Ελένη Βιτάλη: Ομώνυμο (1975)

Δε χρειάζεται να το πω εγώ, γιατί είναι εμπεδωμένη η ομόφωνη πλέον ετυμηγορία των ανθρώπων που αγαπούν το ελληνικό τραγούδι: Η Ελένη Βιτάλη (πραγματικό όνομα: Ελένη Λαβίδα) είναι μια μεγάλη ερμηνεύτρια! Σαφώς. Και είναι μια ερμηνεύτρια που κατάφερε να συνδυάσει τη φωνητική αρτιότητα με οριακές ερμηνείες ενός πολύ ετερόκλητου υλικού, από το παραδοσιακό ως το "έντεχνο", από την τρυφερή μπαλάντα ως το ...σκυλάδικο! Ακόμη και στη σύνθεση δοκίμασε τις δυνάμεις της με ξεχωριστή επιτυχία ("Το απέναντι μπαλκόνι", "Ποιος φοβάται τη Βιρτζίνια Γουλφ΄").

Πρώτος της εμπιστεύθηκε τραγούδια ο Αργύρης Κουνάδης στον υπέροχο δίσκο "Δεν περισσεύει υπομονή" (1973) κι ακολούθησε το φεστιβαλικό "Χωρίς δεκάρα" που την έκανε γνωστή στο πανελλήνιο, αλλά και εκλεκτές συμμετοχές σε δίσκους του Μίκη Θεοδωράκη, του Μιχάλη Τερζή, του Σπύρου Σαμοΐλη, του Μίμη Πλέσσα, του Γιώργου Κοτσώνη και πάλι του Αργύρη Κουνάδη σε άλλες δυο δουλειές του ("Ρόδα είναι και γυρίζει", "Παραλογές").

Μ' αυτή την βαριά προίκα λοιπόν μαζί της που χτίστηκε μέσα σε 2-3 μόλις χρόνια, έφτασε η στιγμή να μας παρουσιάσει τον πρώτο προσωπικό της δίσκο με τίτλο το όνομά της, Ελένη Βιτάλη, που κυκλοφόρησε από τη Lyra το 1975. Πρόκειται για ένα πολυσυλλεκτικό άλμπουμ με τραγούδια πρωτότυπα, αλλά και σταχυολογημένα από τις σκόρπιες συμμετοχές της τα προηγούμενα χρόνια. Έχουμε λοιπόν συνθέσεις του Μίκη Θεοδωράκη, του Μάνου Χατζιδάκι, του Αργύρη Κουνάδη, του Μίμη Πλέσσα, του Σπύρου Σαμοΐλη, του Ανδρέα Πρέζα, του Γιάννη Μέτσικα και του Δημήτρη Ψαριανού. Η ερμηνεία της Βιτάλη είναι εξαιρετική και ο δίσκος στο σύνολό του πολύ ενδιαφέρων.

Σταμάτης Κραουνάκης, Άλκ. Πρωτοψάλτη: Ανθρώπων έργα (1993)

Μετά την άκρως πετυχημένη συνεργασία της με τον Goran Bregovic, η Άλκηστις Πρωτοψάλτη επιστρέφει και πάλι σε ασφαλή πεδία πλάι στους μεγάλους μέντορες της καριέρας της, τον Σταμάτη Κραουνάκη και τη Λίνα Νικολακοπούλου, με μια καινούργια συνεργασία που απέφερε ακόμη έναν πολύ πετυχημένο δίσκο, το "Ανθρώπων έργα" που εκδόθηκε το 1993 από την PolyGram.

Ο δίσκος αποτελεί μιαν ακόμη επιβεβαίωση της συνθετικής ευφυίας του Κραουνάκη, αλλά και της στιχουργικής μανιέρας της Νικολακοπούλου με ευρηματική θεματολογία που διερευνά το βάθος του ερωτικού πάθους μέσα από λεπτεπίλεπτες αποχρώσεις και αφανείς καθημερινές λεπτομέρειες που φωτίζονται στις αθέατες εκείνες πλευρές τους που συνήθως για τον καθένα μας περνούν απαρατήρητες.

Ο Κραουνάκης δεν έχει καμία αναστολή να ενσωματώσει στα τραγούδια του ρυθμούς και ηχοχρώματα παρμένα από κάθε μουσικό παδίο, όσο ετερόκλητο κι αν είναι. Χαρακτηριστικό παράδειγμα το εναρκτήριο τραγούδι ("Δερβίσης") που ξεκινά με έναν ηπειρώτικο αυτοσχεδιασμό του κλαρίνου, για να εξελιχθεί σε ένα ασυγκράτητο τσιφτετέλι. Το ίδιο συμβαίνει και σε άλλα κομμάτια, όπως το μεγάλο σουξέ "Τα λαϊκά" με τον φρενήρη ρυθμό του ή ο "Βράχος". 

Ωστόσο υπάρχει και η άλλη όψη του συνθέτη με χαμηλόφωνες μελωδίες απέραντου λυρισμού, όπως τα τραγούδια: "Ανθρώπων έργα", "Κάστρο", "Η δουλειά", "Το σίδερο" και πάνω απ' όλα το κορυφαίο τραγούδι του δίσκου, το συγκλονιστικό "Υπερωκεάνιο" που δίνει την ευκαιρία στην Άλκηστη για μια από τις μεγάλες ερμηνείες της καριέρας της.

Goran Bregovic, Άλκ. Πρωτοψάλτη: Παραδέχτηκα (1991)

Το κλείσιμο της δεκαετίας του '80 βρήκε την Άλκηστη Πρωτοψάλτη στην κορυφή της δημοτικότητάς της μέσα από τις αλλεπάλληλες συνεργασίες της με τον Σταμάτη Κραουνάκη και ιδιαίτερα μέσα από τις ιστορικές ζωντανές τους εμφανίσεις που αποτυπώθηκαν στους δίσκους "Λεωφόρος" Α' και Β' (1987/1990). Το 1989 είχε μια επίσης ενδιαφέρουσα συνεργασία με τον Σταμάτη Σπανουδάκη στο δίσκο "Δυο βήματα απ' την άμμο" κι έτσι έκλεισε με απόλυτη επιτυχία η παραγωγικότατη εκείνη δεκαετία.

Μπαίνοντας λοιπόν στην καινούργια δεκαετία η Άλκηστη επιχείρησε μια εντυπωσιακή στροφή προς ένα τελείως διαφορετικό ρεπερτόριο με υλικό που παρέπεμπε στις ρίζες της βαλκανικής μουσικής παράδοσης. Ήταν η εποχή που o Σερβοβόσνιος συνθέτης Goran Bregovic γνώριζε την παγκόσμια αναγνώριση μέσα από την κινηματογραφική του μουσική σε ταινίες του Κουστουρίτσα και άλλων κινηματογραφιστών προκαλώντας μαζική παράκρουση και μια ασυγκράτητη μόδα για τις μπάντες με χάλκινα πνευστά που κράτησε πολλά χρόνια και επηρέασε σοβαρά ακόμη και το ελληνικό τραγούδι, κυρίως σε επίπεδο ενορχήστρωσης.

Έτσι λοιπόν το 1991 η Πρωτοψάλτη με τη σύμπραξη της στιχουργού Λίνας Νικολακοπούλου δημιουργούν ένα δίσκο με τραγούδια του Bregovic μεταφερμένα στην ελληνική γλώσσα, αλλά διατηρώντας τα αυθεντικά βαλκανικά ηχοχρώματα της πρωτότυπης γραφής. Η απόπειρα αυτή στέφτηκε με απόλυτη επιτυχία και ο δίσκος χάλασε κόσμο στον καιρό του με τεράστιες εμπορικές επιτυχίες, όπως το ιλιγγιώδους ρυθμού "Βενζινάδικο" ή το "Να 'ταν η καρδιά οικόπεδο", αλλά και το συγκινητικό "Του Άη Γιώργη" που βασίστηκε στο συγκλονιστικό κινηματογραφικό τραγούδι "Ederlezi" από την ταινία "Ο καιρός των τσιγγάνων". 

Αλκηστις Πρωτοψάλτη: Δικαίωμα (1988)

Στα τέλη της δεκαετίας του '80, όταν κυκλοφόρησε ο δίσκος "Δικαίωμα" (1988), η Άλκηστις Πρωτοψάλτη βρισκόταν στο ζενίθ της προσωπικής της διαδρομής μετά την ισχυρή ώθηση που έδωσε στην καριέρα της το "Κυκλοφορώ κι οπλοφορώ" (1985), αλλά και οι επόμενες συνεργασίες της με τον Σταμάτη Κραουνάκη στις περίφημες πια "Λεωφόρους".

Ο δίσκος αυτός αποτελεί ένα αξιόλογο δείγμα της συνθετικής ικανότητας τριών καταξιωμένων τραγουδιστριών, της Δήμητρας Γαλάνη, της Χαρούλας Αλεξίου και της Νένας Βενετσάνου, καθώς και ενός εμβληματικού τραγουδιστή, του Γιάννη Πάριου, οι οποίοι εδώ δείχνουν τη γενναιοδωρία τους απέναντι στη ραγδαία ανερχόμενη συνάδελφό τους συνεισφέροντας ο καθένας από δύο ή τρία τραγούδια, μαζί με άλλα δύο του επί χρόνια πλέον στενού συνεργάτη της ερμηνεύτριας Σταμάτη Κραουνάκη.

Και είναι αλήθεια ότι οι εν λόγω δημιουργοί καταθέτουν εδώ μερικές υπέροχες μελωδίες με έκδηλα τα ίχνη της βαθιάς τους ευαισθησίας. Κορυφαία δείγματα τα τραγούδια "Δικαίωμα", "Στις 12 ακριβώς", "Ζήτα μου ό,τι θες", "Το χειροκρότημα" και "Παιδικά παιχνίδια", χωρίς να λείπουν βέβαια και οι εξωστρεφείς στιγμές, όπως τα χορευτικά "Ώπα, είπα, λέω" και "Στη Ραφήνα". 

Σταμάτης Κραουνάκης, Άλκ. Πρωτοψάλτη: Κυκλοφορώ κι οπλοφορώ (1985)

Μετά την κυκλοφορία του 2ου προσωπικού δίσκου της Άλκηστης Πρωτοψάλτη το 1981 και στη συνέχεια με τη συμμετοχή της σε σημαντικές δισκογραφικές κυκλοφορίες, όπως το "Φράγμα" (1981) του Δήμου Μούτση, οι "Προσανατολισμοί" (1984) του Ηλία Ανδριόπουλου και, αλλάζοντας στο μεταξύ εταιρία από τη Lyra στην Polydor, η "Έξοδος κινδύνου" (1984) του Γιάννη Σπανού, έρχεται η μεγάλη στιγμή της καριέρας της, ένας δίσκος σταθμός για την ίδια και τους δημιουργούς του.

Το 1985 λοιπόν με το δίσκο "Κυκλοφορώ κι οπλοφορώ" έχουμε την πρώτη συνάντηση της Άλκηστης Πρωτοψάλτη με το δίδυμο Σταμάτη Κραουνάκη και Λίνας Νικολακοπούλου, μια συνεργασία που θα κρατήσει χρόνια και θα προσφέρει στην ελληνική δισκογραφία μερικές σπουδαίες στιγμές, οι οποίες μάλιστα γνώρισαν και ευρεία απήχηση.

Ο συγκεκριμένος δίσκος αποτέλεσε τη μεγαλύτερη εμπορική επιτυχία του συνθέτη και σχεδόν όλα τα τραγούδια του αγαπήθηκαν και τραγουδήθηκαν πολύ. Και είναι πράγματι ένας ξεχωριστός κύκλος τραγουδιών αυτός σε μουσικό και στιχουργικό επίπεδο. Ο συνθέτης δοκιμάζει με επιτυχία πολλές μουσικές γλώσσες, από μπαλάντες μέχρι βαρύ λαϊκό, από τζαζ μέχρι ανατολίτικες ρεμβαστικές μελωδίες, δείχνοντας μια μεγάλη άνεση να κινείται σε τόσο ετερόκλητα μουσικά μονοπάτια. Βοηθάει σίγουρα σ' αυτό και η ευρηματική, εύστοχη και φρέσκια στιχουργία της Νικολακοπούλου, αλλά και του ίδιου του συνθέτη που υπογράφει σε αρκετά τραγούδια τους στίχους. Ένα τραγούδι μάλιστα, η χαριτωμένη "Μαλάμω", έχει στίχους της Ευτυχίας Παπαγιαννοπούλου! Το ομότιτλο τραγούδι βέβαια ήταν αυτό που έσυρε όλο το άρμα, όπως και το ρεμβαστικό βαλσάκι "Η Σωτηρία της Ψυχής" που ήδη έχει κερδίσει κατά κράτος τη μάχη με το χρόνο. 

Αλλά δεν είναι μόνο αυτά τα καλά τραγούδια του δίσκου. Το νοσταλγικό "Μαρόκο", τα σπαρακτικά "Περιπολία" και "Μπουλούκια", το τρεχάτο ταγκό "Κιβωτός", η λυτρωτική "Άνοιξη" (το αγαπημένο μου) και ο παιχνιδιάρης "Άδωνις" είναι τραγούδια που εξακολουθούν να κρατούν αγέραστη τη γοητεία τους μετά από 35 ολόκληρα χρόνια!

Άλκηστις Πρωτοψάλτη: Ομώνυμο (1981)

Μετά την ωραία της εκκίνηση στο ελληνικό πεντάγραμμο από το δεύτερο μισό της δεκαετίας του '70 η Άλκηστις Πρωτοψάλτη, έχοντας ήδη μεταπηδήσει από την Columbia στη Lyra κι έχοντας την ενδιαφέρουσα συμμετοχή της στη "Ρεζέρβα" του Διονύση Σαββόπουλου και κυρίως στα "Γράμματα στον Μακρυγιάννη" του Ηλία Ανδριόπουλου, μπαίνει στην επόμενη και πιο καθοριστική δεκαετία της καριέρας της με τον δεύτερο προσωπικό της δίσκο που έχει για τίτλο το όνομά της, αν και πλέον το "Άλκηστις" απλοποιήθηκε σε "Άλκηστη" διευκολύνοντας έτσι την εκφορά του στις πλάγιες πτώσεις. Ε, δεν ήταν δα και τόσο δόκιμο να λέμε "της Αλκήστιδος Πρωτοψάλτη"!

Ο δίσκος περιλαμβάνει δεκατρία όμορφα τραγούδια που κινούνται στο ίδιο ενορχηστρωτικό κλίμα με τα τραγούδια του πρώτου της δίσκου. Τρυφερές λαϊκές μπαλάντες με καλογραμμένους στίχους και φυσικά άριστη ερμηνεία από την Άλκηστη. 

Κι εδώ έχουμε πάλι αρκετά τραγούδια σε δεύτερη εκτέλεση, όπως οι πανέμορφες διασκευές των τριών εξαίσιων "Λυρικών" του Μίκη Θεοδωράκη ("Την πόρτα ανοίγω", "Μοιρολόι της βροχής", "Δρόμοι που χάθηκα") που θα έλεγα ότι εδώ βρίσκουν την απόλυτη δικαίωσή τους, όπως επίσης το "Αγέρας στους δρόμους" του Ηλία Ανδριόπουλου παρμένο από τα "Λαϊκά προάστια" που είχε ερμηνεύσει η Σωτηρία Μπέλλου, αλλά και το ωραιότατο ζεϊμπέκικο "Σε βρήκα στη Μονεμβασιά" του Λουκιανού Κηλαηδόνη που είχε ερμηνεύσει παλιότερα ο Μανώλης Μητσιάς.

Ο δίσκος πάντως περιέχει και αρκετά ωραία πρωτότυπα τραγούδια, όπως το τρυφερό "Τετάρτη βράδυ" του Χρήστου Λεττονού, το "Σοκάκι που μεγάλωσες", πάλι του Κηλαηδόνη, τρία τραγούδια του Γιώργου Γιαννουλάτου, άλλο ένα του Χρήστου Γκάρτζου και το παραδοσιακό "Ένα παλικάρι" διασκευασμένο όμορφα από τον έμπειρο ενορχηστρωτή του δίσκου Τάσο Καρακατσάνη.

Άλκηστις Πρωτοψάλτη: Απλά τραγούδια (1977)

Η Άλκηστις Πρωτοψάλτη, κατά κόσμον Άλκηστις Σεβαστή Αττικιουζέλ, αποτελεί κορυφαία εκπρόσωπο της γενιάς ερμηνευτριών που ανέδειξε η γόνιμη δεκαετία του '70, αν και η μεγάλη της καταξίωση και η πιο σημαντική δισκογραφική της παρακαταθήκη εγγράφονται κατά την επόμενη δεκαετία, όταν είχε πλέον κατακτήσει επάξια μια από τις πρώτες θέσεις σε δημοφιλία και εμπορική απήχηση. Ξεκίνησε βέβαια δυναμικά συμμετέχοντας στην εμβληματική "Τετραλογία" (1975) του Δήμου Μούτση κι αμέσως μετά στην "Εργατική Συμφωνία" του ίδιου συνθέτη, ενώ παράλληλα ξεκίναγε και τη σημαντική και πολύχρονη συνεργασία της με τον Ηλία Ανδριόπουλο ("Κύκλος Σεφέρη", "Γράμματα στον Μακρυγιάννη", "Προσανατολισμοί").

Δυο χρόνια λοιπόν μετά το δισκογραφικό της ντεμπούτο ηχογραφεί τον πρώτο προσωπικό της δίσκο με τίτλο "Απλά τραγούδια" για λογαριασμό της Columbia. Ένδεκα όντως "απλά", αλλά όμορφα τραγούδια σε ύφος "έντεχνης" λαϊκής μπαλάντας. Τέσσερα από αυτά ("Μην κάνεις πείσματα", "Τούτο το βράδυ", "Δεν έχει πια ζωή", "Δρόμο το δρόμο") υπογράφει ο πρώτος της μέντορας, ο Δήμος Μούτσης, όλα σε δεύτερη εκτέλεση με πρώτους εκτελεστές τη Βίκυ Μοσχολιού, τον Μανώλη Μητσιά και τη Βασιλική Λαβίνα.

Ο Χρήστος Λεττονός που είχε τραγουδήσει δίπλα στην Άλκηστη τα τραγούδια της "Τετραλογίας" του Μούτση, εδώ εμφανίζεται ως συνθέτης σε τρεις τρυφερές μπαλάντες που διακρίνονται για την ευαισθησία και τη λυρική τους διάθεση ("Απόψε η νύχτα", "Οι δρόμοι σε γέλασαν", "Να 'ρχόσουνα βρε μάτια μου"), ενώ τα υπόλοιπα τέσσερα τραγούδια ανήκουν στον μετέπειτα γνωστό τραγουδοποιό και δημιουργό μεγάλων λαϊκών σουξέ Γιάννη Καραλή που εκείνη την εποχή συνεργαζόταν με την Πρωτοψάλτη στο θεατρικό έργο των Μποστ και Μουρσελά "Εφημερεύομεν" κι εδώ της πρόσφερε το υπέροχο "Πάει η αγάπη μου", αλλά και το τρυφερό "Όπου να 'ναι θα φανεί".

Λιζέττα Νικολάου: Βενετιά και Φανάρι (1982)

Ο τρίτος προσωπικός δίσκος της Λιζέττας Νικολάου με τίτλο "Βενετιά και Φανάρι" κυκλοφόρησε το 1982 πάντα από την Columbia κι αυτός ουσιαστικά ήταν και ο τελευταίος που της έδωσε μια μικρή παράταση ζωής στο δισκογραφικό προσκήνιο, παρόλο που συνέχισε να δίνει το παρών της με ετερόκλητες επιλογές μεταξύ λαϊκού ή ποντιακού ρεπερτορίου που έδειχναν ότι έψαχνε τον προσανατολισμό της, χωρίς ωστόσο ιδιαίτερα αποτελέσματα.

Ο δίσκος λοιπόν "Βενετιά και Φανάρι" περιλαμβάνει μια ανθολογία ξένων τραγουδιών απ' όλες τις γωνιές του πλανήτη, όπως η Ισπανία, η Ιταλία, η Ρωσία, η Λατινική Αμερική, η Γεωργία ή η Σερβία. Έμφαση σε φολκλορικά ακούσματα απ' όλο τον κόσμο, γιαυτό και τα περισσότερα τραγούδια δεν έχουν υπογραφή από συγκεκριμένους δημιουργούς, αν και ανάμεσά τους έχουμε και τραγούδια διάσημων επώνυμων δημιουργών, όπως ο Jose Feliciano ή ο Angelo Branduardi. Όλο το υλικό πάντως αποκτά θεματική ομοιογένεια από την προσθήκη πρωτότυπων ελληνικών στίχων του Δημήτρη Ιατρόπουλου.

Ο δίσκος ανήκει στην ειδική κατηγορία της διασκευής φολκ τραγουδιών που έχουν εμφανιστεί κατά καιρούς στην ελληνική δισκογραφία. Θυμίζω ότι λίγο νωρίτερα η Βίκυ Μοσχολιού μας είχε δώσει τα "Λαϊκά τραγούδια απ' όλο τον κόσμο", αν και οι σοβαρότερες προσπάθειες σ' αυτό το πεδίο πιστώνονται σε ερμηνεύτριες της επόμενης γενιάς, όπως η Έλλη Πασπαλά, η Αλίκη Καγιαλόγλου, η Κρίστη Στασινοπούλου και πάνω απ' όλες η Σαβίνα Γιαννάτου.

Η ερμηνεία της Λιζέττας Νικολάου στο συγκεκριμένο ρεπερτόριο μπορεί να θεωρηθεί μεν ικανοποιητική, αλλά είναι εμφανές ότι δεν είναι αυτό το είδος τραγουδιού που ταιριάζει στην ερμηνευτική της μανιέρα. Την ενορχήστρωση σε ύφος ελαφρολαϊκό έκανε ο Νέστωρ Δάνας που δεν είναι άλλος από τον μουσικό που καταπιάστηκε με εργασίες, όπως τα "Discoμεράκια" με τον Περικλή Περάκη και άλλα συναφή.

Λιζέττα Νικολάου: Σ' αγάπησα, μ' αγάπησες (1980)

Με τίτλο "Σ' αγάπησα, μ' αγάπησες" κυκλοφόρησε το 1980 από την Columbia ο δεύτερος προσωπικός δίσκος της Λιζέττας Νικολάου, τρία χρόνια μετά τον πρώτο της, το "Χαμόγελο της Λιζέττας". 

Τρεις συνθέτες, πολύ διαφορετικοί μεταξύ τους, συνεισφέρουν από τέσσερα τραγούδια ο καθένας. Η βαριά σκιά του Γιάννη Μαρκόπουλου είναι και πάλι παρούσα, καθώς εδώ υπογράφει τα τελευταία του τραγούδια για τη φωνή της τραγουδίστριας ολοκληρώνοντας έτσι την πολύχρονη και παραγωγική συνεργασία τους. Το περίφημο "Who Pays the Ferryman", που είχε κάνει νωρίτερα διεθνή καριέρα, εδώ ανοίγει το δίσκο διασκευασμένο σε κανονικό τραγούδι με στίχους του Γιάννη Καλαμίτση. Καλή προσπάθεια, αλλά το ξαναείπαμε: Κάποια εμβληματικά ορχηστρικά δεν πρέπει να τα αγγίζουμε! Ισχύει για το συρτάκι του "Ζορμπά" του Μίκη. Ισχύει για το "Χορό του Σάκαινα" του Σταύρου Ξαρχάκου. Ισχύει για το "Ζεϊμπέκικο της Ευδοκίας" του Μάνου Λοΐζου. Ισχύει και για το "Απτάλικο" του Απόστολου Καλδάρα! Ισχύει και για πολλά άλλα ακόμη.

Ο Μαρκόπουλος επίσης υπογράφει το υπέροχο "Ώρα σας καλή" βασισμένο σε ποίηση του Φώτη Αγγουλέ, καθώς και το ομότιτλο τραγούδι του δίσκου που έχει στίχους του ποιητή Μιχάλη Κατσαρού. 

Η καθαρώς λαϊκή πλευρά του δίσκου ανήκει στον Χρήστο Νικολόπουλο με τραγούδια στο γνωστό του ύφος σε ρυθμούς κυρίως τσιφτετελιού. Ενδιαφέρουσα είναι η συμμετοχή του ανερχόμενου τότε συνθέτη Αντώνη Βαρδή, με τραγούδια που διακρίνονται για τη λυρική τους διάθεση, όπως το ωραιότατο "Ήρθες νύχτα" σε στίχους Κώστα Τριπολίτη.

Λιζέττα Νικολάου: Το χαμόγελο της Λιζέττας (1977)

Η Λιζέττα Νικολάου είναι μια θαυμάσια, αλλά καταφανώς αδικημένη τραγουδίστρια της γενιάς του '70. Πρωτοεμφανίστηκε πλάι στον Βασίλη Τσιτσάνη, ενώ στο ξεκίνημα της Μεταπολίτευσης είχε την τύχη να ενταχθεί στην κλειστή ομάδα του Γιάννη Μαρκόπουλου συμμετέχοντας σε πολυάριθμες συναυλίες του συνθέτη, αλλά και σημαντικές ηχογραφήσεις έργων του (Θεσσαλικός Κύκλος, Αφιέρωμα, Ανεξάρτητα, Οροπέδιο).

Το 1977 επιχείρησε να αυτονομηθεί καλλιτεχνικά κι άρχισε να ηχογραφεί προσωπικούς δίσκους, όχι με μεγάλη συχνότητα, αλλά με αρκετή επιτυχία για μια 5/ετία, ενώ σταδιακά μέσα στην επόμενη δεκαετία πέρασε στο περιθώριο, έστω κι αν ποτέ δεν αποχώρησε οριστικά από το προσκήνιο.

Ο πρώτος προσωπικός της δίσκος λοιπόν κυκλοφόρησε από την Columbia το 1977 με τίτλο "Το χαμόγελο της Λιζέττας" και, παρά τον μάλλον αυτάρεσκο τίτλο, αλλά και το εξώφυλλο που την εικονίζει ως την κλασική φιγούρα του Ντα Βίντσι, είναι ένας πολύ όμορφος δίσκος με τραγούδια του Βασίλη Τσιτσάνη, του Γιάννη Μαρκόπουλου, του Δήμου Μούτση και του Γιάννη Σπανού. Υλικό ίσως άνισο και ετερόκλητο, που πάντως αναδεικνύει επαρκώς τις αναμφισβήτητες φωνητικές αρετές της Λιζέττας.

Προσωπικά θεωρώ ως τα ωραιότερα τραγούδια του δίσκου τα τρία με την υπογραφή του Δήμου Μούτση, τα οποία μάλιστα ακούστηκαν αρκετά εκείνα τα χρόνια, παρόλο που ο συνθέτης ήδη στρεφόταν σταδιακά προς άλλες μουσικές κατευθύνσεις. Το "Μια κι είν' ο κόσμος", καθώς και το "Αυτός ο Μάρτης" του Γιάννη Σπανού είναι δυο πολύ αγαπημένα μου τραγούδια. Θα έλεγα ότι μάλλον εκτός κλίματος είναι τα τραγούδια του Τσιτσάνη, αν και ξεχωρίζει η ωραία λαϊκή σερενάτα "Απόψε να μην κοιμηθείς". Τέλος, από τα τρία τραγούδια του Μαρκόπουλου μόνο το ένα ("Εγώ θέλω") είναι πρωτότυπο, ενώ τα άλλα δύο είναι σε δεύτερη εκτέλεση.

Δημήτρης Ψαριανός: Τα τραγούδια που αγαπώ (1981)

Η τριετία 1979-1981 στάθηκε η πιο παραγωγική δισκογραφικά για τον πρόσφατα χαμένο ερμηνευτή Δημήτρη Ψαριανό. Στο διάστημα αυτό, πέρα από τη συμμετοχή του σε αρκετούς δίσκους διαφόρων συνθετών ("Λουκιανού διάλογοι", "Λοταρία", "Σήμερα γεννιέμαι ξανά", Μια άλλη αγάπη"), παρουσίασε μαζεμένες τις πρώτες προσωπικές του δουλειές, πρώτα το δίσκο "Δημήτρης Ψαριανός" (1979), την επόμενη χρονιά το δίσκο του Χρήστου Γκάρτζου "Τα ερωτικά" σε ποίηση Pablo Neruda, όπου είναι και ο αποκλειστικός ερμηνευτής, και, τέλος, το 1981 τη συλλογή "Τα τραγούδια που αγαπώ".

Ο δίσκος λοιπόν "Τα τραγούδια που αγαπώ" είναι μια μικρή ανθολογία δώδεκα τραγουδιών που επέλεξε ο ερμηνευτής να τραγουδήσει σε δεύτερη εκτέλεση με το ξεχωριστό δικό του ερμηνευτικό ύφος. Στενός συνεργάτης του στάθηκε για μια ακόμη φορά ο συνθέτης Στέλιος Φωτιάδης που ενορχήστρωσε επιδέξια το υλικό σε νεοκυματικών αποχρώσεων ύφος ενοποιώντας έτσι μια ετερόκλητη συλλογή τραγουδιών που προέρχονται από αρκετά διαφορετικά μουσικά πεδία, καθώς μαζί με τα λεγόμενα "έντεχνα" τραγούδια του Μίκη Θεοδωράκη, του Σταύρου Ξαρχάκου, του Σταύρου Κουγιουμτζή, του Γιάννη Σπανού, του Δήμου Μούτση και του Διονύση Σαββόπουλου, συνυπάρχουν επιλογές από την εποχή του Νεου Κύματος (Σπ. Παππάς, Γιάννης Πουλόπουλος), αλλά και δυο καθαρόαιμα λαϊκά τραγούδια του Στέλιου Καζαντζίδη και του Γρηγόρη Μπιθικώτση. 

Όλα τα τραγούδια κινούνται σε ύφος χαμηλόφωνης μπαλάντας με ακουστικά όργανα, χωρίς ηχητικές εκτροπές και με μια ερμηνεία ώριμη και απόλυτα εκφραστική. Στα φωνητικά συμμετέχει και η Γλυκερία. Όμορφος δίσκος που ακούστηκε αρκετά στην εποχή του.

Δημήτρης Ψαριανός: Μια ευαίσθητη φωνή

Έφυγε από κοντά μας κι ο Δημήτρης Ψαριανός (1948-2020), ο υπερευαίσθητος κι εκφραστικός ερμηνευτής του "Μεγάλου Ερωτικού", αλλά και πολλών άλλων ξεχωριστών στιγμών του "έντεχνου" ρεπερτορίου, κυρίως στα χρόνια του '70, έστω κι αν η δημοφιλία του περιοριζόταν σε έναν μάλλον στενό κύκλο εκλεκτικών φιλόμουσων που παρακολουθούσε με ξεχωριστό ενδιαφέρον και αγάπη την ανοδική πορεία του στο ελληνικό τραγούδι, αλλά και την κατοπινή περιθωριοποίησή του, είτε λόγω της αποκλίνουσας κατεύθυνσης που πήρε στη συνέχεια το τραγούδι, είτε λόγω της προσωπικής του αποκλίνουσας κατεύθυνσης στη ζωή.

Εμφανίστηκε στο τραγούδι το 1968, ενώ το 1971 καταγράφεται η πρώτη συνθετική του απόπειρα στο δίσκο "Ωτοστόπ" του Θανάση Γκαϊφύλλια, όπου συμμετέχει με δυο ροκ μπαλάντες, από τις οποίες μάλιστα η μία ("Τεμπελιά") αποτελεί μελοποιημένο σατιρικό ποίημα του Γεώργιου Σουρή γραμμένο σε ύφος ρυθμικής κάντρι που θυμίζει πολύ το περίφημο "Nashville Skyline Rag" του Bob Dylan!

Η επόμενη χρονιά υπήρξε ο μεγάλος και αξεπέραστος σταθμός στη μουσική του διαδρομή με την εμβληματική ερμηνεία του στο αριστούργημα του Μάνου Χατζιδάκι "Ο Μεγάλος Ερωτικός", δίπλα στην ιέρεια του ελληνικού τραγουδιού Φλέρυ Νταντωνάκη.

Ακολούθησαν πάμπολλες συμμετοχές του σε πολλούς αξιόλογους δίσκους, οι περισσότεροι από τους οποίους φιλοξενούνται ήδη στο Δισκοβόλο. Τους καταγράφω κατά χρονολογική σειρά:

• 1974. Σκλάβοι πολιορκημένοι: Μουσική Νίκου Μαμαγκάκη, ποίηση Κώστα Βάρναλη. Τραγουδά μαζί με τη Μαρία Δημητριάδη
• 1974. Ρόδα είναι και γυρίζει: Μουσική Αργύρη Κουνάδη. Μαζί με τη Ρένα Κουμιώτη και την Ελένη Βιτάλη
• 1974. Εκείνη του νύχτα: Μουσική Μίμη Πλέσσα. Μαζί με την Ελένη Βιτάλη, τον Βλάση Μπονάτσο και τη Μαρία Δουράκη.
• 1975. Στ' ουρανού τα περιβόλια: Μουσική Γιώργου Κοντογιώργου. Μαζί με την Ισιδώρα Σιδέρη.
• 1975. Καινούργια μέρα: Μουσική του Στέλιου Φωτιάδη. Μαζί με Βλάση Μπονάτσο και Δέσποινα Γλέζου.
• 1975. Μαγικά ταξίδια: Μουσική του Κώστα Καπλάνη. Μαζί με την Έλενα Κωστή.
• 1977. Χαμένα χρόνια: Μουσική του Μίμη Πλέσσα. Μαζί με Γιώργο Μαρίνο και Βούλα Σαββίδη.
• 1979. Λουκιανού διάλογοι: Μουσική του Μίμη Πλέσσα. Μαζί με Σάκη Μπουλά, Κάτια Μπαλανίκα κ.ά.
• 1979. Λοταρία: Μουσική Στέλιου Φωτιάδη. Μαζί με Αντώνη Καλογιάννη και Ελίνα Παπανικολάου.
• 1979. Δημήτρης Ψαριανός: Ο πρώτος προσωπικός του δίσκος με συνθέσεις δικές του και του Στέλιου Φωτιάδη.
• 1980. Τα ερωτικά: Μουσική του Χρήστου Γκάρτζου πάνω σε ποίηση Pablo Neruda.
• 1981. Τα τραγούδια που αγαπώ: Προσωπικός δίσκος με δεύτερες εκτελέσεις.
• 1982. Κέντρο διερχομένων: Μουσική του Νίκου Μαμαγκάκη σε ποίηση Γιώργου Ιωάννου. Μαζί με την Ελευθερία Αρβανιτάκη και τον Δημήτρη Κοντογιάννη.
• 1988. Από έρωτα: Μουσική του Θωμά Μπακαλάκου. Μαζί με την Ελίνα Παπανικολάου και τον Γιάννη Γιοκαρίνη.

Ο Μίκης επί χούντας: Τα 18 Λιανοτράγουδα της Πικρής Πατρίδας (1973)

Τα "18 Λιανοτράγουδα της Πικρής Πατρίδας" είναι μια από τις πιο δημοφιλείς ποιητικές συνθέσεις του μεγάλου ποιητή Γιάννη Ρίτσου. Γράφτηκαν το 1968 κατόπιν παραγγελίας του Μίκη Θεοδωράκη, ενόσω ο ποιητής βρισκόταν εξόριστος στη Λέρο. Τα 16 από τα 18 ποιήματα γράφτηκαν μέσα σε μια μέρα, ενώ αργότερα στη Σάμο προστέθηκαν τα άλλα δύο. Ωστόσο στα χέρια του συνθέτη έφτασαν μόλις στα 1971 στο Παρίσι κι αυτός τα μελοποίησε αμέσως και τα παρουσίασε στις μεγάλες συναυλίες που έδινε σε διάφορες ευρωπαϊκές χώρες. Η πρώτη δημόσια εκτέλεση έγινε στο Λονδίνο στις 17 Ιανουαρίου 1973.

Πρόκειται για ένα κύκλο ποιημάτων στο ύφος των δημοτικών λιανοτράγουδων, δηλαδή τετράστιχων ανομοιοκατάληκτων στροφών με δύο ζεύγη 15σύλλαβων στίχων που αναφέρονται στην ιστορία και τους αγώνες της χειμαζόμενης πατρίδας με αφορμή βέβαια την τρέχουσα πολιτική συγκυρία. Ο Ρίτσος λειτούργησε με έντονα αφαιρετική διάθεση συμπυκνώνοντας σε ελάχιστες λέξεις μεγάλα και βαθιά νοήματα μ’ ένα λόγο άμεσο και καίριο. Κάθε λέξη έχει το ιδιαίτερο ειδικό της βάρος. Η συλλογική μνήμη, το ελληνικό τοπίο, το θρησκευτικό και αγωνιστικό συναίσθημα συνιστούν τη θεματολογία του ποιητή.

Η μουσική προσαρμόζεται ιδανικά στο ποιητικό ύφος. Μελωδίες λιτές και άμεσες με λαϊκούς χρωματισμούς που υπηρετούν τον ποιητικό λόγο με απόλυτο σεβασμό και διακριτικότητα. Το ακροτελεύτιο τραγούδι ("Τη Ρωμιοσύνη μην την κλαις"), ερμηνευμένο με συγκινητικό πάθος και ένταση από τον ίδιο τον συνθέτη, έγινε ένα από τα πιο εμβληματικά τραγούδια του στις μεγάλες μεταπολιτευτικές συναυλίες του σε όλη την επικράτεια.

Ο συγκεκριμένος κύκλος τραγουδιών είναι από τους πιο πολυτραγουδισμένους του συνθέτη. Γνώρισε πολλαπλές εκτελέσεις και δοκιμάστηκαν στην ερμηνεία του μερικοί από τους πιο μεγάλους τραγουδιστές που κατά καιρούς συνεργάστηκαν με τον Μίκη Θεοδωράκη. Εδώ σας παρουσιάζω την πρώτη από τις τέσσερις δισκογραφημένες εκδοχές του έργου που είναι και η πιο αυθεντική, γιατί έγινε με τη φροντίδα του ίδιου του Μίκη: Πρόκειται για ηχογράφηση που πραγματοποιήθηκε στο Παρίσι το 1973 και κυκλοφόρησε από την EMI France και αμέσως μετά από την ελληνική Minos, σε μια μάλλον παράτολμη πρωτοβουλία του Μάτσα, καθώς ακόμη δεν είχε πέσει το χουντικό καθεστώς! Πάντως αργότερα η έκδοση αυτή για κάποιο λόγο εξαφανίστηκε από τον κατάλογό της, για να επανεμφανιστεί μόλις στα 1997 σε ψηφιακή πλέον μορφή από τη μικρή εταιρία Άνοδος, με τροποποιημένο ωστόσο τον αρχικό τίτλο σε: "Λιανοτράγουδα: Τραγούδια της γλυκιάς πατρίδας"! Τραγουδούν: Μαρία Φαραντούρη, Πέτρος Πανδής, Αφροδίτη Μάνου, Αχιλλέας Κωστούλης και Μίκης Θεοδωράκης. 

Ο Μίκης επί χούντας: Τα Τραγούδια του Αγώνα (1971/1974)

Με το γενικό τίτλο "Τα Τραγούδια του Αγώνα" κυκλοφόρησε αρχικά από την Polydor το 1971 κι αργότερα, το 1974, από τη MINOS ένας σύνθετος κύκλος αγωνιστικών τραγουδιών του Μίκη Θεοδωράκη που αναφέρονται άμεσα στις δύσκολες μέρες που προηγήθηκαν, αλλά στις προσωπικές περιπέτειες του συνθέτη από τους μηχανισμούς του δικτατορικού καθεστώτος. Τα τραγούδια γράφτηκαν σε διαφορετικές περιστάσεις κατά το διάστημα 1968-1971 στη Ζάτουνα, στο στρατόπεδο του Ωρωπού, στο Βραχάτι και στο Λονδίνο. 

Ουσιαστικά το έργο είναι διαρθρωμένο σε τέσσερις μικρότερους κύκλους, από τους οποίους ο κύκλος "Αρκαδία IV" με τρία επαναστατικά ποιήματα του Ανδρέα Κάλβου (σύνθεση: Ζάτουνα, 1969) αρχικά δεν ήταν προορισμένος γι' αυτό το δίσκο. Υπάρχει επίσης μια ομάδα πέντε τραγουδιών (θα μπορούσαμε να δώσουμε τον τίτλο "Κύκλος Ωρωπού") σε στίχους του συνθέτη, της Γεωργίας Δεληγιάννη-Αναστασιάδη και του Νότη Περγιάλη (γραμμένα κυρίως στον Ωρωπό το 1969), επίσης ο "Κύκλος Παναγούλη" με τρία τραγούδια πάνω σε ποίηση του αγωνιστή με την έντονη αντιδικτατορική δράση Αλέκου Παναγούλη, γραμμένα στο Λονδίνο το 1971, και τέλος ο κύκλος "Οδός Μπουμπουλίνας" σε ποίηση Μάνου Ελευθερίου με αναφορά στο γνωστό κολαστήριο της Ασφάλειας και στις οδυνηρές συνθήκες κράτησης, γραμμένος κι αυτός στο Λονδίνο το 1971. 

Διευκρινίζω πάντως ότι στην αρχική γραφή του έργου υπήρχαν κι άλλα τραγούδια που τελικά δεν εντάχθηκαν στη δισκογραφική έκδοση. Ιδού οι τίτλοι τους: "Ο ήλιος για τα παιδιά του κόσμου", "Μαζί σου", "Marc Marceau", "Χίλιες καρδιές", "Τα καλύτερά μας χρόνια", "Απ' το μώλο". Ποια είναι η τύχη τους, δε γνωρίζω.

Ο Μίκης επί χούντας: Νύχτα θανάτου - Μιλώ (1974)

Ο δεύτερος ολοκληρωμένος κύκλος τραγουδιών του Μίκη Θεοδωράκη πάνω σε στίχους του Μάνου Ελευθερίου έχει τίτλο "Νύχτα θανάτου" και αποτελεί τη φυσική συνέχεια της πρώτης τους συνάντησης με τον κύκλο "Τα λαϊκά". Το έργο περιλαμβάνει δέκα τραγούδια που γράφτηκαν στο διάστημα από τις 26 Μαΐου ως τις 31 Οκτωβρίου 1968 στο Βραχάτι. Είναι τραγούδια με λαϊκή επίφαση, αλλά βαθιά πολιτικά με μνήμες και αναφορές στην περίπλοκη πολιτική ζωή του τόπου στα χρόνια του '60, αλλά και με εικόνες μοναξιάς, προσωπικών ενοχών και αδιεξόδων.

Το έργο παρέμεινε ανέκδοτο μέχρι τα χρόνια της Μεταπολίτευσης, όταν ενορχηστρώθηκε από τον Κώστα Κλάβα και κυκλοφόρησε από την Polydor. Αποκλειστικός ερμηνευτής ο Αντώνης Καλογιάννης που καταθέτει εδώ την κορυφαία μάλλον δισκογραφική του ερμηνεία. Όλα τα τραγούδια είναι όμορφα και κινούνται στο ίδιο μουσικό κλίμα με τις μεταγενέστερες ηχογραφήσεις του συνθέτη με τη Μαργαρίτα Ζορμπαλά. Δύο τραγούδια οπωσδήποτε ξεχωρίζουν από τον τον κύκλο. Είναι τα υπέροχα "Όσους δεν πήρε η μοναξιά" και "Έχεις μάτια το φεγγάρι". Μερικά ακούστηκαν και σε νεότερες επανεκτελέσεις.

Ο δίσκος συμπληρώνεται με το τραγούδι "Μιλώ" βασισμένο στο ομώνυμο μελοποιημένο ποίημα του Μανόλη Αναγνωστάκη, το οποίο προέρχεται από τον κύκλο "Αρκαδία 8", όπου το είχε ερμηνεύσει η Μαρία Φαραντούρη. Η εκτέλεση ωστόσο με τον Αντώνη Καλογιάννη είναι αυτή που ακούστηκε περισσότερο.

Ο Μίκης επί χούντας: Αρκαδία αρ.6 & 8 (1974)

Η σειρά των κύκλων τραγουδιών με γενικό τίτλο "Αρκαδία" περιλαμβάνει συνολικά 11 έργα που γράφτηκαν στο διάστημα 1968-1969, όταν ο Μίκης Θεοδωράκης βρισκόταν εκτοπισμένος στη Ζάτουνα της Αρκαδίας από το δικτατορικό καθεστώς. Έχουμε δει ήδη την "Αρκαδία" Νο.5, δηλαδή το "Πνευματικό εμβατήριο" σε ποίηση Άγγελου Σικελιανού, ενώ σύντομα θα δούμε και την "Αρκαδία" αρ.4 σε ποίηση Ανδρέα Κάλβου ως μέρος του ευρύτερου κύκλου "Τραγούδια του Αγώνα". Οι οκτώ πρώτες "Αρκαδίες" έχουν δισκογραφηθεί, ενώ οι τρεις τελευταίες παραμένουν ανέκδοτες.

Με τη φωνή της Μαρίας Φαραντούρη κυκλοφόρησε το 1974 ο παρών δίσκος που περιλαμβάνει τις "Αρκαδίες VI & VIII", που θεωρούνται και οι δημοφιλέστερες από όλη τη σειρά. Καθεμιά από τις δύο "Αρκαδίες" αποτελείται από δύο τραγούδια-ποταμούς, όπως ήταν η νέα φόρμα τραγουδιού που είχε υιοθετήσει ο συνθέτης, προκειμένου να δώσει τραγουδιστική μορφή σε πιο περίπλοκες συνθέσεις που βασίζονταν σε στίχο ελεύθερο, χωρίς δηλαδή τα χαρακτηριστικά του συμβατικού στίχου με μέτρο και ομοιοκαταληξία. 

Η "Αρκαδία VI" περιλαμβάνει τα τραγούδια "Θούριον" και "Στον Άγνωστο ποιητή" βασισμένα σε ποίηση του συνθέτη. Η σύνθεσή τους χρονολογείται στις 14 Απριλίου 1969. Πρωτοπαίχτηκαν από το ραδιόφωνο του BBC την ίδια χρονιά, αλλά σε δίσκο ηχογραφήθηκαν μόλις το 1974.

Η "Αρκαδία VIII" περιλαμβάνει τα τραγούδια "Μιλώ" και "Χάρης 1944" σε ποίηση Μανόλη Αναγνωστάκη. Η σύνθεσή τους έγινε στη Ζάτουνα τον Ιούλιο του 1969, ενώ η πρώτη τους εκτέλεση πραγματοποιήθηκε στο Παρίσι τον Σεπτέμβρη του 1973, για να ενταχθούν τελικά την επόμενη χρονιά στον ίδιο δίσκο με την "Αρκαδία VI". Ξεχώρισε αμέσως το υπέροχο "Μιλώ", το οποίο σε άλλη εκτέλεση με τον Αντώνη Καλογιάννη γνώρισε σημαντική επιτυχία στα πρώτα μεταδικτατορικά χρόνια. Ο ποιητής αφιερώνει τους στίχους του στους χαμένους αγώνες της Αριστεράς κατά τη σκληρή δεκαετία του '40 (Δεκεμβριανά, Εμφύλιος). Την ίδια αφετηρία έμπνευσης έχει και το ποίημα "Χάρης 1944", το οποίο αναφέρεται σε υπαρκτό πρόσωπο που σκοτώθηκε στη Θεσσαλονίκη το 1944. 

Ο Μίκης επί χούντας: Ο Θεοδωράκης διευθύνει Θεοδωράκη Νο.2 (1971/74)

Με γενικό τίτλο "Ο Θεοδωράκης διευθύνει Θεοδωράκη Αρ.2" κυκλοφόρησε αρχικά το 1971 στο Παρίσι και το 1974 στην Ελλάδα από την Polydor ένας σημαντικός δίσκος του Μίκη Θεοδωράκη, ο οποίος περιλαμβάνει τρεις μικρούς κύκλους τραγουδιών που γράφτηκαν λίγο νωρίτερα στα δύσκολα χρόνια που προηγήθηκαν. Οι κύκλοι αυτοί είναι: "Romancero gitano", "Τα τραγούδια του Ανδρέα" και "Μυθιστόρημα".

Το "Romencero gitano" βασίζεται στην ομώνυμη μεγάλη ποιητική συλλογή του Federico Garcia Lorca σε ελληνική απόδοση του Οδυσσέα Ελύτη. Μάλιστα ο Ελύτης διάλεξε επτά ποιήματα ακολουθώντας κι εδώ την αινιγματική εμμονή του στον αριθμό επτά! Η απόδοση πάντως των ποιημάτων του Ισπανού ποιητή είναι εξαιρετική και συγκρίσιμη με τη μνημειώδη απόδοση του "Ματωμένου Γάμου" από τον Νίκο Γκάτσο. Ο Θεοδωράκης μελοποίησε το έργο τον Μάρτη με Απρίλη του 1967 και ήταν η τελευταία του σύνθεση πριν από την επιβολή της Δικτατορίας! Κι ενώ σχεδιαζόταν η ηχογράφησή του με την Αρλέτα στη Lyra, το σχέδιο αναγκαστικά ματαιώθηκε. Τελικά η πρώτη του εγγραφή έγινε στο Παρίσι το 1970 με τη Μαρία Φαραντούρη, αλλά περιορίστηκε σε 5 μόνο μέρη, όπως ακούγεται στον παρόντα δίσκο. Ένα χρόνο αργότερα όμως το έργο ηχογραφήθηκε ολόκληρο στο Λονδίνο πάλι με τη Μαρία Φαραντούρη και συνοδεία σόλο κλασικής κιθάρας από τον διάσημο Αυστραλό κιθαριστή John Williams. Αργότερα, το 1978, είχαμε και μια τρίτη ηχογράφησή του, αυτή τη φορά με την Αρλέτα, όπως αρχικά σχεδιαζόταν.

Ο κύκλος τεσσάρων τραγουδιών "Μυθιστόρημα" βασίζεται σε ποίηση του Γιώργου Σεφέρη από την ομώνυμη ποιητική του συλλογή. Η σύνθεση έγινε στις φυλακές Αβέρωφ τον Γενάρη του 1968, ενώ η πρώτη του ηχογράφηση στο Παρίσι το 1971 με τη Μαρία Φαραντούρη. Ξεχωρίζει το χιλιοακουσμένο "Λίγο ακόμα", αλλά και το υπέροχο λυρικό adagio "Ο ύπνος σε τύλιξε". Αυτή είναι η δεύτερη μελοποίηση του συνθέτη σε ποιήματα του Γιώργου Σεφέρη, αφού είχε προηγηθεί το 1962 ο κύκλος "Επιφάνια" με τον Γρηγόρη Μπιθικώτση.

Ο τρίτος κύκλος με τίτλο "Τα τραγούδια του Ανδρέα" έχει στίχους του συνθέτη και γράφτηκε στο Βραχάτι το 1968. Είναι αφιερωμένος στον συγκρατούμενό του αγωνιστή Ανδρέα Λεντάκη. Εδώ περιλαμβάνεται ένα από τα πιο εμβληματικά αγωνιστικά τραγούδια του συνθέτη, το χιλιοτραγουδισμένο "Είμαστε δυο". Το έργο ηχογραφήθηκε πρώτα στο Παρίσι το 1970 με τον Georges Moustaki κι ένα χρόνο μετά στην εκτέλεση που έχουμε εδώ με τον Αντώνη Καλογιάννη.

Ο Μίκης επί χούντας: Τα λαϊκά (1971/1974)

Το 1971 στη Γαλλία κυκλοφόρησαν δύο δίσκοι του Μίκη Θεοδωράκη που έφεραν τον κοινό τίτλο "Ο Θεοδωράκης Διευθύνει Θεοδωράκη" με τη διάκριση σε Νο 1 & Νο 2. Ο πρώτος περιείχε το έργο "Τα Λαϊκά", ενώ ο δεύτερος τρεις μικρότερους κύκλους τραγουδιών ("Romancero gitano", "Μυθιστόρημα", "Τραγούδια του Ανδρέα"). Στην ελληνική αγορά οι δίσκοι αυτοί κυκλοφόρησαν το 1974 από την Polydor (Philips).

Με τον κύκλο τραγουδιών "Τα λαϊκά" έχουμε την πρώτη συνάντηση του συνθέτη με τον μεγάλο στιχουργό Μάνο Ελευθερίου, με τον οποίο συνεργάστηκε κατά καιρούς με πολύ γόνιμο τρόπο και σε πολλά άλλα έργα του, όπως η "Νύχτα θανάτου", οι "Αρκαδίες" αρ.2 και 3, τα "Τραγούδια του Αγώνα", ή πολύ αργότερα το "Μήπως ζούμε σε άλλη χώρα;" ή η "Πολιτεία Γ'" κλπ. 

Τα "Λαϊκά" γράφτηκαν σε δύο διαφορετικές εποχές: Τα μισά εκείνη τη σημαδιακή άνοιξη του 1967 και τα υπόλοιπα το καλοκαίρι του 1968, ενώ η πρώτη τους δημόσια εκτέλεση έγινε στη Ρώμη το 1970. Πρόκειται βέβαια για κλασικά πλέον τραγούδια που έχουν νικήσει το χρόνο κι εξακολουθούν να ακούγονται μέχρι σήμερα με αμείωτο ενδιαφέρον. Η λιτή, αλλά ευθύβολη ποιητική ματιά του στιχουργού και οι απλές λαϊκές μελωδίες του συνθέτη αιχμαλωτίζουν εύκολα τον ακροατή από το πρώτο άκουσμα. 

Και τα δώδεκα τραγούδια είναι της ίδιας υψηλής ποιότητας, έστω κι αν μερικά έχουν ακουστεί λίγο περισσότερο, κυρίως τρία: "Το παλικάρι έχει καημό", "Σ' αυτή τη γειτονιά" και - πάνω απ' όλα - το αξεπέραστο λυρικό διαμάντι "Το τρένο φεύγει στις οχτώ", ένα τραγούδι με πάμπολλες μεταγενέστερες εκτελέσεις, αλλά και μια πρωτότυπη δισκογραφική συνέχεια, είτε από τους ίδιους δημιουργούς με το τραγούδι "Το τρένο δεν ξεκίνησε ποτέ για Κατερίνη" από το δίσκο "Δελτίο καιρού" (1980) της Μαρίας Δημητριάδη, είτε από τον Μανώλη Ρασούλη που έδωσε τη δική του συνέχεια στο δρομολόγιο του μυστήριου αυτού τρένου με το τραγούδι "Το τρένο φτάνει τελικά στην Κατερίνη" (από τον ομότιτλο δίσκο του Χάρη Παπαδόπουλου, 1998), ενώ υπάρχει και μια απροσδόκητη αγγλική εκδοχή το 2000 από το συγκρότημα The Walkbouts στον ομώνυμο δίσκο τους ("The train leaves at eight")! 

Ο Μίκης επί χούντας: Κατάσταση πολιορκίας (1970/1974)

Μετά την οδυνηρή περιπέτεια στη Γενική Ασφάλεια και τις Φυλακές Αβέρωφ ο Μίκης Θεοδωράκης βρέθηκε προσωρινά απομονωμένος στο σπίτι του στο Βραχάτι. Εκεί τον Μάρτη του 1968, λίγο πριν εκτοπιστεί στη Ζάτουνα, συνέθεσε το τραγούδι-ποταμό "Κατάσταση Πολιορκίας" βασισμένο σε ποίηση της Ρένας Χατζηδάκη, που υπογράφει με το ψευδώνυμο Μαρίνα, την οποία είχε γνωρίσει ο συνθέτης ως συγκρατούμενή του στου Αβέρωφ. Ο ίδιος μας πληροφορεί:

"Η Μαρίνα έγραψε ένα ανυπέρβλητο σε ομορφιά, δύναμη και αλήθεια ποίημα. Κάθε λέξη, εικόνα, νόημα μπήγονταν στη σάρκα μου. Με πονούσαν. Με ανακούφιζαν. Με λύτρωναν. Ήταν η φωνή μας. Ήταν τα ίδια μου τα λόγια - οι ελπίδες - που έγιναν "σαπισμένα σταφύλια". Ήταν η οργή. Η πίκρα. Κι όμως ήταν η δύναμή μας...".

Τα χειρόγραφα στάλθηκαν κρυφά στο Λονδίνο, όπου τα παρέλαβε η Μαρία Φαραντούρη, η οποία φρόντισε να παρουσιαστεί το έργο σε μεγάλη συναυλία και να κυκλοφορήσει σε δίσκο στο εξωτερικό μέσα στο 1968. Στην ενορχήστρωση συνεργάστηκαν ο Γιάννης Μαρκόπουλος και ο Εύδωρος Δημητρίου, ενώ την ξένη παραγωγή επιμελήθηκε ο Danis Comper. Ερμήνευσαν συγκλονιστικά η Μαρία Φαραντούρη και ο Αντώνης Καλογιάννης. Η ίδια ηχογράφηση εκδόθηκε στην Ελλάδα το 1974 από την Polydor.

Ο Μίκης επί χούντας: Ο Ήλιος και ο Χρόνος (1972/1975)

Έγκλειστος στα μπουντρούμια της Γενικής Ασφάλειας στη Μπουμπουλίνας από το καλοκαίρι του 1967 ο Μίκης Θεοδωράκης προσπαθούσε να κρατηθεί όρθιος αναμετρώντας το χρόνο που μέσα στην πλήρη απομόνωση έμοιαζε να χάνει το πραγματικό του μέγεθος, καθώς η μόνη προοπτική του έδειχνε το μοιραίο τέλος. Ο Μίκης δεν το έβαλε ποτέ κάτω και θέλησε να γαντζωθεί από την ιδέα της ζωής καταγράφοντας πρόχειρα στο χαρτί με ολοφάνερη φιλοσοφική διάθεση τα περίπλοκα συναισθήματα που γεννούσε ο απροσδιόριστος χρόνος με την συμπυκνωμένη εμπειρία που κρύβει μέσα του. Ο ίδιος εξομολογείται στο βιβλίο του "Χρέος": 

"...περίμενα το μαρτύριο και το θάνατο. Τότε έγραψα 32 ποιήματα. Τις προηγούμενες νύχτες τις πέρασα άγρυπνος περιμένοντας από στιγμή σε στιγμή να με πάρουν για το μαρτύριο ή για την εκτέλεση. Όλη μου η ύπαρξη σημαδεύτγκε από την αναμονή του βέβαιου θανάτου. Καθώς ο χρόνος κυλούσε επίμονα και βασανιστικά έβλεπα με το νου μου καθαρά την εικόνα της τελευταίας στιγμής... Δεν είμαι ποιητής, όμως όταν οι στίχοι άρχισαν να σφυροκοπούν το μυαλό μου, ένιωσα πόσο οι λέξεις μπορεί να ντυθούν στο αίμα. Πόσο μπορεί να με λυτρώσουν. Είμαι δημιουργός. Νικώ το χρόνο και το θάνατο. Είμαι ο χρόνος. Νά γιατί ο ΗΛΙΟΣ και ο ΧΡΟΝΟΣ έγιναν ο κύκλος της ΖΩΗΣ και του ΘΑΝΑΤΟΥ. Τελικά έγιναν ο νικητήριος κύκλος. Νίκη πικρή, γιατί η ψυχή του ποιητή πονά για όλους τους ανθρώπους. Ακόμα και γι' αυτούς που τον μισούν και τον βασανίζουν...".

Στο διάστημα από τον Αύγουστο μέχρι τον Σεπτέμβρη του 1967 ο Μίκης έγραψε συνολικά 32 ποιήματα, από τα οποία έντυσε μουσικά τα 15 σχηματίζοντας τον κύκλο "Ο Ήλιος και ο Χρόνος".  Η μουσική ηχεί ασθμαίνουσα και αιχμηρή, έτσι που να αναδεικνύεται ο αυθόρμητος, αλλά αγχώδης ποιητικός λόγος. Το έργο πρωτοπαίχτηκε πολύ αργότερα στη Γαλλία, τον Σεπτέμβρη του 1970. Κυκλοφόρησε αρχικά στη Γαλλία το 1972 με τον τίτλο "Theodorakis in Concert". Πρόκειται για ζωντανή ηχογράφηση με αφηγητή τον Georges Wilson που απαγγέλλει τα ποιήματα στα γαλλικά κι ερμηνευτές τη Μαρία Φαραντούρη, τη Μαρία Δημητριάδη, τον Αντώνη Καλογιάννη και τον Πέτρο Πανδή.

Ο Μίκης επί χούντας: Πνευματικό Εμβατήριο (1970/1974)

Μπαίνοντας στο δεύτερο 10/ήμερο του Νοέμβρη και με ορίζοντα την επερχόμενη επέτειο της εξέγερσης του Πολυτεχνείου, σκέφτηκα να κάνουμε ένα αφιέρωμα στην πολτική εργογραφία του Μίκη Θεοδωράκη κατά την περίοδο της επτάχρονης δικτατορίας, μια πλουσιότατη και εξαιρετικά σημαντική εργογραφία που μάλιστα δημιουργήθηκε κάτω από δύσκολες συνθήκες, άλλοτε στη φυλακή, άλλοτε στην εξορία και άλλοτε στο εξωτερικό, όταν κάποια στιγμή κατάφερε να διαφύγει.

Μία από τις πιο ενδιαφέρουσες περιόδους αυτής της πολύπλαγκτης ζωής του ήταν το διάστημα 1968-1969, όταν το καθεστώς τον υποχρέωσε σε περιορισμό υπό στενή επιτήρηση στη Ζάτουνα της Αρκαδίας. Η βασανιστική μοναξιά δεν είχε άλλο αντίδοτο από τη δημιουργικότητα, καθώς μάλιστα ο συνθέτης διήνυε μια εξαιρετικά δημιουργική και εμπνευσμένη φάση της ζωής του. Αυτό είχε την ευτυχή συνέπεια να γράψει μια μεγάλη σειρά δέκα κύκλων τραγουδιών, που ονομάστηκαν "Αρκαδίες". Κάποιοι από τους κύκλους αυτούς είχαν δικούς του στίχους, κάποιοι άλλοι στίχους του Μάνου Ελευθερίου, ενώ οι περισσότεροι βασίζονταν σε στιβαρά κείμενα μεγάλων μας ποιητών.

Ο πέμπτος από τους κύκλους αυτούς περιλαμβάνει το περίφημο "Πνευματικό Εμβατήριο" του μεγάλου μας ποιητή Άγγελου Σικελιανού (1884-1951), ένα πολύστιχο ποίημα παρμένο από την ποιητική συλλογή "Επίνικοι Β'" που είχε δημοσιευθεί το 1945. Το ποίημα είναι γραμμένο σε ελεύθερο στίχο με λόγο έντονα διεγερτικό, ο οποίος στάθηκε πηγή έμπνευσης για το συνθέτη σε ώρες που ένιωθε την ανάγκη της εξέγερσης και της κραυγής διαμαρτυρίας. Το εμβληματικό "Ομπρός βοηθάτε να σηκώσουμε τον ήλιο πάνω απ' την Ελλάδα" απέκτησε αργότερα την αξία μαζικού συνθήματος ξεσηκωμού. 

Γιάννης Μαρκόπουλος: Θεσσαλικός κύκλος (1974)

Αφού απέτισε τον οφειλόμενο φόρο τιμής στη γενέθλια γη με τα μεγάλα έργα της προηγούμενης τετραετίας, το 1974 ο Γιάννης Μαρκόπουλος στράφηκε και προς την ηπειρωτική Ελλάδα ηχογραφώντας έναν εκτεταμένο κύκλο τραγουδιών με τον τίτλο "Θεσσαλικός Κύκλος".

Πάνω στη λαϊκή κι εμπνευσμένη ποίηση του τρικαλινού στιχουργού Κώστα Βίρβου ο συνθέτης έγραψε 29 θαυμάσια μουσικά θέματα, τραγούδια ή οργανικές συνθέσεις, αντλώντας ηχοχρώματα από τους στεργιανούς ήχους του θεσσαλικού κάμπου με το κλαρίνο να παίρνει πρωταγωνιστικό ρόλο, αλλά και άλλα παραδοσιακά όργανα, όπως το σαντούρι, μαζί με μια εντυπωσιακή μπάντα χάλκινων πνευστών.

Το έργο μοιάζει με ευρεία τοιχογραφία μιας ξεχασμένης πια Ελλάδας της προπολεμικής εποχής, όπως αυτή διατηρήθηκε στη μνήμη του στιχουργού, με χαρακτηριστικές εικόνες από τη ζωή στην υπανάπτυκτη ύπαιθρο, με τους αθώους και άδολους χωρικούς και τους δόλιους δυνάστες που τους εκμεταλλεύονταν. Η έκπληξη από την εμπειρία του πρώτου τηλεφώνου, ο φόβος στη θέα του καρβουνιάρη (του τρένου δηλαδή), κλεφτοκοτάδες, αεριτζήδες του λαϊκού θεάματος, ξωτικά, αθώοι έρωτες, πανηγύρια, αρκουδιάρηδες, αγροτικές εξεγέρσεις κατά των τσιφλικάδων, νυχτερινές ονειροπολήσεις, ιδού το πολύχρωμο μωσαϊκό της θεματολογίας αυτών των ξεχωριστών τραγουδιών.

Τα τραγούδια ερμηνεύει η μεγάλη παρέα που συντρόφευε εκείνη την εποχή τις περιοδείες και τις ηχογραφήσεις του Μαρκόπουλου: Βίκυ Μοσχολιού, Λάκης Χαλκιάς, Χαράλαμπος Γαργανουράκης, Λιζέτα Νικολάου και Παύλος Σιδηρόπουλος σε μια δισκογραφική εμφάνιση-έκπληξη! Στον πρόλογο του δίσκου ακούμε ένα σύντομο ευχετήριο μήνυμα του Βασίλη Τσιτσάνη. Η αρχική αναλογική έκδοση του 1974 ήταν εξαιρετικά επιμελημένη με πλούσιο φωτογραφικό και εικαστικό υλικό που επιμελήθηκε ο ζωγράφος ο Δημήτρης Μυταράς, ενώ περιείχε και ειδικό ένθετο φυλλάδιο με κείμενα και τους στίχους των τραγουδιών.

Γιώργος Κατσαρός - Πυθαγόρας: Ο κάμπος (1974)

Ολοκληρώνουμε σήμερα το αφιέρωμα στη γόνιμη συνεργασία του Γιώργου Κατσαρού με τον Πυθαγόρα, η οποία απέδωσε πλούσιους καρπούς ιδιαίτερα στο πρώτο μισό της δεκαετίας του '70. Και ολοκληρώνουμε με έναν καλό, αλλά - παραδόξως για τα στάνταρ των δύο δημιουργών - μάλλον άγνωστο δίσκο τους που κυκλοφόρησε από την Columbia, επίσης το 1974, όπως και οι "13 Περιπτώσεις". Τίτλος του δίσκου: "Ο κάμπος". Αποκλειστική ερμηνεύτρια η Δήμητρα Γαλάνη.

Θα έλεγα πρώτα πρώτα ότι αυτή δουλειά μοιάζει να είναι η συμβολή των δημιουργών στο κυρίαρχο τότε κλίμα του πολιτικού τραγουδιού με μια ματιά όμως πολύ πιο ήπια και φολκλορική για τον κόσμο της υπαίθρου και της αγροτιάς. Το θέμα φαίνεται πως ήταν αρκετά οικείο τη συγκεκριμένη περίοδο στο ελληνικό τραγούδι. Είχε προηγηθεί ο νεανικός δίσκος "Απέραντα χωράφια" (1972) του Κώστα Τουρνά, αλλά μέσα στο 1974 είχε εκδοθεί ο πολύ σημαντικός "Θεσσαλικός κύκλος" του Γιάννη Μαρκόπουλου κι ένα χρόνο αργότερα θα κυκλοφορήσουν τα "Αγροτικά" του Θωμά Μπακαλάκου σε ένα τελείως διαφορετικό ύφος.

Ο δίσκος του Κατσαρού ατενίζει τον αγροτικό κόσμο με μια ματιά περισσότερο γραφική, με αναφορές στον τροπο ζωής της υπαίθρου και μουσικές επιρροές από τους γνώριμους ήχους των πανηγυριών και των λαϊκών δρώμενων της αγροτιάς. Στην ορχήστρα του έχει ενσωματώσει ηχοχρώματα από το σαντούρι και το κλαρίνο ακριβώς για τον ίδιο σκοπό. Αλλά ανάμεσα στα υπόλοιπα τραγούδια έχουν χωρέσει και μερικές πολύ όμορφες μπαλάντες με μικρή ή καμία σχέση με τη θεματολογία του δίσκου. Ξεχωρίζουν ασφαλώς οι μελωδικές στιγμές του "Χωρίσαμε αλλά..." (από τα ωραιότερα τραγούδια του συνθέτη), του "Κάπου νύχτωσε" και του "Πώς να μιλήσω". 

Γιώργος Κατσαρός - Πυθαγόρας: 13 Περιπτώσεις (1974)

Το 1974, μια εξαιρετικά δυσμενή χρονιά για το είδος τραγουδιού που υπηρετούσε ο Γιώργος Κατσαρός, στάθηκε ωστόσο πολύ παραγωγικό για τον ίδιο που συνέχισε να ηχογραφεί τραγούδια σε εντατικούς ρυθμούς και να γνωρίζει μεγάλες επιτυχίες κόντρα στο ρεύμα της εποχής.

Ένας από τους καλούς λοιπόν δίσκους του κυκλοφόρησε εκείνη τη χρονιά. Τίτλος του: "13 Περιπτώσεις". Και πάλι σε αποκλειστική συνεργασία με τον Πυθαγόρα. Δεκατρία καλογραμμένα τραγούδια με ερωτική και κοινωνική θεματολογία και με μια τάση αναμνησιολογίας και νοσταλγικ;ής αναπόλησης. Μερικά τραγούδια ακούστηκαν πολύ, όπως: "Άσπρα θα φορέσω", "Γειτονιά μου παιδική", "Και μη χειρότερα", "Έτσι είν' η ζωή παππούλη". Προσωπικά πάντως έχω μια αδυναμία στα τραγούδια "Παναγιά μου, Παναγιά μου" και "Τι σημασία". Το πρώτο έχει μια πινελιά παραδοσιακού σκοπού, ενώ το δεύτερο αποτελεί ένα από τα ωραιότερα δείγματα καλού ελαφρολαϊκού ύφους.

Τα τραγούδια ερμηνεύουν πολύ πειστικά και εκφραστικά ο Γιάννης Καλατζής, αγαπημένος ερμηνευτής του συνθέτη, και η Λίτσα Διαμάντη στην τελευταία της ίσως δισκογραφική δουλειά με τραγούδια που βρίσκονται κοντά στη φόρμα του λεγόμενου "έντεχνου", πριν προσχωρήσει ολοκληρωτικά σε ένα είδος παρακμιακού λαϊκού τραγουδιού για τις πίστες της νύχτας.

Γιώργος Κατσαρός - Πυθαγόρας: Ο Σταμούλης ο λοχίας (1971)

Το 1971 ο Γιώργος Κατσαρός μαζί με το "Ένα καράβι γεμάτο τραγούδια" μας παρουσίασε άλλη μια ολοκληρωμένη προσωπική του δουλειά με τίτλο "Ο Σταμούλης ο λοχίας" παρμένο φυσικά από το ομώνυμο τραγούδι που ήδη είχε γίνει τεράστια επιτυχία από την προηγούμενη χρονιά μέσω των 45 στροφών. 

Και σ' αυτή τη δουλειά ο συνθέτης συνεργάστηκε και πάλι με τον πολυγραφότατο Πυθαγόρα. Η συνεργασία του ακαταμάχητου δίδυμου είχε την απόλυτη κυριαρχία εκείνη την περίοδο με τρία ασυναγώνιστα σουξέ ερμηνευμένα από τον Γιάννη Καλατζή. Φυσικά αναφέρομαι στα κλασικά τραγούδια: "Κυρά Γιώργαινα", "Ο επιπόλαιος" και "Ο Σταμούλης ο λοχίας". Και ήταν αυτά που προπάντων είχαν εδραιώσει την παρουσία του ερμηνευτή στην πρώτη γραμμή της εμπορικότητας.  

Το άλμπουμ "Ο Σταμούλης ο λοχίας" είναι πιθανότατα ο ωραιότερος δίσκος του Γιώργου Κατσαρού, ίσως δίπλα στο "Δρόμο για τα Κύθηρα". Σχεδόν όλα τα τραγούδια γνώρισαν επιτυχία κι αγαπήθηκαν πολύ από τον κόσμο. Θα ξεχώριζα περισσότερο τα: "Τα βάσανα δε λέγονται" και "Μάνα μου δε σε άκουσα" με τον Γιώργο Νταλάρα, "Δεν υπάρχει ευτυχία" και "Απόψε σπάσε τα δεσμά" με τη Λίτσα Διαμάντη, "Γιατί με ειρωνεύεστε" και "Δυο αγάπες" με τον Γιάννη Πάριο, "Η Μυτιληνιά" και "Καπετάνιος της ζωής" με τον Γιάννη Καλατζή. Χμ! Μου φαίνεται πως τα είπα όλα! Πάντως μαζί με τα τραγούδια έχουμε και δυο οργανικές εκδοχές των μεγάλων επιτυχιών "Κυρά Γιώργαινα" και "Ο Σταμούλης ο λοχίας".

Γιώργος Κατσαρός - Πυθαγόρας: Ένα καράβι γεμάτο τραγούδια (1971)

Η περίοδος της επτάχρονης δικτατορίας των συνταγματαρχών και μέχρι τα πρώτα χρόνια της μεταπολίτευσης στάθηκε η πιο παραγωγική στη συνθετική καριέρα του Γιώργου Κατσαρού, μια περίοδος απίστευτη σε ποσότητα τραγουδιών, αλλά και τεράστιων επιτυχιών, που τον είχαν καταστήσει τον πιο περιζήτητο δημιουργό της εποχής είτε στην τηλεόραση, είτε στον κινηματογράφο. Την ίδια εποχή η συνεργασία του με τον Πυθαγόρα ήταν σχεδόν αποκλειστική και μαζί οι δυο τους ηχογράφησαν δεκάδες σουξέ με όλες τις φωνές του ελληνικού πενταγράμμου και ιδιαίτερα με τη Μαρινέλλα, τον Γιάννη Καλατζή και τον Γιάννη Πάριο.

Ήδη έχουμε μιλήσει για τα πρώτα τραγούδια του Γιώργου Κατσαρού που ερμήνευσε στο ξεκίνημα της προσωπικής της καριέρας η Μαρινέλλα και ειδικότερα στους δίσκους "Σταλιά σταλιά" και "Όταν σημάνει εσπερινός" (1969). Αυτή η συνεργασία όμως διευρύνθηκε και στα κατοπινά χρόνια με τη συμμετοχή της Μαρινέλλας ως βασικής ερμηνεύτριας σε προσωπικούς δίσκους του συνθέτη, όπως ο σημερινός. Αναφέρομαι στο δίσκο "Ένα καράβι γεμάτο τραγούδια" που εκδόθηκε το 1971 και περιλαμβάνει το υλικό που ακουγόταν στην ομώνυμη τηλεοπτική σειρά της τότε ΥΕΝΕΔ.

Ο δίσκος περιλαμβάνει ένδεκα τραγούδια των Κατσαρού - Πυθαγόρα και κλείνει με το παιγνιώδες "Ντιρλαντά", ένα τραγούδι που εκείνο τον καιρό γνώριζε τρομαχτική επιτυχία μέσα από τις πολλαπλές του, ελληνικές και διεθνείς, εκτελέσεις, αφού στο μεταξύ ο άσημος σφουγγαράς Παντελής Γκίνος είχε πετύχει με δικαστική απόφαση να καταχωρηθεί το τραγούδι στο όνομά του!

Γιώργος Μουζάκης: Ένας ζόρικος δεκανέας (ανέκδοτο)

Ένα χρόνο μετά την ταινία "Της κακομοίρας" ο Γιώργος Μουζάκης συνεργάζεται και πάλι με τον Κώστα Χατζηχρήστο, αυτή τη φορά στη μέτρια κωμωδιούλα "Ένας ζόρικος δεκανέας" (1964) σε σενάριο του Ηλία Λυμπερόπουλου που σκηνοθέτησε ο Βασίλης Μαριόλης και έπαιζαν επίσης ο Κούλης Στολίγκας, η Μάρθα Καραγιάννη, ο Κώστας Δούκας, ο Περικλής Χριστοφορίδης, ο Νίκος Φέρμας, η Αλέκα Στρατηγού, ο Γιώργος Βελέντζας και η μεγάλη ντίβα του ελαφρού τραγουδιού Μάγια Μελάγια.

Η Μάγια Μελάγια λοιπόν είναι αυτή που ερμηνεύει τα δυο τραγούδια του Μουζάκη ("Απ' τη βραδιά που μ' άφησες", "Για σένα την αγάπη μου") συνοδευόμενη και από άλλους ηθοποιούς. Πρόκειται για δυο καλογραμμένα τραγούδια σε λαϊκό ύφος, όπως ήταν και η απαίτηση του σεναρίου για τη συνήθη βραδινή έξοδο στα "μπουζούκια".

Ολόκληρη η ταινία διατρέχεται από μικρά οργανικά θέματα χορευτικού ρυθμού που φέρουν τη σφραγίδα ενός σημαντικού και αφανούς εργάτη του παλιού σινεμά, του Χρήστου Μουραμπά, του ανθρώπου που ευθύνεται για τη μουσική υπόκρουση εκατοντάδων ταινιών. Ο Μουραμπάς ήταν συνθέτης κι ο ίδιος, αλλά στη συντριπτική πλειονότητα των ταινιών η μουσική που χρησιμοποίησε δεν ήταν δική του, αλλά παρμένη από το διεθνές μουσικό ρεπερτόριο είτε της ποπ μουσικής, είτε και της λόγιας. Συχνότατα μουσικά θέματα που έκαναν παγκόσμια επιτυχία τα ενσωμάτωνε σε ελληνικές ταινίες δίνοντάς τους ένα εκσυγχρονισμένο ύφος, αν και δε γνωρίζω τι ακριβώς συνέβαινε με το θέμα των πνευματικών δικαιωμάτων!

Γιώργος Μουζάκης: Της κακομοίρας (ανέκδοτο)

Το 1963 ο πολυγραφότατος συνθέτης Γιώργος Μουζάκης έγραψε τη μουσική και τα τραγούδια της πασίγνωστης και ξεκαρδιστικής κωμωδίας "Της κακομοίρας" (γνωστής και ως "Μπακαλόγατος") σε σενάριο και σκηνοθεσία του Ντίνου Κατσουρίδη που βασίστηκε στο ομότιτλο θεατρικό έργο των Χρήστου και Γιώργου Γιαννακόπουλου. Πρωταγωνιστές της ταινίας ήταν ο ασυναγώνιστος στο συγκεκριμένο ρόλο Κώστας Χατζηχρήστος, ο Κώστας Δούκας, ο Νίκος Ρίζος, η Μαρίκα Νέζερ, η Ντίνα Τριάντη, ο Νίκος Φέρμας και πληθώρα ακόμη σπουδαίων δευτεραγωνιστών. 

Χωρίς αμφιβολία, πρόκειται για μια από τις πιο σπαρταριστές κωμωδίες του ελληνικού κινηματογράφου, μια ταινία που το γέλιο ξεκινά από τους τίτλους της έναρξης και φτάνει ως το τελευταίο πλάνο του φινάλε!

Ο Γιώργος Μουζάκης ανταποκρίθηκε με μεγάλη μαεστρία στις απαιτήσεις του σεναρίου κι έγραψε μια κεφάτη και ευρηματική μουσική μαζί με δυο χαρακτηριστικά τραγούδια. Στην έναρξη της ταινίας καθώς παίζουν οι τίτλοι ο Κώστας Χατζηχρήστος τραγουδά το χαριτωμένο "Τα τάληρα" ("Μικρό το μεροκάματο") οικτίροντας την πλήρη του ανέχεια που δεν του επιτρέπει να στήσει το δικό του νοικοκυριό και είναι αναγκασμένος να υπηρετεί το ιδότροπο αφεντικό του! Στην κορύφωση της δράσης ακούγεται το εξαιρετικό τραγούδι "Το νυφικό σου φόρεμα" σε δημώδες ύφος με στίχους του Γιώργου Γιαννακόπουλου ερμηνευμένο από την υπέροχη Μαριάννα Χατζοπούλου. Το τραγούδι βέβαια ήταν παλιότερο και είχε πρωτοκυκλοφορήσει στις 45 στροφές πιθανότατα το 1961. Φευγαλέα κάποια στιγμή ακούγεται και το λαϊκό τραγούδι του Πάνου Γαβαλά "Φύγε κι άσε με" από την παιχνιδιάρικη φωνή της Μαρίκας Νέζερ.

Γιώργος Μουζάκης: Όταν λείπει η γάτα (ανέκδοτο)

Την ίδια χρονιά με την ταινία "Ο γαμπρός μου ο δικηγόρος" (1962) ο Γιώργος Μουζάκης επένδυσε μουσικά και τη χαριτωμένη ταινία του Αλέκου Σακελλάριου "Όταν λείπει η γάτα", όπου πρωταγωνιστούσαν η Ρένα Βλαχοπούλου, ο Βασίλης Αυλωνίτης, η Νίκη Λινάρδου, ο Ανδρέας Ντούζος, ο Γιάννης Βογιατζής (τραγουδιστής) και ο Νίκος Ρίζος.

Ο συνθέτης καταθέτει ένα χαρούμενο soundtrack, γραμμένο με μεγάλη μαεστρία και κέφι, παίζοντας με διάφορα μουσικά είδη, όπως το λαϊκό, το ελαφρό, το διεθνές κλπ. Ανάμεσα στα τραγούδια περιλαμβάνεται -όπως ήταν πολύ της μόδας εκείνη την εποχή- ένα χαριτωμένο "Twist" που ερμηνεύουν οι Αδελφές Μπρόγιερ, καθώς και μερικά καλογραμμένα τραγούδια: Το πανέξυπνο "Σ' αγαπώ σ' όλες τις γλώσσες" με τους ευρηματικούς στίχους των Σακελλάριου-Γιαννακόπουλου που ερμηνεύουν ο Γιάννης Βογιατζής και ο Ανδρέας Ντούζος, το τρυφερό "Άσε τα χέρια σου" με τον Γιάννη Βογιατζή και το κεφάτο "Το παλιάμπελο" με τη Ρένα Βλαχοπούλου.

Το υπόλοιπο soundtrack περιλαμβάνει ορχηστρικά θέματα, ενώ σταχυολόγησα και μερικούς χαρακτηριστικούς διαλόγους που συνδέονται με τα τραγούδια.

Γιώργος Μουζάκης: Ο γαμπρός μου ο δικηγόρος (ανέκδοτο)

Θέλω από σήμερα να παρουσιάσω στο Δισκοβόλο ένα μικρό αφιέρωμα στην κινηματογραφική μουσική του συνθέτη του ελαφρού τραγουδιού Γιώργου Μουζάκη (1922-2005), ενός παραγωγικότατου δημιουργού και μεγάλου δεξιοτέχνη της τρομπέτας. Ο Γιώργος Μουζάκης ήδη από το 1940 διατηρούσε τη δική του ορχήστρα, ενώ η πρώτη του ηχογράφηση έγινε αμέσως μετά τον πόλεμο, για να ακολουθήσει μια θριαμβευτική περίοδος μεγάλων επιτυχιών στην επιθεώρηση, της οποίας χαρακτηρίστηκε ως "ο βασιλιάς". Δύσκολο να προσδιορίσει κανείς τον αριθμό των τραγουδιών που έγραψε για το θέατρο, τον κινηματογράφο και τη δισκογραφία. Κάποιοι μιλούν για 2500! Ποιος ξέρει; Δεν αποκλείεται!

Η πρώτη του κινηματογραφική μουσική γράφτηκε το 1952 για την ταινία "Ορκίστηκα εκδίκηση", αλλά η πρώτη του επιτυχία σημειώθηκε με την ταινία "Η ωραία των Αθηνών" (1954), όπου ακούστηκε το αξέχαστο "Μάμπο μπραζιλιέρο" από τη Σπεράντζα Βρανά και το Τρίο Κιτάρα. Ακολούθησαν πάμπολλες ακόμη κινηματογραφικές του συνεργασίες, ιδιαίτερα στα πρώτα χρόνια της δεκαετίας του '60, όπου και θα επικεντρωθεί το αφιέρωμά μας.

Το 1962 λοιπόν έγραψε τη μουσική για την κωμωδία "Ο γαμπρός μου ο δικηγόρος" που σκηνοθέτησε ο Ορέστης Λάσκος και είχε πρωταγωνιστές τον Νίκο Σταυρίδη, τον Γιώργο Πάντζα, τη Μπεάτα Ασημακοπούλου, τον Γιάννη Γκιωνάκη και τον Σταύρο Παράβα.