον του ήταν εντοπισμένο στο πεδίο του τραγουδιού αξιοποιώντας την εξαιρετική φωνή βαρύτονου που διέθετε. 

Μνημειώδεις είναι οι συνεργασίες του με τον Μάνο Χατζιδάκι στα περισσότερα από τα πρώτα έργα του, όπως το "Καταραμένο φίδι" (1951), o "Κύκλος του CNS" (1954), ο "Κύκλος με την κιμωλία" (1956) σε ποίηση Μπρεχτ και πάνω απ' όλα οι εμβληματικοί "Όρνιθες" (1959/1964) του Αριστοφάνη σε πολλαπλές μάλιστα ηχογραφήσεις. Συνεργάστηκε επίσης και με τον Μίκη Θεοδωράκη και ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει η ηχογράφηση του κύκλου "Επιφάνια" (1962) σε ποίηση Γιώργου Σεφέρη.

Από τις πολυάριθμες κατά καιρούς ηχογραφήσεις του Γιώργου Μούτσιου κυρίως από ζωντανές παρουσίες του σε διάφορες εκδηλώσεις, οι οποίες παρέμεναν επί δεκαετίες ανέκδοτες, συγκεντρώθηκαν είκοσι χαρακτηριστικές στιγμές του που αποτέλεσαν το σώμα μιας πολύ ενδιαφέρουσας έκδοσης με τίτλο "Σπάνιες ηχογραφήσεις" που κυκλοφόρησε αρχικά από τη Legend το 2000 κι επανεκδόθηκε το 2006 με τίτλο "Τ' αστέρι του Βοριά", ενώ το 2012 μοιράστηκε δωρεάν και από κάποια εφημερίδα.

Όπως είναι φυσικό, το μισό υλικό του δίσκου ανήκει σε συνθέσεις του Μάνου Χατζιδάκι με τραγούδια κυρίως από τους κύκλους "Ματωμένος γάμος" και "Κύκλος με την κιμωλία". Περιέχονται επίσης συνθέσεις του παλιού συνθέτη Θεόδωρου Σπάθη (1883-1943) σε ποίηση Ιωάννη Πολέμη, του Μίκη Θεοδωράκη, του Πάνου Τριανταφυλλίδη, του Γιώργου Ρωμανού και του Δήμου Μούτση.

Θέλω να σταθώ λίγο παραπάνω στα τέσσερα τραγούδια του Δήμου Μούτση, καθώς παρουσιάζουν ξεχωριστό ιστορικό ενδιαφέρον. Πρόκειται λοιπόν για έναν ανέκδοτο μικρό κύκλο τεσσάρων τραγουδιών ("Θα περιμένω", "Ελένη", "Ο ποιητής", "Εσύ κι η θάλασσα") πάνω σε ποίηση του Ανδρέα Αγγελάκη, τα οποία αποτελούν και το πρώτο συνθετικό φανέρωμα του νεαρού τότε μουσικού που συνεργαζόταν με τον Μάνο Χατζιδάκι παίζοντας φυσαρμόνικα! Είναι τέσσερα τραγούδια σε λόγιο ύφος, που ερμηνεύονται με συνοδεία κλασικής κιθάρας και ορχήστρας. Στην κιθάρα είναι ο σπουδαίος Γεράσιμος Μηλιαρέσης.

Ο δίσκος κλείνει με έναν πολύ χαριτωμένο επίλογο, ένα κλασικό και δημοφιλές θέμα με τίτλο "Duetto buffo di due gatti" (Κωμικό ντουέτο για δύο γάτες) που αποδίδεται στον Gioacchino Rossini κι αποτελεί μια συρραφή θεμάτων από διάφορες όπερες. Εδώ το ερμηνεύουν οι Σοφία και Μαρία Μούτσιου, αδελφές του τραγουδιστή και συνεργάτιδές του σε πολλά ρεσιτάλ.

Παναγιώτης Ν. Βέης: Το φράγμα (2022)

Ο Παναγιώτης Ν. Βέης αποτελεί μια ξεχωριστή περίπτωση λογοτέχνη της ελληνικής διασποράς που βρέθηκε να υπηρετεί την τέχνη της γραφής στην ώριμη φάση της ζωής του, αφού πρώτα τη χόρτασε με έντονα βιώματα μέσα από μια περιπετειώδη και δύσκολη διαδρομή, η οποία ωστόσο στη συνέχεια στάθηκε η μόνιμη πηγή έμπνευσής του για τα χειμαρρώδη κείμενα που καταθέτει εδώ και μια δεκαετία ως απόσταγμα βιωματικής πείρας μιας ολόκληρης ζωής.

Γεννήθηκε το 1946 στο χωριό Μανταμάδος της Λέσβου κι από τα δεκαεπτά του χρόνια βρέθηκε στα μακρινά πελάγη να εργάζεται ως ναυτικός για μια εικοσαετία και να σωρεύει μοναδικές εμπειρίες στο οπλοστάσιο της μνήμης του. Στα τριανταέξι του χρόνια αποφάσισε να να γίνει στεριανός και βρέθηκε στην Αυστραλία, όπου και εγκαταστάθηκε μόνιμα και συνεχίζει να ζει με την οικογένειά του.

Στο διάστημα 2012-2018 μας έδωσε τα πρώτα του μυθιστορήματα και συγκεκριμένα μια αυτοβιογραφική τριλογία με τα έργα: "Ως τα τριαντα έξι μου..." ( 2012), "Από τα 36 έως τα 66" (2014) και "Αυτοί που φύγαν κι αυτοί που μείναν" (2018). Τα τρία αυτά έργα, όπως φανερώνουν και οι τίτλοι τους, έχουν υλικό που αντλείται από τις βιωματικές εμπειρίες του συγγραφέα εμπλουτισμένες με ευφάνταστα μυθοπλαστικά στοιχεία που αποκαλύπτουν την αυθεντική προσωπικότητα του ανδρός, τη στέρεη οπτική του στα πράγματα, την ακλόνητη αριστερή του ιδεολογία και όλα μαζί διαποτισμένα από ένα συναισθηματικό πλούτο και μια επίμονη διάθεση νοσταλγίας.

Μόλις φέτος ο συγγραφέας εξέδωσε το τέταρτο μυθιστόρημά του με τίτλο "Το φράγμα" που ασφαλώς με μια πρώτη σκέψη μας παραπέμπει στο ομότιτλο σημαντικό μεταπολεμικό μυθιστόρημα του Σπύρου Πλασκοβίτη, το οποίο κυκλοφόρησε το 1960 και γυρίστηκε μάλιστα και σε ταινία το 1982 από τον Δημήτρη Μακρή. Το θέμα του ο Παναγιώτης Βέης το εμπνεύστηκε από πραγματική ιστορία που έζησε ο ίδιος στον μακρινό του τόπο, η οποία είχε τραγική κατάληξη με το θάνατο πολλών ανθρώπων από την κακοδιαχείριση ενός φράγματος που συγκέντρωνε τα μπάζα δύο ποταμών. Παρά το έντονα δραματικό θέμα του έργου και τις τραγικές συνέπειες της αλόγιστης συμπεριφοράς των υπεύθυνων του φράγματος σε βάρος της ανθρώπινης ζωής, ο συγγραφέας φροντίζει να αντισταθμίσει τη συμφορά με παράλληλες ιστορίες ερωτικού πάθους σαν ένα λυτρωτικό αντίδοτο απέναντι στην τραγωδία. Ιδού πώς περιγράφει ο ίδιος το θέμα του έργου του:

Το βιβλίο αυτό γράφτηκε μετά τα βιώματα μιας μεγάλης καταστροφής. Μιας μεγάλης πλημμύρας με ανείπωτες καταστροφές, πολλές και επικίνδυνες καταστάσεις που ζήσαμε επί τρία μερόνυχτα. Κυλήσανε δύο χρόνια και ένα σωρό πληγές χάσκουν ακόμα ανοιχτές. Το όλο συμβάν φορτώθηκε στην κλιματική αλλαγή, εκ των υστέρων όμως αποκαλύφθηκε πως το μεγάλο εύρος της τόσης και τέτοιας καταστροφής έγινε, γιατί προήλθε από ένα πλάνο που είχε η εταιρεία που διαχειριζόταν το φράγμα εκμεταλλευόμενη την κακοκαιρία να αδειάσει τα μπάζα που είχαν συσσωρευτεί στον πυθμένα του φράγματος, χωρίς να της κοστίσει δεκάρα. Αφού είχαν κάνει μια μικρή προεργασία, τη δεύτερη μέρα, στον παροξυσμό του καιρού, ανοίξανε όλες τις κάτω πόρτες αδειάζοντας εκατομμύρια τόνους νερά, πέτρες, λάσπες, ξύλα μέσα σε μια νεόχτιστη περιοχή φέρνοντας τόσες καταστροφές. Και 154 θανάτους! Καμία τιμωρία και σε κανέναν. Η κλιματική αλλαγή φταίει και για τις πουστιές τους".

Επισημαίνω ότι το βιβλίο προλογίζει ο Λέσβιος φιλόλογος Δημήτρης Πατίλας με ένα εκτενές κριτικό κείμενο που αναλύει μεθοδικά και τα τέσσερα μυθιστορήματα του Παναγιώτη Βέη. Και κάτι πολύ ιδιαίτερο: Όλα τα βιβλία του - όπως και το συγκεκριμένο - ο συγγραφέας τα έχει εκδώσει με δικά του έξοδα και τα μοιράζει δωρεάν σε κάθε ενδιαφερόμενο! 

Νίκος Τσιριγώτης: Μνήμη Αργύρη Εφταλιώτη (2022)

Ο Αργύρης Εφταλιώτης, κατά κόσμον Κλεάνθης Μιχαηλίδης (1849-1923), με καταγωγή από το Μόλυβο της Λέσβου, υπήρξε σημαντική μορφή της νεοελληνικής λογοτεχνίας ενταγμένος στην ακμαία Γενιά του 1880, τη γενιά του Παλαμά και του Ψυχάρη σε μια εποχή που είχε αρχίσει το κίνημα του δημοτικισμού να παίρνει διαστάσεις κοινωνικής εξέγερσης και αντίδρασης στο λόγιο κατεστημένο της Φαναριώτικης Σχολής που είχε προηγηθεί. Ο Εφταλιώτης, δίπλα στον Γιάννη Ψυχάρη και τον Αλέξανδρο Πάλλη, στάθηκε μπροστάρης αυτής της κίνησης, πράγμα που επισφραγίστηκε με την σπουδαία (ημιτελή ωστόσο) μετάφραση της ομηρικής "Οδύσσειας". Παρόλο που έζησε το μεγαλύτερο μέρος της ζωής του σε ξένους τόπους (Αγγλία, Ινδία, Γαλλία), είχε πάντα στενή επαφή με τις εγχώριες πνευματικές εξελίξεις και το λογοτεχνικό του ταλέντο κράτησε ολοζώντανη αυτή την επαφή. Φυσικό ήταν πάντως ο ξενιτεμός να αφήσει ισχυρό το αποτύπωμά του στα κείμενα που μας κληροδότησε, ιδιαίτερα στα πεζογραφήματά του που είναι πλημμυρισμένα από συναισθήματα νοσταλγίας. 

Το πρώτο λογοτεχνικό φανέρωμα του Αργύρη Εφταλιώτη εκδηλώθηκε στο πεδίο της ποίησης και μας άφησε πληθώρα ποιημάτων με έντονα λυρικό χαρακτήρα. Πάντως δεν ευτύχησε όσο άλλοι συγκαιρινοί του ποιητές να περάσει στο χώρο της μελοποιημένης ποίησης, με εξαίρεση το "Τραγούδι της ταβέρνας" που είναι και το μοναδικό, διπλά μάλιστα, μελοποιημένο ποίημά του, πρώτα από τον Γιάννη Σπανό για τη δεύτερη "Ανθολογία" του (1968) και πολύ αργότερα από τον Θεσσαλονικιό τραγουδοποιό Ευγένιο Δερμιτάσογλου για το δίσκο του "Βαρύ φορτίο" (2000). Ωστόσο μόλις πρόσφατα ολοκληρώθηκε και ήδη έχει ετοιμαστεί προς έκδοση ένας πλήρης κύκλος μελοποιημένων ποιημάτων του Αργύρη Εφταλιώτη που πρόκειται να συνοδεύσει έναν αφιερωματικό τόμο για τα 100 χρόνια από το θάνατό του μέσα στο 2023. Τίτλος του δίσκου είναι "Μνήμη Αργύρη Εφταλιώτη". Τη μουσική υπογράφει ο συμπατριώτης του δραστήριος δημιουργό Νίκος Τσιριγώτης, για τον οποίο έχουμε ξαναμιλήσει εδώ στο Δισκοβόλο με αφορμή την έκδοση του κύκλου τραγουδιών του "Μουσικές νοστωδίες Λεσβίων ποιητών" (2018), ενώ το 2020 είχε επίσης εκδώσει και τα "21 Οργανικά Κομμάτια" του, πάντα σε προσωπικές του παραγωγές εκεί στη Μυτιλήνη με τη σύμπραξη φίλων και τοπικών μουσικών και ερμηνευτών. 

Πρόκειται για έναν κύκλο με δώδεκα κομμάτια, από τα οποία τα εννέα αποτελούν μελοποιημένα ποιήματα του Αργύρη Εφταλιώτη, ενώ δύο από αυτά ("Μάνα και γιος", "Νανούρισμα") αποδίδονται και σε οργανική εκδοχή. Το εναρκτήριο κομμάτι ("Δοξαστικό") έχει στίχους του Μήτσου Τσιάμη και αποτελεί ένα είδος εισαγωγής στο περιεχόμενο του έργου με μια θαυμάσια μελωδία που παραπέμπει ευθέως σε ηχοχρώματα Σταύρου Κουγιουμτζή! Ο συνθέτης καταφέρνει να αποδώσει με ευθύβολες μελωδίες το πνεύμα των ποιημάτων, άλλοτε με εύθυμους ρυθμούς που ενίοτε κινούνται στο κλίμα των τοπικών ή μικρασιατικών σκοπών, κι άλλοτε με τρυφερά μελωδικά ευρήματα, όλα εύστοχα ενορχηστρωμένα από τον ίδιο, ενώ αξιοποιήθηκαν τα εργαλεία της τεχνολογίας για να αναπαραχθούν κάποια όργανα της ορχήστρας. 

Οι ηχογραφήσεις έγιναν στη Μυτιλήνη και την Αθήνα με την υποστήριξη του ιστορικού παραγωγού της Minos Αχιλλέα Θεοφίλου, ενώ στην τεχνική υποστήριξη της ηχοληψίας συνέβαλε ο Γιάννης Τσιριγώτης. Τα τραγούδια ερμηνεύουν οι: Κατερίνα Βασιλείου, Χρύσα Βέκιου, Νίκος Βερβενιώτης, Γιώργος Γέργος, Μιχάλης Δήσσος, Σίμος Ευθυμιάδης, Κώστας Καλδέλλης, Μυρσίνη Κουτσκουδή, Χάρης Μουρατίδης, Ειρήνη Στεφανοπούλου και Αμέρσσα Τσιριγώτη, ενώ συμμετείχε απαγγέλλοντας ο Θοδωρής Προκοπίου. Συμμετέχει επίσης παίζοντας βιολί ο Θέμης Πατίλας.

Ο ΜΙΚΗΣ ΚΑΙ ΤΑ ΠΑΙΔΙΑ: First Songs (2005)

Τα πρώτα πρώτα τραγούδια του Μίκη Θεοδωράκη από τα εφηβικά και νεανικά του χρόνια, εμπνευσμένα από τα απλά ποιήματα των σχολικών αναγνωστικών της εποχής, αποτέλεσαν τη βάση μιας σειράς νεότερων δισκογραφικών εκδόσεων κατά το διάστημα 1994-2005 με ερμηνείες από παιδικές χορωδίες και κυρίως από τη σπουδαία Παιδική Χορωδία Δημήτρη Τυπάλδου, η οποία μας παρουσίασε το 2005 το άλμπουμ "Δες τι λαμπρό φεγγάρι".

Την ίδια χρονιά ωστόσο, με τη συμμετοχή και πάλι της ίδιας παιδικής χορωδίας είχαμε και μια εντελώς διαφορετική εκδοχή αυτού του ενδιαφέροντος μουσικού υλικού του μεγάλου μας συνθέτη. Από τη γερμανική δισκογραφική εταιρεία Intuition, ειδικευμένη κυρίως στο λόγιο ρεπερτόριο του συνθέτη, εκδόθηκε ένα άλμπουμ με τον αγγλόφωνο τίτλο "Fist Songs" αποκλειστικά με τραγούδια του Μίκη Θεοδωράκη από εκείνο το πρώιμο συνθετικό του φανέρωμα. Συγκεκριμένα, περιλαμβάνονται 15 τραγούδια της περιόδου 1937-1952 βασισμένα σε ποιήματα των Αριστοτέλη Βαλαωρίτη, Κωστή Παλαμά, Γεώργιου Δροσίνη, Κώστα Χατζόπουλου, Βασίλη Ρώτα, Άγγελου Βλάχου, Μιχάλη Στασινόπουλου, Φώτη Αγγουλέ, Αντιγόνης Μεταξά, Heinrich Heine, καθώς και σε δημώδεις στίχους. Το τραγούδι "Φθινόπωρο" περιλαμβάνεται σε διπλή εκτέλεση. Η ηχογράφηση έγινε το 1999.

Η συγκεκριμένη έκδοση διαφοροποιεί δραστικά την απόδοση αυτών των "παιδικών" τραγουδιών του Μίκη σε σχέση με τις ελληνικές εκδοχές τους που έχουμε δει τις προηγούμενες ημέρες. Πρώτα πρώτα η παρουσία της παιδικής χορωδίας είναι δευτερεύουσα και υποβοηθητική, αφού βασικός ερμηνευτής των τραγουδιών είναι ο ίδιος ο συνθέτης, ενώ συμμετέχει και η Μαρία Φαραντούρη σε τρία τραγούδια, καθώς και οι Jocelyn B. Smith και Θανάσης Ζώτος στα φωνητικά. Επίσης η ενορχήστρωση που επιμελήθηκε ο Γερμανός πιανίστας Henning Schmiedt, στενός συνεργάτης του συνθέτη επί πολλά χρόνια, έχει καθαρά έντεχνο χαρακτήρα και περιλαμβάνει σαξόφωνο, φλάουτο, τρομπέτα, τούμπα, κοντραμπάσο και κρουστά με δεσπόζουσα πάντως την παρουσία του πιάνου. Το αποτέλεσμα συνεπώς ξεφεύγει από το ακραιφνώς παιδικό ηχόχρωμα και προφανώς απευθύνεται σε ένα ευρύτερο κοινό της διεθνούς αγοράς που του δίνεται έτσι η δυνατότητα να γνωρίσει κι αυτή την άγνωστη, αλλά άκρως ενδιαφέρουσα πτυχή του ταλέντου μιας μουσικής ιδιοφυίας.

Ο ΜΙΚΗΣ ΚΑΙ ΤΑ ΠΑΙΔΙΑ: Όπως στον Πινόκιο (2003)

Συνεχίζουμε το μικρό μας αφιέρωμα στην παιδική δισκογραφία του Μίκη Θεοδωράκη με μια ξεχωριστή έκδοση σε μορφή μεγαλόσχημου βιβλίου με ένθετο έναν ψηφιακό δίσκο που κυκλοφόρησε το 2003 από τις Εκδόσεις Ρωμανός με τίτλο "...Όπως στον Πινόκιο".

Πρόκειται για ένα μουσικό θεατρικό παραμύθι γραμμένο από την ηθοποιό Κάκια Ιγερινού, που αξιοποιεί το υλικό του δίσκου "Τραγούδια για παιδάκια και παιδιά" (1994) του μεγάλου μας συνθέτη, ο οποίος περιέχει μια σειρά παιδικών τραγουδιών που γράφτηκαν στα πρώτα συνθετικά του χρόνια και βασίστηκαν σε γνωστά "σχολικά" ποιήματα παλιότερων ποιητών της προπολεμικής εποχής και της γενιάς του 1880.

Το αποτέλεσμα της εργασίας της Ιγερινού ήταν μια πρωτότυπη παιδική παράσταση σε δύο πράξεις, η οποία παρουσιάστηκε στη σκηνή κατά τη χειμερινή περίοδο 2002-2003 μπροστά σε ένα κοινό αποτελούμενο από παιδιά διαφορετικών εθνικών και πολιτισμικών προελεύσεων. Τη σκηνοθεσία του έργου έκανε ο Γιάννης Λαπάτας, ενώ τα τραγούδια ερμήνευσαν μέλη του θιάσου με τη συμμετοχή της Λαϊκής Ορχήστρας "Μίκης Θεοδωράκης" σε ενορχήστρωση του Θέμι Συμβουλόπουλου. Ο δίσκος που συνόδευσε την έκδοση του βιβλίου αμέσως μετά το τέλος των παραστάσεων περιλαμβάνει τραγούδια μαζί με αφηγηματικά μέρη και χαρακτηριστικούς διαλόγους από την παράσταση. Δυστυχώς σήμερα η συγκεκριμένη έκδοση είναι εκτός κυκλοφορίας.

Ο Μίκης σημειώνει σχετικά: "Πιστεύω πως το παραμύθι είναι ο φυσικός χώρος για τα "παιδικά τραγούδια" μου. Εκεί που οι ηθοποιοί, οι τραγουδιστές, οι μουσικοί και το νεανικό κοινό σμίγουν και γίνονται ένα. Απόδειξη ότι το όνειρο και η μουσική είναι πλασμένα με τα ίδια υλικά, όπως και οι ψυχές των παιδιών...".

Ο ΜΙΚΗΣ ΚΑΙ ΤΑ ΠΑΙΔΙΑ - Παιδική Χορωδία Δ. Τυπάλδου: Δες τι λαμπρό φεγγάρι (2005)

Τα "παιδικά τραγούδια" είναι μια μεγάλη σειρά τραγουδιών που συνέθεσε ο Μίκης Θεοδωράκης στην εφηβική και νεανική του ηλικία. Ο μεγάλος συνθέτης έκανε τα πρώτα συνθετικά του βήματα στην Πάτρα, το 1937, σε ηλικία μόλις 12 χρονών, γράφοντας «Ρομάντζες» για φυσαρμόνικα, αλλά και τραγούδια, το πρώτο πρώτο από τα οποία φαίνεται πως ήταν το δημοτικό "Το Καραβάκι". Απ' το 1938, στον Πύργο, άρχισε να γράφει διάφορες μελωδίες για σόλο βιολί, για βιολί και πιάνο, ντούο για δυο βιολιά, καθώς και πολλά τραγούδια. Με ίδιους και μεγαλύτερους ρυθμούς συνέχισε στην Τρίπολη απ' το 1940 μέχρι το 1943 και στην Αθήνα απ' το 1944 και μετά. Έτσι, από τα εφηβικά και νεανικά του χρόνια, πληθωρικός και πολυγραφότατος καθώς ήταν, είχε ήδη στο ενεργητικό του έναν αρκετά μεγάλο κατάλογο με έργα οργανικής και φωνητικής μουσικής. Κι όπως λέγαμε προχθές, απ' την πληθώρα αυτών των τραγουδιών, που γράφτηκαν κατά τη 15ετία 1937-1952, ο ίδιος ο συνθέτης επέλεξε αυτά που απετέλεσαν τη συλλογή «40 Τραγούδια για Παιδάκια και Παιδιά» και εκδόθηκαν το 1994 από τη Philips. Απ' τα υπόλοιπα, άλλα περιλήφθησαν σε γνωστούς κύκλους τραγουδιών, άλλων η μουσική αφομοιώθηκε σε μεταγενέστερα έργα του συνθέτη και άλλα παραμένουν ακόμη ανέκδοτα. 

Από το πλούσιο λοιπόν αυτό σώμα των "παιδικών τραγουδιών" του Μίκη Θεοδωράκη επιλέχθηκαν τα 18 που απαρτίζουν την παρούσα συλλογή κι ερμηνεύτηκαν συγκινητικά και με απόλυτη μουσική ακρίβεια από την κορυφαία Παιδική Χορωδία Δημήτρη Τυπάλδου στο άλμπουμ «Δες τι λαμπρό φεγγάρι». Με εξαίρεση του τραγουδάκι "Το γουρουνάκι και το γαϊδουράκι" (στίχοι της Αντιγόνης Μεταξά), όλα τα υπόλοιπα είχαν συμπεριληφθεί και στο διπλό άλμπουμ «40 Τραγούδια για Παιδάκια και Παιδιά», αλλά εδώ δίνονται σε διαφορετική φυσικά ενορχήστρωση και ερμηνεία. Βασίζονται σε στίχους μεγάλων ποιητών μας της παλαιότερης εποχής, όπως ο Κωστής Παλαμάς, ο Γεώργιος Δροσίνης, ο Βασίλης Ρώτας, ο Κώστας Χατζόπουλος, ο Αριστοτέλης Βαλαωρίτης, ο Διονύσιος Σολωμός κ.ά. 

Ο δίσκος αρχικά κυκλοφόρησε από την Eros Music, ενώ στη συνέχεια πέρασε στους καταλόγους της Legend με νέο τίτλο «Τα Παιδικά μου Τραγούδια» επαυξημένος με δύο οργανικά θέματα. Πλάι στις παιδικές φωνές σε κάποια τραγούδια ακούγονται επίσης οι Βασίλης Παπακωνσταντίνου και Διονύσης Τσακνής. Την παιδική χορωδία και ορχήστρα διευθύνει ο Δημήτρης Τυπάλδος.

Ο ΜΙΚΗΣ ΚΑΙ ΤΑ ΠΑΙΔΙΑ - Παιδική Χορωδία Δ. Τυπάλδου: Olympia (2002)

Η Παιδική Χορωδία Δημήτρη Τυπάλδου είναι ένα εξαιρετικό πολυμελές χορωδιακό σχήμα με παιδιά που λειτουργεί ακατάπαυστα από τα μέσα της δεκαετίας του '80 έχοντας έντονη παρουσία στα μουσικά μας πράγματα και ήδη αρκετά μεγάλη δισκογραφική δραστηριότητα συνεργαζόμενη με σημαντικούς δημιουργούς, όπως ο Μίκης Θεοδωράκης, ο Νότης Μαυρουδής, ο Παναγιώτης Μάργαρης, ο Θανάσης Πολυκανδριώτης, αλλά και η Αλίκη Βουγιουκλάκη και ο Γιώργος Νταλάρας, μαζί με αρκετές ηχογραφήσεις γιορτινού περιεχομένου (κυρίως χριστουγεννιάτικα τραγούδια). 

Η πρώτη εμφάνιση της χορωδίας στο χώρο της δισκογραφίας έγινε με συνθέσεις κυρίως του Μίκη Θεοδωράκη (μαζί με επιλογές από το διεθνές και κλασικό ρεπερτόριο), όταν το 1991 από τη Motivo κυκλοφόρησε ο δίσκος βινυλίου "Άνθη της πέτρας". Η πρώτη αυτή γνωριμία με τον μεγάλο συνθέτη είχε και συνέχεια τα επόμενα χρόνια κι έτσι το 2002 προέκυψε η πολύ ενδιαφέρουσα έκδοση του ψηφιακού δίσκου "Olympia" που εκδόθηκε από την FM Records και περιλαμβάνει επιλεγμένες συνθέσεις του Μίκη από το ανεξάντλητο ρεπερτόριό του. 

Ο τίτλος της έκδοσης προήλθε από το λόγιο έργο Canto Olympico που είχε γράψει ο συνθέτης το 1991 πάνω σε ποίηση της Δήμητρας Μαντά μετά από παραγγελία της διεθνούς ολυμπιακής επιτροπής προκειμένου να παιχτεί στους Ολυμπιακούς Αγώνες της Βαρκελώνης το 1992. Από το έργο λοιπόν αυτό σταχυολογήθηκαν τρεις Ωδές (Ωδή στον Δία, στον Απόλλωνα και στον Πρώτο Ολυμπιονίκη) σε κατάλληλη προσαρμογή για παιδική χορωδία.

Ο δίσκος συμπληρώνεται με επιλογές από τα τρία κλασικά έργα του συνθέτη βασισμένα σε ποίηση τριών μεγάλων ποιητών που τιμήθηκαν με βραβείο Νόμπελ λογοτεχνίας, δηλαδή τα "Επιφάνια" (1961) του Γιώργου Σεφέρη, το "Άξιον Εστί" (1964) του Οδυσσέα Ελύτη και το Canto General (1972) του Pablo Neruda, ενώ για επίλογος επιλέχθηκε η τρυφερή μελωδία "Μαργαρίτα μαγιοπούλα" σε στίχους του Ιάκωβου Καμπανέλλη από την παράσταση "Μαγική πόλις" (1963).

Ο ΜΙΚΗΣ ΚΑΙ ΤΑ ΠΑΙΔΙΑ: Τραγούδια για παιδάκια και παιδιά (1994)

Το αστείρευτο μουσικό ταλέντο του Μίκη Θεοδωράκη έδωσε τα πρώτα του σημάδια σε πολύ μικρή ηλικία. Ήδη στα 1937 ο μόλις δωδεκάχρονος Μίκης συνθέτει το πρώτο του τραγούδι, το "Καραβάκι", παρμένο από την ελληνική παράδοση. Σ' εκείνη την πρώιμη περίοδο, όταν η οικογένειά του μετακινείται συνεχώς, Πάτρα, Πύργος, Τρίπολη και τελικά Αθήνα, ο νεαρός επίδοξος συνθέτης γράφει ασταμάτητα μουσική και τραγούδια, παράλληλα με τις σοβαρές μουσικές σπουδές του. 

Τα σχολικά ακούσματα και οι ισχυρές εντυπώσεις από τη δύσκολη ιστορική συγκυρία θα επηρεάσουν αποφασιστικά τα μουσικά γούστα του. Εύλογα οι πρώτοι στίχοι που μελοποίησε προέρχονταν από τα σχολικά του αναγνώσματα, πριν ανακαλύψει και αναδείξει με μεγαλειώδη τρόπο τους μεγάλους μας ποιητές. Έτσι ανάμεσα στα δεκάδες πρώιμα τραγούδια του συνθέτη βρίσκουμε στίχους της Αντιγόνης Μεταξά (της περίφημης "Θείας Λένας" του ραδιοφώνου), του Μιχαήλ Στασινόπουλου, του Βασίλη Ρώτα, του Χάρη Σακελλαρίου, του Γεώργιου Δροσίνη, του Κωστή Παλαμά, του Διονύσιου Σολωμού, του Αριστοτέλη Βαλαωρίτη, του Άγγελου Βλάχου, του Κωνσταντίνου Χατζόπουλου και πολλών άλλων ακόμη. 

Ωστόσο τα τραγούδια αυτά για δεκαετίες παρέμεναν στα συρτάρια του συνθέτη και ελάχιστοι γνώριζαν την ύπαρξή τους. Μόλις στα 1994 συγκεντρώθηκαν σαράντα από αυτά κι αποτέλεσαν το σώμα της παρούσας έκδοσης που κυκλοφόρησε την ίδια χρονιά από την Polygram με τίτλο "Τραγούδια για παιδάκια και παιδιά". Η ευθύνη της επιλογής ανήκει στον Μίκη. Τα επιλεγμένα τραγούδια καλύπτουν κυρίως τη δεκαπενταετία 1937-1952, ωστόσο θα δούμε ότι έγιναν και μικρές παρασπονδίες, για να περιληφθούν και μερικά νεότερα τραγούδια του που γράφτηκαν στις αρχές της δεκαετίας του '60 κι έγιναν πασίγνωστα μέσα από τους μεγάλους κύκλους τραγουδιών εκείνης της εποχής, όπως είναι η "Άρνηση" του Γιώργου Σεφέρη, το "Εκκρεμές" του Νίκου Γκάτσου και το "Χρυσοπράσινο φύλλο" του Λεωνίδα Μαλένη.

Σημαντικός αρωγός του συνθέτη σ' αυτήν την ιστορική αποκάλυψη των παιδικών του τραγουδιών στάθηκε η αξιόλογη Παιδική Χορωδία Και Ορχήστρα του Δημοτικού Ωδείου Λάρισας υπό την εμπνευσμένη καθοδήγηση του Δημήτρη Καρβούνη. Τα παιδιά της χορωδίας ερμηνεύουν τα τραγούδια συγκινητικά και απόλυτα πιστά στο πνεύμα του δημιουργού. Το αποτέλεσμα είναι υψηλού επιπέδου και δικαιώνει με τρόπο εντυπωσιακό μιαν άλλη πλευρά του μεγάλου μας συνθέτη, η οποία μας ήταν μέχρι εκείνη τη στιγμή άγνωστη.

Σημειώνω ότι η ηχογράφηση πραγματοποιήθηκε στο Θέατρο Μύλου της Λάρισας τον Απρίλιο του 1994. Το εξώφυλλο της έκδοσης κοσμείται από τον ιστορικό πίνακα Παιδική συναυλία του ζωγράφου Γιώργου Ιακωβίδη. Σημειώνω επίσης ότι μετά την έκδοση του συγκεκριμένου δίσκου και με πρωτοβουλία της σπουδαίας Παιδικής Χορωδίας του Δημήτρη Τυπάλδου θα υπάρξει μια πολύ ενδιαφέρουσα συνέχεια στην ανάδειξη της παιδικής εργογραφίας του συνθέτη, όπως θα δούμε τις επόμενες ημέρες.

Χάρης Κανδηλώρος: Αντιοξειδωτικά, ποια, πού, πώς...

Ανοίγω σήμερα μια μικρή παρένθεση στη συνεχή ροή δισκοπαρουσιάσεων, για να σταθώ με πολλή χαρά σε ένα καινούργιο βιβλίο που μόλις κυκλοφόρησε από το Athenian Science Publisher και φέρει την υπογραφή του φίλου Χάρη Κανδηλώρου, γνωστού Ενδοκρινολόγου, Διαβητολόγου και Διατροφολόγου (και εκλεκτικού μουσικόφιλου) της Αθήνας. 

Πρόκειται για ένα μάλλον ασυνήθιστο κι επομένως πρωτότυπο βιβλίο με τίτλο «Αντιοξειδωτικά: Ποια, Πού, Πώς» που εστιάζει το ενδιαφέρον του στο μεγάλο καθημερινό πρόβλημα της διατροφής μας. Οι 560 σελίδες του βιβλίου πραγματεύονται τις αντιοξειδωτικές ουσίες των τροφών. Ο συγγραφέας επί δύο χρόνια συγκέντρωσε όλες τις επιστημονικές πληροφορίες από την ιατρική βιβλιογραφία για 110 τροφές και 60 αντιοξειδωτικές ουσίες. «Μαγείρεψε» και παρουσιάζει 50 συνταγές πρωτότυπες που συνοδεύονται και με έγχρωμες φωτογραφίες.

Το βιβλίο αυτό θεωρώ ότι μπορεί να αποτελέσει κείμενο αναφοράς για όσους ασχολούνται με τη διατροφή, αλλά και ένα εγκόλπιο όπου μπορεί να ανατρέχει όποιος ψάχνει σωστή και έγκυρη πληροφόρηση μακριά από τις αδιανόητες μερικές φορές ανακρίβειες που κατακλύζουν το διαδίκτυο από ποικίλους αναξιόπιστους «ειδικούς»!

Αλλά και κάτι ακόμα: Όποιος θέλει να διαβάσει πού και πότε αναφέρεται για πρώτη φορά ένα τρόφιμο στην αρχαία ελληνική γραμματεία, θα βρει το αυθεντικό κείμενο του Διοσκουρίδη, του Θεόφραστου, του Γαληνού κ.ά. μαζί με την μετάφραση, ενώ επιλεγμένοι μεσαιωνικοί στίχοι του Πτωχοπρόδρομου διανθίζουν με χιούμορ τις περισσότερες συνταγές.

Το πολύ ενδιαφέρον και χρηστικό αυτό βιβλίο πρόκειται να παρουσιαστεί επίσημα την Παρασκευή 2 Δεκεμβρίου στις 20:00 στη Μουσική Βιβλιοθήκη Λίλιαν Βουδούρη του Μεγάρου Μουσικής Αθηνών με ελεύθερη είσοδο.

Γιώργος Μαρίνος: Μια ζωντανή παρουσίαση (1970)

Κλείνουμε αυτό το σύντομο αφιέρωμα στη δισκογραφική παρουσία του ηθοποιού και τραγουδιστή Γιώργου Μαρίνου με μια αναφορά στην πρώτη προσωπική του δουλειά που εκδόθηκε το 1970 από την Polydor (Philips) με τίτλο "Μια ζωντανή παρουσίαση".

Παρά τον μάλλον παραπλανητικό τίτλο, ο δίσκος δεν περιέχει ζωντανές ηχογραφήσεις, αλλά υλικό από τη σκόρπια δισκογραφία του καλλιτέχνη για τις 45 στροφές που είχε κυκλοφορήσει τα αμέσως προηγούμενα χρόνια με κάμποσα τραγούδια σε πρώτη ή και δεύτερη εκτέλεση που ακούστηκαν αρκετά κι έκαναν αισθητή την παρουσία του, η οποία έτσι κι αλλιώς ήταν κυρίως δοσμένη στο χώρο του θεάτρου και λιγότερο του τραγουδιού. Ο δίσκος λοιπόν αυτός κωδικοποιεί την πρώιμη τραγουδιστική του εικόνα και αναδεικνύει ανάγλυφα την εξαιρετικά εκφραστική ερμηνευτική του δύναμη. 

Καθεμιά από τις δυο πλευρές του δίσκου ξεκινά αντίστοιχα με ένα ποπ τραγούδι του Γιώργου Κριμιζάκη, την περίφημη "Στέλλα" και τη "Μπαλάντα της γιαγιάς". Η "Στέλλα" ασφαλώς υπήρξε από τις δημοφιλέστερες ποπ μπαλάντες του καιρού που αν και πρωτοακούστηκε το 1969 από τον Κώστα Βενετσάνο, είναι η ερμηνεία του Γιώργου Μαρίνου που τελικά επέβαλε το τραγούδι. Στο δίσκο επίσης βρίσκουμε και τρία από τα πρώτα πρώτα ταργούδια του Νίκου Δανίκα, με τον οποίο αργότερα ο Γιώργος Μαρίνος θα έχει πολύ ενδιαφέρουσα συνεργασία στους δίσκους "Σκηνές και εικόνες" (1972) και "Ροζ προκηρύξεις" (1976). Παρών επίσης και ο Γιάννης Σπανός που τότε ήταν ο κυρίαρχος δημιουργός στο χώρο των νεοκυματικών μπουάτ, όπου άλλωστε ανδρώθηκε καλλιτεχνικά και ο Μαρίνος. Από τα τρία τραγούδια που συνεισφέρει ο Γιάννης Σπανός στο δίσκο, το πασίγνωστο "Χριστινάκι" ερμηνεύεται βέβαια σε δεύτερη εκτέλεση, αφού πρώτα είχε ακουστεί στην πρώτη "Ανθολογία" του συνθέτη το 1967 από την Καίτη Χωματά.

Ο δίσκος συμπληρώνεται με τραγούδια του Βασίλη Κουμπή και του Κώστα Χατζή, μαζί με δυο θεατρικού ύφους τραγούδια των άγνωστων Δημήτρη Νήρα και Γιάννη Δασκαλόπουλου, αλλά και μια ενδιαφέρουσα επανεκτέλεση του εμβληματικού "Ηθοποιού" του Μάνου Χατζιδάκι που βέβαια δεν μπορεί να συγκριθεί με την αξεπέραστη πρώτη εκτέλεση του Δημήτρη Χορν από την ιστορική παράσταση "Οδός Ονείρων" (1962), στην οποία πάντως συμμετείχε και ο Γιώργος Μαρίνος.

Σημειώνω ότι ο δίσκος στη νεότερη ψηφιακή του επανέκδοση (1995) κυκλοφόρησε εμπλουτισμένος με έξι επιπλέον τραγούδια από ηχογραφήσεις της περιόδου 1969-1970, τέσσερα του Γιάννη Σπανού σε πρώτη εκτέλεση και δύο του Μάνου Χατζιδάκι ("Η πίκρα σήμερα", "Το Δεσποινάκι") σε δεύτερη εκτέλεση με τη συμμετοχή της Κατιάνας Μπαλανίκα.

Νίκος Δανίκας: Ροζ προκηρύξεις (1976)

Μιας και η κουβέντα μας με το δίσκο "Η αγωγή του πολίτου" (1975) έφερε στο προσκήνιο τον εμβληματικό περφόρμερ, ηθοποιό και τραγουδιστή Γιώργο Μαρίνο, λέω να σταθούμε λίγο παραπάνω στον εξαιρετικά προικισμένο και πολυσχιδή αυτόν καλλιτέχνη που πρωτοεμφανίστηκε στις αρχές της δεκαετίας του '60, ενώ το 1962 τον βρίσκουμε να παίζει και να τραγουδά στην περίφημη "Οδό Ονείρων" του Μάνου Χατζιδάκι. Το 1967 θα ηχογραφήσει δυο 45άρια με νεοκυματικού ύφους τραγούδια του Βασίλη Δημητρίου και της Ηλέκτρας Παπακώστα και θα κλείσει τη δεκαετία με αρκετές σκόρπιες ηχογραφήσεις για τις 45 στροφές και την κυκλοφορία του πρώτου προσωπικού του δίσκου ("Μια ζωντανή παρουσίαση"). Η δεκαετία του '70 στάθηκε η πιο παραγωγική του στη δισκογραφία με πολλές ενδιαφέρουσες συνεργασίες, όπως αυτές με τον Γιώργο Κριμιζάκη στο δίσκο "Η αγωγή του πολίτου" και κυρίως με τον Μίμη Πλέσσα ("Λουκιανού νεκρικοί διάλογοι", "Παράσταση").

Την ίδια εποχή συναντήθηκε και με τον συνθέτη Νίκο Δανίκα, πρώτα το 1972 με τις "Σκηνές και εικόνες" και μεταπολιτευτικά με τις "Ροζ προκηρύξεις". Ας σταθούμε λοιπόν σ' αυτό το δίσκο που με τη λέξη "προκηρύξεις" στον τίτλο μοιάζει να συμπλέει με το πνεύμα του μεταπολιτευτικού πολιτικού τραγουδιού, αλλά έρχεται ο προσδιορισμός "ροζ", για να μας υποδείξει ξεκάθαρα ότι εδώ δεν έχουμε να κάνουμε με πολιτικές μπροσούρες, αλλά με θεματολογία "ροζ" χρώματος, δηλαδή με ευφάνταστες θεατρικές εικόνες, όπου πρωταγωνιστούν γυναικείες φιγούρες και αλλόκοτες ερωτικές περιπέτειες που ανακατεύουν αυθαίρετα το χρόνο και φέρνουν στο προσκήνιο πότε την Ασπασία του Περικλέους και πότε τη "χλωμή Αφρώ" ή τη "δεσποινίδα Θεώνη", αμφότερες με ακραιφνή φιλοβασιλικά φρονήματα που ονειρεύονται να εξαργυρώσουν την προίκα τους με τη χαρά της ερωτικής τους συνεύρεσης με τους ...τριακόσιους του Λεωνίδα, μαζί με πολλά άλλα ευτράπελα που κινούνται στον αντίποδα του μουσικού συρμού της εποχής σαν μια φωνή διαμαρτυρίας μάλλον για τη νέα ...τυραννία! 

Όλα αυτά τα εξωφρενικά ευρήματα ανήκουν στην ευφάνταστη γραφή του σπουδαίου θεατρικού συγγραφέα και μεταφραστή Παύλου Μάτεσι, ο οποίος υπογράφει τους σπινθηροβόλους στίχους των τραγουδιών που μελοποίησε με κέφι και θεατρικού ύφους ρυθμικά μουσικά θέματα ο Νίκος Δανίκας, για να αποκτήσουν την τελική τους υπόσταση μέσα από την απόλυτα εκφραστική ερμηνεία του Γιώργου Μαρίνου. Συμμετέχουν επίσης η Κατερίνα Γιαννακοπούλου και η Σοφία Χρήστου.

Σημειώνω ότι η μεταγενέστερη ψηφιακή επανέκδοση του δίσκου (1995) εμπλουτίστηκε με τα τραγούδια "Η Μαρία του Οκτώβρη" και "Σε λίγο θα σβήσουν τα φώτα" σε μουσική του Δανίκα, στίχους του Λευτέρη Παπαδόπουλου και ερμηνεία του Γιώργου Μαρίνου που είχαν αρχικά κυκλοφορήσει σε δισκάκι 45 στροφών το 1975.

Γιώργος Κριμιζάκης: Η Αγωγή του Πολίτου (1975)

Παραμένουμε στο μεταπολιτευτικό κλίμα και στην καταιγίδα του πολιτικού τραγουδιού που δεν άφησε κανένα σχεδόν καλλιτέχνη του τραγουδιού ανεπηρέαστο. Χαρακτηριστική η περίπτωση του συνθέτη Γιώργου Κριμιζάκη, ο οποίος προερχόταν από την ώριμη φάση του Νέου Κύματος και ήδη από το ξεκίνημα της δεκαετίας του '70 μας είχε δώσει δυο δίσκους ελαφρολαϊκού ύφους και ερωτικής θεματολογίας, πρώτα τις "Φωτογραφίες" (1971) και στη συνέχεια το "Η αγάπη μας" (1973). Οι δυο αυτοί δίσκοι επ' ουδενί δεν προϊδέαζαν για την επόμενη δουλειά του, η οποία ήρθε ένα χρόνο μετά τη μεταπολίτευση με τον κύκλο τραγουδιών "Η αγωγή του πολίτου" (1975), τίτλο που παραπέμπει ευθέως στο ιστορικό εκείνο σχολικό μάθημα της επίσημης κρατικής προπαγάνδας, πράγμα που υποδηλώνεται και από τον χαρακτηριστικό υπότιτλο του δίσκου: Ευτράπελος προπαγάνδα μετά ιντερμεδίων.

Εδώ ο συνθέτης, αξιοποιώντας τους ευρηματικούς σατιρικούς και δηκτικούς στίχους του Γιάννη Κακουλίδη, μας αποκαλύπτει το ταλέντο του στη μουσική επιθεωρησιακού ύφους - που τα επόμενα χρόνια θα υπηρετήσει ευδόκιμα - γράφοντας τραγούδια που μοιάζουν να προορίζονται για σκηνική χρήση με εμβατηριακούς ρυθμούς, παρλάτες και χορευτικά θέματα, όλα με σταθερή στόχευση τη διακωμώδηση της εξωφρενικής πραγματικότητας που είχε προηγηθεί στα χρόνια της επτάχρονης χούντας. 

Για το λόγο αυτό επιστρατεύτηκαν ως ερμηνευτές δυο παλιοί θεράποντες της υποκριτικής τέχνης, ο Γιώργος Μαρίνος που είναι και ο βασικός ερμηνευτής του δίσκου, και η Μιράντα Κουνελάκη που υποδύεται ένα ερμηνευτικό ρόλο με ευθεία αναφορά στη Ζωζώ Σαπουντζάκη και στα περίφημα σκηνικά της καπρίτσια. Συμμετέχει επίσης σε δυο τραγούδια ο Μιχάλης Βιολάρης, αλλά και ο παλιός ρεμπέτης Μαρίνος Γαβριήλ (1919-1977), γνωστός και ως Μαρινάκης, που τραγουδά το ρεμπετοειδές "Δυο μπάτσοι". Η πληθωρική θεατρική ερμηνεία πάντως του Γιώργου Μαρίνου, ο οποίος άλλωστε είχε ήδη από πιο παλιά δείξει το τραγουδιστικό του ταλέντο, είναι αυτή που δικαιώνει ένα δίσκο που δύσκολα πλέον μπορεί να συγκινήσει ένα σύγχρονο ακροατή αποκομμένο από την επικαιρότητα της εποχής που τον γέννησε. Το εξώφυλλο σχεδίασε ο ζωγράφος Αλέξης Ακριθάκης.

Χρήστος Λεοντής, Γιάννης Ρίτσος: Καπνισμένο τσουκάλι (1975)

Επέτειος της αιματηρής εξέγερσης του Πολυτεχνείου σήμερα και γυρνάμε πάλι σ' εκείνη τη δύσκολη εποχή, όταν η μεταπολίτευση έφερε μαζί με τις ραγδαίες πολιτικές εξελίξεις και μια ριζική ανατροπή των δεδομένων του ελληνικού τραγουδιού με τη δυναμική "εισβολή" της καταιγίδας Θεοδωράκη και του πολιτικού τραγουδιού, που ήταν επόμενο να επηρεάσει συνολικά την κατεύθυνση και την αισθητική της ελληνικής δισκογραφίας. 

Ανάμεσα στους δημιουργούς που συντονίστηκαν αμέσως στη δυναμική αυτή ήταν και ο Χρήστος Λεοντής. Κατά την πολύ παραγωγική διετία 1974-1975 ο σημαντικός συνθέτης παρουσίασε τρεις ολοκληρωμένες δουλειές που αποτελούν την κορύφωση της δισκογραφικής του παρακαταθήκης στο νεοελληνικό πολιτισμό. Πρώτα το "Αχ, έρωτα" κι αμέσως μετά, σχεδόν ταυτόχρονα, τις "Παραστάσεις" και το "Καπνισμένο τσουκάλι". Τρεις απανωτές ηχογραφήσεις και ύστερα μακρόχρονη πάλι σιωπή, λες και ήρθαν σαν μια ανάγκη αποφόρτισης του συνθέτη από ένα βάρος που κουβαλούσε μέσα του για καιρό. Και πράγματι, αυτή η ξεχωριστή τριλογία του συνθέτη χαρακτηρίζεται από έντονη πολιτική φόρτιση με αναφορές σε σκοτεινές πολιτικές συνθήκες είτε του τόπου μας, είτε και άλλων τόπων με ανάλογες πολιτικές περιπέτειες από μισαλλόδοξα καθεστώτα (κυρίως Ισπανία). Από την άποψη αυτή δεν απέχει πολύ ο λυρικός λόγος του Ισπανού Λόρκα με τον αιχμηρό, αλλά βαθιά αισιόδοξο λόγο του Γιάννη Ρίτσου, στην ποίηση του οποίου ακουμπά ο σπουδαίος συνθέτης με το έργο του "Καπνισμένο τσουκάλι", το οποίο μάλιστα είχε γραφτεί στις μέρες του Πολυτεχνείου και προορίζονταν για την πρώτη του παρουσίαση λίγες μέρες μετά τα τραγικά γεγονότα εκείνου του μοιραίου Νοέμβρη του '73. 

Το "Καπνισμένο τσουκάλι" λοιπόν με τη χαρακτηριστική λαϊκή γλώσσα που επιλέγει ο ποιητής, αλλά και τις αυθεντικές λαϊκές εικόνες της καθημερινότητας που επιστρατεύει, για να μπορέσει μέσα από αγνά υλικά να μας δώσει ένα απέριττο ποιητικό αριστούργημα, ευτύχησε στα χέρια του εκλεκτού συνθέτη να πάρει την κατάλληλη μουσική φόρμα που θα του άνοιγε το δρόμο να περάσει και στο κατάλληλο ακροατήριο, δηλαδή και στον πιο απλό καθημερινό άνθρωπο. Δυναμικές εξάρσεις, χορευτικά και ρυθμικά τραγούδια, αλλά και εξαίσιες μελωδικές νησίδες, όλα ενορχηστρωμένα με υποδειγματική μαεστρία από τον συνθέτη που ευτύχησε να έχει μαζί του και δυο ακριβές φωνές, για να τους δώσουν το τελικό περιτύλιγμα σαν ένα δώρο καρδιάς του ποιητή και του συνθέτη στο διψασμένο κοινό της εποχής που έβγαινε αναζωογονημένο και διψασμένο από της εφτάχρονη τυραννία της χούντας των συνταγματαρχών. Ο Νίκος Ξυλούρης, έχοντας κλείσει πολύ ευδόκιμα δυο μεγάλους κύκλους συνεργασιών του στο πεδίο του "έντεχνου" τραγουδιού, πρώτα με τον Γιάννη Μαρκόπουλο και αμέσως μετά με τον Σταύρο Ξαρχάκο, βρέθηκε στο περιβάλλον του Λεοντή συμμετέχοντας την ίδια χρονιά και στους δυο δίσκους του συνθέτη (Παραστάσεις, Καπνισμένο τσουκάλι), μαζί με την υπέροχη Τάνια Τσανακλίδου που μόλις τότε έκανε τα πρώτα της βήματα στο ελληνικό τραγούδι, ήταν οι δυο άξιοι ερμηνευτές του έργου, στο οποίο μάλιστα συμμετέχει και ο ίδιος ο ποιητής απαγγέλλοντας στίχους του, καθώς και τραγουδιστής Βασίλης Μπάρνης.

Παραθέτω εδώ ένα πολύ κατατοπιστικό σημείωμα* του συνθέτη σχετικό με τη σύνθεση και την ηχογράφηση του έργου του:

Δισκογραφία Τάσου Καρακατσάνη: Οι μπαλάντες της Νόνης (2016)

Δέκα χρόνια μετά το δίσκο "...των ανέμων επιβάτες" κι αφού μεσολάβησε το 2013 η (δυσεύρετη δυστυχώς) έκδοση "Τρεις ενότητες θεατρικής μουσικής" (σε κείμενα και πάλι της Ειρήνης Χηράτου), κυκλοφόρησε το 2016 η τελευταία μέχρι σήμερα δισκογραφημένη δουλειά του πιανίστα, ενορχηστρωτή και συνθέτη Τάσου Καρακατσάνη που επιγράφεται "Οι μπαλάντες της Νόνης" και είναι ο δεύτερος κατά σειρά κύκλος μελοποιημένης ποίησης του δημιουργού. Αυτή τη φορά έχουμε τραγούδια σε ποίηση της σύγχρονης ποιήτριας και εκπαιδευτικού Νόνης Σταματέλου (γενν. 1960), από το όνομα της οποίας προέκυψε και ο τίτλος του δίσκου.

Ο συνθέτης έγραψε δώδεκα ευαίσθητα τραγούδια σε ύφος μπαλάντας με λιτή ενορχήστρωση, όπου κυριαρχεί ο ήχος του πιάνου που παίζει ο ίδιος. Οι στίχοι της ποιήτριας, απέριττοι και δωρικοί χωρίς καλλωπίσματα, ευθύβολοι στο μήνυμά τους, ενίοτε νοσταλγικοί και θεατρικοί, έχουν ανθολογηθεί από τις ποιητικές συλλογές: Παιχνίδι αιχμηρό (2008), Σε πύρινη τροχιά (2012) και Έλλειψη χώρου (2015). 

Βασικό προσόν του δίσκου είναι και οι θαυμάσιες ερμηνείες των τραγουδιών από την ηθοποιό Άρτεμι Αποστολοπούλου, τον τενόρο Λευτέρη Τουμαρά, τον συνθέτη και τραγουδιστή Παναγιώτη Τερζάκη και την ειδικευμένη στο ηπειρώτικο παραδοσιακό τραγούδι Γεωργία Τέντα μαζί με τον συνθέτη. Η παραγωγή του δίσκου ανήκει στις εκδόσεις της Οδού Πανός του ποιητή Γιώργου Χρονά.

Δισκογραφία Τάσου Καρακατσάνη: ...των ανέμων επιβάτες (2006)

Το 2006 ο Τάσος Καρακατσάνης μας έδωσε τον πρώτο ολοκληρωμένο κύκλο τραγουδιών του στην κατηγορία της μελοποιημένης ποίησης με δεκατέσσερα τραγούδια σε ποίηση του Παναγιώτη Καρακούλη. 

Ο Παναγιώτης Καρακούλης (γενν. 1944) είναι γιατρός και ποιητής της σύγχρονης γενιάς. Έχει εκδώσει μία ανθολογία νεοελληνικής ποίησης με τίτλο "Χρυσός σε ματ" και τις ποιητικές συλλογές "Έλενα και κάποιες σκέψεις" και "Έλενα ΙΙ", ενώ το 2008 κυκλοφόρησε μια συγκεντρωτική έκδοση των ποιημάτων του με τίτλο "Συγκομιδή Α'" (ποιήματα 1995-2005). Έχει γράψει επίσης και τα θεατρικά "Μουσική Δωματίου" και "Βιτρίνα νυφικών", ενώ έχει διατελέσει και πρόεδρος του "Λαϊκού Θεάτρου" Νέας Ερυθραίας.

Τα τραγούδια του δίσκου ερμηνεύουν ο σταθερός συνοδοιπόρος του συνθέτη Γιάννης Θωμόπουλος, η ηθοποιός Άρτεμις Αποστολοπούλου, ο τενόρος Λευτέρης Τουμαράς και ο ποιητής και συνθέτης Περικλής Χειλάς. Ο Τάσος Καρακατσάνης απαγγέλλει στίχους. Συμμετέχει επίσης Λαϊκό Μουσικό Σύνολο υπό τη διεύθυνση του συνθέτη με σολίστ τους Βιβή Γκέκα (μαντολίνο), Παύλο Τριανταφυλλίδη (τρομπόνι), Φωτεινή Νικολοπούλου (βιολοντσέλο) και τον συνθέτη στο πιάνο.

Δισκογραφία Τάσου Καρακατσάνη: Κυκλική αναπνοή (2005)

Η δεύτερη ολοκληρωμένη συνεργασία του Τάσου Καρακατσάνη με την Κύπρια ποιήτρια και μουσικό Ειρήνη Χηράτου (γενν. 1957) ήρθε το 2005 με έναν δυσεύρετο δίσκο που εκδόθηκε από το Ραδιοφωνικό Ίδρυμα Κύπρου (ΡΙΚ) με τίτλο «Κυκλική αναπνοή» βασισμένο στην ποιητική σύνθεση «Καιάδες». Είχε προηγηθεί βέβαια η σύμπραξή τους το 1999 με το δίσκο «Τα παραμύθια του Αλτ-Ιλύ & Ένα ξυπόλυτο φεγγάρι». 

Ο δίσκος φέρει τον χαρακτηριστικό υπότιτλο: «Ηχητικά παράδοξα σε πέντε ενότητες». Οι ενότητες αυτές επιγράφονται ως Ακίνητοι, Στη λεωφόρο Ποσειδώνος, Στο μουσικό στέκι Flash, Στη Λευκή Ατλαντίδα, Επίλογος. Περιλαμβάνονται τραγούδια, απαγγελίες κι ένα μικρό θεατρικό μονόπρακτο. Εκδόθηκε υπό την αιγίδα του Δημήτρη Χριστόφια, τότε Προέδρου της Βουλής και μετέπειτα Προέδρου της Κυπριακής Δημοκρατίας. 

Το έργο πραγματεύεται τη μεγάλη κοινωνική μάστιγα των ναρκωτικών. Ο Κύπριος Πρόεδρος σημειώνει σχετικά: "...κι όταν η ποίηση της Ειρήνης Χηράτου συναντά τη μουσική του καταξιωμένου συνθέτη Τάσου Καρακατσάνη, τότς οι "Καιάδες" μετατρέπονται σε "Κυκλική Αναπνοή" που τροφοδοτεί τα πνευμόνια του αγώνα ενάντια στα ναρκωτικά που είναι αγώνας ζωής για τους νέους και τους γονείς, αγώνας στον οποίο όλοι έχουμε θέση και ρόλο...".

Τα τραγούδια ερμηνεύουν ο τενόρος Λευτέρης Τουμαράς, ο βαρύτονος Κωστής Ρασιδάκις, οι ηθοποιοί Άρτεμις Αποστολοπούλου, Μαριέττα Μητσίδου, Βάσια Λακουμέντα, Κασσάνδρα Χαραλάμπη και ο σταθερός συνεργάτης του συνθέτη λαϊκός τραγουδιστής Γιάννης Θωμόπουλος. Ο Ορέστης Γράβαρης παίζει κρουστά, ο Ερμής Μιχαήλ ηλεκτρική κιθάρα, ο Παύλος Τριανταφυλλίδης τρομπόνι, η Ειρήνη Χηράτου βιολί και ο συνθέτης πιάνο.

Δισκογραφία Τάσου Καρακατσάνη: Και το τρένο πάει στον ουρανό... (2001)

Το 2001 από τον Σείριο κυκλοφόρησε ο δίσκος του Τάσου Καρακατσάνη «Kαι το τρένο πάει στον ουρανό…» που αποτελεί το soundtrack της ομώνυμης ταινίας του Γιάννη Ιωάννου, μιας διεθνούς παραγωγής του 2001 με τη σύμπραξη Ελλάδας, Βουλγαρίας, Γεωργίας και Κύπρου. 

Η ταινία καταπιάνεται με το δύσκολο θέμα του εκτοπισμού Ελλήνων σε περιοχές της Σοβιετικής Ένωσης στα χρόνια του μεταξικού καθεστώτος. Πρωταγωνίστρια της ταινίας η μεγάλη ηθοποιός Ειρήνη Παπά. Παίζουν επίσης: Αλέξης Ιωάννου, Πανίκο Τσιέρσιχ, Piro Milkani, Nikolai Roudarov, Maria Kavardjikova, Ivan Kitschev. Το σενάριο και τους στίχους των τραγουδιών έγραψε ο Γιάννης Ιωάννου. 

Το soundtrack μοιράζεται σε δύο ενότητες: Α’ Ενότητα: Σουχούμι 1937, Β’ Ενότητα: Στη δεξίωση του γραμματέα Πετρόφ 1957. Και κλείνει με τον επίλογο «Επιστροφή στην Ελλάδα». Ατμοσφαιρικά μουσικά θέματα που αποτυπώνουν το κλίμα της εποχής. Τα τραγούδια ερμηνεύουν οι: Ειρήνη Παπά, Λευτέρης Τουμαράς, Μαριάννα Γκέκα, Άρτεμις Αποστολοπούλου, Γιάννης Θωμόπουλος.

Ο συνθέτης σημειώνει στο εσώφυλλο της έκδοσης: "Το μουσικό μου ταξίδι-σχόλιο ξεκινάει μαζί με την ταινία και τις εικόνες της Μαύρης Θάλασσας και καταλήγει στην ταραγμένη από τις κραυγές λιγδιασμένων καραβανάδων. Γαλάζια Ελλάδα του ’37. Εθνικών επετείων αφιέρωμα, το παιδικό μου τραγούδι που συνθλίβεται κάτω από τους ρυθμούς των παρελάσεων και τη σκουριασμένη σάλπιγγα του Προκόπη Βασιλειάδη κάπου στη Λάρισα του Δημήτρη Κεχαΐδη*. Είκοσι χρόνια μετά το τέλος της ταινίας, στη δεξίωση του γραμματέα Πετρώφ, η Μαρία του εμφυλίου, η Μαριάννα από το Μπουένος Άιρες κι ο Λευτέρης από τη Σύμη μαζί με τα δουλικά χαμόγελα της ορχήστρας διασκεδάζουν τους φανταστικούς ήρωες του Ναζίμ Χικμέτ και του Αρμπούζοφ, ενώ έξω από τα παράθυρα κάποιοι λαϊκοί απόηχοι ταξιδεύουν κι αυτοί ψάχνοντας για πατρίδα από τη μακρινή χώρα του Τσέχοφ στη ρεμπέτικη Ελλάδα".

* Η αναφορά στον θεατρικό συγγραφέα Δημήτρη Κεχαΐδη σε σχέση με το μουσικό θέμα «Εθνικών επετείων αφιέρωμα» υπαινίσσεται τη χρήση του θέματος αυτού στην παράσταση του έργου «Βέρα» του Κεχαΐδη που ανέβηκε το 1996 από το ΔΗΠΕΘΕ Ρόδου.

Δισκογραφία Τάσου Καρακατσάνη: Τα παραμύθια του Αλτ-Ιλύ (1999)

Η τέταρτη κατά σειρά δουλειά του Τάσου Καρακατσάνη εκδόθηκε το 1999 με γενικό τίτλο "Τα παραμύθια του Αλτ-Ιλύ" και περιλαμβάνει δύο ενότητες που θεματικά παραπέμπουν στην τραγωδία της Κύπρου και βασίζονται σε κείμενα της Κύπριας ποιήτριας και μουσικού Ειρήνης Χηράτου, με την οποία ο συνθέτης είχε πολλαπλές συνεργασίες κατά καιρούς. Ο δίσκος εκδόθηκε από την ΜΒΙ με τη στήριξη της Επιτροπής Συγγενών και Αδηλώτων Αιχμαλώτων Κύπρου και άλλων φορέων του Κυπριακού κράτους. 

Η πρώτη ενότητα έχει τον ξεχωριστό τίτλο "Ένα ξυπόλυτο φεγγάρι" κι αποτελείται από οκτώ τραγούδια κατ' επίφασιν λαϊκά, όπως τα χαρακτηρίζει ο συνθέτης, ανάμεσα στα οποία περιλαμβάνεται κι ένα μικρό απόσπασμα από τη "Μήδεια" του Ευριπίδη. Οι στίχοι τους κουβαλούν το βάρος της κυπριακής δοκιμασίας καταγγέλλοντας τη δικτατορία, το φόβο, την πείνα, τον πόνο και την εξαθλίωση, όλες αυτές τις οδυνηρές εμπειρίες που καθρεφτίζονται στους κύκλους του λυπημένου φεγγαριού. Τα τραγούδια ερμηνεύουν οι: Γεράσιμος Ανδρεάτος, Γιάννης Θωμόπουλος, Ελευθερία Μεταξά, Άρτεμη Αποστολοπούλου, Μαρία Δρακοπούλου και Κατερίνα Γιαμαλή.

Το κύριο σώμα του δίσκου περιλαμβάνει το έργο "Τα παραμύθια του Αλτ-Ιλύ" που βασίζεται στα κλασικά παραμύθια της Χαλιμάς και του Σεβάχ κι έχει τη μορφή παιδικού μιούζικαλ με πρωταγωνιστές το φεγγάρι, τη βασίλισσα Νύχτα και παιδιά που χορεύουν και ψαρεύουν. Τα τραγούδια ερμηνεύουν οι: Λευτέρης Τουμαράς, Άρτεμη Αποστολοπούλου, Ελευθερία Μεταξά και Λάκης Λαζόπουλος. Συμμετέχουν επίσης οι αξιόλογοι μουσικοί: Χάρης Χατζηγεωργίου (βιολί), Ντάνα Χατζηγεωργίου (βιολοντσέλο), Παναγιώτης Στέφος (τρομπόνι), Παναγιώτης Καίσαρης (τρομπέτα) και Βιβή Γκέκα (μαντολίνο). Διευθύνει και παίζει πιάνο ο Τάσος Καρακατσάνης.

Δισκογραφία Τάσου Καρακατσάνη: Με τον Αριστοφάνη στη Σύμη (1997)

Από τον Σείριο και πάλι και σχεδόν ταυτόχρονα με  την κυκλοφορία του θεατρικού δίσκου "Έξι ενότητες θεατρικής μουσικής" του Τάσου Καρακατσάνη κυκλοφόρησε το 1997 κι ένας δεύτερος δίσκος του συνθέτη, επίσης με θεατρικό υλικό. Τίτλος του: "Με τον Αριστοφάνη στη Σύμη". 

Ο δίσκος περιλαμβάνει μουσική και τραγούδια του Τάσου Καρακατσάνη για τέσσερις παραγωγές του Συμιακού Θεάτρου, ενός περιφερειακού θεατρικού σχήματος με σαράντα περίπου μέλη που ιδρύθηκε το 1984 με επικεφαλής τον ηθοποιό Μανόλη Αντωνόγλου. 

Έχουμε λοιπόν υλικό που ανέβηκε στη σκηνή κατά το διάστημα 1989-1996, και συγκεκριμένα: Δύο κωμωδίες του Αριστοφάνη, τη "Λυσιστράτη" που παίχτηκε το 1989 σε σκηνοθεσία Γιώργου Ρεμούνδου και τις "Εκκλησιάζουσες" παραγωγής 1993 σε σκηνοθεσία Νίκου Χατζηπαππά, την παράσταση "Αλέμηνας" βασισμένη στην κωμωδία του Μένανδρου "Επιτρέποντες" που παίχτηκε το 1991 σε σκηνοθεσία Γιώργου Μαργαρίτη, καθώς και την ηθογραφική παράσταση "Γκόλφω η Συμιακιά" που παίχτηκε το 1996 σε σκηνοθεσία Αντώνη Μπαμπούνη, εμπνευσμένη από μικρές ιστορίες της Σύμης σε κείμενα του Μανόλη Αντωνόγλου γραμμένα στη ντόπια συμιακή διάλεκτο.

Στην ερμηνεία των τραγουδιών συμμετέχουν μέλη του θεατρικού σχήματος με επικεφαλής τον πρωταγωνιστή των παραστάσεων Μανόλη Αντωνόγλου, ενώ στη μουσική εκτέλεση συμμετέχει 20μελές οργανικό σύνολο που ενορχήστρωσε και διηύθυνε ο συνθέτης. Πολύ επιμελημένη η έκδοση του Σείριου με λεπτομέρειες για τα έργα και τις παραστάσεις, καθώς και ένα χρήσιμο λεξιλόγιο της συμιακής διαλέκτου. Όλες οι ηχογραφήσεις πραγματοποιήθηκαν στην κεντρική σκηνή του Εθνικού Θεάτρου Ρόδου κατά τη διάρκεια των γενικών δοκιμών πριν από κάθε παράσταση.

Δισκογραφία Τάσου Καρακατσάνη: Έξι ενότητες θεατρικής μουσικής (1997)

Μετά τον πρώτο προσωπικό του δίσκο με τίτλο "Καπέλα" (1989) ο Τάσος Καρακατσάνης συνεργάστρηκε εκ νέου με τον ποιητή Γιώργο Χρονά και η συνεργασία αυτή αποτυπώθηκε στο δίσκο "Ο αναιδής θρίαμβος" που εκδόθηκε το 1993 από τις εκδόσεις της Οδού Πανός. Την ίδια περίοδο ο συνθέτης συνέχισε την έντονη δραστηριότητά του στο πεδίο της σκηνικής μουσικής, πράγμα που απέφερε σύντομα την τρίτη δισκογραφική του εργασία με τίτλο "Έξι ενότητες θεατρικής μουσικής" που εκδόθηκε το 1997 από τον Σείριο.

Όπως εύγλωττα δηλώνεται κι από τον τίτλο της έκδοσης, ο δίσκος αυτός περιλαμβάνει συγκεντρωμένο το μουσικό υλικό από διάφορες θεατρικές παραστάσεις με έργα από το ελληνικό και διεθνές δραματολόγιο που έντυσε μουσικά ο Τάσος Καρακατσάνης. Συγκεκριμένα πρόκειται για τις παραστάσεις: 

• "Η θαυμαστή μπαλωματού" του Federico Garcia Lorca σε μετάφραση και σκηνοθεσία Αλέξη Σολομού, που ανέβηκε το χειμώνα του 1993 στο Θέατρο της Οδού Ερμού.
• "Τα σημάδια του έρωτα" του Σωτήρη Τσόγκα, ο οποίος ήταν και ο σκηνοθέτης της παράστασης που ανέβηκε το 1994 επίσης στο Θέατρο της Οδού Ερμού.
• "Τα Ασυνόδευτα", ενότητα με ανθολογημένες μουσικές από παραστάσεις του Θεάτρου της Οδού Ερμού σε σκηνοθεσία Σωτήρη Τσόγκα, βασισμένες σε κείμενα των Πάρι Τακόπουλου ("Αρπαστόν") και Μποστ ("Ο εφευρέτης"), επίσης από την παράσταση "Κεκλεισμένων των θυρών" του Ζαν Πολ Σαρτρ σε μετάφραση Αλέξη Σολομού και σκηνοθεσία Γιώργου Ρεμούνδου, καθώς και ένα τραγούδι σε στίχους Ευγένιου Αρανίτση από την ταινία "Βήματα" του Γιώργου Σολδάτου.
• "Εκπομπή στην τηλεόραση" (L’ Emission) του Μισέλ Βιναβέρ σε μετάφραση Τατιάνας Μουζακίτη και Έρσης Βασιλικιώτη, η οποία και σκηνοθέτησε την παράσταση για το Θέατρο των Καιρών το 1994.
• "Ρόζελ" του Χάραλντ Μίλερ σε μετάφραση Ιώς Μαρμαρινού και σκηνοθεσία Έρσης Βασιλικιώτη για το Θέατρο των Καιρών (1995).
• "Ο μονόλογος του φεγγαριού" του F.G. Lorca, που βασίζεται στο εμβληματικό αριστούργημα "Ο ματωμένος γάμος" και μάλιστα στη μνημειώδη μετάφραση του Νίκου Γκάτσου, από παράσταση του Εθνικού Θεάτρου Ρόδου το 1996. 

Στην ερμηνεία των φωνητικών μερών συμμετέχουν: Θεατρικό Εργαστήρι του Δήμου Ζωγράφου, Αλεξάνδρα Ρουμελιάδου, Μαίρη Ραζή, Βιβή Γκέκα, Σωτήρης Τσόγκας, Λευτέρης Τουμαράς, Άρτεμις Αποστολοπούλου, Γιάννης Θωμόπουλος, Άννα Φόνσου και Μιχάλης Παπαστεφάνου.

Δισκογραφία Τάσου Καρακατσάνη: Καπέλα (1989)

Ο Τάσος Καρακατσάνης είναι συνθέτης, ενορχηστρωτής και πιανίστας, από τις πιο ενδιαφέρουσες παρουσίες στο χώρο του έντεχνου ελληνικού τραγουδιού τα τελευταία 50 χρόνια με πολυσύνθετη προσφορά. Γεννήθηκε στον Πειραιά το 1948, ενώ ήδη από τις αρχές της δεκαετίας του ’60 έκανε την εμφάνισή του στα μουσικά πράγματα του τόπου, αρχικά στο χώρο του ελαφρού τραγουδιού. Η γνωριμία του με τον Μάνο Χατζιδάκι θα καθορίσει αποφασιστικά την πορεία του στο ελληνικό τραγούδι, καθώς ο μεγάλος συνθέτης θα ανακαλύψει στο πρόσωπο του νεαρού μουσικού το alter ego του και θα του εμπιστευτεί σημαντικές δουλειές είτε ως πιανίστα, είτε ως ενορχηστρωτή. Κορυφαία στιγμή αυτής της συνεργασίας υπήρξε ο διπλός δίσκος «30 Νυχτερινά» (1983), όπου ο Τάσος Καρακατσάνης ενορχήστρωσε σε οργανική μορφή μερικά από τα κλασικά τραγούδια του συνθέτη. 

Στη δεκαετία του ’70 η δραστηριότητα του Τάσου Καρακατσάνη ήταν αφιερωμένη σχεδόν αποκλειστικά στην ενορχήστρωση. Ήταν ο μόνιμος ενορχηστρωτής του ρεπερτορίου της Lyra και δική του δουλειά μ’ έναν ιδιαίτερα λεπταίσθητο και αναγνωρίσιμο ήχο βρίσκουμε στον προσωπικό δίσκο της Αρλέτας "Έξι μέρες" (1970), αλλά και σε μια μεγάλη σειρά αξιόλογων εργασιών διαφόρων συνθετών, όπως του Αργύρη Κουνάδη, του Ηλία Ανδριόπουλου, της Μαρίζας Κωχ, του Μιχάλη Τερζή, του Θωμά Μπακαλάκου και πολλών άλλων, καθώς και τραγουδιστών της εποχής. Μέχρι και τον πρώτο δίσκο του Νίκου Καρβέλα («Μια χαρά, μια καημός», 1974) ενορχήστρωσε! Συνεργάστηκε επίσης στενά και με τον Μίκη Θεοδωράκη σε κύκλους τραγουδιών με τη Μαργαρίτα Ζορμπαλά, τον Χριστόφορ Σταμπόγλη και άλλους. 

Ως συνθέτης ο Τάσος Καρακατσάνης αφιέρωσε σχεδόν αποκλειστικά τη δραστηριότητά του στη σύνθεση μουσικής για το θέατρο και τον κινηματογράφο. Έγραψε μουσική για πολυάριθμες θεατρικές παραστάσεις αρχαίου και σύγχρονου θεάτρου, από τις οποίες ελάχιστα πράγματα έχουν περάσει στη δισκογραφία. Η πρώτη του συνθετική καταγραφή επισημαίνεται στον προσωπικό δίσκο της Χαρούλας Αλεξίου «24 Τραγούδια» (1977) με την τρυφερή μπαλάντα «Μόνος ήσουν πάντα» σε στίχους Λευτέρη Παπαδόπουλου. Κάποια λιγοστά τραγούδια του ερμήνευσαν κατά καιρούς διάφοροι τραγουδιστές (Άννα Βίσση, Μαρία Δημητριάδη κ.ά.). Από το 1989 ξεκινάει η τακτική δισκογραφική του δραστηριότητα, η οποία μας έχει δώσει μέχρι σήμερα εννέα συνολικά προσωπικούς δίσκους με ιδιαίτερο ενδιαφέρον και πρωτοτυπία. Οι περισσότεροι εκδόθηκαν από τον Σείριο του Μάνου Χατζιδάκι. Ξεχωριστή θέση στο έργο του κατέχει η συνεργασία του με τον ποιητή Γιώργο Χρονά. Χαρακτηριστικό αυτών των δίσκων είναι η ευρύτητα και πολυμορφία του μουσικού υλικού που περιέχουν. Ο συνθέτης απλώνεται σε όλα τα μουσικά πεδία και φόρμες με άνεση, γνώση και ευαισθησία: Οργανική μουσική, χορευτικά θέματα, τζαζ, λαϊκά ηχοχρώματα, αυτοσχεδιασμοί, σόλο πιανιστικά περάσματα, τραγούδια και άλλα.

Ο πρώτος προσωπικός δίσκος του Τάσου Καρακατσάνη με τίτλο «Καπέλα» εκδόθηκε το 1989 από τον Σείριο και περιέχει μουσικό υλικό γραμμένο για την ομώνυμη μουσικοχορευτική παράσταση που παρουσιάστηκε τον Σεπτέμβριο του 1987 στο Θέατρο Αβέρωφ από το ΔΗΠΕΘΕ Καλαμάτας με πρωταγωνιστές τους Χρήστο Στεργιόγλου και Κώστα Ζαχαράκη, καθώς και μουσική από το θεατρικό μονόπρακτο του Σαρογιάν «Ε, εσείς οι απέξω» (1988). Τα περισσότερα μουσικά μέρη εμπλουτίστηκαν εκ των υστέρων από ποιητικά κείμενα του Γιώργου Χρονά, κάποια από το ποιητικό του έργο «Ο αναιδής θρίαμβος» (1984), το οποίο θα αποτελέσει και τη βάση μιας ολοκληρωμένης σύνθεσης του Καρακατσάνη που εκδόθηκε το 1993. Περιέχονται επίσης στίχοι του Ζαν Πολ Σαρτρ από το ποίημα "Ο Οδός του Μπλαμαντό" σε μετάφραση Αλέξη Σολομού, που είχε χρησιμοποιήσει και ο Μάνος Χατζιδάκις νωρίτερα στην «Πορνογραφία» του (1982), καθώς και  του Χρήστου Στεργιόγλου και της Ρένας Καρακατσάνη. Τα τραγούδια ερμηνεύουν οι ηθοποιοί Χρήστος Στεργιόγλου και Κώστας Ζαχαράκης και οι τραγουδίστριες Μαρία Δημητριάδη, Κατερίνα Γιαμαλή, Βιβή και Μαριάννα Γκέκα.

Γιώργος Μητσάκης: Αν ζούσαν οι αρχαίοι (1969)

Παραμένουμε στον μεγάλο λαϊκό δημιουργό Γιώργο Μητσάκη γυρνώντας όμως μια δεκαετία πίσω, όταν συνεργάστηκε με την Odeon/Minos. Ήταν η εποχή που ο Μάκης Μάτσας, γιος του ιδρυτή και ιδιοκτήτη της (ελληνικής) Odeon Μίνωα Μάτσα, είχε αναλάβει τα ηνία της εταιρείας από τις αρχές της δεκαετίας κι ενώ αυτή βρισκόταν ήδη σε καθοδική και παρακμάζουσα πορεία μη μπορώντας να αντέξει τον ανταγωνισμό των αντιπάλων της. Ο νεαρός τότε παραγωγός κατάφερε γρήγορα να επαναφέρει την εταιρεία στη σωστή πορεία ιδρύοντας παράλληλα τη θυγατρική ετικέτα Margophone προς τιμή της μητέρας του. Εκεί λοιπόν σιγά σιγά άρχισε να μαζεύει λαϊκούς καλλιτέχνες που ξέφευγαν προσωρινά από τις δαγκάνες του Λαμπρόπουλου (Columbia), όπως ο Τσιτσάνης, ο Καλδάρας, ο Χιώτης, ο Καζαντζίδης, ο Περπινιάδης, ο Μπακάλης και άλλοι. Μέχρι και ο Μάρκος Βαμβακάρης βρήκε καταφύγιο στη νέα στέγη και επανήλθε προσωρινά στο προσκήνιο. Εκεί άλλωστε ηχογράφησε και ο Χρήστος Λεοντής τους δυο πρώτους του δίσκους που ερμήνευσαν καθαρά λαϊκοί τραγουδιστές ("Καταχνιά", "Ανάσταση ονείρων"). 

Στην Odeon λοιπόν κατέφυγε και ο Γιώργος Μητσάκης βρίσκοντας φιλόξενη στέγη για τα τραγούδια του κι άρχισε να ηχογραφεί με καταιγιστικούς ρυθμούς για τις 45 στροφές πολλά μεγάλα σουξέ της εποχής, αλλά και δίσκους 33 στροφών, πρώτα το δίσκο "Φτωχό κομπολογάκι μου" (1967) κι αμέσως μετά το δίσκο "Μητσάκης" (1968), και οι δυο με παλιά του τραγούδια σε νέες εκτελέσεις και σε μορφή medley, όπως ήταν τότε ο συρμός, δηλαδή μικρές σουίτες με συντομευμένα τα τραγούδια σε συνεχή ροή.

Το 1969 λοιπόν, κι αφού ήδη το 1968 είχε ιδρυθεί η Μίνως Μάτσας, η οποία τα επόμενα χρόνια θα μετατραπεί σε δισκογραφικό κολοσσό, ο Γιώργος Μητσάκης ηχογράφησε τον τρίτο και πιο ενδιαφέροντα μεγάλο δίσκο του στην εταιρεία με τίτλο "Αν ζούσαν οι αρχαίοι" παρμένο από το ομότιτλο εναρκτήριο τραγούδι. Ουσιαστικά βέβαια πρόκειται για μια όμορφη συλλογή σκόρπιων ηχογραφήσεων από τις 45 στροφές που κυκλοφόρησαν σε διαφορετικές χρονικές στιγμές τα προηγούμενα χρόνια στο διάστημα 1962-1969 και γιαυτό έχουμε ένα εντελώς ετερόκλητο υλικό με πολλούς διαφορετικούς ερμηνευτές, αλλά και πολύ διαφορετική ποιότητα ηχογραφήσεων, από μονοφωνικές μέχρι στερεοφωνικές. Παλιότερες είναι οι ηχογραφήσεις των τραγουδιών "Στης Λαρίσης το ποτάμι" και "Ο μπάρμπα Θωμάς" με τον Σπύρο Ζαγοραίο και τη σύζυγό του Ζωή. Το σπουδαίο ζεϊμπέκικο "Συννεφιές" είχε κυκλοφορήσει το 1965 με τη φωνή της Λίτσας Διαμάντη και είναι η πρώτη ηχογράφησή της ως πρώτης φωνής σε μια εποχή που έχτιζε την καριέρα της κυρίως ως δεύτερη φωνή πλάι σε μεγάλους λαίκούς ερμηνευτές. Εδώ επίσης έχουμε και τις πρώτες ηχογραφήσεις της Καίτης Αμπάβη ως πρώτης ή δεύτερης φωνής δίπλα στον πρωτοεμφανιζόμενο Γιώργο Νταλάρα με τα τραγούδια "Στην εποχή του Πάγκαλου", "Στο φτωχό μου το χαγιάτι" και "Έχασα το δαχτυλίδι μου", ενώ ο Νταλάρας που έχει τη μερίδα του λέοντος στο δίσκο, ερμηνεύει επίσης το υπέροχο "Ήτανε Απρίλης μήνας" που την ίδια χρονιά συμπεριέλαβε και στον πρώτο δικό του προσωπικό δίσκο. Έχουμε, τέλος, και μερικές από τις πρώτες πρώτες ηχογραφήσεις του Γιάννη Καλατζή, ο οποίος ερμηνεύει τα τραγούδια "Αν ζούσαν οι αρχαίοι" και "Δάκρυ δάκρυ Μανωλάκη". Και βέβαια ο δίσκος ακολουθώντας την πεπατημένη της εποχής περιλαμβάνει κι ένα συρτάκι μοιρασμένο σε δύο ανεξάρτητα οργανικά κομμάτια, ένα χασάπικο ("Το συρτάκι της αγάπης") κι ένα χασαποσέρβικο ("Χορός για δύο").

Ως κατακλείδα θα έλεγα ότι αυτός ο δίσκος χάρισε μια σειρά μεγάλων εμπορικών επιτυχιών στον Γιώργο Μητσάκη, αλλά δε στάθηκε ικανός να του εξασφαλίσει μια συνέχεια στην ίδια εταιρεία, από την οποία αποχώρησε στις αρχές της επόμενης δεκαετίας με πιθανή αιτία την απροθυμία του Μάτσα να εκδώσει το μικρό ορατόριό του "Γολγοθάς" που είχε ηχογραφηθεί το 1968, αλλά δεν κυκλοφόρησε ποτέ στην εγχώρια αγορά. Πάντως ο δίσκος στάθηκε ένα ισχυρό εφαλτήριο για τη μεγάλη καριέρα που είχαν στη συνέχεια οι περισσότεροι τραγουδιστές του δίσκου, δηλαδή ο Γιώργος Νταλάρας, ο Γιάννης Καλατζής και η Λίτσα Διαμάντη.

Ο Γιώργος Μητσάκης στα τραγούδια του (1978)

Ο Γιώργος Μητσάκης (1921-1993) ολοκλήρωσε τη συνεργασία του με τη Lyra το 1978 ηχογραφώντας έναν ακόμη προσωπικό δίσκο στην εταιρεία με τίτλο "Ο Γιώργος Μητσάκης στα τραγούδια του". Ο δίσκος περιλαμβάνει δώδεκα επιλεγμένα παλιότερα τραγούδια του από το ανεξάντλητο ρεπερτόριό του που χτίστηκε τα προηγούμενα σαράντα περίπου χρόνια, από τις αρχές της δεκαετίας του '40, όταν βρέθηκε στην παρέα των πρωτοπόρων του κλασικού ρεμπέτικου Μάρκου Βαμβακάρη, Βασίλη Τσιτσάνη και Απόστολου Χατζηχρήστου, ενώ μεταπολεμικά είχε μακρά συνεργασία με τον συνομήλικό του Μανώλη Χιώτη, ο οποίος φαίνεται ότι τον επηρέασε αποφασιστικό στον τρόπο παιξίματος του μπουζουκιού του. 

Υπήρξε παραγωγικότατος τραγουδοποιός με άγνωστο αριθμό τραγουδιών που κυμαίνονται από 1500 ως ...5000! Σημασία πάντως έχει ότι μέσα σ' αυτή την τεράστια παραγωγή περιλαμβάνονται πολλά σπουδαία και διαχρονικά τραγούδια, ενώ κυρίως ξεχωρίζουν τα υποδειγματικά του ζεϊμπέκικα, αλλά και οι καλοδουλεμένοι και άρτιοι λαϊκοί του στίχοι, έτσι που να αποκαλείται μερικές φορές και ως "ποιητής" του ρεμπέτικου! Φυσικά στη λαμπρή αυτή διαδρομή ευτύχησε να ακούσει τα τραγούδια του από τις πιο ξεχωριστές φωνές του ρεμπέτικου (Στράτος Παγιουμτζής, Στέλλα Χασκίλ, Ιωάννα Γεωργακοπούλου, Σωτηρία Μπέλλου, Μαρίκα Νίνου, Πρόδρομος Τσαουσάκης) ως τους μεγάλους λαϊκούς τραγουδιστές του '50 (Στέλιος Καζαντζίδης, Άννα Χρυσάφη, Γρηγόρης Μπιθικώτσης, Πόλυ Πάνου, Γιώτα Λύδια), αλλά και πολλούς της νεότερης γενιάς (Γιώργος Νταλάρας, Γιάννης Πάριος, Γιάννης Καλατζής, Καίτη Αμπάβη, Λίτσα Διαμάντη, Ρένα Κουμιώτη, Μιχάλης Βιολάρης).

Ο δίσκος λοιπόν του 1978 αποτελεί ένα κλείσιμο των λογαριασμών του συνθέτη με το παρελθόν ανθολογώντας δώδεκα ωραίες στιγμές από τις λιγότερο γνωστές, με εξαίρεση βέβαια τα κλασικά "Τα κάστρα του Γεντί Κουλέ" και "Απόψε είναι βαριά". Όλα τα τραγούδια έχουν δική του μουσική και στίχους, ενώ για πρώτη φορά αποφασίζει να τα ερμηνεύσει εξολοκλήρου μόνος του με τη βαριά αλλά γλυκόηχη φωνή του που παραπέμπει στις αυθεντικές φωνές του παλιού καιρού. Ο ίδιος επιμελήθηκε και την ενορχήστρωση, η οποία βασίζεται στην τυπική οργανική σύνθεση της παράδοσης του κλασικού ρεμπέτικου.

Γιώργος Μητσάκης: Τα Πειραιώτικα του Μητσάκη (1974)

Ένα χρόνο μετά την επιτυχία της πρώτης δισκογραφικής του δουλειάς στη Lyra με το δίσκο "Μονά ζυγά" ο μεγάλος λαϊκός τραγουδοποιός Γιώργος Μητσάκης ηχογράφησε ένα δεύτερο κύκλο λαϊκών τραγουδιών με τίτλο "Τα Πειραιώτικα του Μητσάκη" κρατώντας δυο από τους ερμηνευτές της προηγούμενης δουλειάς, δηλαδή τον Μιχάλη Βιολάρη και τον Γιάννη Μπογδάνο, και προσθέτοντας μια παλιά του γνώριμη, την καλή λαϊκή ερμηνεύτρια Καίτη Αμπάβη, με την οποία είχαν ήδη συνεργαστεί στο δίσκο "Αν ζούσαν οι αρχαίοι" (1969) από τα χρόνια της θητείας τους στη Minos.

Ο δίσκος περιλαμβάνει δώδεκα καλογραμμένα λαϊκά τραγούδια βασισμένα αυτή τη φορά σε δικούς του στίχους, οι οποίοι περιγράφουν γειτονιές και συνοικίες του Πειραιά με εικόνες από προσωπικές του βιωματικές εμπειρίες των παιδικών του χρόνων, όταν τριγύριζε στα Πειραιώτικα στέκια ακολουθώντας τον ψαρά πατέρα του. Είναι μια ωραία ιδέα αυτή δοσμένη με τη λαϊκή πένα του Μητσάκη και το αποτέλεσμα είναι μια θαυμάσια σειρά λαϊκών τραγουδιών, καθένα και για μια διαφορετική συνοικία του Πειραιά. Φρόντισε μάλιστα να μας δώσει και αντίστοιχους υπότιτλους για κάθε περιοχή με ιδιόχειρο σημείωμά του (περιλαμβάνεται στο εσώφυλλο του δίσκου), με τους οποίους φροντίζει να επισημάνει και τη βασική θεματική ιδέα κάθε τραγουδιού. Οι μελωδίες είναι καλοδουλεμένες και ρέουν αβίαστα, έστω κι αν δε γνώρισαν την αναμενόμενη εμπορική απήχηση, καθώς έπεσαν κιόλας πάνω στην οριακή χρονιά της Μεταπολίτευσης. 

Θυμίζω ότι ανάλογη ιδέα με περιγραφή περιοχών και γειτονιών της Αθήνας και της Θεσσαλονίκης είχαμε και στο δίσκο "Γειτονιές" (1970) του Θόδωρου Τζίφα σε στίχους Κώστα Κινδύνη που είδαμε πρόσφατα, ενώ αξίζει να επισημάνουμε ότι το 2002 κυκλοφόρησε σε ζωντανή ηχογράφηση ο κύκλος "Διαδρομές" του Χρήστου Νικολόπουλου σε στίχους του Φώντα Λάδη με ανάλογο επίσης θέμα.

Γιώργος Μητσάκης: Μονά ζυγά (1973)

Αν και ολοκληρώσαμε το θεματικό κύκλο Η Lyra μετά το Νέο Κύμα, παραμένουμε στο ρεπερτόριο της ίδιας εταιρείας πριν από τη Μεταπολίτευση, για να σταθούμε σε έναν εμβληματικό δημιουργό του κλασικού λαϊκού τραγουδιού μας που διανύοντας κι αυτός τη δική του φάση προσαρμογής βρέθηκε την ίδια εποχή στο περιβάλλον της Lyra. Αναφέρομαι στον Γιώργο Μητσάκη (1919-1993), μέγιστο λαϊκό δημιουργό με καταγωγή από την Πόλη και με βαριά παρακαταθήκη στην κλασική περίοδο του ρεμπέτικου που ωστόσο δεν έπαψε να γράφει καινούργια τραγούδια και στα κατοπινά χρόνια μέχρι και τη δεκαετία που '70. 

Εκείνο που αξίζει ίσως παραπάνω να τονίσουμε είναι ότι ο Μητσάκης και αρκετοί άλλοι σπουδαίοι λαϊκοί δημιουργοί (Τσιτσάνης, Καλδάρας, Δερβενιώτης, Ζαμπέτας κ.ά.) έδειξαν θαυμαστή προσαρμοστικότητα στα νέα δεδομένα του λαϊκού ήχου που διαμορφώθηκαν μετά την κυριαρχία του λεγόμενου έντεχνου τραγουδιού με τους μπροστάρηδες Μίκη Θεοδωράκη και Μάνο Χατζιδάκι, αλλά και τους εμπνευσμένους επιγόνους τους, προχωρώντας σε εμπλουτισμό της λαϊκής ορχήστρας με καινούργια οργανικά ηχοχρώματα, ενίοτε συνεργαζόμενοι και με τις νέες δυνάμεις της στιχουργικής (Πυθαγόρας, Λευτέρης Παπαδόπουλος, Δημήτρης Χριστοδούλου, Σώτια Τσώτου κ.ά.) κι επιπλέον εμπιστευόμενοι τα τραγούδια τους στην καινούργια φουρνιά τραγουδιστών που υπηρετούσε τον καινούργιο ήχο (Μοσχολιού, Κόκοτας, Πουλόπουλος, Νταλάρας, Μητσιάς, Γαλάνη, Αλεξίου, Πάριος, Κουμιώτη, Βιολάρης, Καλατζής, Βοσκόπουλος κ.ά.).

Ακριβώς αυτά τα χαρακτηριστικά συγκεντρώνει ένας πολύ αξιόλογος δίσκος του Γιώργου Μητσάκη που κυκλοφόρησε το 1973 από τη Lyra με τίτλο "Μονά ζυγά". Πρόκειται για ένα στιβαρό λαϊκό κύκλο δώδεκα τραγουδιών σε στίχους του δόκιμου στιχουργού Γιώργου Καλαμαριώτη, ο οποίος εκείνη την εποχή άρχισε να μας δίνει πολύ ενδιαφέρον στιχουργικό υλικό που αξιοποιήθηκε από σημαντικούς συνθέτες, όπως ο Αργύρης Κουνάδης ("Ρόδα είναι και γυρίζει", "Το ταξίδι"), ο Μίμης Πλέσσας ("Εκείνη τη νύχτα") και ο Γρηγόρης Σουρμαΐδης ("Στο δρόμο για το Τσιμενλί"). Πρώτος χρονικά σ' αυτή τη σειρά ήταν ο δίσκος του Μητσάκη που έδωσε την ευκαιρία στον μεγάλο λαϊκό τραγουδοποιό να αναγεννηθεί γράφοντας μερικά όμορφα λαϊκά τραγούδια, χωρίς πάντως να έχει καμία αναστολή να καταφύγει ενίοτε και σε μια ετερόκλητη ποικιλία ήχων που παραπέμπουν είτε στη σμυρναίικη σχολή, είτε στην ποντιακή παράδοση, είτε ακόμη και σε τσιγγάνικες λυγμικές μελωδίες! Κορυφαίες στιγμές πάντως του δίσκου είναι δυο δυνατά ζεϊμπέκικα που γνώρισαν μάλιστα και μεγάλη επιτυχία, δηλαδή το ομώνυμο "Μονά ζυγά" και το συγκλονιστικό "Οι διακόσιοι της Καισαριανής", καθώς και το χασαποσέρβικο "Μα εγώ 'μαι Πολιτάκι".

Άξιοι ερμηνευτές των τραγουδιών η εξαιρετική Ρένα Κουμιώτη στην κορύφωση της καριέρας της έχοντας πίσω της την πρόσφατη συμμετοχή της στους δίσκους "Το θαλασσινό τριφύλλι" του Λίνου Κόκοτου και τους "12 μήνες" του Βασίλη Κουμπή και συμμετέχοντας παράλληλα στο δίσκο "Θάλασσα πικροθάλασσα" του Μίμη Πλέσσα. Ο Δημήτρης Ζευγάς συμμετέχει επίσης ερμηνεύοντας τρία τραγούδια, ενώ από δύο τραγούδια αποδίδουν ο Μιχάλης Βιολάρης και ο καινούργιος λαϊκός τραγουδιστής Γιάννης Μπογδάνος (ανιψιός του Γρηγόρη Μπιθικώτση).

Η LYRA ΜΕΤΑ ΤΟ ΝΕΟ ΚΥΜΑ - Νίκος Δανίκας: Καφενείον η Ευρυτανία (1974)

Ολοκληρώνουμε το θεματικό κύκλο Η Lyra μετά το Νέο Κύμα με το δίσκο "Καφενείον η Ευρυτανία" του Νίκου Δανίκα που κυκλοφόρησε τον Φεβρουάριο του 1974, μισό περίπου χρόνο δηλαδή πριν από τη Μεταπολίτευση που άλλαξε άρδην το μουσικό τοπίο. 

Μπορούμε να πούμε λοιπόν ότι η πενταετία 1969-1974 υπήρξε η μεταβατική φάση της συγκεκριμένης εταιρείας από την πρώτη της περίοδο (1964-1969), όταν υποστήριζε σχεδόν ολοκληρωτικά ένα ιδιαίτερο μουσικό ύφος ευαίσθητης και ποιητικής μπαλάντας, το οποίο στην ιστορία έχει καταχωρηθεί κάπως αδόκιμα ως Νέο Κύμα, προς μια νέα κατεύθυνση, όπου πλέον ο ήχος γίνεται λαϊκός ή λαϊκότροπος και πολλοί από τους δημιουργούς που ανέδειξε η εταιρεία μεταπήδησαν φυσιολογικά στο νέο ύφος δίνοντας μάλιστα αρκετά ενδιαφέροντες κύκλους τραγουδιών, όπως ήδη έχουμε δει στο αφιέρωμά μας συνυπολογίζοντας φυσικά και πολλές άλλες κυκλοφορίες δημιουργών σαν τον Νίκο Μαμαγκάκη, τον Μίμη Πλέσσα, τον Γιάννη Σπανό, τον Λίνο Κόκοτο και τον Γιάννη Γλέζο που έχουμε ήδη παρουσιάσει με άλλες ευκαιρίες στο Δισκοβόλο. Έτσι, θα μπορούσε ίσως να πει κανείς ότι ο δίσκος του Δανίκα οριοθετεί το κλείσιμο αυτής της μεταβατικής φάσης, πριν αρχίσει να εισβάλλει το "τσουνάμι" του πολιτικού τραγουδιού, το οποίο μοιραία καθόρισε και το ρεπερτόριο της Lyra για τα επόμενα χρόνια. 

Δεν ήταν άγνωστος ο συνθέτης και ενορχηστρωτής Νίκος Δανίκας (γενν. 1935), όταν κυκλοφόρησε ο κύκλος τραγουδιών "Καφενείον η Ευρυτανία", αφού δυο χρόνια νωρίτερα από την Polydor μας είχε συστηθεί με το δίσκο "Σκηνές και εικόνες" που ερμήνευσε ο Γιώργος Μαρίνος, με τον οποίο το 1976 θα ηχογραφήσει τον γνωστότερο ίσως δίσκο του με τίτλο "Ροζ προκηρύξεις", ενώ πολλά χρόνια αργότερα από τον Σείριο του Μάνου Χατζιδάκι θα μας δώσει τον "Δρομέα" και στη συνέχεια θα συνεργαστεί με τον Λάκη Λαζόπουλο στην περίφημη τηλεοπτική σειρά "Δέκα μικροί Μήτσοι".

Επανέρχομαι λοιπόν στον κύκλο "Καφενείον η Ευρυτανία" με το χαρακτηριστικό εξώφυλλο από κεραμεικό της Άννας Μιχαηλίδου. Περιλαμβάνει δώδεκα τραγούδια σε στίχους της θεατρικής συγγραφέως Κωστούλας Μητροπούλου, η οποία μας είχε ήδη δώσει σημαντικά δείγματα της στιχουργικής της ικανότητας από τις συνεργασίες της με τον Λουκιανό Κηλαηδόνη ("Η πόλη μας", 1970) και τον Άγγελο Σέμπο ("Ιερά Οδός", 1971) με στίχους ευρηματικούς και καίριους, εμπνευσμένους συχνά από την ιστορική και πολιτική επικαιρότητα, αλλά και από τις περίπλοκες ανθρώπινες σχέσεις με στοιχεία ρεαλιστικής καταγραφής ανάμικτα με μια διάθεση αναπόλησης του περασμένου καιρού και ανάδειξης μικρών καθημερινών ηρώων. Η μουσική του Δανίκα μοιράζεται ανάμεσα σε λαϊκά σχήματα και σε ένα ύφος μετανεοκυματικό που ενισχύεται από την παρουσία της υπέροχης Καίτης Χωματά ως βασικής ερμηνεύτριας του δίσκου. Τα λαϊκά τραγούδια αποδίδουν ο Δημήτρης Ζευγάς και ο Γιάννης Θωμόπουλος.

Η LYRA ΜΕΤΑ ΤΟ ΝΕΟ ΚΥΜΑ - Γιώργος Κριμιζάκης: Η αγάπη μας (1973)

Δυο χρόνια μετά τις "Φωτογραφίες", τον πρώτο προσωπικό δίσκο του συνθέτη Γιώργου Κριμιζάκη, ήρθε ο δεύτερος με τίτλο "Η αγάπη μας" που εκδόθηκε το 1973 από τη Lyra. 

Ο δίσκος περιλαμβάνει δώδεκα κομμάτια, ένδεκα τραγούδια κι ένα οργανικό θέμα που κινούνται στο ελαφρολαϊκό ύφος της εποχής, αλλά με κάμποσες εκτροπές από τον κανόνα. Εδώ, για παράδειγμα, ο συνθέτης θυμάται την καταγωγή του και περνάει κάποιους κρητικούς και νησιώτικους απόηχους, όπως στα τραγούδια "Κορίτσι στο παράθυρο" και "Αντάμικο" και κυρίως στο σύντομο οργανικό φινάλε ("Χορός"). Εμπορικά ξεχώρισε το εναρκτήριο τραγούδι "Η αγάπη σου", αλλά την καλύτερη στιγμή του δίσκου αποτελεί η τρυφερή λαϊκή μπαλάντα "Η δεύτερη φορά", από τα αγαπημένα μου τραγούδια του συνθέτη κι ασφαλώς από τα ωραιότερα που έγραψε ποτέ, δίπλα βέβαια στην υπέροχη "Μαρίνα των βράχων". Στρωτή και επιδέξια ενορχήστρωση που επιμελήθηκε ο ίδιος ο συνθέτης.

Οι στίχοι ανήκουν στον πολυγραφότατο και πάντα ευρηματικό Λευτέρη Παπαδόπουλο που ξέρει να αφηγείται όμορφες ερωτικές ιστορίες με άρτια πάντα τεχνική. Βασικός ερμηνευτής του δίσκου είναι ο Μιχάλης Βιολάρης που είχε περάσει πλέον στη δεύτερη φάση της σπουδαίας καριέρας του, η οποία στηρίχθηκε πολύ σε τραγούδια του Γιώργου Κριμιζάκη. Συμμετέχουν επίσης η καλή λαϊκή τραγουδίστρια Καίτη Αμπάβη, η οποία την ίδια χρονιά τραγούδησε και στον κύκλο "Θάλασσα πικροθάλασσα" του Μίμη Πλέσσα, και ο Δημήτρης Ξενίδης, τον οποίο μας είχε συστήσει την προηγούμενη χρονιά ο Ευάγγελος Πιτσιλαδής με το δίσκο "Θαλασσάκι μου" (1972).