Τα παιδικά του Χατζηπιερή: Τα όνειρα του Τεμπέλη Δράκου (2021)

Το τέταρτο και τελευταίο, μέχρι στιγμής, μέρος της θαυμάσιας σειράς παιδικών δίσκων του Κύπριου δημιουργού Γιώργου Χατζηπιερή βασισμένων στον υπέροχο Τεμπέλη Δράκο του κυκλοφόρησε από την ομώνυμη δική του δισκογραφική ετικέτα το 2021 με τίτλο "Τα όνειρα του Τεμπέλη Δράκου".

Δεν κρύβει εκπλήξεις ο δίσκος αυτός πέρα από το ευχάριστο κάθε φορά ξάφνιασμα της ευρηματικότητας και της μελωδικής γενναιοδωρίας του συνθέτη που και πάλι μας χαρίζει πανέμορφα τραγούδια με ευφάνταστους στίχους που μοιάζουν παιδικοί και σκόπιμα αφελείς, αλλά καταφέρνουν εύκολα να αιχμαλωτίζουν ακόμη και τον ώριμο μουσικόφιλο, ώστε να τα απολαμβάνει χωρίς ...ενοχικά σύνδρομα παλιμπαιδισμού!

Η μουσική και οι στίχοι ανήκουν εξολοκλήρου στον Γιώργο Χατζηπιερή με εξαίρεση το τραγούδι "Άζια γαλάζια" που έγραψε ο Πιερής Χατζηπιερής. Το τραγούδι μάλιστα αυτό μαζί με τη γοητευτική μπαλάντα "Ένα τραγούδι" θα έλεγα πως ξεχωρίζουν λίγο παραπάνω από αυτό το υπέροχο μελωδικό μπουκέτο. Όπως και στους προηγούμενους δίσκος, κι εδώ έχουμε ένα τραγούδι ("Η Μούγια") γραμμένο στην κυπριακή διάλεκτο. Για την ερμηνεία των τραγουδιών έχουμε και πάλι μια στρατειά εκλεκτών ερμηνευτών. Ιδού: Ελευθερία Αρβανιτάκη, Ελένη Τσαλιγοπούλου, Αλκίνοος Ιωαννίδης, Κώστας Μακεδόνας, Γιάννης Κότσιρας. Και μαζί τους οι Locomondo, η Πένυ Μπαλταντζή, ο Μιχάλης Ττερλικκάς, οι Monsieur Doumani, η Ειρήνη Σκυλακάκη, ο Αλέξανδρος Κτιστάκης, ο Δημήτρης Μπάκουλας και ο ίδιος ο συνθέτης μαζί με παιδική χορωδία.

Την όμορφη ενορχήστρωση επιμελήθηκε και πάλι ο Μάριος Τακούσιης, ενώ το εξώφυλλο σχεδίασε ο Θεοδώρα Γκέκα. Πολύ φροντισμένη έκδοση σε μορφή μικρού βιβλίου που περιλαμβάνει τους στίχους όλων των τραγουδιών και αναλυτικά στοιχεία όλων των συντελεστών του δίσκου.

Τα παιδικά του Χατζηπιερή: Τα ταξίδια του Τεμπέλη Δράκου (2015)

Πριν από λίγο καιρό αφήσαμε ανοιχτή τη δέσμευση να επανέλθουμε στον αξιόλογο Κύπριο συνθέτη Γιώργο Χατζηπιερή, όταν παρουσιάσαμε τα δύο πρώτα μέρη της εξαιρετικής σειράς παιδικών δίσκων του με πρωταγωνιστή τον υπέροχο Τεμπέλη Δράκο του. Θυμίζω λοιπόν ότι η αρχή έγινε το 2005 με το δίσκο "Ο Τεμπέλης Δράκος και άλλες ιστορίες", για να ακολουθήσει το 2009 η φυσική συνέχεια με το δίσκο "Η επιστροφή του τεμπέλη Δράκου".

Η πολύ καλή υποδοχή αυτών των δύο δίσκων ενθάρρυνε τον συνθέτη να συνεχίσει πάνω στην πετυχημένη του συνταγή που στηρίζεται σε ευφάνταστες μικρές ιστορίες επενδυμένες με όμορφες μελωδίες και υπέροχη ενορχήστρωση και μάλιστα με ερμηνείες μιας πλειάδας αγαπημένων ερμηνευτών της νεότερης γενιάς. Αφάσισε κιόλας να ιδρύσει και τη δική του δισκογραφική ετικέτα που πήρε το όνομα του πετυχημένου του ήρωα, φροντίζοντας να εντάξει στην εταιρία του και τους δύο πρώτους δίσκους που είχαν εκδοθεί αρχικά από τη Mercury. Την πρώτη λοιπόν καινούργια παραγωγή με την ετικέτα του Τεμπέλη Δράκου αποτελεί ο τρίτος κατά κύκλος τραγουδιών που πήρε τον τίτλο "Τα ταξίδια του Τεμπέλη Δράκου" κι εκδόθηκε το 2015.

Και πάλι φυσικά έχουμε ένα υλικό με τα ίδια χαρακτηριστικά των δύο προηγούμενων. Δώδεκα όμορφα τραγούδια και τρία ορχηστρικά θέματα, όλα σε μουσική και στίχους του Γιώργου Χατζηπιερή, συνιστούν το σώμα του δίσκου. Ανάμεσά τους και το "Έναν τζι έναν" γραμμένο στη χαρακτηριστική κυπριακή διάλεκτο. Ερμηνεύουν κατά σειρά οι: Απόστολος Ρίζος, Ελευθερία Αρβανιτάκη, Δώρος Δημοσθένους, Φοίβος Δεληβοριάς, Ελένη Τσαλιγοπούλου, Αλκίνοος Ιωαννίδης, Σωκράτης Μάλαμας. Monsieur Doumani, Μαριαστέλλα Τζανουδάκη, Σοφία Παπάζογλου και Λιζέτα Καλημέρη. Τραγουδά επίσης ο συνθέτης και συμμετέχει χορωδία. Τη λαμπερή και ευρηματική ενορχήστρωση επιμελήθηκε ο Μάριος Τακούσιης.

Τα παιδικά της Λένας Πλάτωνος: Το αηδόνι του αυτοκράτορα (1989)

Τρία χρόνια μετά τον παιδικό κύκλο "Η Ηχώ και τα λάθη της" (1986) η Λένα Πλάτωνος, αφού στο μεταξύ μας έδωσε έναν ωραίο κύκλο τραγουδιών ("Λεπιδόπτερα", 1986), επανέρχεται στο πεδίο του παιδικού τραγουδιού με το μουσικό παραμύθι "Το αηδόνι του αυτοκράτορα" βασισμένο στο ομώνυμο κλασικό παραμύθι του μεγάλου Δανού παραμυθά Χανς Κρίστιαν Άντερσεν (1805-1875) μετά από πρόταση του κοντρατενόρου Άρη Χριστοφέλλη, καλού φίλου της συνθέτριας.

Το έργο έχει τη μορφή μικρής όπερας με τραγούδια και αφηγήσεις. Τη διασκευή και το λιμπρέτο υπογράφει ο ποιητής Γιώργος Βολουδάκης. Θέμα του παραμυθιού είναι η σχέση του ανθρώπου με την τεχνολογία. Η υπόθεση τοποθετείται στην αυτοκρατορική αυλή της Κίνας σε απροσδιόριστο χρόνο, όταν ο αυτοκράτορας ανάμεσα σ' ένα αληθινό κι ένα ψεύτικο αηδόνι προτίμησε εν αγνοία του το δεύτερο, ένα ηλεκτρονικό αηδόνι που κάποια στιγμή χάλασε, για να ακολουθήσει η αγωνιώδης αναζήτηση του αληθινού. Η ορχήστρα κυριαρχείται από συμφωνικούς χρωματισμούς με ηλεκτρονικό υπόστρωμα. 

Στην εκτέλεση του έργου συμμετέχουν σημαντικοί καλλιτέχνες προερχόμενοι κυρίως από το χώρο της λόγιας μουσικής. Ο κοντρατενόρος Άρης Χριστοφέλλης υποδύεται το Αηδόνι, ο βαρύτονος Σπύρος Σακκάς τον Αυτοκράτορα και τον Αρχιμουσικό, ο βαθύφωνος Φραγκίσκος Βουτσίνος τον Θάνατο, η Σαβίνα Γιαννάτου μια φίλη του Αηδονιού, ο Γιάννης Σαμσιάρης τον Αυλάρχη και ο Χρήστος Στασινόπουλος τον ψαρά και τον βιολιστή, ενώ η Λένα Πλάτωνος αποδίδει τις αφηγηματικές γέφυρες του έργου.

Τα παιδικά της Λένας Πλάτωνος: Η Ηχώ και τα λάθη της (1985)

Η δεκαετία του '80 ήταν η πιο γόνιμη περίοδος της συνθέτριας και τραγουδοποιού Λένας Πλάτωνος, όταν και μας έδωσε τους πιο αξιόλογους κύκλους τραγουδιών της (Σαμποτάζ, Μάσκες ηλίου, Γκάλοπ, Λεπιδόπτερα, Το σπάσιμο των πάγων), έναν εξαίρετο κύκλο μελοποιημένων ποιημάτων του Κώστα Καρυωτάκη, αλλά και μια σειρά παιδικών δίσκων (Η Ηχώ και τα λάθη της, Το αηδόνι του αυτοκράτορα) με ξεχωριστό ενδιαφέρον, καθώς ήδη μας είχε δώσει τα ισχυρά της διαπιστευτήρια στo συγκεκριμένο είδος με τη συμμετοχή της στον εμβληματικό δίσκο με τα τραγούδια της "Λιλιπούπολης" (1980).

Ο δίσκος "Η Ηχώ και τα λάθη της" ηχογραφήθηκε τον Νοέμβρη του 1985 και κυκλοφόρησε τρεις μήνες αργότερα από τον Σείριο υπό την επίβλεψη του Μάνου Χατζιδάκι, φυσικού μέντορα της συνθέτριας. Πρόκειται για έναν κύκλο δεκατεσσάρων ατμοσφαιρικών τραγουδιών σε ύφος ακουστικής μπαλάντας με τα γνώριμα ηλεκτρονικά ηχοχρώματα της δημιουργού μέσα από το συνθεσάιζερ που παίζει η ίδια και τις κιθάρες του Κώστα Χατζόπουλου. Οι στίχοι των τραγουδιών βασίζονται σε κείμενα του φημισμένου και πολυβραβευμένου Ιταλού συγγραφέα παιδικών βιβλίων Gianni Rodari (1920-1980) που απέδωσε στα ελληνικά η Άννα Μαργαριτοπούλου. Στη ροή των τραγουδιών παρεμβάλλονται και δύο σύντομα παραμύθια (Η Ηχώ και τα λάθη της, Ποιος διευθύνει) που αφηγείται η ποιήτρια Ντόρια Μαρνέρη. Τα τραγούδια ερμηνεύει η Λένα Πλάτωνος μαζί με τη Σαβίνα Γιαννάτου, στενή συνεργάτιδά της εκείνη την περίοδο.

Δισκογραφία Θανάση Γκαϊφύλλια: Ο Ήλιος ο Ηλιάτορας (2008)

Μετά το "Stavento" (1998) και μπαίνοντας στο νέο αιώνα ο Θανάσης Γκαϊφύλλιας δεν έδειξε πλέον να πολυενδιαφέρεται για την παραγωγή νέων τραγουδιών, πέρα από λιγοστά σκόρπια που βρίσκουμε διάσπαρτα σε διάφορες εκδόσεις, όπως ένα τραγούδι ("Διομήδης") το 2005 για το περιοδικό Octava κι άλλο ένα το 2014 ("Κλυταιμνήστρα") για το περιοδικό Μετρονόμος. Ωστόσο δεν έπαψε ποτέ να ασχολείται με τη μουσική έστω κι εκτός δισκογραφίας, κυρίως με μουσική για το θέατρο ή ποικίλες μουσικές παραστάσεις και ζωντανές εμφανίσεις, όπως η μεγάλη αναδρομική του συναυλία στην ιστορική μπουάτ Κύτταρο τον Νοέμβρη του 2009 που αποτυπώθηκε σε διπλό live άλμπουμ την επόμενη χρονιά με τίτλο "Αυτά που ρωτάς - Ζωντανοί στο Κύτταρο". 

Μέσα λοιπόν σ' αυτές τις δραστηριότητες εντάσσεται και μια μάλλον άγνωστη ολοκληρωμένη του δουλειά πάνω στον ποιητικό κύκλο "Ο Ήλιος ο Ηλιάτορας" του Οδυσσέα Ελύτη, έργο δημοφιλέστατο χάρις στην εμβληματική μελοποίηση του Δημήτρη Λάγιου (1982), η οποία μάλιστα το 2010 ξαναπαρουσιάστηκε σε νέα εκτέλεση, αλλά και στην εξαιρετική μελοποίηση της Αγγελικής Ιωννάτου (Ιωαννάτου) το 1983.

Πρόκειται για ένα μουσικό έργο σε φόρμα λαϊκού ορατορίου που περιλαμβάνει δεκαπέντε φωνητικά μέρη σε συνεχή ροή που καλύπτουν εξολοκλήρου το ποιητικό κείμενο, γραμμένα για την ομώνυμη μουσικοθεατρική παράσταση που παρουσιάστηκε στο Αμφιθέατρο της Πανεπιστημιούπολης στις 11 Μαΐου 2008 στα πλαίσια της γιορτής των Ελευθερίων της Κομοτηνής, όπου και ηχογραφήθηκε ζωντανά και διανεμήθηκε σε φίλους του συνθέτη και διάφορους φορείς, αφού περιορίστηκε σε μια άτυπη έκδοση με την υποστήριξη της πρυτανείας του Πανεπιστημίου, χωρίς ποτέ να περάσει στην επίσημη δισκογραφία εξαιτίας της μη αδειοδότησης της έκδοσης από την κληρονόμο του ποιητή κυρία Ιουλίτα Ηλιοπούλου.

Ο συνθέτης εξομολογείται:  "Με το έργο αυτό άρχισα να ασχολούμαι από το 1972 και τότε ο Πατσιφάς μου είπε πως δύσκολα θα δώσει την άδειά του ο Ελύτης.. Ούτε στον Σταύρο Ξαρχάκο είχε δώσει. Ήμουν στενός φίλος με την Μαλβίνα Κάραλη... παρακολουθούσε τότε στο σπίτι μου που το παίδευα και μου λέει: "Πάμε να βρούμε τον Οδυσσέα, είναι φίλος μου"..."είσαι τρελή" της έλεγα εγώ αλλά εκείνη επέμενε! Πήγαμε λοιπόν στη Σκουφά, εκεί που ήταν το σπίτι του, χτυπάμε την πόρτα του διαμερίσματός του, μπροστά η Μαλβίνα και πίσω εγώ με το τζάκετ, με μακρυά μαλλιά και γένια και ξαφνικά ανοίγει την πόρτα, βγάζει το κεφάλι του ο Ελύτης και με έντονο ύφος λέει: Τι θες εσύ; Οδυσσέα θέλουμε να σε δούμε ...έφερα ένα φίλο μου, λέει η Μαλβίνα. "Να μου λείπει" λέει ο Ελύτης και κλείνει την πόρτα... (γέλια) και έτσι εγκατέλειψα εκείνη την προσπάθεια!... 

...Εκείνο το διάστημα ερχόταν στο σπίτι μου και τα έβλεπε όλα αυτά και ο αείμνηστος Δημήτρης Λάγιος. Μετά από χρόνια, όταν εγώ είχα φύγει από την Αθήνα, ο Λάγιος θα το μελοποιήσει (1982). Οι ενστάσεις μου για την εργασία του Λάγιου είναι ότι αυτό το έργο είναι ένα ποίημα. Ένα ποίημα! Δεν έχει δηλαδή τίτλους στις σελίδες... Αρχίζει με τη λέξη Ήλιος και τελειώνει με τη λέξη Ηλιάτορας. Ανάμεσα δεν μπορείς να παρεμβάλλεις ή να παραλείψεις τίποτα... αν αφαιρέσεις κάτι χάνεται το νόημα. Ο Λάγιος για τις ανάγκες της δισκογραφίας αφαίρεσε κομμάτια, έκοψε ένα ποίημα στα δύο και το έκανε δύο διαφορετικά, έδωσε τίτλους... όλα αυτά με το πέρασμα του χρόνου με έκαναν να το ξαναδώ και σιγά-σιγά το έφτιαξα έτσι ακριβώς όπως το οραματίστηκα από την πρώτη στιγμή. Ολόκληρο και ακέραιο. Και υποθέτω πως έτσι θα το ήθελε ο ποιητής. Απορώ, πως ενώ ήταν εν ζωή ο Ελύτης, έδωσε την άδειά του να γίνει κατακερματισμός του ποιήματός του, για χάριν της δισκογραφίας... απορώ... τέλος πάντων".

Στην εκτέλεση του έργου λαμβάνουν μέρος η Χορωδία Κομοτηναίων και η Χορωδία του Δημοκρίτειου Πανεπιστημίου Θράκης. Τραγουδούν και παίζουν οι: Γιάννης Ζερβίδης (Ήλιος), Σταύρος Παυλίδης, Χρήστος Χατζηπέμου, Τάκης Χαμπογιάννης και Βαλάντης Καπουρελάκος (Άνεμοι), Λεύκη Σαραντινού (Κορίτσι), Σούλα Κυρατζόγλου (Γυναίκα) και Θανάσης Γκαϊφύλλιας (Αφηγητής).

Δισκογραφία Θανάση Γκαϊφύλλια: Stavento (1998)

Με το κλείσιμο της δεκαετίας του '90 ουσιαστικά ολοκληρώνεται η πρωτότυπη δισκογραφική προσφορά του Θανάση Γκαϊφύλλια με έναν από τους ωραιότερους κύκλους τραγουδιών του, το "Stavento" που κυκλοφόρησε το 1998 από τις εκδόσεις Κύτταρο. Είχε προηγηθεί βέβαια το 1996 ο δίσκος "Επί πτυχίω" με την υπογραφή του Γκαϊφύλλια ως παραγωγού σε μια πολυσυλλεκτική δουλειά με υλικό γραμμένο από παλιούς φίλους και συνοδοιπόρους του που αποφοίτησαν από το πανεπιστήμιο της Κομοτηνής, και το 1997 ένα μικρό δισκάκι με τίτλο "Το τραγούδι της τιμής" σε συνεργασία με μουσουλμάνους μουσικούς της Κομοτηνής, με τους οποίους δημιούργησε το μουσικό σχήμα Αλάβαστρο. 

Ο δίσκος "Stavento" (ιταλική λέξη που αναφέρεται στην απάνεμη πλευρά του πλοίου) περιλαμβάνει εννέα ροκ κομμάτια βασισμένα σε στίχους των Γιάννη Καλαμίτση, Μιχάλη Γκανά, Θανάση Αβραμίδη, Νίκου Σαλαβάτη και του συνθέτη μαζί με τρία μελοποιημένα ποιήματα, δύο του Κώστα Καρυωτάκη ("Το άγαλμα της Ελευθερίας που φωτίζει τον κόσμο", "Θέλω να φύγω πια από 'δω") κι ένα του Μιχάλη Κατσαρού ("Αντισταθείτε"), το οποίο είναι και η κορυφαία στιγμή του δίσκου με τη δυνατή ερμηνεία του Χρήστου Θηβαίου. Περιλαμβάνεται επίσης κι ένα τραγούδι του Νίκου Αρμπιλιά ("Ιστορίες"), μέλους του συγκροτήματος Μικρές Περιπλανήσεις και του σχήματος ΣΑΝ, καθώς και το εμβληματικό τραγούδι "Κομοτηνή" που πρωτοακούστηκε το 1985 στο δίσκο "Φύλλο πορείας", εδώ σε δεύτερη εκτέλεση από τον Μίλτο Πασχαλίδη. 

Ο δίσκος καταγράφει και πολύ ενδιαφέρουσες συνεργασίες του θρακιώτη δημιουργού που συμπράττουν μαζί του για το εξαιρετικό αποτέλεσμα. Ήδη αναφέραμε τον Νίκο Αρμπιλιά, τον Μίλτο Πασχαλίδη και τον Χρήστο Θηβαίο. Συμμετέχει επίσης η μουσική ομάδα της κοινότητας απεξάρτησης Στροφή, καθώς και η υπέροχη Παιδική Χορωδία Δημήτρη Τυπάλδου. Το ομότιτλο τραγούδι ενορχήστρωσε ο Βασίλης Δημητρίου, ενώ στα υπόλοιπα έχουμε την υπογραφή του Απόστολου Δημητρακόπουλου ή ομαδική ενορχήστρωση από την παρέα των μουσικών που πλαισιώνουν τον συνθέτη.

Δισκογραφία Θανάση Γκαϊφύλλια: Βραδιάζει (1991)

Έχοντας οριστικά εγκατασταθεί στην Κομοτηνή από το 1977 ο Θανάσης Γκαϊφύλλιας επικεντρώνει πλέον τη δραστηριότητά του γύρω από το μικρό εκδοτικό του οίκο Κύτταρο που λειτουργεί συγχρόνως ως δισκοπωλείο, αλλά και παραγωγός μουσικών δράσεων και εκδόσεων. Όλες λοιπόν οι δουλειές του τραγουδοποιού που θα εκδοθούν μετά το "Φύλλο πορείας" (1985) θα έχουν την ετικέτα Δίσκοι Κύτταρο και την πλήρη εποπτεία του ίδιου. 

Η πρώτη από αυτές τις δουλειές εκδόθηκε το 1991 με τίτλο "Βραδιάζει" που τρία χρόνια αργότερα επανεκδόθηκε ψηφιακά και διανεμήθηκε μέσω της Lyra. Ο δίσκος περιλαμβάνει δέκα καλογραμμένα τραγούδια σε ύφος αμερικάνικης ροκ μπαλάντας που ενορχήστρωσε ο ίδιος σε συνεργασία με τους μουσικούς του, μεταξύ των οποίων ο Γιώργος Μαγκλάρας και ο Γιώργος Ανδρέου. Τα ερμηνεύει επίσης ο ίδιος παίζοντας κλασική και ακουστική κιθάρα, ενώ στα φωνητικά συμμετέχει και η σύζυγός του Λία Τσιαμπάζη. Τους στίχους των τραγουδιών υπογράφουν οι Αντώνης Παπαϊωάννου, Παυλίνα Παμπούδη, Ελένη Καλφοπούλου, Πάνος Καρανίκας, Χριστίνα Ματθαίου και ο συνθέτης.

Σημείωση: Ένα χρόνο μετά την κυκλοφορία του δίσκου, από την ΜΒΙ κυκλοφόρησε ένας δίσκος του Στέλιου Καζαντζίδη (μουσική Χρήστου Νικολόπουλου) με τον ίδιο ακριβώς τίτλο! Φυσικά ο Γκαϊφύλλιας δεν έκανε καμία ...αγωγή διεκδικώντας την αποκλειστικότητα του τίτλου, όπως θα πράξει μερικά χρόνια αργότερα ο Ross Daly κατά του Σωκράτη Μάλαμα για το δίσκο "Λαβύρινθος" (1996)! Λαβύρινθος η ψυχή του ανθρώπου...

Δισκογραφία Θανάση Γκαϊφύλλια: Φύλλο πορείας (1985)

Παρά την καλή υποδοχή που γνώρισε η "Ατέλειωτη εκδρομή" του Θανάση Γκαϊφύλλια, η συνέχεια δεν ήταν καθόλου η αναμενόμενη. Ο τραγουδοποιός αποφάσισε να επιστρέψει για την οριστική του πλέον εγκατάσταση στην Κομοτηνή και θα περάσουν δέκα χρόνια μέχρι να ξαναμπεί στο στούντιο για τα καινούργια του τραγούδια που κυκλοφόρησαν το 1985 από τη Philips με τίτλο "Φύλλο πορείας", τίτλο που πιθανόν σηματοδοτεί τη μετεγκατάσταση του δημιουργού στη θρακική πόλη. 

Η αλήθεια είναι ότι αυτός ο κύκλος τραγουδιών του Θανάση Γκαϊφύλλια, τρίτος κατά σειρά, μετά το "Ωτοστόπ" (1971) και την "Ατέλειωτη εκδρομή" (1975), πέρασε μάλλον απαρατήρητος παρά τη δεκαετία που μεσολάβησε από τον προηγούμενο (ή ίσως και εξαιτίας της), ενώ ποτέ δεν επανεκδόθηκε σε ψηφιακή μορφή και παραμένει δυσεύρετος. Ωστόσο είναι ένας πολύ ενδιαφέρων κύκλος με πολλά όμορφα τραγούδια, όπως το εναρκτήριο με το χαρακτηριστικό τίτλο "Γαμήλιο προσκλητήριο" σε στίχους του Αντώνη Παπαϊωάννου. Υπάρχει μια πολύ χαριτωμένη ιστοριούλα πίσω από το τραγούδι αυτό, καθώς σκαρώθηκε στα βιαστικά και ηχογραφήθηκε στο στούντιο Αγροτικόν του Νίκου Παπάζογλου, για να σταλεί ως πρόσκληση σε φίλους του συνθέτη για τον επικείμενο γάμο του με τη Λία Τσιαμπάζη, η οποία άλλωστε το τραγουδάει μαζί του!

Ο δίσκος περιλαμβάνει κι άλλες αξιοσημείωτες στιγμές και κυρίως το εμβληματικό τραγούδι "Κομοτηνή", μια μικρή τοιχογραφία της πόλης του τραγουδοποιού πλημμυρισμένη από βιωματικές αναφορές και μια διάχυτη μελαγχολική διάθεση. Πρέπει να σημειώσω πάντως ότι τους στίχους του τραγουδιού που είχαν γραφτεί πολύ παλιότερα, πρώτος τους μελοποίησε ο Γιώργος Ανδρέου για το μοναδικό δίσκο του συγκροτήματος Αλερετούρ "Σαν ελληνική ταινία" (1984) κι αμέσως μετά τους επένδυσε και ο Γκαϊφύλλιας τη δική του μελωδία, ενώ πολλά χρόνια αργότερα, στο δίσκο "Stavento" (1999), το τραγούδι έγινε ευρύτερα γνωστό με την ερμηνεία του Μίλτου Πασχαλίδη.

Η έκπληξη του δίσκου είναι το παλιό κοσμαγάπητο γερμανικό τραγούδι "Λιλή Μαρλέν" του Norbert Schultze, ένα τραγούδι παρεξηγημένο καθώς συνδέθηκε και με το ναζιστικό καθεστώς, αγαπημένο άλλωστε τραγούδι ενός Μάνου Χατζιδάκι, το οποίο εδώ αποδίδεται στα ελληνικά με στίχους του Μάκη Φωτιάδη. Την ενορχήστρωση του δίσκου έκανε ο έμπειρος μαέστρος Χάρης Ανδρεάδης.

Δισκογραφία Θανάση Γκαϊφύλλια: Η ατέλειωτη εκδρομή του Γκαϊφύλια (1975)

Η σύντομη παραμονή του Θανάση Γκαϊφύλλια στην Αθήνα (1970-1977) άφησε το αποτύπωμά της στην ελληνική δισκογραφία με δύο προσωπικές δουλειές που συνέβαλαν αποφασιστικά στην καταξίωση του τραγουδοποιού, έστω κι αν ο ίδιος δεν έδειξε να βολεύεται μ' αυτή την πορεία κι αποφάσισε ξαφνικά τη μόνιμη επιστροφή του στην Κομοτηνή, όπου παραμένει μέχρι σήμερα, πάντα δραστήριος και ενεργός σε πολλαπλά πεδία πολιτιστικού ενδιαφέροντος. Ο πρώτος από τους δυο αυτούς δίσκους ήταν φυσικά το "Ωτοστόπ" (1971) που εκδόθηκε από τη Lyra. Στη συνέχεια ο Γκαϊφύλλιας βρέθηκε στη Minos, όπου το 1974 ηχογράφησε ένα δισκάκι 45 στροφών με τα τραγούδια "Χάι κάι" και "Εύθυμος Καλαματιανός", από τα οποία το πρώτο εντάχθηκε στο δεύτερο ολοκληρωμένο δίσκο του που κυκλοφόρησε το 1975 με τον χαρακτηριστικό τίτλο "Η ατέλειωτη εκδρομή του Γκαϊφύλια" (εδώ υιοθετεί πλέον τη γραφή του επωνύμου του με ένα "λ").

Χωρίς αμφιβολία η "Ατέλειωτη εκδρομή" είναι η σπουδαιότερη δισκογραφική κατάθεση του Θανάση Γκαϊφύλλια σε ολόκληρη τη διαδρομή του μέσα στο ελληνικό τραγούδι. Περιλαμβάνει ένδεκα καλογραμμένα τραγούδια, από τα οποία ασφαλώς ξεχωρίζει το ομότιτλο με τους δυνατούς στίχους του Μάνου Ελευθερίου, ο οποίος υπογράφει επίσης τους στίχους άλλων δύο τραγουδιών ("Γνωριμία", "Κιθάρες των νερών"). Σπουδαίο τραγούδι που πλέον έχει γίνει κλασικό και αποτελεί το σήμα κατατεθέν του Γκαϊφύλλια, ο οποίος το ερμηνεύει εξαιρετικά συνοδευόμενος από τη Μαρίζα Κωχ.

Ο δίσκος ξεκινά με μια σύνθεση του Γιάννη Γλέζου που αποτελεί την πρώτη μελοποίηση του γνωστού ποιήματος των Κώστα Καρυωτάκη "Πρέβεζα", το οποίο την ίδια χρονιά μας παρουσίασε και στη δική του μελοποίηση ο Δήμος Μούτσης με την "Τετραλογία". Δυνατή ροκ μελοποίηση που μάλλον πέρασε απαρατήρητη σ' αυτή την εκτέλεση, όσο κι σε μια δεύτερη από τον ίδιο τον Γιάννη Γλέζο (στο δίσκο "Αυτά που αγαπήσαμε", 1979), μέχρι που την επανέφερε στο προσκήνιο και την έκανε μεγάλη επιτυχία ο Βασίλης Παπακωνσταντίνου με το δίσκο του "Φοβάμαι" (1982). Το τραγούδι αυτό προέρχεται από μια ανέκδοτη δουλειά του Γιάννη Γλέζου αποκλειστικά με μελοποιημένα ποιήματα του Κώστα Καρυωτάκη, την οποία επρόκειτο να ερμηνεύσουν μαζί ο Λάκης Παπάς και ο Θανάσης Γκαϊφύλλιας! Δυστυχώς η άτεγκτη λογοκρισία του χουντικού καθεστώτος* απαγόρευσε την κυκλοφορία του έργου και το σχέδιο αυτό ναυάγησε οριστικά.

Από το υπόλοιπο υλικό του δίσκου ξεχωρίζει το μελοποιημένο ποίημα του Γεώργιου Σουρή "Το αρχοντόπουλο" και το τραγούδι "Μπενερτζή" που είναι εμπνευσμένο από το ομότιτλο μυθιστόρημα του μεγάλου Τούρκου ποιητή Ναζίμ Χικμέτ. Αξιοσημείωτο επίσης είναι ότι το τραγούδι "Χάι κάι" αποτελεί μια συρραφή σκόρπιων στίχων του συνθέτη που θυμίζουν κρητικές μαντινάδες παιγμένες με ποντιακή και κρητική λύρα και μάλιστα την κρητική λύρα παίζει ο Νίκος Ξυλούρης! Δυνατή ροκ στιγμή του δίσκου το "Λίγο πριν τον 3ο Παγκόσμιο" σε στίχους του Γιάννη Κακουλίδη που ξεκινάει με το πασίγνωστο παλιό ραδιοφωνικό θεματάκι του "Τσομπανάκου" παιγμένο από το βιολί του Γιώργου Μπαγκλάρα.

* ΥΓ. Πενήντα έξι συμπληρωμένα χρόνια σήμερα από τη σημαδιακή εκείνη 21η Απριλίου του 1967 των συνταγματαρχών. Ο δίσκος λοιπόν ο σημερινός, τόσο με την ηχηρή σημειολογία του εντυπωσιακού εξωφύλλου, όσο και με το πνεύμα κάποιων τραγουδιών, ιδιαίτερα του ομότιτλου, αλλά και του συγκλονιστικού "Μπενερτζή" ή του σαρκαστικού "Λίγο πριν τον 3ο Παγκόσμιο", θα μπορούσε να εκληφθεί κι ως ένα αφιέρωμα στη σημερινή αποφράδα επέτειο...

Δισκογραφία Θανάση Γκαϊφύλλια: Ωτοστόπ (1971)

Τρία χρόνια μετά την πρωτόλεια ηχογράφησή του για τη Lyra με τα τέσσερα πρώτα του τραγούδια κι αφού συμμετείχε ως ερμηνευτής στο δίσκο "Ο κήπος" του Λίνου Κόκοτου, ο Θανάσης Γκαϊφύλλιας μας δίνει την πρώτη ολοκληρωμένη προσωπική του δουλειά με το ιστορικό πλέον άλμπουμ "Ωτοστόπ" που εκδόθηκε το 1971 από την ετικέτα Zodiac της Lyra, μια δουλειά που έγινε σε συνεργασία με το μουσικό σχήμα Τα Ανάκαρα.

Ο δίσκος περιλαμβάνει ετερόκλητο υλικό με πρωτότυπα τραγούδια, τρία του ίδιου του Γκαϊφύλλια, άλλα τρία του Γιώργου Κοντογιώργου (το ένα διασκευασμένο παραδοσιακό σε συνεργασία με τη Δόμνα Σαμίου) και δύο του πρωτοεμφανιζόμενου Δημήτρη Ψαριανού, αλλά και τραγούδια παραδοσιακά με σύγχρονη φολκ ενορχήστρωση που αποδίδει το τριμελές μουσικό σχήμα Τα Ανάκαρα, το οποίο την ίδια εκείνη χρονιά έκανε την εμφάνισή του στην εγχώρια μουσική ζωή συνεργαζόμενο αρχικά με τη Μαρίζα Κωχ και ηχογραφώντας κάποια τραγούδια για τις 45 στροφές ("Πού πας αφέντη μέρμηγκα", "Ένα κορίτσι από τον Κολινδρό") που περιλαμβάνονται και στο δίσκο "Ωτοστόπ".

Γεγονός πάντως είναι ότι ο δίσκος έκανε μεγάλη αίσθηση στην εποχή του, ιδιαίτερα για τον πρωτότυπο ήχο του που ενσωματώνει φαινομενικά ασύμβατα ηχοχρώματα, πότε ροκ, πότε παραδοσιακά, ακολουθώντας τους δρόμους του κυρίαρχου εκείνο τον καιρό διεθνούς φολκ ρεύματος. Την ενορχήστρωση επιμελήθηκε ο Γιώργος Κοντογιώργος και είναι άκρως ενδιαφέρον το αποτέλεσμα, ιδιαίτερα όσον αφορά στα παραδοσιακά τραγούδια που αποδίδουν οι Ανάκαρα με τρόπο εντελώς αντίθετο προς τον κυρίαρχο και κακοποιημένο από τις πατριδοκαπηλικές χουντικές κορώνες ήχο του δημοτικού μας τραγουδιού, όπως είχε κάνει νωρίτερα και ο Νίκος Χουλιαράς με το ηπειρώτικο τραγούδι.

Σημειώνω ότι το ένα από τα τραγούδια που συνεισφέρει στο δίσκο ο Δημήτρης Ψαριανός αποτελεί μελοποίηση του σατιρικού ποιήματος "Τεμπελιά" του Γεώργιου Σουρή κι αυτή είναι η πρώτη μελοποιημένη δισκογραφική καταγραφή του ποιητή. Στίχους επίσης έγραψαν ο Δημήτρης Ιατρόπουλος, ο Λάκης Τεάζης, ο Γιάννης Κακουλίδης και φυσικά ο ίδιος ο Θανάσης Γκαϊφύλλιας που είναι και ο βασικός ερμηνευτής του δίσκου.

Δισκογραφία Θανάση Γκαϊφύλλια: Θανάσης Γκαϊφύλλιας (1968)

Περνάμε στην πολύ ενδιαφέρουσα περίπτωση ενός ξεχωριστού τραγουδοποιού της παλιότερης γενιάς και μιας ευρύτερου φάσματος προσωπικότητας της ελληνικής περιφέρειας που συνεχίζει να δίνει το παρών εδώ και 55 πλέον χρόνια! Πρόκειται για τον Θανάση Γκαϊφύλλια που γεννήθηκε το 1947 στο Σουφλί, αλλά μεγάλωσε στην Κομοτηνή, όπου και διαμένει μέχρι σήμερα με μια σύντομη παρένθεση μιας δεκαετίας περίπου, όταν δραστηριοποιήθηκε στις μπουάτ και την κεντρική μουσική σκηνή της Αθήνας. 

Στο ελληνικό τραγούδι πρωτοεμφανίστηκε στα όψιμα χρόνια του Νέου Κύματος, όταν το 1968 ηχογράφησε σ' ένα extended 45άρι τα τέσσερα πρώτα τραγούδια του με την ετικέτα Zodiac της Lyra. Στη συνέχεια συνεργάστηκε με το συγκρότημα Ανάκαρα και ηχογράφησε μαζί τους τον πρώτο μεγάλο δίσκο του με τίτλο "Ωτοστόπ" που εκδόθηκε το 1971. Ακολούθησε ο δίσκος "Η ατέλειωτη εκδρομή" το 1975 που αποτελεί και την σημαντικότερη δισκογραφική του κατάθεση μέχρι σήμερα. Μετά το δίσκο αυτό η παρουσία του έγινε πιο σπάνια, αλλά έδινε κατά καιρούς ένα σταθερό παρών με καινούργιες δουλειές, πάντα ενδιαφέρουσες. 

Από το 1977 έχει αποσυρθεί στην Κομοτηνή, όπου αναπτύσσει πολύπλευρη πολιτιστική δραστηριότητα με τον εκδοτικό του οίκο "Κύτταρο", χωρίς ποτέ να έχει χάσει την επαφή μου με το ελληνικό τραγούδι, ενώ συχνά έχει επενδύσει μουσικά θεατρικές παραστάσεις του ΔΗΠΕΘΕ Κομοτηνής. Αξιοσημείωτο είναι ότι συχνά έχει καταφύγει και στον ποιητικό λόγο γράφοντας και τραγουδώντας μελοποιημένη ποίηση και μάλιστα με σημαντική επιτυχία, όπως η κλασική "Πρέβεζα" σε ποίηση Κώστα Καρυωτάκη (μουσική του Γιάννη Γλέζου), αλλά και πολλά άλλα τραγούδια σε ποίηση Μιχάλη Κατσαρού, Οδυσσέα Ελύτη (μελοποίησε ολόκληρο τον "Ήλιο τον Ηλιάτορα"), Γεώργιου Σουρή, Γεώργιου Δροσίνη, Γιάννη Ρίτσου, Ναζίμ Χικμέτ και πολλών άλλων.

Το πρώτο του λοιπόν δισκάκι που κυκλοφόρησε το 1968 περιλαμβάνει τέσσερις απλές μπαλάντες επηρεασμένες έντονα από τον νεοκυματικό ήχο της εποχής εκεί στο περιβάλλον της Lyra και του Αλέκου Πατσιφά, όπου έκανε τα πρώτα δισκογραφικά του βήματα. Οι τίτλοι των τραγουδιών: Μες στου δρόμους, στις πλατείες, Η απόκριση, Μια Κυριακή, Μικρή Μαρία. Στίχοι, μουσική και ερμηνεία, όλα από τον ίδιο. Στην κιθάρα συνοδεύει ο Νότης Μαυρουδής. Όμορφα τραγούδια που δείχνουν εν σπέρματι το τραγουδοποιητικό ταλέντο του Γκαϊφύλλια, έστω κι αν δεν γνώρισαν την ευρεία αποδοχή άλλων νεοκυματικών τραγουδιών της εποχής.

Αθανάσιος Χριστόπουλος: Ο ποιητής εις την Πόλιν (2020)

Ο Καστοριανής καταγωγής προδρομικός ποιητής της νεοελληνικής λογοτεχνίας Αθανάσιος Χριστόπουλος (1772-1847) δεν ευτύχησε ποτέ μέχρι πρόσφατα να περάσει στη δισκογραφία ως μελοποιημένος ποιητής, όπως όλοι οι μεγάλοι ομόλογοί του που βρίσκονται διάσπαρτοι σε πληθώρα δισκογραφικών εκδόσεων με ποιήματά τους που συνοδευόμενα από μουσική μπόρεσαν να περάσουν ευκολότερα στο ευρύ κοινό. Κι όμως, ο Χριστόπουλος, ο επιλεγόμενος και "νέος Ανακρέων", υπήρξε σπουδαία πνευματική φυσιογνωμία του νεοελληνικού διαφωτισμού, σύγχρονος του Ρήγα και του Κοραή, με ισχυρή επίδραση στο ξεκίνημα του Διονυσίου Σολωμού, και μια πολυσχιδής προσωπικότητα με σπουδές φιλολογικές, φιλοσοφικές, νομικές, ακόμη και φυσικών επιστημών και με μια πολυκύμαντη ζωή που από ηλικία οκτώ χρονών τον έφερε να κινείται σε πολλά μέρη του εξωτερικού και κυρίως στο Βουκουρέστι, αλλά και στην Κωνσταντινούπολη, όπου το 1811 εξέδωσε την ποιητική του συλλογή "Λυρικά".

Παραμένει λοιπόν άγνωστη και γιαυτό θέλω σήμερα να σταθώ σε μια μελοποιημένη εργασία πάνω στο έργο του Αθανάσιου Χριστόπουλου, η οποία έγινε αμέσως μετά την πρώτη έκδοση των ποιημάτων του στον Πόλη από τον σύγχρονό του Χιώτη ποιητή, ιεροψάλτη, κωδικογράφο και μελοποιό Νικηφόρο Καντουνιάρη, ο οποίος είχε διατελέσει και ιεροδιάκονος του Πατριαρχείου Αντιοχείας. Ο σημαντικός αυτός πνευματικός άνθρωπος και φίλος του Χριστόπουλου μελοποίησε μια μεγάλη σειρά ποιημάτων του Καστοριανού ποιητή ακολουθώντας την παλιά βυζαντινή σημειογραφία, μια μελοποίηση ωστόσο που χάθηκε στο πέρασμα των καιρών, ώσπου μας την έφερε ξαφνικά στην επιφάνεια μια εξαιρετική έκδοση σε μορφή βιβλίου με ένθετο ένα ψηφιακό δίσκο που επιμελήθηκε ο Όμιλος Πολιτιστικής Ανάπτυξης Καστοριάς "Μύησις" και παρουσιάστηκε το 2020 με τίτλο "Ο Ποιητής εις την Πόλιν".

Πρόκειται για μια σπουδαία πολιτιστική προσφορά που για πρώτη φορά αποκαλύπτει μελοποιημένους θησαυρούς μιας μάλλον λησμονημένης ποιητικής γλώσσας από έναν πρωτοπόρο του δημοτικισμού λόγιο που φαίνεται πως έγραφε συνειδητά και στίχους για να μελοποιηθούν. Ο δίσκος λοιπόν περιλαμβάνει δώδεκα τέτοια μελοποιημένα ποιήματα γραμμένα σε απλή, σχεδόν ιδιωματική, γλώσσα και ύφος ανακρεόντειο με αναφορές στις απλές στιγμές της καθημερινότητας, όπως ο έρωτας και οι χαρές της ζωής. Τη μουσική επιμέλεια και εκτέλεση του υλικού είχε το αξιόλογο μουσική σχήμα Εν Χορδαίς με επικεφαλής τους Κυριάκο Καλαϊτζίδη και Θωμά Αποστολόπουλο.

Θυμίζω ότι ο πολιτιστικός όμιλος "Μύησις" της Καστοριάς παλιότερα μας είχε δώσει κι άλλη μια σπουδαία έκδοση που περιλάμβανε παραδοσιακά τραγούδια της περιοχής υπό τον τίτλο "Κίνησαν τα καράβια τα Καστοριανά" (2012).

Καλή Ανάσταση! Καλό Πάσχα!

 

Ακούστε το "Πάσχα των Ελλήνων" από το Ηλιοσκόπιο (1973) σε μουσική Σταύρου Κουγιουμτζή, ποίηση Γιώργου Θέμελη και ερμηνεία Γιώργου Νταλάρα:

Μιχάλης Κουμπιός: Άναμμα (1997)

Ο Μιχάλης Κουμπιός (γενν. 1965) έχει χαράξει με αδρό βηματισμό τη διαδρομή του στο ελληνικό τραγούδι υπηρετώντας το από πολλαπλές σκοπιές, άλλοτε ως συνθέτης και στιχουργός, άλλοτε ως ερμηνευτής και οργανοπαίκτης κι άλλοτε ως παραγωγός, μουσικός σχολιαστής και εκδότης για σειρά ετών του περιοδικού Δίφωνο. Η μουσική του ταυτότητα συνταιριάζει στοιχεία της δημοτικής και βυζαντινής μας παράδοσης με τα σύγχρονα μουσικά ρεύματα. Ξεκίνησε ως μέλος του συγκροτήματος Κουμπότρυπες Α.Ε., με το οποίο ηχογράφησε δύο δίσκους στο διάστημα 1982-1984. Το 1986 παρουσίασε την πρώτη προσωπική του συνθετική εργασία με τίτλο "Μάης χωρίς άνοιξη" κι έκτοτε συνεχίζει να δίνει σταθερά το παρών του άλλοτε με κύκλους τραγουδιών κι άλλοτε με συνθέσεις οργανικής μουσικής, όπου τα παραδοσιακά όργανα, όπως το κανονάκι και το κλαρίνο, παίζουν τον κύριο ρόλο στην ορχήστρα του.

Το 1997 ο Μιχάλης Κουμπιός παρουσίασε το δίσκο "Άναμμα", ένα εξαιρετικά ενδιαφέρον έργο που συνδυάζει προσφυώς τα φωνητικά μέρη (τραγούδια) με τα οργανικά. Ο υπότιτλος ορίζεται με τη μακροσκελή επισήμανση: Αίνοι, Εικόνες μουσικής, Τραγούδια με λόγια ή χωρίς και μία Ωδή. Ο συνθέτης διευκρινίζει τον τίτλο κάπως μεγαλεπήβολα: Άναμμα στη φωτιά της ελπίδας και του αγώνα για ένα καλύτερο άνθρωπο. Ο τίτλος πάντως εμμέσως παραπέμπει στο πνεύμα της Ανάστασης και γι' αυτό ολόκληρο το έργο διατρέχεται από τον γνωστό ύμνο "Αινείτε Αυτόν..." που προέρχεται από τα λεγόμενα Αναστάσιμα στιχηρά της εκκλησίας μας, ενώ η εισαγωγή κι ο επίλογος περιλαμβάνουν σε διπλή παραλλαγή το τραγούδι "Έτσι μιλούν οι λέξεις" σε στίχους του Μιχάλη Μπουρμπούλη που ερμηνεύει με εκκλησιαστικό ύφος ο Ηλίας Κλωναρίδης. Περιλαμβάνονται επίσης τα τραγούδια "Στο τέλος του αιώνα" σε στίχους του Ηλία Κατσούλη και "Μάθε την αγάπη" σε στίχους του Αντώνη Κορρέ. Τα υπόλοιπα μέρη είναι οργανικές συνθέσεις στο ίδιο μουσικό πνεύμα. Όλα έχουν μουσική του Μιχάλη Κουμπιού, εκτός από δύο μέρη ("Εικόν' αχειροποίητη", "Άναμμα Ι") που επεξεργάστηκε μουσικά ο Γιάννης Σαββίδης.

Ο Βασίλης Σαλέας με το κλαρίνο του, ο Haig Yazdjan με το ούτι και ο Πέτρος Ταμπούρης με το κανονάκι δίνουν τα χαρακτηριστικά ηχοχρώματα της ορχήστρας που επιμελήθηκε ο συνθέτης. Συμμετέχει επίσης το Quintetto Eristos. Εκτός από τον Ηλία Κλωναρίδη, τραγουδούν επίσης η Νίκη Τσαϊρέλη και η Τάνια Νικολούδη, ενώ στα φωνητικά συμπράττουν ο Νικόλαος Κουμπιός, ο Κωνσταντίνος Χατζημιχάλης και ο συνθέτης. 

Πέτρος Θεοδώρου: Βεατρίκη (1992)

Ο Πέτρος Θεοδώρου (γενν. Θεσσαλονίκη, 1953) αποτελεί μια πολυδιάστατη πνευματική και καλλιτεχνική προσωπικότητα. Σπούδασε οδοντιατρική και πιάνο, κάποια στιγμή (δεκαετίες '80 και '90) καταπιάστηκε με τη σύνθεση, γρήγορα ωστόσο εγκατέλειψε αυτό το πεδίο δράσης και τελικά αφοσιώθηκε στην ψυχοθεραπεία και τη συγγραφή που συνεχίζει μέχρι σήμερα. 

Η μικρή παρένθεση της συνθετικής του δραστηριότητας απέφερε πέντε συνολικά δισκογραφικές καταθέσεις που εκδόθηκαν στο διάστημα 1989-2001, τις εξής κατά χρονολογική σειρά: Όναρ (1989), Βεατρίκη (1992), Musica practica (1995), Φοίνισσες (1999) και Ars moriendi (2001). Όπως μας εξηγεί ο ίδιος, γράφει αυτόνομες συνθέσεις ή έργα που βασίζονται σε εικόνα, χορό, λόγο και ζωγραφική προορισμένα για συναυλίες, σκηνικές παραστάσεις, ραδιόφωνο και τηλεόραση. Η μουσική του χαρακτηρίζεται από έντονη εσωτερική ατμόσφαιρα, πυκνή γραφή, μεγάλη ποικιλία ύφους με εμφανή σκηνική διάθεση και ποιητικό χαρακτήρα, μια γραφή που γεφυρώνει με πολύ φυσικό τρόπο το λόγιο ύφος με τη σύγχρονη μουσική έκφραση. Φυσικά το έργο του είναι μεγαλύτερο από την ισχνή δισκογραφική του προσφορά, αλλά μάλλον αυτό το υλικό δεν πρόκειται να το δούμε ποτέ δημοσιευμένο, ενώ όλο το δισκογραφημένο έργο του διατίθεται πλέον ελεύθερα μέσα από την επίσημη ιστοσελίδα του.  

Το 1992 λοιπόν μας παρουσίασε το έργο "Βεατρίκη" που περιλαμβάνει δύο μικρότερες ενότητες. Η πρώτη ενότητα αποτελείται από Πέντε Τραγούδια για Φωνή και Κιθάρα με ένα Πρελούδιο και βασίζεται σε ποίηση της Χαρίκλειας Βασιλείου από την ποιητική της συλλογή "Όστρια" (1989), μαζί με άλλα δυο ποιήματα της Τίνας Στεφοπούλου και της Χριστίνας Μητσάνη. Ερμηνεύει ο σπουδαίος βαρύτονος Σπύρος Σακκάς, ενώ κλασική κιθάρα παίζει ο Φώτης Μπαξές. Η δεύτερη ενότητα με τίτλο Τρεις Ρομάντσες για Κιθάρα και Βιολοντσέλο περιλαμβάνει τρία οργανικά θέματα και μια Coda που προέρχονται από τις συνθέσεις: Η σουίτα του Μάντελμπροτ, Επικίνδυνες αντιπαραθέσεις και Όναρ. Κιθάρα παίζει πάλι ο Φώτης Μπαξές και βιολοντσέλο ο Δαμιανός Καϊλόγλου.

Κώστας Μουντάκης: Στον Ψηλορείτη θ' ανεβώ (1988)

Ολοκληρώνουμε σήμερα τη δισκογραφική κληρονομιά του μεγάλου Κρητικού μουσικού Κώστα Μουντάκη (1926-1991) με την τελευταία εν ζωή δισκογραφική του κατάθεση που εκδόθηκε το 1988 από τη Minos, τρία χρόνια πριν από τον πρόωρο θάνατό του.

Ο δίσκος έχει τίτλο "Στον Ψηλορείτη θ' ανεβώ" και περιλαμβάνει δέκα μουσικά διαμάντια, συρτά, ριζίτικα, σούστες, καλαματιανούς και νησιώτικους σκοπούς, όλα μαζί περασμένα από τη μαγική του λύρα που μοιάζουν σαν ένα μουσικό καλειδοσκόπιο της κρητικής μουσικής παράδοσης, μιας παράδοσης που ο Κώστας Μουντάκης υπηρέτησε με σεβασμό και συνέπεια σε όλο του το βίο και μιας παράδοσης που εξακολουθεί ασταμάτητα να παράγει μουσικούς, λυράρηδες και τραγουδιστές, υψηλού επιπέδου με πανελλήνια εμβέλεια.

Το υλικό του δίσκου, οργανικά θέματα και τραγούδια, ερμηνεύεται συγκινητικά από τον ίδιο τον Κώστα Μουντάκη με τη λύρα του, ενώ τον συνοδεύει στο λαούτο ο Νίκος Καδιανός και στην κιθάρα ο Γιώργος Δουλγεράκης. Μαζί τους και μικρή παρέα γλεντζέδων αποτελούμενη από τους Μάνο Μουντάκη, Μανώλη Σκουλά, Γιώργη Φραγκιουδάκη και Γιώργη Γρύλλο. 

Στο εσώφυλλο της έκδοσης φιλοξενούνται ενδιαφέροντα κείμενα του Μίκη Θεοδωράκη, του Γιώργου Σγουράκη και του ίδιου του Κώστα Μουντάκη, ο οποίος με εξομολογητική διάθεση εξηγεί για ποιο λόγο κάποια στιγμή αποφάσισε να αποσυρθεί από το δισκογραφικό προσκήνιο και να υπηρετήσει την τέχνη του μέσω της διδασκαλίας.

Κώστας Μουντάκης: Κρητική Αναγέννηση-Βοσκοπούλα (1983)

Η "Βοσκοπούλα" είναι ένα κλασικό δείγμα της ακμαίας Κρητικής Αναγέννησης (1300-1669), έργο ανώνυμου ποιητή σε μορφή ποιμενικού ειδυλλίου, το οποίο γράφτηκε στα τέλη του 16ου αιώνα κι εκδόθηκε για πρώτη φορά το 1627 στη Βενετία με χρηματοδότηση του Ρεθυμνιώτη Νικολάου Δραμητινού ή Δραμυτικού. Μάλιστα ο περίεργος αυτός χορηγός, προκειμένου να κατοχυρώσει το έργο στο όνομά του, φρόντισε στο σώμα των 476 αυθεντικών στίχων που άφησε ο άγνωστος ποιητής να προσθέσει αυθαίρετα κι επώνυμα έναν δικό του έμμετρο επίλογο εξηγώντας ότι η συγκεκριμένη έκδοση ήταν η μοναδική γνήσια μέσα από μια μεγάλη ποικιλία παραλλαγών που κυκλοφορούσαν παράλληλα!

Ο μεγάλος βάρδος του κρητικού τραγουδιού, λυράρης, συνθέτης, τραγουδιστής και δάσκαλος Κώστας Μουντάκης (1926-1991) καταπιάστηκε με το σπουδαίο αυτό κείμενο μελοποιώντας κάπου 75 στίχους αντιπροσωπευτικούς της δράσης του έργου και μας χάρισε το 1983 ένα θαυμάσιο κρητικό έργο με μια πλημμυρίδα παραδοσιακού χρώματος κρητικών σκοπών παιγμένων με τη δική του λύρα και με λιτή συνοδεία από φλογέρα, ούτι, λαούτο, μαντολίνο, σάζι και τουμπελέκι που ενορχήστρωσε ο γιος του Μάνος Μουντάκης. Ερμηνεύει ο ίδιος συνοδευόμενος από τον Γιάννη Ξυλούρη και τη νεαρότατη τότε Μαρία Σουλτάτου στο δισκογραφικό της ντεμπούτο.

Ο δίσκος εκδόθηκε από την ετικέτα Standard της Minos, αλλά δυστυχώς με μεγάλη προχειρότητα στην παραγωγή, καθώς περιέχει πολλά λάθη και ανακρίβειες στην καταγραφή των δεδομένων του έργου. Διαβάζουμε λοιπόν χωρίς περιστροφές, αλλά τελείως λανθασμένα, ότι το έργο γράφτηκε από τον Νικόλαο Δραμητινό, τον οποίο μάλιστα στο οπισθόφυλλο αναφέρει ως Γιώργη! Το ποίημα επίσης αναφέρεται ανακριβώς ότι περιλαμβάνει μόλις 270 στίχους, αντί των 476, και ότι πρωτοεκδόθηκε το 1622 στη Γένοβα!

Στέλιος Μπέλλος: Σαν παίρνω το στρατί στρατί (1981)

Από τους πιο συνεπείς και σταθερούς υπηρέτες του παραδοσιακού μας τραγουδιού και ιδιαίτερα του ηπειρώτικου υπήρξε ο Στέλιος Μπέλλος (1925-2023), ο οποίος έφυγε από κοντά μας πολύ πρόσφατα κοντοζυγώνοντας τον ένα αιώνα ζωής. Γεννήθηκε στην περιοχή της Παραμυθιάς Θεσπρωτίας και σπούδασε φιλολογία, ενώ εργάστηκε επί σειρά ετών ως εκπαιδευτικός. Από τα τέλη της δεκαετίας του '50 βρέθηκε δίπλα στους μεγάλους λαογράφους Γεώργιο Μέγα και Samuel Baud-Body μελετώντας την ελληνική παράδοση και παράλληλα ηχογραφώντας τραγούδια για την ελληνική ραδιοφωνία. Από τις αρχές της δεκαετίας του '70 άρχισε να ηχογραφεί δίσκους 33 στροφών για την Columbia, όπου παρέμεινε επί τρεις περίπου δεκαετίες, ενώ τα τελευταία ενεργά του χρόνια μεταστεγάστηκε στην εταιρεία General. Η δραστηριότητά του ωστόσο ήταν έντονη και στο πεδίο των ζωντανών εμφανίσεων σε κάθε γωνιά της ελληνικής γης, αλλά και του εξωτερικού (Αίγυπτος, Μ. Ανατολή, Τουρκία, Αγγλία, Αυστραλία, Καναδάς κλπ), ενώ τιμήθηκε με πολλά βραβεία από ποικίλους δημόσιους ή ιδιωτικούς φορείς.

Το 1981 από την Columbia κυκλοφόρησε το άλμπουμ "Σαν παίρνω το στρατί στρατί" με δώδεκα "τραγούδια της Ηπείρου", όπως επισημαίνει ο υπότιτλος. Στην πραγματικότητα βέβαια, όπως κατά παράδοση συμβαίνει με το παραδοσιακό μας τραγούδι, πρόκειται για δώδεκα ηπειρώτικους χορευτικούς σκοπούς αγνώστων δημιουργών, πάνω στους οποίους εκ των υστέρων προστίθενται καινούργιοι δημώδεις στίχοι πάντα ομοιοκατάληκτοι, για να διευκολύνουν τη ροή της μελωδίας, αν και το κλασικό δημοτικό μας τραγούδι, αυτό που γεννήθηκε στα υστεροβυζαντινά χρόνια και στα πρώιμα χρόνια της Τουρκοκρατίας, ήταν κατά κανόνα γραμμένο σε στίχο ανομοικατάληκτο ιαμβικό δεκαπεντασύλλαβο. Γιαυτό και στους τίτλους κάθε τραγουδιού βρίσκουμε το όνομα του εκτελεστή ή ερμηνευτή ως φερόμενου πλέον δημιουργού του νεόκοπου τραγουδιού για την κατοχύρωση των πνευματικών δικαιωμάτων.

Πάντως ο δίσκος περιέχει όμορφα και καλοπαιγμένα τραγούδια που αποπνέουν αυτόν τον χαρακτηριστικό δωρικό ηπειρώτικο τόνο. Η ερμηνεία του Στέλιου Μπέλλου τα κάνει ακόμη πιο εύηχα, ενώ σημαντική είναι και η συνεισφορά των σπουδαίων παραδοσιακών οργανοπαικτών με επικεφαλής τον εμβληματικό ηπειρώτη κλαρινίστα Πετρολούκα Χαλκιά συνοδευόμενο από τα βιολιά του Λάζαρου Ευθυμίου και του Αχιλλέα Λουκά μαζί με το λαούτο του Γιώργου Τράκη. Την ορχήστρα διευθύνει ο Πολυχρόνης Χαλκιάς. Οι ηχογραφήσεις πραγματοποιήθηκαν τον Μάιο του 1981.

Γιώργος Ανδρέου, Ελένη Βιτάλη: Η πόλη που ονειρεύτηκα (1991)

Η Ελένη Βιτάλη ασφαλώς ανήκει στις κορυφαίες ερμηνεύτρες που ανέδειξε η δεκαετία του '70, πλάι στη Δήμητρα Γαλάνη, τη Χαρούλα Αλεξίου, την Τάνια Τσανακλίδου και την Άλκηστη Πρωτοψάλτη, με μια διαδρομή διανθισμένη με συνεργασίες ετερόκλητες που περιλαμβάνουν από καθαρά "έντεχνους" δημιουργούς, όπως ο Αργύρης Κουνάδης στο ξεκίνημά της ή ο Διονύσης Σαββόπουλος, ο Σταμάτης Σπανουδάκης, ο Δημήτρης Λάγιος και ο Νότης Μαυρουδής αργότερα, μέχρι και ακραιφνώς λαϊκούς συνθέτες της νυχτερινής πίστας, ενώ κάποια στιγμή δοκίμασε και τις δικές της συνθετικές δυνάμεις. 

Ανάμεσα λοιπόν σε δυο προσωπικούς της δίσκους με δικές της συνθέσεις, πρώτα το "Απέναντι μπαλκόνι" (1987) κι αργότερα το "Ποιος φοβάται τη Βιρτζίνια Γουλφ" (1994), η Ελένη Βιτάλη ηχογράφησε τον κύκλο τραγουδιών "Η πόλη που ονειρεύτηκα" (1991) με ένδεκα τραγούδια του Γιώργου Ανδρέου, από τα οποία τα εννέα σε δικούς του στίχους και άλλα δύο σε στίχους του Θοδωρή Γκόνη. Αυτή μάλιστα ήταν η δεύτερη προσωπική δουλειά του συνθέτη μετά το πρωτόλειο "Κορίτσι και γυναίκα" (1989) με την Ελένη Τσαλιγοπούλου.

Ο δίσκος έχει λαϊκό χρώμα με τραγούδια εμφανώς γραμμένα πάνω στα φωνητικά χαρακτηριστικά της μεγάλης ερμηνεύτριας, αλλά και με κάποιες ατμοσφαιρικές λυρικές στιγμές, όπως τα θαυμάσια τραγούδια "Φιλί κλειδί" και "Έτσι κάνουν οι άνθρωποι". Ξεχωρίζει επίσης το εναρκτήριο "Ένα παλιό τραγούδι" και τα ζεϊμπέκικα "Ποιος είν' αυτός" και "Η πόλη που ονειρεύτηκα". Ο παλιός λαϊκός τραγουδιστής της δεκαετίας του '60 Μπάμπης Τσετίνης συμμετέχει στην ερμηνεία του τραγουδιού "Μέχρι που νάρθεις". Την ενορχήστρωση έκανε ο συνθέτης επιλέγοντας ως κύριο όργανο της ορχήστρας το κλαρίνο του Βασίλη Σαλέα. Την παραγωγή του δίσκου υπογράφει ο Νίκος Πορτοκάλογλου.

Αλίκη Καγιαλόγλου: Είδωλα (1988)

Η υπέροχη κυρία Αλίκη Καγιαλόγλου αποτελεί μιαν απολύτως ξεχωριστή περίπτωση στο χώρο του ελληνικού τραγουδιού και της δισκογραφίας, καθώς βρίσκεται στο προσκήνιο για σαρανταπέντε περίπου χρόνια ήδη έχοντας ξεκινήσει δίπλα στην Τερψιχόρη Παπαστεφάνου και στην περίφημη Χορωδία Τρικάλων και στη συνέχεια ακολουθώντας μιαν βαρυσήμαντη πορεία πλάι στον Μίκη Θεοδωράκη και τον Μάνο Χατζιδάκι, αλλά και τον Νίκο Χουλιαρά, χωρίς ποτέ να γίνει αυτό που θα λέγαμε πρώτο όνομα, μιας και οι ερμηνείες της, βαθύτατα λυρικές κι απόλυτα εκφραστικές, δεν έχουν τις προδιαγραφές της εμπορικότητας και οι ηχογραφήσεις της ήταν πάντα εκλεκτικές και αυστηρά επιλεγμένες με ένα ρεπερτόριο έντεχνης τραγουδοποιίας τόσο από την ελληνική, όσο και από τη διεθνή μουσική δημιουργία.

Η γνωριμία της Αλίκης Καγιαλόγλου με τον Μάνο Χατζιδάκι εκφράστηκε δισκογραφικά για πρώτη φορά το 1988 στο άλμπουμ "Στον Σείριο υπάρχουνε παιδιά" κι αυτή η γνωριμία της έδωσε την ευκαιρία να ηχογραφήσει δύο προσωπικούς δίσκους με την υποστήριξη του μεγάλου συνθέτη. Πρώτα το δίσκο "Είδωλα" (1988) και μερικά χρόνια αργότερα τους "Αντικατοπτρισμούς" (1993), την πρώτη δηλαδή ελληνική εκδοχή του ιστορικού άλμπουμ "Reflections" που είχε πρωτοκυκλοφορήσει στην Αμερική το 1970. 

Με τα "Είδωλα" η Αλίκη Καγιαλόγλου μας δίνει τη δεύτερη προσωπική της δουλειά με υλικό παρμένο από το χώρο του διεθνούς τραγουδιού, αφού είχε ήδη προηγηθεί το άλμπουμ "Τραγούδια από την Ισπανία" (1986) για φωνή και κιθάρα με τη συνοδεία του Κώστα Γρηγορέα. Αυτή τη φορά με συνεργασία με τον Μάνο Χατζιδάκι και για λογαριασμό της δισκογραφικής του εταιρείας Σείριος επιλέχθηκε υλικό από τον παγκόσμιο κινηματογράφο ανατρέχοντας κυρίως στις χρυσές δεκαετίες '30 ως '50 του αμερικάνικου σινεμά με επίκεντρο κλασικές ταινίες, όπως η Casablanca, η Gilda, το Rose Tatoo, Laura, αλλά και του ευρωπαϊκού. Υπέροχες μελωδίες που σιγοψιθυρίζονται από γενιές και γενιές, γραμμένες από κορυφαίους κινηματογραφικούς συνθέτες, όπως ο Nino Rota, o Max Steiner, o Alex North, o Maurice Jauber, o Victor Young και άλλοι, και ερμηνευμένες από διάσημες φωνές, όπως των Frank Sinatra, Dooley Wilson, Lale Andersen, Marie Bell, Peggy Lee, Arita Ellis και άλλων. Ανάμεσά τους η εμβληματική Lili Marlen, ένα διαχρονικό και άκρως παρεξηγημένο τραγούδι που πάντα αγαπούσε ο Μάνος Χατζιδάκις. 

Ο δίσκος περιλαμβάνει συνολικά δώδεκα τραγούδια, από τα οποία ωστόσο το τελευταίο με τίτλο "Balada para un loco" ανήκει στον Astor Piazzola και δεν προέρχεται από τον κινηματογράφο. Την ενορχήστρωση μοιράστηκαν μαζί με τον Χατζιδάκι οι συνεργάτες του Νίκος Κυπουργός και Θόδωρος Κοτεπάνος, ενώ την υπέροχη ορχηστρική συνοδεία, αποτελούμενη από ακουστικά κλασικά όργανα, όπως βιολί, βιολοντσέλο, κοντραμπάσο, βιόλα, φλάουτο, τρομπέτα, ακορντεόν, άρπα, μαντολίνο, κιθάρα και κρουστά, διευθύνει ο ίδιος ο Μάνος Χατζιδάκις.

Βασίλης Δημητρίου: Καπνισμένος ουρανός (1985)

Ο συνθέτης Βασίλης Δημητρίου εμφανίστηκε διακριτικά στα όψιμα χρόνια του νεοκυματικού ρεύματος (τέλη τη δεκαετίας του '60), ενώ στη συνέχεια διαμόρφωσε ένα αυτόνομο πρόσωπο με ισχυρή παρουσία επί τέσσερις δεκαετίες δίνοντας κατά καιρούς σπουδαίους κύκλους τραγουδιών, αλλά κυρίως εξαιρετικής ποιότητας μουσικές συνθέσεις για το θέατρο, τον κινηματογράφο και την τηλεόραση. Ειδικά με την τηλεόραση η σχέση του ήταν ιδιαίτερα παραγωγική, μέσα από την οποία προέκυψαν πολλές αγαπημένες μελωδίες και τραγούδια του ήδη από την πρώτη επαφή του με το χώρο στο ξεκίνημα της δεκαετίας του '80.

Μια από τις πρώτες λοιπόν εργασίες του για την τηλεόραση αποτελούν τα τραγούδια και η μουσική που έγραψε για τη σειρά της ΕΡΤ2 «Καπνισμένος ουρανός» που προβλήθηκε το 1985 κι αμέσως πέρασε στη δισκογραφία. Πρόκειται για μια συνεργασία με τον σκηνοθέτη Κώστα Κουτσομύτη, ο οποίος ειδικεύτηκε στη μεταφορά έγκυρων λογοτεχνικών κειμένων για τη μικρή οθόνη. Εδώ βασίστηκε στο ομώνυμο μυθιστόρημα του Κώστα Κοτζιά (1922-1979), ενός αξιόλογου δημιουργού της αριστεράς που εντάσσεται στη λεγόμενη συγγραφική γενιά της Αντίστασης και πρωτοπαρουσιάστηκε με το αντιστασιακό θεατρικό έργο το «Ξύπνημα». Το πρώτο του μυθιστόρημα ήταν ο «Καπνισμένος ουρανός» που μάλιστα τιμήθηκε και με το πρώτο βραβείο πεζογραφίας του Δήμου Αθηναίων το 1957. Την τηλεοπτική του προσαρμογή ανέλαβε ο Βαγγέλης Γκούφας, ο οποίος έγραψε και τους στίχους των τραγουδιών. Συμμετείχε ένα μεγάλο επιτελείο εκλεκτών ηθοποιών, μεταξύ των οποίων και οι: Γιώργος Μιχαλακόπουλος, Μάρθα Βούρτση, Γιάννης Μόρτζος, Γιώργος Μοσχίδης, Βασίλης Ανδρεόπουλος, Έρση Μαλικέντζου, Νίκος Λυκομήτρος.

Η πλοκή, τα πρόσωπα και το ιστορικό παλίσιο του έργου οδήγησαν τον καλό συνθέτη να γράψει μια σειρά όμορφα τραγούδια λαϊκού ύφους, ενίοτε με ρεμπέτικες αποχρώσεις, αλλά και υπέροχες λυρικές μελωδίες. Τα τραγούδια ερμηνεύει πολύ εκφραστικά η υπέροχη Βάσια Ζήλου, από τις πιο υποτιμημένες φωνές του ελληνικού τραγουδιού, ενώ συμμετέχει και ο Νίκος Δημητράτος. Ξεχωρίζει η εξαιρετική οργανική μελωδία του ομώνυμου κομματιού που στην τραγουδιστική της εκδοχή έχει τον τίτλο "Πέφτει απόψε βροχή". Το πανέμορφο αυτό τραγούδι έγινε πιο γνωστό αργότερα με μια δεύτερη εκτέλεσή του από την Κατερίνα Κούκα και τον ίδιο τον συνθέτη στο δίσκο "Τα όνειρα μαλώνουν" (2000). Αξιόλογοι επίσης μουσικοί παλισιώνουν την ορχήστρα, όπως οι: Κώστας Παπαδόπουλος (μπουζούκι), Α. Ψωμιάδης (πιάνο), Γιάννης Ιωάννου (ακορντεόν), Κώστας Γρηγορέας (κιθάρα), Μπάμπης Μαλίδης (κιθάρα, μπαγλαμά) και Θανάσης Αραπίδης (κλαρινέτο). Η ζωγραφιά του εξωφύλλου ανήκει στον ζωγράφο Γιάννη Μιγάδη.

Νίκος Γεωργούσης, Κώστας Βάρναλης: Ελεύθερος κόσμος (1979)

Η ποιητική γλώσσα του Κώστα Βάρναλη (1883-1974), απλή, άμεση κι επομένως λαϊκή, με την πολύμορφη θεματική της ευρύτητα συνδυασμένη με τον απόλυτο σεβασμό στους κανόνες της ποιητικής τεχνικής, διακρίνεται από μια δυναμική ρυθμική έκφραση, η οποία εμπεριέχει εμφανέστατα μια σφύζουσα και εύγλωττη μουσικότητα. Δεν είναι λοιπόν διόλου περίεργο ότι η ποίησή του αναδείχθηκε πολύ δημοφιλής στους νεότερους μουσικούς μας, προπάντων στη μουσική σχολή εκείνη που κάπως αδόκιμα έχει καταγραφεί ως «έντεχνη». Και, παρόλο που για έναν σημερινό αναγνώστη ο Βάρναλης ίσως φαντάζει πια κάπως παρωχημένος, η μουσική του παρουσία τείνει να διαψεύδει σταθερά μια τέτοια εντύπωση και ο ποιητής συνεχίζει να δίνει ένα διαρκές παρών περνώντας μάλιστα ακόμη και σε μουσικούς χώρους που θα τους χαρακτηρίζαμε πρωτοποριακούς και μοντέρνους.

Το πιο γνωστό ποίημα του Βάρναλη, οι "Μοιραίοι" που πρώτος μελοποίησε ο Νίκος Μαμαγκάκης το 1962, με τη μελοποίηση του Μίκη Θεοδωράκη για τη 2η Πολιτεία του (1964) και τη φωνή του Γρηγόρη Μπιθικώτση αποτέλεσε το κύριο όχημα για τη διείσδυση του ποιητή στις πλατύτερες μάζες. Δέκα χρόνια αργότερα ο Νίκος Μαμαγκάκης μας έδωσε το πρώτο ολοκληρωμένο λαϊκό έργο σε ποίηση του Βάρναλη με τίτλο "Σκλάβοι Πολιορκημένοι", για να ακολουθήσει το 1977 ένας δεύτερος μελοποιημένος κύκλος ποιημάτων από τον Γιάννη Ζουγανέλη με τίτλο "Λαϊκή Ανθολογία Βάρναλη".

Δυο χρόνια αργότερα κυκλοφόρησε και μια τρίτη ολοκληρωμένη δουλειά πάνω στην ποίηση του Βάρναλη με τίτλο "Ελεύθερος Κόσμος", βασισμένη στην ομώνυμη ποιητική συλλογή που είχε εκδόσει ο ποιητής το 1965. Τη μουσική έγραψε ο μάλλον άγνωστος και πρόωρα χαμένος συνθέτης Νίκος Γεωργούσης (1955-1992), ο οποίος μας έδωσε άλλες δυο δουλειές τα αμέσως επόμενα χρόνια ("Θλίψη", "Εικόνες") και στη συνέχεια χάθηκε από το προσκήνιο και δυστυχώς από τη ζωή.

Ατυχώς η ενδιαφέρουσα μουσική ματιά του Νίκου Γεωργούση στην ποίηση του Κώστα Βάρναλη πέρασε απαρατήρητη μέσα στην πλημμυρίδα του πολιτικού τραγουδιού της μεταπολιτευτικής περιόδου, έστω κι αν πρόκειται για μια δουλειά βαθύτατα πολιτική. Ο συνθέτης κινήθηκε εν πολλοίς στον κυρίαρχο ήχο της εποχής προσφέροντας μερικές πολύ καλές στιγμές, έστω κι αν τελικά δε νομίζω πως έχει καταφέρει να πρωτοτυπήσει και να διεκδικήσει ένα αυτόνομο μουσικό στίγμα. Έτσι κι αλλιώς ο λόγος του ποιητή είναι τόσο ισχυρός, ώστε σχεδόν εξ ορισμού η θέση του μουσικού να καθίσταται δευτερεύουσα και να συμβιβάζεται σ' έναν ταπεινό υποστηρικτικό ρόλο. Φλάουτο, φυσαρμόνικα, κλαρινέτο, βιολοντσέλο, μαντολίνο, κιθάρα και πιάνο απαρτίζουν ένα γοητευτικό οργανικό όχημα που βοηθά σημαντικά στο ενδιαφέρον αποτέλεσμα. Στον βαρυσήμαντο πρόλογο του έργου ακούμε τον ηθοποιό Πάνο Χατζηκουτσέλη. Τα τραγούδια ερμηνεύουν με υπερβάλλον πάθος οι άγνωστοι Λένα Πετρή, Ελευθερία Μπαμπάκου, Νίκος Κατσής και Αποστόλης Σαπουνίδης.

Σωτήρης Ρεμπάπης: Νταηλιάνα (1983)

Ο Σωτήρης Ρεμπάπης, συνθέτης και δεξιοτέχνης του μπουζουκιού, πέρασε από την ελληνική δισκογραφία ως κομήτης αφήνοντας μια μικρή παρακαταθήκη δύο μόλις δισκογραφικών καταθέσεων. Σε ανεξάρτητη παραγωγή κυκλοφόρησαν το 1983 η Νταηλιάνα και το 1986 Τα Παλικάρια. Στη συνέχεια χάθηκε οριστικά από το προσκήνιο, αν και τα δείγματα γραφής του με τις δυο αυτές δισκογραφημένες δουλειές του ήταν άκρως ενδιαφέροντα. Αμφότεροι αυτοί οι δίσκοι περιέχουν μελοποιημένη ποίηση και ερμηνεύονταν από τους ίδιους περίπου τραγουδιστές. Η μουσική του διαθέτει ένα επικό πνεύμα στον απόηχο του πολιτικού τραγουδιού της προηγούμενης δεκαετίας.

Ο δίσκος "Νταηλιάνα" περιλαμβάνει δύο ποιήματα του Κώστα Βάρναλη (Αρχή σοφίας, Η μπαλάντα του κυρ Μέντιου), άλλα τέσσερα της Ελένης Βακαλό (Το τραγούδι της αναπνοής, Το τραγούδι του ποταμού, Λεμονιά, Η μικρή θεατρίνα στο Σινικό Τείχος) κι ένα του Δημήτρη Κατσαγάνη (Άκου τη μουσική του λιόφυλλου). Αξίζει να σταθούμε στο τραγούδι "Η μπαλάντα του κυρ Μέντιου" που ήδη είχε ακουστεί πολύ από την εξαιρετική μελοποίηση του Λουκά Θάνου με την ακαταμάχητη ερμηνεία του Νίκου Ξυλούρη, πράγμα που θα έλεγε κανείς ότι θα αποτελούσε ανασταλτικό παράγοντα, για να επιχειρήσει ένας άγνωστος συνθέτης να καταπιαστεί με το ίδιο ποίημα του Βάρναλη. Κι όμως, το αποτέλεσμα είναι άκρως ενδιαφέρον και εντελώς μακριά από τη μελοποίηση του Θάνου με βασική οργανική συνοδεία το μπουζούκι και το βιολί. 

Ξεχωριστά ενδιαφέρον στοιχείο του δίσκου αποτελούν τρία οργανικά θέματα που δείχνουν την άλλη πλευρά του συνθέτη που αγγίζει τα όρια της λόγιας μουσικής. Το καθένα φέρει τον τίτλο "Μορφές" και λειτουργεί ως ιντερμέδιο στη ροή των τραγουδιών. Το πρώτο αποτελεί μια αυτοσχεδιαστική σπουδή πάνω στο μπουζούκι, το δεύτερο είναι ένα θέμα για σόλο πιάνο και το τρίτο ένα λυρικό adagio για έγχορδα.

Ερμηνευτές των τραγουδιών είναι οι Γιώργος Υδραίος (συνεργάτης του Θωμά Μπακαλάκου), Πασχάλης Μωραϊτίδης (παλιότερος συνεργάτης του Πάνου Τζαβέλλα), Βασιλική Βυρουράκη και Δήμητρα Μιγδάνη. 

Χρύσανθος Μουζακίτης: Έμμετρος Ρίζος (1978)

Ο σημερινός δίσκος βινυλίου αποτελεί τη φυσική συνέχεια του δίσκου "Πρώτος Συλλογικός" που σας παρουσίασα πριν από δύο ημέρες. Τίτλος του δίσκου: "Έμμετρος Ρίζος". Εκδόθηκε επίσης από την ανεξάρτητη μικρή εταιρεία Liberta και περιλαμβάνει εξολοκλήρου συνθέσεις του ενδιαφέροντος, αλλά παραγνωρισμένου Κερκυραίου συνθέτη και πιανίστα Χρύσανθου Μουζακίτη (γενν. 1949), ο οποίος μας έδωσε κατά καιρούς κάμποσες δουλειές ("Βράδιασε στη γειτονιά μου", "Χρώματα της φαντασίας", "Έργα για βιολί και κιθάρα", "Ξεκίνησ' ένα καραβάκι", "Διάθλαση", "Μια στάλα μελάνι") που δυστυχώς έχουν λησμονηθεί τελείως και είναι πλέον σπανιότατες.

Ο συγκεκριμένος λοιπόν δίσκος περιλαμβάνει δεκατρία μελοποιημένα στιχουργήματα του Νίκου Οικονομίδη ή Παλιού (1919-2006) δημοσιευμένα στην ομώνυμη στήλη που διατηρούσε επί χρόνια η εφημερίδα Ριζοσπάστης, επίσημο κομματικό όργανο του ΚΚΕ. Πρόκειται για καλογραμμένα στιχάκια που σχολιάζουν δηκτικά την επικαιρότητα της εποχής σε ένα πνεύμα αγωνιστικό στα όρια ενίοτε της πολεμικής για τα κακώς κείμενα της μεταπολιτευτικής περιόδου. Η μουσική είναι απλή και εύηχη με καλοστημένες μελωδίες που διακρίνονται για την αμεσότητά τους θυμίζοντας κάπως τον πρόσφατο τότε δίσκο του Λουκιανού Κηλαηδόνη "Απλά μαθήματα πολιτικής οικονομίας". Ένα από τα στιχουργήματα είναι αφιερωμένο στον Γιάννη Ρίτσο. Τραγουδούν ο Γιώργος Ζωγράφος, η Στ. Ανεζάκη και ο συνθέτης. 

Στο εσώφυλλο του δίσκου ο συνθέτης σημειώνει χαρακτηριστικά: Το έργο "Έμμετρος Ρίζος" είναι αφιερωμένο στο 10ο Συνέδριο του ΚΚΕ. Δε διάλεξα στίχους από ανθολογίες μεγάλων ποιητών, αλλά τα έμμετρα του Ριζοσπάστη, γιατί είδα πως εκφράζουν μια σκληρή πραγματικότητα και μια πεντακάθαρη αλήθεια. Τα τραγούδια δεν τα χαρακτηρίζω "κομματικά", γιατί αντικειμενικά ανήκουν σε όλη την εργατική τάξη και εκφράζουν τα συμφέροντα όλων των εργαζομένων...

Ρένα Κουμιώτη: Τα πρώτα 45άρια (1969-1971)

Έφυγε χθες από τη ζωή μια σπουδαία φωνή του λαϊκού μας τραγουδιού, η Ρένα Κουμιώτη (1941-2023), μια από τις μούσες του μεγάλου (και ήδη αιωνόβιου) συνθέτη μας Μίμη Πλέσσα, ο οποίος υπήρξε ο βασικός αιμοδότης του εξαιρετικού της ρεπερτορίου αρχής γενομένης με τη συμμετοχή της στον εμβληματικό δίσκο "Ο δρόμος" (1969). 

Η καριέρα της Κουμιώτη ήταν σχετικά σύντομη. Η κύρια φάση της (1969-1974) ταυτίζεται με τη δισκογραφική εταιρεία Lyra, όπου ευτύχησε να ηχογραφήσει κάμποσες δεκάδες τραγούδια σε δισκάκια 45 στροφών, μαζί με τέσσερις προσωπικούς δίσκους (1970-1974) και κυρίως με τη συμμετοχή της σε μερικούς σπουδαίους δίσκους 33 στροφών με τραγούδια των Μίμη Πλέσσα (Ο Δρόμος, Μέρες του καλοκαιριού, Μίλα μου για τη Λευτεριά, Θάλασσα πικροθάλασσα), Λίνου Κόκοτου (Οι ώρες, Το θαλασσινό τριφύλλι), Γιώργου Κοντογιώργου (Γύφτισσα μέρα, Παράθυρο στη θάλασσα), Βασίλη Κουμπή (12 μήνες), Θόδωρου Τζίφα (Γειτονιές: Αθήνα-Θεσσαλονίκη), Αργύρη Κουνάδη (Ρόδα είναι και γυρίζει), Βαγγέλη Πιτσιλαδή (Τα κίτρινα ρολόγια) και Γιώργου Μητσάκη (Μονά ζυγά). 

Το 1976 μεταπήδησε στην Polydor, όπου ηχογράφησε δύο δίσκους ("Στο δρόμο για το Τσιμενλί", "Ρένα Κουμιώτη"), οι οποίοι πέρασαν απαρατήρητοι, για να κλείσει ουσιαστικά τη δισκογραφική της παρουσία το 1980 με το άλμπουμ "Τα δικά μου τραγούδια" από την Intersound.

Ψάχνοντας λοιπόν στη δισκοθήκη μου ανακάλυψα τέσσερα παλιά 45άρια της Ρένας Κουμιώτη από το διάστημα 1969-1971, όλα από τη Lyra. Ανάμεσά τους κι ένα των Μίμη Πλέσσα και Λευτέρη Παπαδόπουλου με τα αριστουργηματικά τραγούδια "Σταμάτησε του ρολογιού τους δείχτες" και "Το γλυκό τ' αηδόνι" που κυκλοφόρησε το 1970. Το τραγούδι μάλιστα "Το γλυκό τ' αηδόνι" συμπεριλήφθηκε και στο LP "Μέρες του καλοκαιριού" της ίδιας χρονιάς. Ιδού το περιεχόμενο των τεσσάρων αυτών δίσκων:

• 1969. Σβήνει ο ήλιος - Δρόμους περπάτησα πολλούς. Μουσική Κώστα Σεϊτανίδη, στίχοι των Δ. Βλάχου και Κ. Κωτούλα.
• 1970. Σταμάτησε του ρολογιού τους δείχτες - Το γλυκό τ' αηδόνι. Μουσική Μίμη Πλέσσα, στίχοι Λευτέρη Παπαδόπουλου.
• 1971. Αγόρι της φτωχειάς μου αυλής - Μια πέτρα κύλησε. Μουσική και στίχοι Γιώργου Μητσάκη.
• 1971. Χλωμό παιδί της καταχνιάς - Χαλάλι σου παλιόπαιδο. Μουσική Χάρη Λυμπερόπουλου, στίχοι Διονύση Τζεφρώνη.

Πρώτος Συλλογικός (ανεξάρτητη έκδοση, 1977)

Επιστρέφω και πάλι στα παλιά μου βινύλια και σε παλιότερες αναρτήσεις για μια πιο επιμελημένη παρουσίαση, όπως η χθεσινή με το δίσκο "Η μάνα της γης" του Γιάγκου Χαρτοφύλακα. Σειρά λοιπόν σήμερα έχει άλλος ένας ξεχασμένος δίσκος με τίτλο "Πρώτος Συλλογικός" που εκδόθηκε το 1977 από τη μικρή εταιρεία Liberta, ένας δίσκος που φιλοξενεί τη δουλειά μερικών νέων τότε και άγνωστων δημιουργών, οι οποίοι προχώρησαν μόνοι τους στη συγκεκριμένη έκδοση προσπαθώντας να αποφύγουν τις περιπέτειες και τους περιορισμούς από τις επίσημες δισκογραφικές εταιρείες.

Ο τίτλος του δίσκου δηλώνει και το περιεχόμενό του, αφού έχουμε τη σύμπραξη πέντε μουσικών, οι οποίοι έγραψαν δέκα συνολικά τραγούδια, από δύο ο καθένας, κι ένα οργανικό πάνω στη μελωδία του εναρκτήριου τραγουδιού ("Μαβιά"). Πρόκειται για τους συνθέτες Γιώργο Καμπανά, Βαγγέλη Κυρίτση, Χρύσανθο Μουζακίτη, Λάκη Σούρα και Στέφανο (χωρίς επίθετο). Τα τραγούδια έχουν χρώμα λαϊκό και μια διάθεση αγωνιστική, προσαρμοσμένα στο κλίμα του πολιτικού τραγουδιού της εποχής. Μεταξύ αυτών και το μελοποιημένο ποίημα του Κώστα Βάρναλη "Το αηδόνι" (μουσική Γιώργου Καμπανά) που εύλογα προβάλλεται περισσότερο ως "κράχτης" του δίσκου. Στα υπόλοιπα οι στίχοι υπογράφονται από τους: Σαράντη Αλιβιζάτο, Θάνο Ασίκη, Θεόφιλο Βερύκιο, Σπύρο Μήλα και Στέφανο.

Μια μεγάλη ομάδα νέων και άγνωστων τότε τραγουδιστών συμπράττει στην ερμηνεία των τραγουδιών. Ιδού τα ονόματα: Χαρά Πομώνη, Ελένη Τσαγγαράκη, Κώστας Αλιμάρας, Στέλιος Αλεξανδράκης, αλλά και ο συνθέτης Χρύσανθος Μουζακίτης. Μάλιστα στο μελοποιημένο ποίημα του Βάρναλη συμμετέχει και ο πρωτοεμφανιζόμενος Γιάννης Κούτρας, ο οποίος λίγο αργότερα θα γίνει πολύ γνωστός από τη συνεργασία του με τον Θάνο Μικρούτσικο ("Μουσική πράξη στον Μπρεχτ", "Σταυρός του Νότου").

Αξίζει να αναφέρουμε ότι στην εκτέλεση των τραγουδιών συμμετέχουν σπουδαίοι μουσικοί, μεταξύ των οποίων η Ευανθία Ρεμπούτσικα, ο Πλούταρχος Ρεμπούτσικας, ο Γεράσιμος Πυλαρινός και ο Θύμιος Παπαδόπουλος. 

Γιάγκος Χαρτοφύλακας: Η μάνα της γης (1986)

Θέλω να σταθώ σήμερα σε έναν ενδιαφέροντα μουσικό που ανήκει στην κατηγορία των διακριτικών δημιουργών, οι οποίοι δεν αξιώθηκαν ποτέ της αναγνώρισης που θα τους άξιζε από το ευρύ κοινό, παρόλο που η δουλειά τους είναι αξιόλογη περιμένοντας υπομονετικά στη σκιά της εμπορικής δισκογραφίας τη στιγμή που θα την ανακαλύψει και θα της αποδώσει τα εύσημα που δικαιούται.

Ο λόγος για τον Κερκυραίο μουσικό Γιάγκο Χαρτοφύλακα (1948-2016), επί χρόνια διευθυντή της αξιόλογης Κερκυραϊκής Χορωδίας Αθηνών. Στα μέσα της δεκαετίας του '80 ο Χαρτοφύλακας μας έδωσε και τις δυο μοναδικές δισκογραφικές του καταθέσεις, τους κύκλους τραφουδιών "Η μάνα της γης" (1986) και "Αγία Μικρασία" (1987), έργα υψηλών τόνων που ανήκουν στον ενδιάμεσο χώρο μετάξύ λόγιας και λαϊκής μουσικής. Βέβαια η εργογραφία του περιλαμβάνει πολλά ακόμη έργα, όπως οι "Ψαλμοί των Ελλήνων" σε ποίηση Ανδρέα Κάλβου (1991) ή το πιο πρόφατο "Χαίρε Κύπρος" (2010) που γράφτηκε με αφορμή το θάνατο του συνθέτη Μάριου Τόκα, στη μνήμη του οποίου είναι αφιερωμένο.

Το έργο "Η μάνα της γης" φέρει τη μορφολογική ένδειξη "Λαϊκό ορατόριο", που φαίνεται να παραπέμπει στο "Άξιον Εστί" του Μίκη Θεοδωράκη, αν και το περιεχόμενό του δε νομίζω πως ανταποκρίνεται και τόσο στο χαρακτηρισμό αυτό.  Θα αποτολμούσα να πω ότι τα μακρινά πρότυπα του έργου είναι περισσότερο η "Καταχνιά" του Χρήστου Λεοντή ή το "Ηλιοσκόπιο" του Σταύρου Κουγιουμτζή, παρά το "Άξιον Εστί". Ίσως η παρουσία κάποιων χορωδιακών μερών μαζί με δύο αφηγηματικές γέφυρες και δύο οργανικά θέματα, καθώς και ένα μικρό πέρασμα τενόρου στα φωνητικά, να στοιχειοθετούν τυπικά μια εκδοχή ορατορίου (ή καντάτας), αλλά επί της ουσίας πρόκειται για έναν κύκλο λαϊκών τραγουδιών που είναι εμφανώς εμποτισμένα με χρωματισμούς της δημοτικής και βυζαντινής μας παράδοσης. Άλλωστε βασικός ερμηνευτής του έργου είναι ο καλός λαϊκός ερμηνευτής Κώστας Σμοκοβίτης και μαζί του η υπέροχη Σοφία Μιχαηλίδου, μια σπουδαία ερμηνεύτρια που ωστόσο δεν ευτύχησε να κάνει την καριέρα που θα της άξιζε, έστω κι αν κάποια στιγμή αξιώθηκε να ερμηνεύσει και Μίκη Θεοδωράκη ("Τα λυρικά", "Ως αρχαίος άνεμος").

Το έργο βασίζεται σε ποίηση του Μάνου Παναγόπουλου, γνωστού θεατρικού συγγραφέα και ποιητή με κάμποσα έργα του (κυρίως παιδικά) να έχουν παρουσιαστεί στο ραδιόφωνο, αλλά και σε θεατρικές σκηνές της Ελλάδας και της Κύπρου. Οι στίχοι του διαπνέονται από ένα αντιπολεμικό πνεύμα και γιαυτό τους επέλεξε ο συνθέτης με αφορμή το έτος 1986 που ήταν αφιερωμένο στην παγκόσμια ειρήνη. Μάλιστα το έργο παρουσιάστηεκ και ζωντανά στο Λυκαβηττό την επόμενη χρονιά. 

Στη δισκογραφημένη μορφή του έργου έλαβαν μέρος επίσης η Κερκυραϊκή Χορωδία Αθηνών, ο τενόρος Νίκος Ντάσης και η Βάσω Ανδρέου στα αφηγηματικά μέρη. Την ενορχήστρωση και τη διεύθυνση της χορωδίας και της ορχήστρας φυσικά είχε ο συνθέτης.