Η LYRA ΜΕΤΑ ΤΟ ΝΕΟ ΚΥΜΑ: Δημήτρης Ζευγάς, αρ.2 (1974)

Δυο χρόνια μετά τον πρώτο προσωπικό του δίσκο με τίτλο το όνομά του ο Δημήτρης Ζευγάς μας έδωσε το δεύτερο δίσκο του που έμελλε να είναι και ο στερνός στη σύντομη καριέρα του που διέκοψε αιφνιδιαστικά ο πρόωρος χαμός του το 1980 στα 34 μόλις χρόνια του.

Το 1974 λοιπόν, τη χρονιά της Μεταπολίτευσης, κυκλοφόρησε από τη Lyra (Zodiac) ο δίσκος "Δημήτρης Ζευγάς 2" με υπότιτλο "Δρόμος δίχως γυρισμό" παρμένο από το εναρκτήριο τραγούδι που ωστόσο μοιάζει τόσο σημαδιακός για τον αδικοχαμένο τραγουδιστή. Το συγκεκριμένο μάλιστα τραγούδι, γραμμένο από την Ηλέκτρα Παπακώστα, μια πολύ μελωδική δημιουργό από τα νεοκυματικά ακόμη χρόνια (θυμίζω το πανέμορφο τραγούδι της "Να διώξω τα σύννεφα" με τη φωνή της Καίτης Χωματά), είναι και το ωραιότερο της συλλογής και είναι το τραγούδι που ακουγόταν στους τίτλους της ομώνυμης τηλεοπτικής σειράς που προβλήθηκε το 1973 από την ΥΕΝΕΔ. 

Ο δίσκος περιλαμβάνει συνολικά δώδεκα λαϊκά τραγούδια, τέσσερα από τα οποία υπογράφει ο μεγάλος μάστορας Μίμης Πλέσσας (ξεχωρίζει το "Για την καρδιά σου μάγισσα" που γνώρισε μεγάλη επιτυχία).,  Έχουμε επίσης τρία τραγούδια παρμένα από δίσκους 33 στροφών, δηλαδή τα τραγούδια: "Τα νησιά" από το δίσκο "Θαλασσάκι μου" (1972) του Ευάγγελου Πιτσιλαδή, "Μα εγώ 'μαι Πολιτάκι" από το δίσκο "Μονά ζυγά" (1973) του Γιώργου Μητσάκη και "Θα πάρω χίλια λόγια" από το δίσκο "Καφενείον Η Ευρυτανία" του Νίκου Δανίκα. Συμμετέχουν με συνθέσεις τους επίσης ο Γιάννης Μέτσικας και ο Γιώργος Κριμιζάκης. Στίχους έγραψαν οι Άκος Δασκαλόπουλος, Δημήτρης Χριστοδούλου, Δημήτρης Ιατρόπουλος, Γιάννης Κακουλίδης, Γιώργος Καλαμαριώτης, Κωστούλα Μητροπούλου, Βαρβάρα Τσιμπούλη και άλλοι.

Η LYRA ΜΕΤΑ ΤΟ ΝΕΟ ΚΥΜΑ - Δημήτρης Ζευγάς, αρ.1 (1972)

Ο πρόωρα χαμένος τραγουδιστής Δημήτρης Ζευγάς (1946-1980) γεννήθηκε στη Θεσσαλονίκη και ξεκίνησε το τραγούδι δίπλα στον Μανώλη Μητσιά, όταν οι δυο τους τραγουδούσαν σε μπουάτ της Θεσσαλονίκης στα πρώτα χρόνια του χουντικού καθεστώτος, πριν αποφασίσουν να κατέβουν στην Αθήνα, όπου πλέον οι δρόμοι τους θα χωρίσουν, καθώς ο Μητσιάς θα ενταχθεί στο δυναμικό της Columbia και θα χτίσει τη μεγάλη του καριέρα, ενώ ο Ζευγάς θα βρεθεί στη Lyra σε μια εποχή που το Νέο Κύμα έπνεε τα λοίσθια και είχε αρχίσει να κυριαρχεί το λαϊκό ύφος που φαίνεται ότι ταίριαζε περισσότερο στο χρώμα της φωνής του.

Κατάφερε πάντως στη σύντομη καριέρα του και ιδιαίτερα στο πρώτο μισό της δεκαετίας του '70 να ηχογραφήσει πολλά τραγούδια και μέχρι την οριακή χρονιά της Μεταπολίτευσης να λάβει μέρος σε αρκετούς δίσκους 33 στροφών (Γύφτισσα μέρα, Γειτονιές, Θαλασσάκι μου, Τα κίτρινα ρολόγια, Μονά ζυγά, Του έρωτα τ' αντάρτη, Καφενείον η Ευρυτανία), πριν έρθει εκείνο το μοιραίο αυτοκινητιστικό δυστύχημα το χειμώνα του 1980 στο Χαλάνδρι, έχοντας πάντως προλάβει ν' αφήσει πίσω του μια ενδιαφέρουσα δισκογραφική παρακαταθήκη.

Το 1972 λοιπόν συγκέντρωσε δώδεκα από τις πρώτες του ηχογραφήσεις που έγιναν στο διάστημα 1969-1972, οι οποίες αποτέλεσαν και τον πρώτο από τους δύο συνολικά προσωπικούς του δίσκους με τίτλο το όνομά του. Περιλαμβάνονται συνθέσεις των Ανδρέα Πρέζα, Λίνου Κόκοτου, Γιώργου Κοντογιώργου, Θόδωρου Τζίφα και Παντελή Λεούση. Τα περισσότερα είναι καλογραμμένα λαϊκά τραγούδια και μερικά γνώρισαν επιτυχία, κυρίως το τραγούδι του Γιώργου Κοντογιώργου "Ο σιδεράς", αλλά και το όμορφο "Κυρά μου Κυψελιώτισσα" του Θόδωρου Τζίφα από το δίσκο "Γειτονιές" (1970).

Ευάγγελος Πιτσιλαδής: Τα κίτρινα ρολόγια (1972)

Περνάμε ή μάλλον επιστρέφουμε σήμερα στον Μυτιληνιό συνθέτη Ευάγγελο Πιτσιλαδή, ο οποίος μετά από μια πετυχημένη παρουσία στο χώρο του ελληνικού τραγουδιού στο δεύτερο μισό της δεκαετίας του '60, όταν ηχογράφησε αρκετά σκόρπια τραγούδια για τις 45 στροφές γνωρίζοντας αξιόλογες επιτυχίες στο λαϊκό ρεπερτόριο που ερμήνευσαν κυρίως η Βίκυ Μοσχολιού, η Μαρινέλλα κι ο Σταμάτης Κόκοτας, αλλά και στο ποπ τραγούδι, όπως το περίφημο "Καλοκαίρι" ("Ανάμνησις") με τον Τόνι Πινέλλι (ή αργότερα το χιλιοακουσμένο "Στις 16 Μάη μήνα" με τον Κόκοτα), ξεκίνησε την κυρίως συνθετική του δραστηριότητα περνώντας πλέον στους δίσκους 33 στροφών, αρχικά με ελαφρολαϊκά τραγούδια και στη συνέχεια με κάποιους ιδιαίτερους instumental δίσκους με τη συμμετοχή γνωστών ηθοποιών. 

Η αρχή πάντως έγινε με δυο ορχηστρικούς δίσκους, τα "Κοράλλια" (1968) και τις "Νεράιδες" (1969), κι ακολούθησε μια σειρά από ενδιαφέροντες κύκλους τραγουδιών: "Πυροτεχνήματα" (1969), "Το ναυτικό μας" (1970), "Θαλασσάκι μου" (1972) και "Τα κίτρινα ρολόγια" (1972).

Ο πιο πετυχημένος ίσως από τους δίσκους αυτούς ήταν τα "Κίτρινα ρολόγια" που εκδόθηκε από τη Lyra σε μια εποχή που το Νέο Κύμα είχε περάσει πλέον στην ιστορία και η εταιρεία είχε προσανατολιστεί οριστικά προς το λαϊκό και ελαφρολαϊκό ύφος που τότε κυριαρχούσε. Είναι ένας αξιοπρόσεκτος δίσκος αυτός με δώδεκα καλογραμμένα λαϊκά τραγούδια, τα μισά σε στίχους του Λευτέρη Παπαδόπουλου και τα υπόλοιπα γραμμένα από τους Δημήτρη Ιατρόπουλο, Γιάννη Κιούρκα και Σέβη Τηλιακού. Το τραγούδι "Φωτιά στα τρένα" ξεχώρισε αμέσως και γνώρισε τεράστια επιτυχία με τη στέρεη και δωρική φωνή της Ρένας Κουμιώτη που είναι και η βασική ερμηνεύτρια του δίσκου. Τραγουδούν επίσης ο Μιχάλης Βιολάρης, ο Δημήτρης Ζευγάς και ο Γιάννης Πετρόπουλος που τότε ξεκινούσε την καριέρα του έχοντας ήδη πίσω του το πρώτο βραβείο στο Φεστιβάλ Τραγουδιού της Θεσσαλονίκης με το περίφημο "Παλιό κανόνι" (1971).

Η LYRA ΜΕΤΑ ΤΟ ΝΕΟ ΚΥΜΑ - Γιώργος Κοντογιώργος: Παράθυρο στη θάλασσα (1974)

Μεσολάβησαν τέσσερα χρόνια από την κυκλοφορία του πρώτου μεγάλου δίσκου του Γιώργου Κοντογιώργου "Γύφτισσα μέρα" (1970) μέχρι την έκδοση της δεύτερης ολοκληρωμένης δουλειάς του καλού συνθέτη και ενορχηστρωτή που ήρθε το 1974 με τίτλο "Παράθυρο στη θάλασσα". 

Πρόκειται για έναν πολύ όμορφο λαϊκό δίσκο με δώδεκα καινούργια τραγούδια σε στίχους του Γιάννη Κακουλίδη, ενός πολύ σημαντικού στιχουργού που υπήρξε ιδιαίτερα παραγωγικός στα χρόνια του Νέου Κύματος κυρίως μέσα από τη συνεργασία του με τον Νότη Μαυρουδή.

Ο δίσκος διαθέτει πολλές όμορφες στιγμές και ανέδειξε επιτυχίες που ακούστηκαν πολύ εκείνο τον καιρό, όπως τα τραγούδια: "Ο καλός μου πάει στα ξένα", "Μια ξανθιά απ' τη Μυτιλήνη", "Παρασκευούλα ζάχαρη", "Μεθυσμένο λεωφορείο". Περιλαμβάνονται επίσης και μερικά ορθόδοξα ζεϊμπέκικα, όπως το δυνατό "Κλαίνε τη νύχτα τα πουλιά", το "Δυο παιδιά" και το "Τρεις το λάδι, τρεις το ξύδι". Προσωπικά πάντως ξεχωρίζω δυο λιγότερο ακουσμένα τραγούδια, πρώτα το τρυφερό "Πήρα γράμμα" που αποδίδει πολύ εκφραστικά η υπέροχη Ρένα Κουμιώτη, και κυρίως το χατζιδακικής αισθητικής και αναφοράς "Τα μάτια σου Κατερινιώ" με την ωραία ερμηνεία του Μιχάλη Βιολάρη. 

ΥΓ. Αξίζει να επισημάνουμε ότι πρόσφατα (2019) γυρίστηκε στη Νίσυρο η ισπανοελληνική κινηματογραφική ταινία "Una ventana al mar" (σκηνοθ. Μ.Α. Χιμένεζ) που στα ελληνικά μεταφράζεται: Παράθυρο στη θάλασσα! Φυσικά δεν έχει καμία σχέση με το δίσκο του Γιώργου Κοντογιώργου.

Η LYRA ΜΕΤΑ ΤΟ ΝΕΟ ΚΥΜΑ - Γιώργος Κοντογιώργος: Γύφτισσα μέρα (1970)

Ο Γιώργος Κοντογιώργος (Λαμία, 1945) υπήρξε ένας από τους ξεχωριστούς δημιουργούς που ανέδειξε το Νέο Κύμα και η δισκογραφική εταιρεία Lyra στα μέσα της δεκαετίας του '60, όταν άρχισε να ηχογραφεί τα πρώτα τραγούδια του στις 45 στροφές απόλυτα εναρμονισμένα με το νεοκυματικό ύφος κι ερμηνευμένα από τους εκλεκτούς ερμηνευτές του ιδιόμορφου, αν και άτυπου αυτού ρεύματος (Γιώργος Ζωγράφος, Αρλέτα, Καίτη Χωματά, Πόπη Αστεριάδη). 

Από το "Περιβόλι του τρελλού" (1969) του Διονύση Σαββόπουλου άρχισε να καταπιάνεται και με την ενορχήστρωση με πολύ ενδιαφέροντα αποτελέσματα, ενώ από τις αρχές της δεκαετίας του '70, όταν πια είχε οριστικά υποχωρήσει η θνησιγενής νεοκυματική αισθητική και η Lyra πέρασε αναγκαστικά στο λαϊκό και ελαφρολαϊκό ύφος που πλέον κυριαρχούσε στην ελληνική δισκογραφία, ο Κοντογιώργος άρχισε να μας παρουσιάζει και ολοκληρωμένες δουλειές για τις 33 στροφές καταθέτοντας συνολικά τρεις μεγάλους δίσκους στο διάστημα 1970-1975 (Γύφτισσα μέρα, Παράθυρο στη θάλασσα, Στ' ουρανού τα περιβόλια), για να αποσυρθεί στη συνέχεια από την ενεργό παρουσία στην ελληνική δισκογραφία, χωρίς πάντως να εγκαταλείψει τα μουσικά του ενδιαφέροντα.

Το 1970 λοιπόν ο Γιώργος Κοντογιώργος μας έδωσε την πρώτη και σημαντικότερη ολοκληρωμένη του δουλειά με τίτλο "Γύφτισσα μέρα" που περιλαμβάνει δώδεκα όμορφα λαϊκά τραγούδια, όλα σε στίχους του σπουδαίου στιχουργού Άκου Δασκαλόπουλου. Ο δίσκος ανέδειξε ως μεγάλη επιτυχία το ομότιτλο τραγούδι, ένα από τα πιο αγαπημένα άλλωστε με τη φωνή του Γιάννη Πουλόπουλου που είναι και ο βασικός ερμηνευτής του δίσκου με τέσσερα τραγούδια. Δίπλα του η υπέροχη Ρένα Κουμιώτη (ερμηνεύει μεταξύ άλλων και το δημοφιλές "Μέθυσα και τρέχω"), η Μαρία Δουράκη (ερμηνεύει το αγαπημένο μου "Λαχτάρα μου") και ο νεοφώτιστος Δημήτρης Ζευγάς που την ίδια χρονιά έκανε το ξεκίνημά του συμμετέχοντας παράλληλα και στο δίσκο "Γειτονιές" του Θόδωρου Τζίφα.

Η LYRA ΜΕΤΑ ΤΟ ΝΕΟ ΚΥΜΑ - Θόδωρος Τζίφας: Γειτονιές (1970)

Πρόλογος:

Αγίου Δημητρίου σήμερα, η γιορτή της Θεσσαλονίκης (και της αφεντιάς μου...), και σκέφτηκα να σας παρουσιάσω αυτόν το δίσκο, ο οποίος ανέδειξε ως μεγάλη επιτυχία του το εναρκτήριο τραγούδι "Άγιε Δημήτρη μου"...

O Θεσσαλονικός τραγουδοποιός Θόδωρος Τζίφας ανήκει στους ελάσσονες συνθέτες της πρώτης μετανεοκυματικής περιόδου της Lyra. Έγραψε κάμποσα τραγούδια στη σκιά των μεγάλων ονομάτων που στέγαζε εκείνη την εποχή η εκδοτική εταιρεία του Αλέκου Πατσιφά, όπως ο Γιάννης Σπανός, ο Νότης Μαυρουδής, ο Μίμης Πλέσσας, ο Γιάννης Γλέζος και ο Λίνος Κόκοτος. Κάποια τραγούδια του έγιναν σχετικά γνωστά στα τέλη του '60 με τον Γιάννη Πουλόπουλο ("Έμαθε η νύχτα να μην κλαίει") και τον Μιχάλη Βιολάρη ("Ο Θοδωρής"). 

Ωστόσο ο Τζίφας ανήκει στην ειδική κατηγορία δημιουργών του ενός δίσκου! Γιατί πράγματι η μόνη ολοκληρωμένη του δουλειά σε μορφή συγκροτημένου κύκλου τραγουδιών είναι ο δίσκος "Γειτονιές, Αθήνα-Θεσσαλονίκη" που κυκλοφόρησε το 1970. Συνέχισε βέβαια για λίγα χρόνια ακόμη, ως τα μέσα της δεκαετίας του '70, να γράφει κάποια σκόρπια τραγούδια, για να χαθεί στη συνέχεια από το μουσικό προσκήνιο και να καταπιαστεί με άλλες δεξιότητες που τον ενδιέφεραν (γλυπτική, σκίτσο, μακέτα).

Ο δίσκος λοιπόν "Γειτονιές" με επεξηγηματικό υπότιτλο "Αθήνα-Θεσσαλονίκη" περιλαμβάνει δώδεκα καλογραμμένα λαϊκά τραγούδια, όλα σε στίχους του μόνιμου συνεργάτη του συνθέτη και εκλεκτού στιχουργού Κώστα Κινδύνη με θεματικό κέντρο γνωστές γειτονιές της πρωτεύουσας και της συμπρωτεύουσας φωτογραφημένες σαν παλιές καρτ-ποστάλ με εικόνες από την καθημερινότητα των απλών ανθρώπων του μικροαστικού περιβάλλοντος. Πρόκειται για στρωτά και ευχάριστα τραγούδια με στρογγυλεμένη μελωδική γραμμή στο γνωστό ύφος της εποχής. Τα περισσότερα ακούστηκαν αρκετά και κάποια έγιναν "επιτυχίες" με τις ωραίες ερμηνείες της Ρένας Κουμιώτη και του Δημήτρη Ζευγά, κυρίως τα: "Άγιε Δημήτρη μου", "Ο Μηνάς" και "Κυρά μου Κυψελιώτισσα". Ο Τάσος Καρακατσάνης διευθύνει την ορχήστρα.

Ο συγκεκριμένος δίσκος πάντως αποτελεί χαρακτηριστικό δείγμα της σταδιακής στροφής που είχε ήδη αρχίσει να παίρνει το ρεπερτόριο της Lyra μετά την μάλλον απρόσμενη επιτυχία του δίσκου "Ο δρόμος" (1969) προς μια καθαρά πιο λαϊκή κατεύθυνση αφήνοντας πλέον πίσω τη νεοκυματική αισθητική που είχε κυριαρχήσει κατά την προηγούμενη πενταετία. Άλλωστε οι βασικοί συνθέτες της εταιρείας, όπως ο Πλέσσας, ο Κόκοτος, ο Σπανός, ο Γλέζος, ο Κοντογιώργος και άλλοι, είχαν ήδη στραφεί ολοκληρωτικά προς το λαϊκό τραγούδι και μέσα από αυτό το ύφος κυρίως καταξιώθηκαν οι μεγάλοι ερμηνευτές της Lyra, ο Πουλόπουλος, ο Βιολάρης, η Κουμιώτη και άλλοι νεότεροι.

Η LYRA ΜΕΤΑ ΤΟ ΝΕΟ ΚΥΜΑ - Αλέκα Μαβίλη: Όλο το καλοκαίρι (1969)

Για τα κινηματογραφικά τραγούδια και τις λιγοστές σκηνικές παρουσίες της Αλέκας Μαβίλη έχουμε μιλήσει σε πρόσφατο αφιέρωμα του Δισκοβόλου. 

Σήμερα θα σταθούμε στην πρώτη προσωπική της δουλειά ως ερμηνεύτριας, η οποία ήρθε το 1969 με το δίσκο "Όλο το καλοκαίρι" που εκδόθηκε από τη Lyra σε μια ξεχωριστή χρονιά για την εταιρεία, αφού εκείνη τη χρονιά είχε κυκλοφορήσει και ο εμβληματικός "Δρόμος" των Μίμη Πλέσσα και Λευτέρη Παπαδόπουλου, δίσκος που αποδείχθηκε διαχρονικά ο εμπορικότερος της ελληνικής δισκογραφίας. Την ίδια επίσης χρονιά είχαν κυκλοφορήσει και οι "Ωρες" του Λίνου Κόκοτου, καθώς και ο Λόρκα του Γιάννη Γλέζου. Σίγουρα η κορυφαία δισκογραφική χρονιά της Lyra!

Μέσα λοιπόν σ' αυτόν τον καταιγισμό τόσο σημαντικών εκδόσεων από την ίδια εταιρεία ο παρθενικός δίσκος της Αλέκας Μαβίλη δεν ήταν εύκολο να έχει μεγάλη τύχη και να ξεχωρίσει. Παρόλα αυτά αξίζει μιαν ετεροχρονισμένη προσοχή, γιατί είναι ένας καλός δίσκος που στην πραγματικότητα - όπως ήταν ο κανόνας της εποχής - δεν είναι παρά μια ανθολογία τραγουδιών που είχαν ήδη κυκλοφορήσει στις 45 στροφές, πριν αποτελέσουν το σώμα αυτού του δίσκου. Μερικά μάλιστα είχαν ενσωματωθεί ήδη και σε μεγάλους δίσκους των δημιουργών τους, όπως το εξαιρετικό "Ο παλιός μας έρωτας" που είχε ήδη συμπεριληφθεί στη 2η "Ανθολογία" (1968) του Γιάννη Σπανού και το θαυμάσιο χασάπικο "Της Καλαμαριάς τ' αγόρια" που είχε μπει στο δίσκο "Η Ελένη του Μάη" (1968) του Γιάννη Γλέζου.

Ο δίσκος έχει πολλές όμορφες στιγμές, όπως τα δυο παλιότερα τραγούδια του Σταύρου Ξαρχάκου ("Να με θυμάσαι", "Παλικάρι διψασμένο") που πάντως ακούγονται σε δεύτερη εκτέλεση ή το ωραίο πεταχτό ζεϊμπέκικο του Γιάννη Σπανού "Έναν αητό αγάπησα", αλλά και το ομώνυμο τραγούδι, πάλι του Γιάννη Σπανού που συμμετέχει και ο ίδιος στην ερμηνεία του. Περιλαμβάνονται επίσης τραγούδια του Γιάννη Γλέζου και του Θόδωρου Τζίφα που δεν πολυακούστηκαν. Ετερόκλητο υλικό, μιας και έχει πολυσυλλεκτική προέλευση, με τραγούδια κυρίως λαϊκού χρώματος που ελάχιστα θυμίζουν το κλίμα του Νέου Κύματος, το οποίο εκείνη την εποχή υποστήριζε δυναμικά η εταιρεία. Μόνο κάποια τραγούδια του Γιάννη Σπανού ("Παναγιά μου πώς αργεί", "Ο παλιός μας έρωτας", "Όλο το καλοκαίρι") αποπνέουν μια διακριτική νεοκυματική αύρα.

Έλληνες κιθαριστές: Παναγιώτης Μάργαρης (Δίχως πυξίδα)

Ο Παναγιώτης Μάργαρης (γενν. 1971) είναι ένας από τους σημαντικότερους κιθαριστές της νεότερης γενιάς, με άρτιες μουσικές σπουδές και πάμπολλες δημόσιες εμφανίσεις, αλλά και με σημαντικές δισκογραφικές καταθέσεις που γνωρίζουν μάλιστα και ευρεία εμπορική αποδοχή. 

Ο Μάργαρης είναι επίσης και αξιόλογος τραγουδοποιός και με την ιδιότητα αυτή πρωτοεμφανίστηκε στη δισκογραφία το 1995 με το δίσκο "Στης νύχτας το φως", ενώ το 1997 μας έδωσε τη δεύτερη προσωπική δουλειά του με τίτλο "Είναι καιρός". Ακολούθησε η γόνιμη συνεργασία του με τον δάσκαλό του Νότη Μαυρουδή, με τον οποίο επί μία δεκαετία αποτέλεσαν ένα υψηλού επιπέδου κιθαριστικό ντούο και ηχογράφησαν την εξαιρετική σειρά δίσκων με γενικό τίτλο Cafe de l' art.

Το 2001 ήρθε η τρίτη και αξιολογότερη προσωπική δουλειά του Παναγιώτη Μάργαρη με τίτλο "Δίχως πυξίδα" που εκδόθηκε από την ετικέτα Corifeo της Eros Music, την οποία τότε διηύθυνε ο Νότης Μαυρουδής. Πρόκειται για μια σειρά οργανικών θεμάτων με ισχυρή μελωδική βάση, όπου η κιθάρα καθοδηγεί διακριτικά την ορχήστρα που περιλαμβάνει ακουστικά όργανα, όπως πιάνο, βιολί, φλάουτο και κρουστά, με εξαίρεση το τρυφερό κομμάτι "Μετά την ομίχλη" που αποδίδεται από σόλο κιθάρα και αναδεικνύει ανάγλυφα τη μοναδική δεξιοτεχνία του Μάργαρη. Τη ροή των οργανικών θεμάτων διακόπτουν τρία εμβόλιμα τραγούδια σε στίχους της Αθηνάς Καραταράκη και του Τάσου Σαμαρτζή που ερμηνεύει αισθαντικά η Φιόνα Τζαβάρα. 

Ο συνθέτης καταφέρνει με τις λεπτεπίλεπτες μελωδίες του να διαμορφώσει έναν συναρπαστικό ηχοχρωματικό κόσμο συνταιριάζοντας χωρίς προκαταλήψεις στοιχεία από το παγκόσμιο φάσμα της μουσικής, συνεπικουρούμενος ασφαλώς πολύ αποτελεσματικά από αξιόλογους μουσικούς, όπως ο Δημήτρης Οικονομάκης στο μπάσο, ο Γιώργος Κατσάνος στο πιάνο, ο Τάσος Παπαστάμου στο βιολί, η Σοφία Μαυρογενίδου στο φλάουτο και ο Νίκος Τουλιάτος στα τύμπανα. Την ενορχήστρωση επιμελήθηκε ο ίδιος ο συνθέτης.

Έλληνες κιθαριστές: Έλενα Παπανδρέου

Από την πλούσια φουρνιά των σύγχρονων Ελλήνων κιθαριστών η Έλενα Παπανδρέου σίγουρα αποτελεί το πιο διάσημο ελληνικό όνομα στο παγκόσμιο κιθαριστικό στερέωμα με αρκετές ήδη ηχογραφήσεις στο ενεργητικό της, αρκετές από τις οποίες με μεγάλες ξένες δισκογραφικές εταιρείες. 

Γεννήθηκε στην Αθήνα το 1966 και τα πρώτα της μαθήματα τα πήρε με τον Βαγγέλη Μπουντούνη, ενώ ολοκλήρωσε τις σπουδές της στην Αγγλία με διάσημους δασκάλους, όπως ο Gordon Crosskey, o Julian Bream και ο Leo Brouwer. Οι πολλαπλές βραβεύσεις της σε διεθνείς διαγωνισμούς στην Αθήνα, την Ιταλία και την Αμερική την καθιέρωσαν γρήγορα στις πρώτες θέσεις των σύγχρονων κιθαριστών και μάλιστα το βραβείο "Naxos" της έδωσε την ευκαιρία για μια σημαντική σειρά ηχογραφήσεων για λογαριασμό της ομώνυμης δισκογραφικής εταιρείας, πριν μεταπηδήσει στη σουηδική Bis.

Οι πρώτες πάντως ηχογραφήσεις της Έλενας Παπανδρέου έγιναν στην Ελλάδα πριν καν πάρει το πτυχίο της, κατά το διάστημα 1983-1986 για λογαρισμό της Lyra με μια σειρά έργων του Νίκου Μαμαγκάκη (Ερωτική μουσική για σόλο Κιθάρα, 22 Κομμάτια για σόλο Κιθάρα, Νέα Εκδρομή), ενώ το 1990 στον Σείριο του Μάνου Χατζιδάκι ηχογράφησε ένα πρόγραμμα με συνθέσεις των Bach, Albinoni, Stravinsky, Brouwer και Μπουντούνη.

Ο πρώτος λοιπόν από τους δύο δίσκους που ηχογράφησε η Έλενα Παπανδρέου στη Naxos κυκλοφόρησε το 1998 με τίτλο "Guitar Recital" ενταγμένος στη σειρά "Laureate Series" και περιλαμβάνει έργα τριών Ελλήνων και τριών ξένων συνθετών. Από ελληνικής πλευράς έχουμε το έργο "Λαϊκή χορευτική σουίτα" (Folk Dance Suite) και τις "Χροές" (Hroes) του Νίκου Μαμαγκάκη (1929-2013), δύο τραγούδια μεταγραμμένα για σόλο κιθάρα του Μίκη Θεοδωράκη (1925-2021) από τον κύκλο τραγουδιών "Λυρικότερα" και τη σύνθεση "Οκτώ περιλήψεις" (Eight Summaries) μαζί με άλλα δύο θέματα (Τσιφτετέλι για την Έλενα, Κοκτέιλ) του Βαγγέλη Μπουντούνη (γενν. 1950). Ο δίσκος συμπληρώνεται με τρία μέρη σε μεταγραφή για κιθάρα από το σκηνικό έργο "Η ιστορία του στρατιώτη" (The Soldier's Tale), δύο θέματα του Γάλλου συνθέτη και κιθαριστή Roland Dyens (1955-2016) και το όμορφο "Usher Waltz" του σύγχρονου Ρώσου συνθέτη Nikita Koshkin (γενν. 1956), το οποίο είναι και το κομμάτι που συνεισέφερε η ελληνίδα κιθαρίστρια στη συγκεντρωτική έκδοση "Μισός αιώνας Έλληνες Κιθαριστές" (2005).

Επισημαίνω ότι το 2001 η Έλενα Παπανδρέου ηχογράφησε πάλι για τη Naxos ένα δίσκο αποκλειστικά με συνθέσεις του Κουβανού συνθέτη Leo Brouwer, ενώ στη συνέχεια για λογαρισμό της σουηδικής εταιρείας Bis ηχογράφησε δύο ακόμη δίσκους, έναν με έργα του Roland Dyens κι ένα δεύτερο με έργα του Nikita Koshkin.

Ελληνες κιθαριστές: Εύα Φάμπα

Η σημαντική σύγχρονη κιθαρίστρια Εύα Φάμπα, κόρη του πατριάρχη της ελληνικής κιθαριστικής σχολής Δημήτρη Φάμπα, γεννήθηκε στην Αθήνα το 1964 κι έκανε τις πρώτες της σπουδές στο Εθνικό Ωδείο με δασκάλους τον πατέρα της και τον συνθέτη Δημήτρη Δραγατάκη. Μόλις δώδεκα χρονών άρχισε να δίνει δημόσια ρεσιτάλ, ενώ σύντομα ξεκίνησε περιοδείες με εμφανίσεις σε πολλά μέρη του εξωτερικού, αλλά και στην τηλεόραση και το ραδιόφωνο. Η διεθνής της αναγνώριση ήρθε με την κατάκτηση του πρώτου βραβείου στον Διεθνή Διαγωνισμό Κιθάρας της Ακαδημίας του Μιλάνου. Το 1985 πραγματοποίησε την πρώτη της ηχογράφηση για τη Motivo με το δίσκο "Έργα για Κιθάρα" αφιερωμένο αποκλειστικά σε συνθέσεις του Δημήτρη Φάμπα.

Το 2014 μας έδωσε την πιο σημαντική ως τώρα ηχογράφησή της για λογαριασμό της μεγάλης δισκογραφικής εταιρείας Naxos. Ο δίσκος φέρει τον αγγλόφωνο τίτλο "Greek Guitar Music", καθώς απευθύνεται στη διεθνή αγορά και περιλαμβάνει έργα αποκλειστικά Ελλήνων συνθετών. Πρόεκιται για ένα πανόραμα της ελληνικής κιθαριστικής φιλολογίας με έργα παλιότερα και σύγχρονα. Στην πρώτη κατηγορία ανήκουν οι συνθέσεις του Δημήτρη Φάμπα (1921-1996) και του Μίκη Θεοδωράκη (1925-2021). Ξεχωρίζει η σύνθεση "Ελληνική Σουίτα" του Δημήτρη Φάμπα σε τέσσερα μέρη, γραμμένη το 1968. Τα τρία κομμάτια του Μίκη Θεοδωράκη αποτελούν μεταγραφές για κιθάρα γνωστών τραγουδιών του από τον "Επιτάφιο" (1958) ("Μέρα Μαγιού", "Ήσουν καλός") και την "Πολιτεία" (1960) ("Μάνα μου κια Παναγιά").

Από τη νεότερη γενιά περιλαμβάνονται οι "Τέσσερις Ελληνικές Εικόνες" (1975) του Κυριάκου Τζωρτζινάκη (1950-1989) και τα "Τρία Ελληνικά Σχέδια" (1977) του Κώστα Χατζόπουλου (γενν. 1955), του μετέπειτα μέλους του σχήματος Anemos. Και φυσικά έχουμε και δείγματα από τη σύγχρονη κιθαριστική παραγωγή, έργα γραμμένα στο διάστημα 2001-2013, από τους συνθέτες Γιώργο Μαυροειδή (γενν. 1967), Νίκο Χαριζάνο (γενν. 1969), Μηνά Μπόγρη (γενν. 1970) και Νίκο Αθανασάκη (γενν. 1972), αρκετά μάλιστα γραμμένα για την Εύα Φάμπα. 

Η έκδοση είναι ιδιαίτερα φροντισμένη, με εξαίρεση το τουριστικής αισθητικής εξώφυλλό της, και διαθέτει εξαιρετική ψηφιακή ηχογράφηση. Ο ιστορικός της μουσικής Γιώργος Β. Μονεμβασίτης έγραψε το εσώκλειστο κατατοπιστικό σημείωμα με λεπτομέρειες για τους συνθέτες και τα έργα. Με εξαίρεση τις συνθέσεις των παλιότερων δημιουργών (Φάμπας, Θεοδωράκης) και του Τζωρτζινάκη, όλα τα υπόλοιπα έργα δίνονται εδώ σε πρώτη παγκόσμια ηχογράφηση. Η ερμηνεία της Εύας Φάμπα κινείται σε υψηλά στάνταρ δεξιοτεχνίας και εκφραστικής δύναμης.

Ελληνες κιθαριστές: Κώστας Κοτσιώλης

Ο Κώστας Κοτσιώλης, συνομήλικος του Κώστα Γρηγορέα, είναι ασφαλώς ένας κορυφαίος Έλληνας σολίστ της κλασικής κιθάρας με διεθνή αναγνώριση. Γεννήθηκε το 1957 στην Τασκένδη, ενώ τα πρώτα του μαθήματα κιθάρας τα πήρε από τον Χαράλαμπο Εκμετζόγλου στο Ελληνικό Ωδείο και σε ηλικία μόλις 15 χρονών έδωσε το πρώτο δημόσιο ρεσιτάλ του ερμηνεύοντας το αριστούργημα του Joaquin Rodrigo "Κοντσέρτο του Αρανχουέθ" με τη συνοδεία της Κρατικής Ορχήστρας Αθηνών. Το 1978 με δική του πρωτοβουλία ιδρύθηκε το διεθνές κιθαριστικό φεστιβάλ Volos International Guitar Festival, ενώ πρόσφατα ανέλαβε τη θέση του καλλιτεχνικού διευθυντή ανάλογου φεστιβάλ στο Βελιγράδι.

Η αδιάλειπτη δραστηριότητά του τον έφερε συχνά σε συμπράξεις με μεγάλες διεθνείς ορχήστρες, όπως η κορυφαία Κοντσέρτγκεμπαου του Άμστερνταμ και η Φιλαρμονική της Αγίας Πετρούπολης, ενώ ευτύχησε να συνεργαστεί με μεγάλα ονόματα της διεθνούς κιθαριστικής σκηνής, όπως ο John Willliams, o Astor Piazzolla και κυρίως ο Κουβανός συνθέτης και κιθαριστής Leo Brouwer, του οποίου θεωρείται ο καλύτερος ερμηνευτής των έργων του. Η πρώτη του ηχογράφηση πραγματοποιήθηκε το 1981 για λογαριασμό της μεγάλης σοβιετικής εταιρείας Melodia, ενώ ακολούθησαν αρκετές ηχογραφήσεις με την ελληνική εταιρεία Music Viva και τη Sony. Ξεχωριστή στιγμή του ήταν η ερμηνεία του Κoντσέρτου για Κιθάρα και Ορχήστρα του Θάνου Μικρούτσικου που εκδόθηκε το 1998 από την ΕΜΙ.

Με παραγωγή λοιπόν του Θάνου Μικρούτσικου κυκλοφόρησε το 1997 από το κλασικό τμήμα της EMI η πιο σημαντική προσωπική δουλειά του Κώστα Κοτσιώλη με τον ποιητικό τίτλο "Κιθάρα του σεληνόφωτος" που δηλώνει εμμέσως το ηχοχρωματικό πλαίσιο, στο οποίο κινούνται οι επιλεγμένες συνθέσεις από το διεθνές κιθαριστικό ρεπερτόριο. Έχουν επιλεγεί κυρίως έργα λατίνων συνθετών, όπως ο Παραγουανός Augustin Barrios (1885-1944), ο Αργεντίνος Astor Piazzolla (1921-1992), ο Βενεζουελανός Luis Zea (γενν. 1953) και οι Κουβανοί Carlos Farinas (1934-2002) και Leo Brouwer (γενν. 1939). Επίσης περιλαμβάνεται μια σύντομη σύνθεση του Βραζιλιάνου Egberto Gismonti (γενν. 1947) και η τετραμερής σύνθεση "Kayunbaba Suite" του Ιταλού Carlo Domeniconi (γενν. 1947).

Έλληνες κιθαριστές: Κώστας Γρηγορέας

Γεννημένος στην Αθήνα το 1957 ο Κώστας Γρηγορέας ανήκει σε μια γενιά κορυφαίων Ελλήνων κιθαριστών με διεθνή αναγνώριση. Σπούδασε στην Αθήνα πλάι στον Δημήτρη Φάμπα και συνέχισε σε ανώτερο επίπεδο στην Αγγλία, όπου μεταξύ άλλων είχε δάσκαλο τον διάσημο κιθαριστή John Williams.

Από τη δεκαετία του '80 έχει αναπτύξει έντονη δραστηριότητα με αμέτρητες συναυλίες στην Ελλάδα και το εξωτερικό ως σολίστ παράλληλα με τη συμμετοχή του σε πάμπολλες ηχογραφήσεις έργων διαφόρων συνθετών και τραγουδιστών, ενώ συγχρόνως συνθέτει και δικά του έργα. Το 1985 παρουσίασε από την εταιρεία Motivo την πρώτη του ηχογράφηση με τίτλο "Έργα Ελλήνων συνθετών για Κιθάρα" με έργα του συνθέτη Κυριάκου Τζωρτζινάκη, ενώ το 1986 μας έδωσε μια θαυμάσια μεταγραφή για σόλο κιθάρα αγαπημένων τραγουδιών του Μάνου Χατζιδάκι με το δίσκο "Τετράδιο για Κιθάρα" που εκδόθηκε από τον Σείριο. Σήμερα συνεχίζει τη δραστηριότητά του με αμείωτους ρυθμούς και διδάσκει ως καθηγητής στο Εθνικό Ωδείο Αθηνών.

Η σημαντικότερη δισκογραφική του δουλειά για την κλασική κιθάρα με αποκλειστικά δικές του συνθέσεις με τίτλο "Κιθάρα σε ελληνικό τρόπο" εκδόθηκε το 2004 από την ετικέτα Timbro των μουσικών εκδόσεων Κ. Παπαγρηγορίου - Χ. Νάκα. Ο δίσκος περιλαμβάνει μια σειρά μικρών συνθέσεων που αναπτύσσονται σε δύο ή τρία μέρη ("Παραστάσεις", "Aria-Toccata", "Νυχτερινά", "Καλοκαιρινά", "Σε ελληνικό τρόπο") με εξαίρεση την πολυμερή "Σουίτα για το πέρασμα του χρόνου" που περιλαμβάνει πέντε μέρη. 

Ερμηνεύει φυσικά ο ίδιος με μοναδική δεξιοτεχνία σε μια υψηλής ηχητικής πιστότητας ηχογράφηση που αξιοποιεί άριστα τη σύγχρονη ψηφιακή τεχνολογία (DDD). Ο ίδιος προσδιορίζει ως εξής τη δουλειά του: “Σε τρόπους που έχω καταλάβει σαν Eλληνική μουσική, μερικά κομμάτια για το αγαπημένο μου όργανο. Όσο απλά ή σύνθετα τα ήθελα (...) Σαν “Ελληνικούς τρόπους” αντιλαμβάνομαι όλα τα αυθεντικά στοιχεία, αλλά και όσα έχουν ενσωματωθεί στην Ελληνική μουσική. Από την παραδοσιακή και λαϊκή μουσική, τους Έλληνες και ξένους συνθέτες και τραγουδοποιούς έως την Jazz και το Rock που συντρόφευαν τα νεανικά μου ακούσματα”.

Έλληνες κιθαριστές: Κυριάκος Τζωρτζινάκης

Ο πρόωρα χαμένος συνθέτης και κιθαριστής Κυριάκος Τζωρτζινάκης (1950-1989) υπήρξε αναμφίβολα ένας από τους πλέον σημαντικούς Έλληνες δημιουργούς στο χώρο της κλασικής κιθάρας. Ξεκίνησε τις πρώτες του σπουδές δίπλα στον Δημήτρη Φάμπα και συνέχισε με τον Ευάγγελο Ασημακόπουλο, ενώ ήδη από τα μέσα της δεκαετίας του '70 άρχισε να συνθέτει δικά του έργα συνεισφέροντας δημιουργικά στον εμπλουτισμό του πενιχρού ελληνικού ρεπερτορίου της κλασικής κιθάρας και αποσπώντας πολύ θερμή υποδοχή από το μουσικόφιλο κοινό, αλλά και από τους ειδικούς του χώρου, όπως ο Νότης Μαυρουδής που επισημαίνει σχετικά: "Νιώθω πως μετά από χρόνια το μουσικό υλικό του Κυριάκου Τζωρτζινάκη έχει λόγο ύπαρξης στους αισθητικούς και στιλιστικούς προσανατολισμούς του ρεπερτορίου της κιθάρας. Η μουσική αναζήτησή του (...) έκανε όλους εμάς που τον συναναστραφήκαμε, να αναρωτιόμαστε πώς είναι δυνατόν ένας νέος άνθρωπος να καταφέρνει να δημιουργεί μουσικά τοπία που περιέχουν τα ρεύματα και τις αναπότρεπτα ιδιόμορφες μουσικές του 20ου αιώνα...".

Ως συνθέτης ο Κυριάκος Τζωρτζινάκης μας έχει κληροδοτήσει ένα στιβαρό έργο που περιλαμβάνει ακόμη και έργα για ορχήστρα ή μουσική δωματίου με τη συμμετοχή πάντα της κιθάρας, και φυσικά πληθώρα σόλο συνθέσεων για κιθάρα, πιάνο και άλλα όργανα. Οι δύο πρώτες δισκογραφικές του παρουσίες, οι μόνες που πρόλαβε στη σύντομη ζωή του, καταγράφονται το 1985. Πρόκειται για δυο δίσκους που εκδόθηκαν από τη Motivo με τους τίτλους "Έργα για δυο κιθάρες" (με τη Μάρω Ραζή και τον Γιάννη Γιακουμάκη) και "Έργα Ελλήνων συνθετών για Κιθάρα".

Θα σταθούμε λοιπόν στο δεύτερο δίσκο, όπου ο σημαντικός κιθαριστής Κώστας Γρηγορέας επέλεξε να ορίσει ως αφετηρία για το δικό του δισκογραφικό ντεμπούτο την κιθαριστική παρακαταθήκη του συνθέτη ερμηνεύοντας χαρακτηριστικά δείγματα από διάφορες συνθέσεις για κιθάρα, όπως οι "Δημοτικές εικόνες", μέρη από τις "Δώδεκα Σπουδές" (έργο του 1976 που επαίνεσε ιδιαίτερα ο Μάνος Χατζιδάκις), τέσσερις "Μινιατούρες", δύο "Νυχτερινά", καθώς κι ένα σύντομο "Τρίο" για τρεις κιθάρες ηχογραφημένο το 1978 με τη σύμπραξη του Κώστα Γρηγορέα, του Δημήτρη Αντωνάτου και του ίδιου του συνθέτη.

Ο δίσκος κυκλοφόρησε από την εταιρεία Motivo, ειδικευμένη στο ελληνικό λόγιο ρεπερτόριο, αρχικά το 1985 με τίτλο "Έργα Ελλήνων Συνθετών για Κιθάρα", ενώ επανεκδόθηκε ψηφιακά το 2007 με νέο τίτλο "Μουσική για κιθάρα... Ο Κώστας Γρηγορέας παίζει Κυριάκο Τζωρτζινάκη".

Έλληνες κιθαριστές: Βαγγέλης Μπουντούνης & Μάρω Ραζή

Το δεύτερο σημαντικότερο ελληνικό κιθαριστικό δίδυμο, μετά τους Ευάγγελο Ασημακόπουλο και Λίζα Ζώη που είδαμε χθες, είναι βεβαίως ο Βαγγέλης Μπουντούνης και η Μάρω Ραζή, ένα εξαίρετο και πολύ παραγωγικό ντούο που κοσμεί την καλλιτεχνική ζωή του τόπου εδώ και σχεδόν 35 χρόνια ήδη, από το 1988, όταν ένωσαν τις δυνάμεις τους - αλλά και τις ζωές τους - σε μια κοινή πορεία που συνεχίζεται πολύ δημιουργικά.

Ο Βαγγέλης Μπουντούνης (γενν. 1950) υπήρξε μαθητής του Δημήτρη Φάμπα, αλλά και των μυθικών κιθαριστών Andres Segovia και Alexander Lagoya. Συνεργάστηκε για πολλά χρόνια με τον Μάνο Χατζιδάκι, τον οποίο ο ίδιος θεωρεί τον μεγαλύτερο δάσκαλό του. Έχει παρουσιάσει αρκετές δικές του συνθέσεις για κλασική κιθάρα, όπως το έργο "Πέντε Τραγούδια για τη Λυδία" που περιέχεται στο δίσκο "Μικρή Αναφορά στον Μάνο Χατζιδάκι" (1996) που έχουμε ήδη γνωρίσει στο Δισκοβόλο. Έχει αναπτύξει επίσης και αξιόλογο συγγραφικό έργο.

Η Μάρω Ραζή (γενν. 1961) υπήρξε μαθήτρια του Ευάγγελου Ασημακόπουλου με ανώτερες σπουδές στο Παρίσι, όπου πραγματοποίησε και τις πρώτες δημόσιες εμφανίσεις της ως σολίστ, ενώ έχει δώσει πάμπολλα ρεσιτάλ στο εξωτερικό και την Ελλάδα, αλλά και στο ραδιόφωνο και την τηλεόραση. Η πολύχρονη συμπόρευσή της με τον Βαγγέλη Μπουντούνη τής έχει δώσει την ευκαιρία για πολυάριθμες ενδιαφέρουσες ηχογραφήσεις έργων του ελληνικού και διεθνούς κιθαριστικού ρεπερτορίου, αλλά και για σημαντικές συνεργασίες με διαπρεπείς ορχήστρες, όπως η Καμεράτα και η Ορχήστρα των Χρωμάτων.

Η πρώτη κοινή ηχογράφηση των δύο εκλεκτών κιθαριστών καταγράφεται το 1990 με τίτλο "Ρεσιτάλ για δύο" για λογαριασμό του Σείριου εγκαινιάζοντας έτσι τη γόνιμη συνεργασία τους με τον Μάνο Χατζιδάκι, η οποία υλοποιήθηκε πιο άμεσα μερικά χρόνια μετά το θάνατο του μεγάλου συνθέτη με την έκδοση του δίσκου "Ένα τραγούδι για τον Μάνο" (1998) και συνεχίστηκε με ένα δεύτερο ομότιτλο δίσκο το 2005.

Ο δίσκος λοιπόν "Ρεσιτάλ για δύο" περιλαμβάνει μια ζωντανή ηχογράφηση από συναυλία των δύο κιθαριστών που πραγματοποιήθηκε στις 6 Μαΐου 1990 στο Δημοτικό Ωδείο Αργυρούπολης με την υποστήριξη του τότε διευθυντή του και σημαντικού λόγιου συνθέτη Νικηφόρου Ρώτα. Πρόκειται για υλικό που καλύπτει ευρύ χρονικό φάσμα της μουσικής φιλολογίας, από την εποχή του Μπαρόκ (Antonio Vivaldi, 1678-1741) και την κλασική περίοδο (Fernando Sor, 1778-1839) ως τους μεγάλους Ισπανούς ρομαντικούς Enrique Granados (1867-1916) και Manuel De Falla (1876-1946), για να καταλήξει στον σπουδαίο Αργεντίνο δημιουργό Astor Piazzolla (1921-1992), του οποίου τα δύο tango είναι και οι μόνες συνθέσεις που γράφτηκαν απευθείας για δύο κιθάρες. Ο δίσκος συμπληρώνεται με δυο όμορφες και πολυδιασκευασμένες μελωδίες από λαϊκά τραγούδια του Περού.

Ελληνες κιθαριστές: Ευάγγελος Ασημακόπουλος & Λίζα Ζώη

Ένα από τα διασημότερα κιθαριστικά δίδυμα αποτελούν οι Έλληνες σολίστ της κλασικής κιθάρας Ευάγγελος Ασημακόπουλος και Λίζα Ζώη, ζευγάρι αχώριστο στη ζωή και στην τέχνη, αμφότεροι γεννημένοι το 1940 και από τα μέσα της δεκαετίας του '60 παρόντες στα μουσικά πράγματα με τεράστιο αριθμό εγχώριων και διεθνών ρετιτάλ. Έχουν συμπράξει επίσης με διάσημες συμφωνικές ορχήστρες, ενώ αρκετοί σύγχρονοι συνθέτες τους έχουν αφιερώσει έργα τους γραμμένα ειδικά γι' αυτούς. Επίσης οι ίδιοι καταπιάστηκαν συστηματικά με τη μεταγραφή κλασικών συνθέσεων σε φόρμα για δυο κιθάρες εμπλουτίζοντας το φτωχό ρεπερτόριο αυτής της κατηγορίας και αποσπώντας διθυραμβικές κριτικές από διεθνή μέσα και ξένους κριτικούς. 

Το 2009 εκδόθηκε από την ετικέτα Legend Classics ένας διπλός ψηφιακός δίσκος του δύο κιθαριστών με το χαρακτηριστικό αγγλόφωνο τίτλο "50 Years of Guitar Artistry" που υποδηλώνει τη συμπλήρωση μισού αιώνα ενεργού παρουσίας τους στα μουσικά πράγματα. 

Ο πρώτος δίσκος έχει υπότιτλο "Concerti Live" και περιλαμβάνει υλικό ηχογραφημένο ζωντανά από συναυλίες. Συγκεκριμένα περιλαμβάνει τρία Κοντσέρτα για δύο Κιθάρες προερχόμενα από εντελώς διαφορετικές χρονικές περιόδους και μουσικές σχολές. Η αρχή γίνεται με ένα τριμερές Κοντσέρτο του μεγάλου Αυστριακού συνθέτη Joseph Haydn (1732-1809), δασκάλου του Μότσαρτ και του Μπετόβεν, το οποίο αποτελεί διασκευή πρωτότυπου κοντσέτου για Lira Οrganizzata, αν και το πρώτο μέρος έχει χρησιμοποιηθεί και στο δημοφιλέστατο Κοντσέρτο για Τρομπέτα του συνθέτη, ενώ τη αργό δεύτερο μέρος πέρασε και ως δεύτερο μέρος της Συμφωνίας αρ. 100 ("Στρατιωτικής"). 

Το δεύτερο Κοντσέρτο του δίσκου έχει τίτλο "Fantasia Latina" και αναπτύσσεται σε τέσσερα μέρη. Γράφτηκε το 2002 από τον Αργεντίνο συνθέτη Jorge Morel (1931-2021). Και τα δυο αυτά Κοντσέρτα ηχογραφήθηκαν στην Αίθουσα Δημήτρης Μητρόπουλος του ΜΜΑ στις 14 Νοεμβρίου 2008. Στην εκτέλεση των δύο αυτών κοντσέρτων συμμετέχει η Ορχήστρα Καμεράτα των Φίλων της Μουσικής που διευθύνει ο Τάσος Συμεωνίδης.

Ο πρώτος δίσκος της έκδοσης συμπληρώνεται με το Κοντσέρτο για δύο Κιθάρες του σημαντικού Έλληνα συνθέτη Δημήτρη Δραγατάκη (1914-2002). Γράφτηκε το 1972 με τη συνεργασία των δύο κιθαριστών και αναπτύσσεται σε δύο μέρη. Το έργο ηχογραφήθηκε ζωντανά στο Ηρώδειο στο πλαίσιο του Φεστιβάλ Αθηνών τον Ιούλιο του 2003. Τη Φιλαρμονική Ορχήστρα του Duisburg διευθύνει ο Jonathan Darlington.

Ο δεύτερος δίσκος με υπότιτλο "Dedications" περιλαμβάνει συνθέσεις για δύο κλασικές κιθάρες χωρίς συνοδεία ορχήστρας που γράφτηκαν και αφιερώθηκαν στο κιθαριστικό δίδυμο Ασημακόπουλου - Ζώη. Το πρώτο έργο γράφτηκε το 1969 από τον Άγγλο συνθέτη John Duarte (1919-2004) κι έχει τίτλο "Ελληνική Σουίτα", αφού τα πέντε μέρη του είναι εμπνευσμένα από θέματα της ελληνικής παράδοσης. 

Ακολουθούν τρία έργα Ελλήνων συνθετών: Οι "Ελληνικές Αναμνήσεις" σε πέντε μέρη του πρόωρα χαμένου συνθέτη Κυριάκου Τζωρτζινάκη (1950-1989), η διμερής "Ρεμπέτικη Σουίτα" του Βασίλη Τενίδη (1936-2017) και τα "Τέσσερα Στάσιμα" του Περικλή Κούκου (γενν. 1960) που είναι εμπνευσμένα από την τραγωδία "Οιδίπους επί Κολωνώ" του Σοφοκλή. Ο δίσκος συμπληρώνεται με το κομμάτι "Scherzando" του Jorge Morel. Την τεχνική επιμέλεια της ηχογράφησης είχαν οι κιθαριστές Ιάκωβος Κολανιάν και Κώστας Γρηγορέας.

Έλληνες κιθαριστές: Μισός αιώνας Έλληνες κιθαριστές (2005)

Εγκαινιάζουμε σήμερα ένα ειδικό αφιέρωμα στους Έλληνες θεράποντες του δημοφιλέστερου ίσως μουσικού οργάνου, της κιθάρας, ξεκινώντας από μια εξαιρετική συγκεντρωτική έκδοση, ένα διπλό άλμπουμ σε συσκευασία κασετίνας που επιμελήθηκε ο Νότης Μαυρουδής και είναι επικεντρωμένο στους Έλληνες κλασικούς κιθαριστές που σπάνια καταφέρνουν να στρέψουν τα φώτα της δημοσιότητας πάνω τους. 

Πρόκειται για μια ιστορική καταγραφή ηχογραφημένων πρωτότυπων συνθέσεων ή διασκευών, ελληνικών και ξένων, για κλασική κιθάρα που ερμηνεύουν οι σημαντικότεροι Έλληνες δεξιοτέχνες του οργάνου, οι οποίοι είναι πράγματι πολυάριθμοι* και ιδιαίτερα αξιόλογοι, από τους πιο παλιούς, όπως ο Δημήτρης Φάμπας κι ο Γεράσιμος Μηλιαρέσης, μέχρι τους νεότερους και σύγχρονους, μερικοί από τους οποίους μάλιστα έχουν ήδη κατακτήσει τη διεθνή αναγνώριση, όπως η Έλενα Παπανδρέου, η Αντιγόνη Γκόνη και η Ελευθερία Κοτζιά. 

Εδώ λοιπόν βρίσκονται, πέρα από τους προαναφερθέντες, και πολλά γνωστά ονόματα κιθαριστών, μεταξύ των οποίων το ζεύγος Ευάγγελος Ασημακόπουλος και Λίζα Ζώη, ο Ευάγγελος Μπουντούνης με τη Μάρω Ραζή, ο Ιάκωβος Κολανιάν, ο Γιώργος Μουλουδάκης, ο Κώστας Γρηγορέας, ο Γιώργος Μπεχλιβάνογλου, η Στέλλα Κυπραίου, ο πρόωρα χαμένος και αξιόλογος συνθέτης Κυριάκος Τζωρτζινάκης, ο Παναγιώτης Μάργαρης και φυσικά ο μέντοράς του Νότης Μαυρουδής που φρόντισε τη σπουδαία αυτή έκδοση για λογαριασμό της ετικέτας Corifeo της Eros Music. Ανάμεσα στα έργα βρίσκουμε και την πρώτη αριθμημένη σύνθεση του Μάνου Χατζιδάκι "Για μια μικρή λευκή αχιβάδα" (1947-48) αρχικά γραμμένη για πιάνο, εδώ όμως κατάλληλα μεταγραμμένη για δύο κιθάρες. 

Η έκδοση φιλοξενεί κι ένα θαυμάσιο επεξηγηματικό κείμενο του φίλου Γιώργου B. Μονεμβασίτη, κορυφαίου σύγχρονου ιστορικού της μουσικής μας, ο οποίος μάλιστα κάποια στιγμή μου επισήμανε τη σημασιολογική διαφορά μεταξύ των όρων "κιθαρίστας" και "κιθαριστής" διευκρινίζοντας ότι κιθαρίστας μπορεί να είναι οποιοσδήποτε παίζει μια ακουστική ή ηλεκτρική κιθάρα, ενώ κιθαριστής είναι μόνο ο δεξιοτέχνης της κλασικής κιθάρας που ερμηνεύει έργα του λόγιου ρεπερτορίου. Γιαυτό βεβαίως και η σωστή ανάγνωση των κεφαλαίων γραμμάτων του τίτλου αυτής της έκδοσης είναι: "Μισός αιώνας Έλληνες κιθαριστές". 

Εντύπωση μού προκάλεσε αρχικά η απουσία ενός από τους γνωστότερους σύγχρονους κιθαριστές μας, του Κώστα Κοτσιώλη, αλλά και του συνθέτη Νίκου Μαμαγκάκη, ο οποίος έχει τιμήσει ιδιαίτερα μέσα στο έργο του την κλασική κιθάρα (Εκδρομή, Ερωτική μουσική για σόλο κιθάρα, Νέα Εκδρομή, 22 Κομμάτια για Κιθάρα). Την εξήγηση μού έδωσε πάλι ο Γιώργος Μονεμβασίτης: "Ο κάθε ανθολογούμενος κιθαριστής επέλεξε το ηχογράφημά του που θα κοσμούσε την έκδοση. Αιτιολογείται έτσι η απουσία του Νίκου Μαμαγκάκη ως συνθέτη. Η Έλενα Παπανδρέου που έχει τιμήσει το έργο του Νίκου Μαμαγκάκη με τις ερμηνείες και τις ηχογραφήσεις της, αλλά και έχει τιμηθεί από αυτόν, δεν επέλεξε δικό του έργο, αλλά έργο του Ρώσου συνθέτη Νικίτα Κόσκιν! Ο Κώστας Κοτσιώλης αρνήθηκε να συμμετέχει στο εγχείρημα για λόγους που ο ίδιος γνωρίζει καλύτερα από όλους. Στο συνοδευτικό του κείμενο, για την έκδοση, ο Νότης Μαυρουδής αναφέρει υπαινικτικά μεν, σαφώς δε: "Υπήρξε περίπτωση που η άρνηση συμμετοχής έκανε ώστε να λείψει από την "ελληνική παρέα" ένας από τους κρίκους της αλυσίδας...".

* Με την ευκαιρία αυτή και δεδομένου ότι η έκδοση φέρει την υπογραφή του πολυπράγμονος Νότη Μαυρουδή, να αναφέρω ότι πρόσφατα προμηθεύτηκα έναν ογκώδη τόμο 1140 σελίδων μεγάλου μεγέθους με τίτλο "Παγκόσμιο Μουσικό Χρονολόγιο" (έκδ. Ianos, 2013) που επιμελήθηκε ο σπουδαίος αυτός θεράπων της μουσικής τέχνης και που μέσα από μια απίθανη καταγραφή κάθε ονόματος που με οποιοδήποτε τρόπο εμπλέκεται στο πεδίο της μουσικής στο παγκόσμιο στερέωμα από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα, εντόπισα και μια ιδιαίτερη ενότητα αφιερωμένη στους Έλληνες Κλασικούς Κιθαριστές, όπου ούτε λίγο ούτε πολύ καταγράφονται συνολικά 442 ονόματα! Εκπληκτικό, ομολογουμένως!

Οι ηθοποιοί τραγουδούν: Αλέκα Μαβίλη

Η Αλέκα Μαβίλη (γενν. 1944) αποτελεί μια ξεχωριστή περίπτωση καλλιτέχνη της γενιάς του '60 που είχε διπλή ταυτότητα με ισοδύναμα μέρη, ένα το υποκριτικό κι άλλο ένα το τραγουδιστικό. Δεν ήταν ιδιαίτερα παραγωγική, αφού η κινηματογραφική της παρουσία περιορίζεται ουσιαστικά στις ταινίες "Οι θαλασσιές οι χάντρες" (1967) και "Η δίκη ενός αθώου" (1969), αν και έχει εμφανιστεί και σε άλλες ταινίες, αλλά μόνο ως τραγουδίστρια, όπως οι ταινίες: "Το λεβεντόπαιδο" (1969), όπου τραγουδά μαζί με τον Δημήτρη Παπαμιχαήλ και τον Γιάννη Καλατζή, και "Όμορφες μέρες" (1970), όπου συμμετέχει δίπλα σε μια πλειάδα τραγουδιστών (Μιχάλης Βιολάρης, Μανώλης Μητσιάς, Δήμητρα Γαλάνη, Πόπη Αστεριάδη, Γιώργος Μαρίνος, Δάκης και Γιώργος Δανέζης). Λιγότερο γνωστό ίσως είναι ότι ξεκίνησε ως παρουσιάστρια στο τηλεοπτικό κανάλι της ΥΕΝΕΔ, όπου αργότερα συνέχισε ως ηθοποιός σε σίριαλ και τηλεοπτικές θεατρικές παραγωγές.

Σε δισκογραφικό πεδίο η Αλέκα Μαβίλη μας έδωσε δύο προσωπικούς δίσκους, έναν το 1969 με τίτλο "Όλο το καλοκαίρι" κι ένα δεύτερο το 1976 με τίτλο "Πού να χωρέσει τ' όνειρο". Ωστόσο η πρώτη της ηχογράφηση είχε προηγηθεί κατά μερικά χρόνια, όταν ο Σταύρος Ξαρχάκος της έδωσε (σε δεύτερη εκτέλεση) την υπέροχη λαϊκή μπαλάντα "Παράπονο" σε στίχους Λευτέρη Παπαδόπουλου που περιλήφθηκε στο δίσκο του συνθέτη "Πρώτη εκτέλεση", αλλά είχε πρωτοακουστεί στην ταινία "Κόκκινα φανάρια" (1963) από τη Τζένη Καρέζη. Το 1965 έλαβε μέρος στο Φεστιβάλ Τραγουδιού της Θεσσαλονίκης - τη χρονιά που κέρδισε το πρώτο βραβείο το εξαίσιο "Ήταν μεγάλη η νύχτα" του Νότη Μαυρουδή - με το τραγούδι "Να 'χα το χελιδόνι" των Δημήτρη Μπουκουβάλα και Λευτέρη Παπαδόπουλου, ενώ το 1966 ηχογράφησε για τις 45 στροφές το εξαιρετικό λαϊκό τραγούδι του Μάνου Λοΐζου και του Λευτέρη Παπαδόπουλου "Αυτό τ' αγόρι" που αμέσως μετά ακούστηκε και στην ταινία "Βοήθεια ο Βέγγος, πράκτωρ 000". Το 1968 επίσης ο Γιάννης Σπανός τη χρησιμοποίησε στη δεύτερη "Ανθολογία" του, όπου ερμήνευσε δυο τραγούδια, από τα οποία ξεχωρίζει το υπέροχο "Ο παλιός μας έρωτας", ενώ την ίδια χρονιά συμμετείχε και στο δίσκο "Η Ελένη του Μάη" του Γιάννη Γλέζου. Παράλληλα είχε αξιόλογες συνεργασίες και με άλλους σημαντικούς συνθέτες, όπως ο Χρήστος Λεοντής, ο Σταύρος Κουγιουμτζής, ο Μίμης Πλέσσας, ο Νότης Μαυρουδής και ο Θόδωρος Τζίφας.

Το μικρό αφιέρωμα που επιμελήθηκε για την Αλέκα Μαβίλη ο Μάκης Δελαπόρτας με τίτλο "Τα πρώτα μου τραγούδια" περιλαμβάνει δέκα εκλεκτές δισκογραφικές στιγμές της, όμορφα τραγούδια σε πρώτη ή δεύτερη εκτέλεση, που ηχογραφήθηκαν κατά το διάστημα 1965-1968 και κυκλοφόρησαν στις 45 στροφές, ενώ τα περισσότερα ακούστηκαν και σε ταινίες της εποχής.

Οι ηθοποιοί τραγουδούν: Άννα Φόνσου

Άλλη μια πολύ δημοφιλής ηθοποιός από τη λαμπρή γενιά του '60 είναι η πάντα δραστήρια Άννα Φόνσου (γενν. 1939), η οποία πρωτοεμφανίστηκε, έφηβη ακόμη, στη θεατρική σκηνή το 1956, ενώ την επόμενη χρονιά έκανε το κινηματογραφικό της ντεμπούτο στην ταινία "Ο Φανούρης και το σόι του", για να ακολουθήσει μια σειρά πρωταγωνιστικών ρόλων παίζοντας τη χαριτωμένη και τσαχπίνα ενζενί στα χνάρια της Αλίκης Βουγιουκλάκη, της οποίας κατά κάποιο τρόπο λειτούργησε ως ένα είδος alter ego, πριν αποφασίσει να στρέψει πιο σοβαρά το ενδιαφέρον της στο θέατρο συνεργαζόμενη με τον Αλέξη Σολομό, ενώ το 1970 έλαβε μέρος στην παράσταση "Στο καλντερίμι" που σκηνοθέτησε ο Αλέξης Δαμιανός. Πάντως στις αρχές της δεκαετίας του '70, όταν πια ο παλιός κινηματογράφος είχε αρχίσει να παρακμάζει και τα παλιά του είδωλα να ξεθωριάζουν, δε δίστασε να περάσει και σε ρόλους πιο τολμηρούς σε μια σειρά ερωτικών ταινιών του συρμού.

Ένα ενδιαφέρον στοιχείο από το πολύ πετυχημένο κινηματογραφικό πέρασμα της Άννας Φόνσου ήταν ότι τραγουδούσε συχνά στις ταινίες της και μάλιστα τα τραγούδια της κυκλοφορούσαν αμέσως σε δίσκους 45 στροφών γνωρίζοντας έτσι και μια παράλληλη καριέρα τραγουδίστριας με αξιόλογες μάλιστα επιτυχίες στο ποπ ύφος της εποχής. Ένα δείγμα αυτής της πλευράς της μας δίνει η έκδοση της ΕΜΙ που επιμελήθηκε ο Μάκης Δελαπόρτας και κυκλοφόρησε το 2006 με τον εύλογο τίτλο "Τα κινηματογραφικά". Περιλαμβάνει εννέα τραγούδια, τα περισσότερα ηχογραφημένα στο διάστημα 1959-1963. Έχουμε λοιπόν τέσσερα τραγούδια του Τάκη Μωράκη από τις χαριτωμένες κωμωδίες του Ντίμη Δαδήρα "Το αγοροκόριτσο" (1959) και "Το μωρό μου" (1960), καθώς και άλλα δυο τραγούδια του ίδιου συνθέτη ("Ρία ρία ρο", "Κοκκινοσκουφίτσα") που κυκλοφόρησαν κατευθείαν σε δίσκο 45 στροφών. Έξι ανάλαφρα τραγουδάκια σε χορευτικούς ρυθμούς της εποχής (κυρίως "τσα τσα"), τα οποία ερμηνεύει με παιχνιδιάρικο ύφος η ηθοποιός συνοδευόμενη από το Τρίο Μπελκάντο. 

Επίσης έχουμε ένα όμορφο ταγκό ("Το αγόρι που αγαπώ") του Κώστα Κλάββα από την ταινία του Γρηγόρη Γρηγορίου "Αυτό το κάτι άλλο" (1963), καθώς και το πολύ γνωστό "σουξέ" του Γιάννη Σπανού "Θέλω τα ώπα μου" από την ταινία "Όλοι οι άντρες είναι ίδιοι" (1966) του Αλέκου Σακελλάριου, ένα τραγούδι που έκανε επιτυχία σε δεύτερη εκτέλεση η Δούκισσα και ιστορικά είναι το πρώτο λαϊκό τραγούδι στην ελληνική καριέρα του μεγάλου συνθέτη. Η έκπληξη του δίσκου βρίσκεται στο τελευταίο σύντομο κομμάτι με τίτλο "Στον ύπνο μου", μια τρυφερή μπαλάντα του Μάνου Λοΐζου σε στίχους του Λευτέρη Παπαδόπουλου από την ερωτική ταινία "Πρόκληση" (1971) του Όμηρου Ευστρατιάδη.

Οι ηθοποιοί τραγουδούν: Μάρθα Βούρτση

Ο λόγος σήμερα για την ηθοποιό Μάρθα Βούρτση (γενν. 1937), κόρη του σημαντικού λόγιου συνθέτη Μιχάλη Βούρτση (1908-1983) και σύζυγο του στιχουργού Ξενοφώντα Φιλέρη (1929-2014). 

Οφείλω πριν απ' όλα να κάνω αμέσως δυο επισημάνσεις: Η Μάρθα Βούρτση είναι μια ηθοποιός που έχει χτίσει το όνομά της ασφαλώς πάνω στον κινηματογράφο, μόνο που η κινηματογραφική της εικόνα την τυποποίησε στο ρόλο της μελό ηρωίδας σε βαθμό που το όνομά της να γίνει συνώνυμο υποτιμητικού αστεϊσμού, με αποτέλεσμα να έχει παραμορφωθεί πλήρως το αυθεντικό υποκριτικό της ταλέντο, όπως το ξεδίπλωσε επί θεατρικής σκηνής με σημαντικούς ρόλους από το κλασικό ρεπερτόριο, απόφοιτος άλλωστε του Θεάτρου Τέχνης. 

Και θα πρόσθετα και κάτι ακόμη: Παρόλο που η κινηματογραφική της θητεία κατά τη δεκαετία του '60 έχει μείνει στη μνήμη των κινηματογραφόφιλων μόνο για τους μελοδραματικούς της ρόλους, η αλήθεια είναι ότι η Μάρθα Βούρτση διέθετε ένα πηγαίο κωμικό ταλέντο που δυστυχώς έμεινε αναξιοποίητο. Αρκεί πάντως να τη δει κανείς στις πρώτες της ταινίες, όπως τα "Κίτρινα γάντια" (1960) ή "Ο σκληρός άντρας" (1961), για να το διαπιστώσει πολύ εύκολα.

Πάντως ακόμη και οι ρόλοι της στα δημοφιλή δακρύβρεχτα μελό του '60 δίπλα στον Νίκο Ξανθόπουλο και άλλους πρωταγωνιστές τής έδωσαν την ευκαιρία να δείξει και το τραγουδιστικό της ταλέντο ερμηνεύοντας σε πρώτη εκτέλεση πολλά τραγούδια σημαντικών συνθετών, κυρίως του Απόστολου Καλδάρα, πριν αυτά περάσουν στην επίσημη δισκογραφία με επαγγελματίες τραγουδιστές. Ένα χαρακτηριστικό παράδειγμα αποτελεί η υπέροχη λαϊκή μπαλάντα του Καλδάρα "Ένα αστέρι πέφτει πέφτει", αλλά και το όμορφο λαϊκό τραγούδι του Τσιτσάνη "Δεν είναι όνειρο η ζωή" που πρώτη τα ερμήνευσε σε ταινίες της η Μάρθα Βούρτση, ενώ στη δισκογραφία καταγράφονται ως μεγάλες επιτυχίες της Βίκυς Μοσχολιού!

Το αφιέρωμα στη σπουδαία ηθοποιό που επιμελήθηκε ο Μάκης Δελαπόρτας με τον λιτό τίτλο "Τα κινηματογραφικά" περιλαμβάνει δέκα λαϊκές ερμηνευτικές στιγμές της, οι περισσότερες από μελό ταινίες της περιόδου 1964-1970. Πρόκειται για τις ταινίες: "Η μοδιστρούλα" (1964) του Φίλιππα Φυλακτού με τραγούδια του Γιάννη Παπαϊωάννου, "Οι απόκληροι της κοινωνίας" και "Καρδιά μου πάψε να πονάς" (1965) του Απόστολου Τεγόπουλου με τραγούδια του Απόστολου Καλδάρα (ανάμεσά τους και το "Ένα αστέρι πέφτει πέφτει"),"Κατάρα είν' ο χωρισμός" (1967) του Ερρίκου Θαλασσινού με τραγούδια του Βασίλη Τσιτσάνη (όπως τα: "Δεν είναι όνειρο η ζωή" και "Όταν πίνεις στην ταβέρνα"), "Πεθαίνω κάθε ξημέρωμα" (1969) του Νίκου Φώσκολου με μουσική του Μίμη Πλέσσα, και "Μάρθα, η γυναίκα του πόνου" (1970) του Γιώργου Παπακώστα με το τραγούδι "Σε λάβωσαν αητέ μου" του Κώστα Χατζή, το οποίο ερμήνευσε αργότερα και ο ίδιος στο δίσκο του "Ο γιος της άνοιξης" (1975). Υπάρχει επίσης κι ένα τραγούδι του Γιώργου Ζαμπέτα από την κωμωδία "Τα δολλάρια της Ασπασίας" (1967) που σκηνοθέτησε ο σύζυγος της ηθοποιού Ξενοφών Φιλέρης.

Οι ηθοποιοί τραγουδούν: Ζωζώ Σαπουντζάκη

Μετά τα αφιερώματα του Μάκη Δελαπόρτα σε μεγάλους ηθοποιούς που δεν βρίσκονται πια στη ζωή, περνάμε τώρα και σε ζώντες καλλιτέχνες που βέβαια βρίσκονται πλέον σε προχωρημένη ηλικία κι εκτός δράσης πια. 

Δε θα μπορούσε λοιπόν να λείπει η πιο εκρηκτική ίσως show woman της παλιάς σκηνής, η αειθαλής Ζωζώ Σαπουντζάκη, η οποία γεννήθηκε στη Θεσσαλονίκη το 1933 και πρωτοβγήκε στη σκηνή σε ηλικία μόλις 13 χρονών, για να ακολουθήσει μια μεγάλη καριέρα με εντυπωσιακές σκηνικές παρουσίες, ενώ έδειξε από το ξεκίνημά της τη μεγάλη αγάπη της για το τραγούδι. Λέγεται μάλιστα ότι ήταν η πρώτη που καθιέρωσε τη μόδα να σπάνε πιάτα επί πίστας οι θαμώνες της εκστασιασμένοι προφανώς από τη χυμώδη και προκλητική παρουσία της!

Για να πω την αμαρτία μου, ποτέ δεν είχα ιδιαίτερη εκτίμηση στις καλλιτεχνικές αρετές της Σαπουντζάκη, της μεγάλης "ντίβας", όπως είναι και ο τίτλος του σχετικού αφιερώματος του Μάκη Δελαπόρτα. Παρόλα αυτά, δεν μπορώ να παραβλέψω ότι στη δεκαετία του '50 κατέγραψε μια σειρά από ιστορικές ηχογραφήσεις, μεταξύ των οποίων και τα δυο κλασικά τραγούδια του Μάνου Χατζιδάκι "Αγάπη που 'γινες δίκοπο μαχαίρι" και "Ο μήνας έχει δεκατρείς" σε στίχους του Μιχάλη Κακογιάννη από την ταινία "Στέλλα" (1955), τα οποία μάλιστα ηχογραφήθηκαν την ίδια χρονιά που προβλήθηκε η ταινία, φυσικά σε δεύτερη εκτέλεση, αλλά με την επίβλεψη του ίδιου του συνθέτη. Πάντως η κινηματογραφική της καριέρα ήταν σύντομη με λιγότερες από δέκα ταινίες γυρισμένες στη δεκαετία του '60, όπου ωστόσο άφησε ισχυρό το αποτύπωμά της. Πολύ αργότερα, από τα τέλη της δεκαετίας του '70 και ως τα μέσα του '90, επιδόθηκε πιο συστηματικά στο τραγούδι ηχογραφώντας κάμποσους προσωπικούς δίσκους , όπως: "Αφού τα θες", "Χθες σήμερα αύριο", "Η βασίλισσα της νύχτας", "Η ταμπακιέρα μου", "Ζωζώ για σένα ζω").

Το αφιέρωμα της ΕΜΙ (2006) περιλαμβάνει δέκα παλιές ηχογραφήσεις της Σαπουντζάκη από τις 78 στροφές που χρονολογούνται στο διάστημα 1952-1957 και κινούνται χωρίς προκαταλήψεις με την ίδια άνεση τόσο στο πεδίο του "ελαφρού", όσο και του ορθόδοξου λαϊκού τραγουδιού. Παλιότερο όλων είναι το πολύ γνωστό τραγούδι "Παναγιά μου ένα παιδί" που της έγραψε ο Γιώργος Μουζάκης και το τραγούδησε μαζί με το Τρίο Μπελκάντο. Φυσικά περιλαμβάνονται τα δυο τραγούδια του Μάνου Χατζιδάκι που προαναφέραμε, καθώς και τραγούδια του Γιώργου Μητσάκη, του Θόδωρου Δερβενιώτη, του Ζακ Ιακωβίδη και του Γιάννη Βέλλα.

Οι ηθοποιοί τραγουδούν: Δημήτρης Παπαμιχαήλ

Ο Δημήτρης Παπαμιχαήλ (1934-2004) υπήρξε ασφαλώς ένας από τους δημοφιλέστερους Έλληνες ηθοποιούς της δεκαετίας του '60 τόσο πρωταγωνιστώντας δίπλα στην Αλίκη Βουγιουκλάκη κατά το διάστημα 1959-1968, όσο και στην αυτόνομη καριέρα του στη συνέχεια. Και συγχρόνως ήταν από τους ελάχιστους πρωταγωνιστές (ζεν πρεμιέ) που συνήθιζαν να τραγουδούν στις ταινίες τους διαθέτοντας μια στέρεη λαϊκή φωνή, χάρις στην οποία ευτύχησε να ερμηνεύσει πολλά τραγούδια και μάλιστα εκλεκτών συνθετών, όπως ο Σταύρος Ξαρχάκος, ο Γιάννης Μαρκόπουλος, ο Γιώργος Ζαμπέτας, ο Νίκος Μαμαγκάκης και ο Μάνος Λοΐζος. Για παράδειγμα, τα περισσότερα τραγούδια του δίσκου "Ένα μεσημέρι" (1966) του Σταύρου Ξαρχάκου με ερμηνευτές τον Μπιθικώτση, τη Μοσχολιού και τον Κόκοτα, πρώτος τα είχε ερμηνεύσει ο Δημήτρης Παπαμιχαήλ στην ταινία "Διπλοπενιές"! Στο διάστημα βέβαια που συμπρωταγωνιστούσε με την Αλίκη Βουγιουκλάκη συνήθως μοιραζόταν μαζί της τα τραγούδια των ταινιών τους, ενώ από το 1969 και μετά σε κάποιες ταινίες τραγούδησε μόνος του, όπως τα τραγούδια του Μάνου Λοΐζου από την ταινία "Το λεβεντόπαιδο" (1969).

Το αφιέρωμα στον Δημήτρη Παπαμιχαήλ που επιμελήθηκε ο Μάκης Δελαπόρτας και κυκλοφόρησε το 2006 από την ΕΜΙ με τίτλο "Τα κινηματογραφικά" περιλαμβάνει δέκα τραγούδια που ερμήνευσε ο σπουδαίος ηθοποιός για ταινίες της περιόδου 1966-1969. Τα επτά από αυτά έχουν μουσική του Γιώργου Ζαμπέτα σε στίχους Αλέκου Σακελλάριου, Δημήτρη Χριστοδούλου και Ξενοφώντα Φιλέρη. Συγκεκριμένα, έχουμε τα τραγούδια "Το περιστέρι" και "Το χαμόγελο" από την ταινία του Αλέκου Σακελλάριου "Η κόρη μου η σοσιαλίστρια" (1966) και επίσης άλλα τρία τραγούδια ("Μέρα νύχτα", "Δεν είναι δρόμος η καρδιά", "Γλυκιά ζωή") από την επόμενη ταινία του Αλέκου Σακελλάριου  "Δημήτρη μου, Δημήτρη μου" (1967). Έχουμε επίσης το τραγούδι "Το ταβερνάκι" από τη μελό ταινία "Θέλω να ζήσω στον ήλιο" (1966) του Οδυσσέα Κωστελέτου, καθώς κι ένα ακόμη σπάνιο τραγούδι του Γιώργου Ζαμπέτα με τίτλο "Στης αυγής το παραθύρι" που φαίνεται να γράφτηκε για κάποια άγνωστη ταινία της εποχής.

Ο δίσκος συμπληρώνεται με τρία ωραία τραγούδια των Μάνου Λοΐζου και Λευτέρη Παπαδόπουλου ("Η Τζαμάικα", "Όταν κλαίει ένας άντρας", "Του βαρκάρη γιος") που γράφτηκαν για την ταινία "Το λεβεντόπαιδο" (1969) του Ντίνου Δημόπουλου. Το πρώτο από αυτά ("Η Τζαμάικα") συμπεριλήφθηκε τον επόμενο χρόνο στο δίσκο του συνθέτη "Θαλασσογραφίες" κι έγινε μεγάλη επιτυχία σε δεύτερη εκτέλεση με τη φωνή του Γιάννη Καλατζή.

Οι ηθοποιοί τραγουδούν: Ζωή Φυτούση

Από την παλιά γενιά ηθοποιών που αγαπήθηκαν ιδιαίτερα μέσα από την παρουσία τους στις δημοφιλείς ελληνικές ταινίες της δεκαετίας του '60 η Ζωή Φυτούση (1933-2017) αποτελεί ίσως την πιο χαρακτηριστική περίπτωση καλλιτέχνη που είχε σχεδόν ισοδύναμα μοιρασμένη την καριέρα του μεταξύ θεάτρου, μεγάλης σκηνής και τραγουδιού. Γιαυτό και η Ζωή Φυτούση καταλαμβάνει μια πολύ αξιόλογη θέση στην ιστορία του ελληνικού τραγουδιού, καθώς χάρις στην "υγρή ζεστή φωνή της", όπως τη χαρακτήρισε ο Χατζιδάκις, έχτισε μιαν αξιόλογη καριέρα ως τραγουδίστρια συνεργαζόμενη μάλιστα με κορυφαίους δημιουργούς, όπως ο Μάνος Χατζιδάκις, ο Σταύρος Ξαρχάκος, ο Μάνος Λοΐζος, ο Γιώργος Κατσαρός, ο Βασίλης Δημητρίου, ο Άγγελος Σέμπος, ο Νότης Μαυρουδής, Μάριος Τόκας και άλλοι.

Τα πρώτα κινηματογραφικά της βήματα τα έκανε στις αρχές της δεκαετίας του '50 με την ταινία "Ζαΐρα" (1952) του Κώστα Ανδρίτσου, ενώ το πρώτο της τραγούδι ήταν το δημώδες "Τριανταφυλλάκι" του Ζοζέφ Κορίνθιου ηχογραφημένο το 1956. Η μεγάλη της στιγμή ήρθε το 1961 με τη συμμετοχή της στη θεατρική παράσταση του Πιραντέλο "Απόψε αυτοσχεδιάζουμε", όπου ερμήνευσε τα κλασικά τραγούδια του Μάνου Χατζιδάκι "Το μαντολίνο" και "Ο ταχυδρόμος πέθανε" που την έκαναν αμέσως γνωστή στο πανελλήνιο. Την επόμενη μάλιστα χρονιά είχε την τύχη να συμμετάσχει και στη μουσική παράσταση της "Οδού ονείρων", όπου ερμήνευσε πολύ εκφραστικά το τραγούδι "Έφυγε το τρένο", ενώ παράλληλα έλαβε μέρος και στο έργο του Μπέρναρντ Σο "Καίσαρ και Κλεοπάτρα" (1962). Την ίδια εποχή την "ανακάλυψε" και ο Σταύρος Ξαρχάκος που της έδωσε τα υπέροχα τραγούδια "Τα δάκρυά μου είναι καυτά" και "Για χατήρι σου" από την ταινία "Το ταξίδι" (1962) του Ντίνου Δημόπουλου κι άλλο ένα με τίτλο "Βαριά είν' η καρδιά μου" από την ταινία "Αμόκ" (1963). 

Αργότερα είχε περιστασιακές συνεργασίες με διάφορους συνθέτες με ηχογραφήσεις για τις 45 στροφές, από τις οποίες ξεχωρίζουν τα τραγούδια "Πώς τον αγαπώ" και "Σαββατόβραδο" του Μάνου Λοΐζου και του Λευτέρη Παπαδόπουλου. Το 1974 συμμετείχε στην παράσταση "Δόξα και θάνατος" του Πάμπλο Νερούδα με μουσική του Βασίλη Δημητρίου, ενώ η θεατρική της δραστηριότητα συνεχίστηκε για πολλά χρόνια ακόμη, καθώς το 2001 έλαβε μέρος στο θεατρικό έργο του Λόρκα "Το σπίτι της Μπερνάρντα Άλμπα" με μουσική του Νότη Μαυρουδή, ενώ το 2007 έκλεισε την καριέρα της συμμετέχοντας ξανά σε έργο του Λόρκα, τη "Δόνια Ροζίτα", με μουσική του Μάριου Τόκα.

Το αφιέρωμα στη Ζωή Φυτούση που επιμελήθηκε ο Μάκης Δελαπόρτας και κυκλοφόρησε το 2006 με τίτλο "Τραγούδια από τον κινηματογράφο και το θέατρο", αναγκαστικά περιορίζεται σε μερικές χαρακτηριστικές στιγμές αυτής της μεγάλης διαδρομής. Περιλαμβάνονται πάντως οι καλύτερες στιγμές της, δηλαδή τα τραγούδια του Μάνου Χατζιδάκι και του Σταύρου Ξαρχάκου που ξεχωρίζουν κι αποτελούν εμβληματικές στιγμές στην ιστορία του ελληνικού τραγουδιού. Περιλαμβάνεται επίσης το λαϊκό τραγούδι "Ο δρόμος είναι σκοτεινός" του Γιώργου Μητσάκη από την ταινία "Το μεροκάματο του πόνου" (1963) του Νέστορα Μάτσα, καθώς και δυο δημοφιλέστατα τραγούδια του Γιώργου Ζαμπέτα ("Δημήτρη μου, Δημήτρη μου", "Σήκω χόρεψε συρτάκι"), σε δεύτερη φυσικά εκτέλεση (πρώτη τα ερμήνευσε η Αλίκη Βουγιουκλάκη), από την ταινία "Η κόρη μου η σοσιαλίστρια" (1966) του Αλέκου Σακελλάριου.

Οι ηθοποιοί τραγουδούν: Σμαρούλα Γιούλη

Η θεσσαλονικιά ηθοποιός του παλιού ελληνικού κινηματογράφου και θεάτρου Σμαρούλα Γιούλη (1930-2012) ξεκίνησε ως παιδί θαύμα τα πρώτα κινηματογραφικά της βήματα συμμετέχοντας στην ιστορική ταινία "Η φωνή της καρδιάς" (1943) του Δημήτρη Ιωαννόπουλου δίπλα στον μυθικό ηθοποιό Αιμίλιο Βεάκη, ενώ στη συνέχεια έχτισε μια δυνατή θεατρική καριέρα συνεργαζόμενη για πολλά χρόνια με τον Μίμη Φωτόπουλο, καθώς και άλλους σημαντικούς ηθοποιούς της εποχής, όπως ο Ντίνος Ηλιόπουλος, ο Βασίλης Αυλωνίτης, ο Νίκος Σταυρίδης και ο Νίκος Ρίζος. Μάλιστα από τα τέλη του '50, έχοντας ήδη δημιουργήσει το δικό της θίασο, η θεατρική της δραστηριότητα κυριάρχησε στην καριέρα της και συνεχίστηκε με επιτυχία ως τη δεκαετία του '90, ενώ ήδη από τα μέσα του '60 είχε αποσυρθεί από τον κινηματογράφο.

Συχνά στο ρεπερτόριό της χρειάστηκε να επιστρατεύσει και τα φωνητικά της προσόντα κι έτσι μας έχουν διασωθεί κάμποσες ηχογραφήσεις που αποτυπώνουν τις τραγουδιστικές της επιδόσεις, οι περισσότερες από τα πρώτα χρόνια του '50, όταν χρειάστηκε να ερμηνεύσει πολλά τραγούδια στο ρυθμό της σάμπας που τότε ήταν της μόδας, έτσι που της κόλλησαν και το χαρακτηριστικό προσωνύμιο "η βασίλισσα της σάμπας", όπως είναι και ο τίτλος του μικρού αφιερώματος που κυκλοφόρησε το 2006 από την ΕΜΙ με την επιμέλεια του Μάκη Δελαπόρτα.

Ο δίσκος λοιπόν ανθολογεί δέκα τραγούδια με τη φωνή της Σμαρούλας Γιούλη γραμμένα στο ρυθμό της σάμπας. Τα έγραψαν γνωστοί συνθέτες του "ελαφρού" τραγουδιού που τότε είχαν τον αποκλειστικό λόγο στη μουσική επένδυση των θεατρικών παραγωγών, όπως ο πολυγραφότατος Μιχάλης Σουγιούλ, ο Γιώργος Μουζάκης, ο Κώστας Γιαννίδης, ο Γιάννης Βέλλας και ο Τάκης Μωράκης. Σε αρκετά τραγούδια συμμετέχει και το θαυμάσιο κιθαριστικό Τρίο Κιτάρα, αλλά και η μεγάλη ντίβα της εποχής Καίτη Μπελίντα. Οι ηχογραφήσεις χρονολογούνται στο διάστημα 1948-1953. Ξεχωρίζει το μεγάλο σουξέ "Βίρα τις άγκυρες" του Μουζάκη από την ομώνυμη μουσική επιθεώρηση της σεζόν 1949-1950.

Οι ηθοποιοί τραγουδούν: Ρένα Βλαχοπούλου

Η Ρένα Βλαχοπούλου (1917/1923-2004) ασφαλώς υπήρξε, μαζί με τη Γεωργία Βασιλειάδου, η πιο δημοφιλής κωμικός του ελληνικού κινηματογράφου, αν και ξεκίνησε ήδη από τη δεκαετία του '40 ως τραγουδίστρια σε βαριετέ της εποχής. Μάλιστα η τραγουδιστική της πλευρά είναι αρκετά παραγωγική, έτσι που να μπορεί να σταθεί επάξια δίπλα στην υποκριτική, καθώς η ελληνική δισκογραφία καταγράφει μεγάλο αριθμό ηχογραφήσεών της, κυρίως πάντως με υλικό από τον κινηματογράφο.

Το αφιέρωμα που επιμελήθηκε το 2006 ο Μάκης Δελαπόρτας για τη Ρένα Βλαχοπούλου περιλαμβάνει δύο δίσκους επικεντρωμένους αντίστοιχα στις δυο πιο δημιουργικές της δεκαετίες, δηλαδή τη δεκαετία του '50, όταν έκανε και το κινηματογραφικό της ντεμπούτο με την ηθογραφική ταινία "Πρωτευουσιάνικες περιπέτειες" (έγχρωμη μάλιστα παραγωγή του 1956), και τη δεκαετία του '60, όταν η συμμετοχή της στα κοσμαγάπητα μιούζικαλ του Γιάννη Δαλιανίδη οδήγησε την καριέρα της στην κορυφή.

Ο πρώτος λοιπόν αφιερωματικός δίσκος της Ρένας Βλαχοπούλου έχει τoν χαρακτηριστικό (εμφανώς πάντως υπερβολικό) τίτλο "Η βασίλισσα της τζαζ" και περιλαμβάνει δέκα ηχογραφήσεις από τις επιθεωρήσεις: "Διπλοπενιές" (1955), "Ο Ρωμιός" (1956), "Σιγά και με το μαλακό" (1957), "Άλλος για το φεγγάρι" (1958) και "Χειμώνας στην Αθήνα" (1958). Τα περισσότερα τραγούδια έχουν μουσική του Μενέλαου Θεοφανίδη, ενώ μερικά του Γιάννη Βέλλα και του Ζακ Ιακωβίδη. Ο δίσκος συμπληρώνεται με δυο τραγούδια από τις 45 στροφές, ένα του Ανδρέα Χατζηαποστόλου κι ένα ακόμη του Νίκι Γιάκοβλεφ.

Ο δεύτερος δίσκος επιγράφεται λιτά "Τα μιούζικαλ" και προφανώς περιλαμβάνει υλικό από μερικά κλασικά μιούζικαλ της Finos Film που σκηνοθέτησε ο Γιάννης Δαλιανίδης, και συγκεκριμένα: "Μερικοί το προτιμούν κρύο" (1962), "Κάτι να καίει" (1963), "Κορίτσια για φίλημα" και "Η Παριζιάνα" (1969). Όλα έχουν μουσική του χαλκέντερου Μίμη Πλέσσα, τα περισσότερα σε στίχους του Γιάννη Δαλιανίδη. Πολύ γνωστά τα περισσότερα ακόμη και στις νέες γενιές χάρις στη συνεχή προβολή αυτών των ταινιών. Ξεχωρίζουν το χαρούμενο "Γελά γαλάζιος ουρανός", το μπριόζο "Έχω στενάχωρη καρδιά" και το ταξιδιάρικο "Σαν ξημερώνει Κυριακή" που τραγουδά μαζί με τον Ντίνο Ηλιόπουλο.

Οι ηθοποιοί τραγουδούν: Ντίνος Ηλιόπουλος

Χωρίς αμφιβολία ένας από τους κορυφαίους κωμικούς ηθοποιούς που ανέδειξε ο παλιός ελληνικός κινηματογράφος και το θέατρο ήταν ο Ντίνος Ηλιόπουλος (1913-2001) με αμέτρητες παρουσίες στη μεγάλη οθόνη, όπου άφησε το ισχυρό του αποτύπωμα χτίζοντας αλησμόνητους ρόλους, όπως το φοβισμένο ανθρωπάκι στην εμβληματική ταινία του Νίκου Κούνδουρου "Ο Δράκος" (1956) ή στην ευφυή κωμωδία του Αλέκου Σακελλάριου "Μακρυκωσταίοι και Κοντογιώργηδες" (1960), αλλά και στα κοσμαγάπητα μιούζικαλ του Δαλιανίδη για τη Finos Film στη δεκαετία του '60. Δε δίσταζε μάλιστα να υποδυθεί και τον τραγουδιστή, όταν το απαιτούσε ο ρόλος, ενώ στη δισκογραφία βρίσκουμε και δύο αυτοτελείς εκδόσεις με ερμηνείες του Ντίνου Ηλιόπουλου, η μία μάλιστα με μελοποιημένα ποιήματα του σατιρικού ποιητή Γεώργιου Σουρή (1977). 

Πάντως στον παλιό κινηματογράφο τα τραγούδια κατά κανόνα ήταν εμβόλιμα, χωρίς δηλαδή να έχουν οργανική σχέση με την υπόθεση, καθώς ήταν κυρίαρχο το στερεότυπο της διασκέδασης σε κάποιο κέντρο, όπου τα διάφορα καλλιτεχνικά σχήματα ερμήνευαν κάποια τραγούδια που μ' αυτόν τον τρόπο περνούσαν πιο εύκολα στο κοινό και γίνονταν επιτυχίες. Δύο ήταν οι κυρίαρχοι καλλιτέχνες της νύχτας που μονοπωλούσαν την παρουσία τους στις παλιές ταινίες: Στο πρώτο μισό του '60 ο Μανώλης Χιώτης με τη Μαίρη Λίντα, ενώ στο δεύτερο μισό ο Γιώργος Ζαμπέτας. Ο Ντίνος Ηλιόπουλος βρέθηκε στην πίστα και με τα δυο σχήματα κι έχουμε ηχογραφημένα τραγούδια του και με το δίδυμο Χιώτη-Λίντα, όπως το τραγούδι "Με κυνηγούν τ' αδέρφια σου" από την ταινία του Δαλιανίδη "Ο ατσίδας" (1961), αλλά και με τον Γιώργο Ζαμπέτα στο τραγούδι "Ο πιο καλός ο μαθητής" από την ομώνυμη ταινία του Κώστα Ανδρίτσου (1968).

Η έκδοση του 2006 με την επιμέλεια του Μάκη Δελαπόρτα έχει συμπεριλάβει οκτώ τραγουδιστικές στιγμές του Ντίνου Ηλιόπουλου. Εκτός από τα δύο τραγούδια που προαναφέραμε, περιλαμβάνεται ένα 45άρι του 1961 με δυο τραγούδια του Μίμη Πλέσσα και του Κώστα Πρετεντέρη ("Έχω τρεις αγάπες", "Νάνι νάνι"), άλλο ένα τραγούδι του Μίμη Πλέσσα με τίτλο "Ένα τόσο δα κλαρίνο" από την ταινία του Νίκου Τσιφόρου "Τρεις κούκλες κι εγώ" (1960) με τη συμμετοχή του Τρίο Τέμπο, καθώς και δύο ακόμη τραγούδια πάλι του Μίμη Πλέσσα σε στίχους του Γιάννη Δαλιανίδη ("Σαν ξημερώνει Κυριακή", "Δύο αδερφάκια") από το κλασικό μιούζικαλ "Μερικοί το προτιμούν κρύο" (1962) με τη συμμετοχή της Ρένας Βλαχοπούλου. Ο δίσκος κλείνει με μια ηχογράφηση του 1954 με το τραγούδι "Ανάθεμα τη μπούκλα σου" των Λυκούργου Μαρκέα και Γιώργου Οικονομίδη από την ταινία του Ντίνου Δημόπουλου "Χαρούμενο ξεκίνημα".

Φυσικά υπάρχουν κι άλλες τραγουδιστικές στιγμές του Ντίνου Ηλιόπουλου στον παλιό κινηματογράφο που δεν έχουν συμπεριληφθεί στο μικρό αυτό αφιέρωμα. Πιο χαρακτηριστική, το τραγούδι "Χρυσόψαρο" του Μάνου Χατζιδάκι από την ταινία "Το κοροϊδάκι της δεσποινίδος" (1960), όπου ο Ηλιόπουλος τραγουδά μαζί με τη Τζένη Καρέζη.

Οι ηθοποιοί τραγουδούν: Δημήτρης Χορν

Η μεγάλη σειρά εκδόσεων της ΕΜΙ που επιμελήθηκε ο Μάκης Δελαπόρτας και κυκλοφόρησε στα πρώτα χρόνια του 2000 με σπάνιο ή ανέκδοτο υλικό από τον ελληνικό κινηματογράφο και το θέατρο, περιλαμβάνει κι ένα εκτενές αφιέρωμα σε ηθοποιούς που έχουν τραγουδήσει επί σκηνής, κινηματογραφικής ή και θεατρικής, μερικές φορές μάλιστα κάποιες μεγάλες επιτυχίες που ακούγονται ακόμη και μέχρι σήμερα. 

Θα σταθούμε λοιπόν από σήμερα σ' αυτή την εξαιρετικά ενδιαφέρουσα σειρά ξεκινώντας από τον μεγάλο ηθοποιό Δημήτρη Χορν (1921-1998) που μεγαλούργησε στο θεατρικό σανίδι, ενώ είχε και λιγοστές, αλλά πολύ εκλεκτές κινηματογραφικές εμφανίσεις, αρκετές από τις οποίες μαζί με την αγαπημένη του σύντροφο Έλλη Λαμπέτη κατά τη δεκαετία του '50. 

Λιγοστές επίσης είναι και οι ερμηνείες του σε τραγούδια που ακούστηκαν στις ταινίες ή τα θεατρικά έργα που ανέβασε. Ασφαλώς αλησμόνητη είναι η θεατρική του παλτάτα "Ο ηθοποιός" που έγραψε ο Μάνος Χατζιδάκις για την "Οδό ονείρων" (1962), όπου επίσης ερμήνευσε και το τρυφερό "Πάρτι". Η μικρή αφιερωματική έκδοση της ΕΜΙ που κυκλοφόρησε το 2006 με οκτώ ερμηνευτικές στιγμές του μεγάλου ηθοποιού δεν έχει συμπεριλάβει τα δύο μέρη από την "Οδό ονείρων". Περιλαμβάνει όμως άλλες πολύ χαρακτηριστικές του ηχογραφήσεις που πλέον είναι ιστορικές. Μεταξύ αυτών και δυο τραγούδια του Μάνου Χατζιδάκι ("Πες μου μια λέξη", "Ας είν' καλά το γινάτι σου") σε στίχους Αλέκου Σακελλάριου από την ταινία "Αλίμονο στους νέους" (1961). 

Έχουμε επίσης τέσσερα τραγούδια του Μίμη Πλέσσα σε στίχους Κώστα Πρετεντέρη, τα οποία ανά δύο είχαν αρχικά κυκλοφορήσει σε δίσκους 45 στροφών. Το 1959 λοιπόν είχαν κυκλοφορήσει τα τραγούδια "Ξέρω κάποιο αστέρι" και "Μιας πεντάρας χαρά", ενώ το 1961 τα τραγούδια "Ποιος το ξέρει" και "Οι θαλασσιές οι χάντρες". Το τραγούδι "Ξέρω κάποιο αστέρι" συμμετείχε (και βραβεύτηκε) στο πρώτο Φεστιβάλ Τραγουδιού της Αθήνας το 1959. Μαζί με τον Χορν ακούγεται και η Τζένη Βάνου. Το τρυφερό "Ποιος το ξέρει" (που νωρίτερα το είχε τραγουδήσει η Ρένα Βλαχοπούλου με διαφορετική μουσική γραμμένη από τον Αλέκο Σπάθη) είχε γραφτεί για το θεατρικό έργο "Ρομανσέρο" του Ζακ Ντεβάλ, ενώ στη συνέχεια ακούστηκε και στη γερμανική ταινία "Οι μέρες του Οκτώβρη". Στην ερμηνεία του τραγουδιού συμμετέχει και η Μάρω Κοντού. Και βεβαίως οι "Θαλασσιές οι χάντρες" (δεν έχουν σχέση με τη μεταγενέστερη ομώνυμη ταινία) αποτέλεσαν τη διαχρονικότερη τραγουδιστική επιτυχία του Δημήτρη Χορν, παρόλο που ο ίδιος δεν έτρεφε καμία εκτίμηση για το συγκεκριμένο τραγούδι που ακούστηκε και στην ταινία "Η Αθήνα τη νύχτα" (1962) του Κλέαρχου Κονιτσιώτη.

Ο δίσκος περιλαμβάνει επίσης δύο ακόμη σπάνιες στιγμές του Δημήτρη Χορν. Την τρυφερή μπαλάντα "Η πικραγαπημένη" (1962) από το ομώνυμο θεατρικό έργο του Ισπανού δραματουργού Χαθίντο Μπεναβέντε που ανέβασε το 1962 ο θίασος του Δημήτρη Μυράτ. Τη μουσική έγραψε ο λόγιος συνθέτης Δημήτρης Τερζάκης και τους στίχους ο Νίκος Γκάτσος. Ο δίσκος κλείνει με μια υποδειγματική ανάγνωστη του ποιήματος "Το ταξίδι των Μάγων" του νομπελίστα ποιητή Τόμας Έλιοτ από νεότερη ηχογράφηση του 1978.