Η Αλεξάνδρα Παπαστεφάνου μελοποιεί Μίλτο Σαχτούρη: Πασιφάη (2022)

Ο ποιητής Μίλτος Σαχτούρης (1919-2005) κατέχει κεντρική θέση στην ακμαία πρώτη μεταπολεμική γενιά της ελληνικής ποίησης κινούμενος στις παρυφές του υπερρεαλισμού και κυρίως στο πεδίο του συμβολισμού. Παρά τον ελεύθερο στίχο της γραφής του στάθηκε σημαντικός τροφοδότης της έμπνευσης πάμπολλων συνθετών μας, οι οποίοι ανέτρεξαν στην ποίησή του και συχνά μας χάρισαν αξιόλογες μουσικές προσεγγίσεις. Μόλις το 1947, πριν καλά καλά εκδοθούν, ο Μάνος Χατζιδάκις μελοποίησε δυο ποιήματά του (Ένας ναύτης στο φεγγάρι, Ο βαρκάρης των κεραυνών) που δισκογραφήθηκαν το 1975 με τίτλο "Δυο ναυτικά τραγούδια". Το ένα από αυτά (Ένας ναύτης) το μελοποίησε υπέροχα και ο Σταύρος Κουγιουμτζής στο δίσκο του "Μικραίνει ο κόσμος" (1982). Το ποίημα "Ο τρελός λαγός" έχει γνωρίσει πολυάριθμες μελοποιήσεις κατά καιρούς με πρώτη αυτή του Νίκου Κυπουργού (Νίκος Κυπουργός 2, 1970), ενώ το 1975 στην "Τρίτη Ανθολογία" ο Γιάννης Σπανός μας έδωσε το "Στρατιώτης ποιητής". Το 1985 ο Κυριάκος Σφέτσας βασίστηκε σε ποίηση του Σαχτούρη για το έργο του "Τοπίο-Ερωτικό τραγούδι" κι ακολούθησαν μελοποιήσεις του Θανάση Νικόπουλου και κυρίως του Μιχάλη Σιγανίδη σε μια σειρά ηχογραφήσεών του κατά το διάστημα 1990-2008. 

Το 2022 είχαμε μια εντυπωσιακή επιστροφή του ποιητή στην ελληνική δισκογραφία με δυο ολοκληρωμένες εργασίες βασισμένες εξολοκλήρου σε δική του ποίηση. Η μία έχει τίτλο "Τα δώρα" και υπογράφεται από τον Γιώργο Νικητόπουλο. Η δεύτερη ανήκει στην Αλεξάνδρα Παπαστεφάνου.

Θα σταθώ λοιπόν σήμερα στη μελοποίηση της Αλεξάνδρας Παπαστεφάνου που κυκλοφόρησε πριν από μερικούς μήνες από την Polyphoniki Records. Τίτλος του άλμπουμ: "Πασιφάη". Ο τίτλος είναι παρμένος από το ομώνυμο ποίημα του Μίλτου Σαχτούρη, από τα ένδεκα συνολικά του δίσκου, όλα προερχόμενα από τη συγκεντρωτική έκδοση Ποιήματα Άπαντα (Κέδρος, 2007). Απλές ατμοσφαιρικές μελωδίες και ρυθμικά σχήματα ενορχηστρωμένα με λιτή οργανική συνοδεία που περιλαμβάνει πιάνο, κλασική κιθάρα, ηλεκτρικό μπάσο, τύμπανα και σαξόφωνο με την επιμέλεια του Θοδωρή Χατζηλάμπρου και της συνθέτριας, η οποία συμμετέχει και ως ερμηνεύτρια σε ένα τραγούδι, ενώ στο φινάλε απαγγέλλει το ποίημα "Μότσαρτ" με συνοδεία μιας μελωδίας για πιάνο και κιθάρα που αποτελεί διασκευή του Adagio από το Κοντσέρτο για πιάνο αρ.23 του Μότσαρτ. Βασικοί ερμηνευτές των τραγουδιών είναι η Δάφνη Πανουργιά και ο Διονύσης Κωστής, ενώ με ένα τραγούδι συμμετέχουν ο Κώστας Θωμαΐδης και η Βασιλική Κωνσταντέλλου.

Αλεξάνδρα Παπαστεφάνου: Σμάλτο (1996)

Πάντα είχα την απορία πώς βλέπουν οι καλλιτέχνες της λόγιας μουσικής τους υπηρέτες του λαϊκού τραγουδιού, αυτούς που χτίζουν την καριέρα τους με απλά καθημερινά ή και πιο απαιτητικά "έντεχνα" τραγούδια, συνθέτες, στιχουργούς, σολίστες, ερμηνευτές. Κι αναρωτιέμαι συχνά αν ένας κλασικός συνθέτης, ένας άριστος σολίστας του πιάνου ή του βιολιού είναι σε θέση να γράψει ένα απλό τραγουδάκι που να έχει απήχηση στον κόσμο και να πιάνει το σφυγμό της εποχής. Η αλήθεια είναι ασφαλώς ότι αυτό δεν το βλέπουμε συχνά, ίσως γιατί η ωδειακή μουσική καλλιέργεια δεν αφήνει και πολλά περιθώρια για την πηγαία ανάπτυξη του μουσικού ενστίκτου μέσα από την τριβή με τους χώρους της λαϊκής διασκέδασης, αλλά και μέσα από τη γνώση των λαϊκών δρόμων. 

Κι όμως, όσο κι αν ο διάσημος Έλληνας σολίστ του βιολιού Λεωνίδας Καβάκος έχει εκφραστεί με άκρως υποτιμητικό τρόπο για το λαϊκό τραγούδι (και για την ελληνική κουλτούρα γενικότερα), στην πραγματικότητα δεν είναι κάτι αδιανόητο, αφού έχουμε πάμπολλα παραδείγματα ανθρώπων της λόγιας μουσικής που μπόρεσαν, ενίοτε μάλιστα με μεγάλη επιτυχία, να υπηρετήσουν και το απλό τραγούδι. Θυμίζω την περίπτωση του λόγιου συνθέτη Γιάννη Κωνσταντινίδη που υπήρξε από τους κορυφαίους δημιουργούς του ελαφρού τραγουδιού ως Κώστας Γιαννίδης! Θυμίζω φυσικά τον μεγάλο Μίκη Θεοδωράκη που ξεκίνησε ως λόγιος συνθετης και στη συνέχεια έγινε ο στυλοβάτης του λεγόμενου "έντεχνου" λαϊκού τραγουδιού. Κι ο Σταύρος Κουγιουμτζής είχε άρτιες σπουδές κλασικού πιάνου, αλλά ο βιοπορισμός τον οδήγησε στο τραγούδι με τα λαμπρά αποτελέσματα που γνωρίζουμε. Κάτι ανάλογο συνέβη και με τον Δήμο Μούτση που είχε σπουδές κλασικού βιολιού. Και φυσικά ο Θάνος Μικρούτσικος που μοίρασε τη δημιουργική του δράση σε πολλά μουσικά πεδία, μεταξύ των οποίων και ο χώρος της λόγιας μουσικής. 

Αν το καλοσκεφτούμε λοιπόν, τελικά οι περιπτώσεις είναι πολύ περισσότερες απ' όσες θα μπορούσαμε να φανταστούμε. Και σε μια τέτοια περίπτωση θέλω να σταθώ στο μικρό αφιέρωμα που ξεκινώ σήμερα. Πρόκειται για την περίπτωση της διακεκριμένης κλασικής πιανίστριας Αλεξάνδρας Παπαστεφάνου, κόρης της σπουδαίας Τερψιχόρης Παπαστεφάνου που έγραψε τη δική της ιστορία με την περίφημη Χορωδία Τρικάλων. Η Αλεξάνδρα γεννήθηκε στα Τρίκαλα το 1957 και είχε ολοκληρωμένες μουσικές σπουδές στο Ωδείο Αθηνών, αλλά και στη Μόσχα, τη Βουδαπέστη και την Αμερική, ενώ στο πιάνο είχε διάσημους δασκάλους, μεταξύ των οποίων ο Γκιόρκι Σέμποκ και ο Άλφρεντ Μπρέντελ. Έχει δώσει αμέτρητα ρεσιτάλ πιάνου στην Ελλάδα και το εξωτερικό, ενώ από το 1986 έχει χτίσει ένα σημαντικό ρεπερτόριο ηχογραφήσεων με έργα Galuppi, Bach, Mozart, Schumann, αλλά και Γιάννη Α. Παπαϊωάννου, Γιώργου Σισισλιάνου και Βαγγέλη Κατσούλη.

Η συνεχής αυτή δισκογραφική δραστηριότητα στο πεδίο της λόγιας μουσικής δεν την εμπόδισε να ανοίξει και κάποιες μικρές, αλλά ιδιαίτερα ενδιαφέρουσες παρενθέσεις, για να μας δώσει δύο (μέχρι στιγμής) προσωπικές της δουλειές στο χώρο του απλού τραγουδιού. Η πρώτη έχει τίτλο "Σμάλτο" και εκδόθηκε από τη Lyra το 1996, όταν ήδη είχε φτάσει στα 40 της χρόνια. Πρόκειται ασφαλώς για μια όμορφη δουλειά με δέκα τραγούδια σε δική της μουσική και στίχους, αλλά και ενορχήστρωση. Απλές δροσερές μελωδίες και ρυθμικά θέματα που ενσωματώνουν στοιχεία ποπ, τζαζ, έντεχνου και φολκ τραγουδιού. Ακούγονται πολύ ευχάριστα και θα έλεγα ότι κινούνται στο ύφος μιας Λένας Πλάτωνος ή ενός Στάμου Σέμση. Η ίδια ερμηνεύει τρία τραγούδια, άλλα τρία ο Γιώργος Ασλάνης, ενώ η υπέροχη Δάφνη Πανουργιά ερμηνεύει τέσσερα τραγούδια. Η ενορχήστρωση είναι λιτότατη με ένα έως τρία ή τέσσερα όργανα, όπως πιάνο, κλασική κιθάρα, σαξόφωνο , ηλεκτρικό μπάσο και ντραμς. Φυσικά πιάνο παίζει η Αλεξάνδρα Παπαστεφάνου.

Ζορζ Μουστακί: Georges Moustaki (1969)

Ο Ζορζ Μουστακί (Georges Moustaki, 1934-2013) αποτελεί σημαντική μορφή του γαλλικού τραγουδιού στη χρυσή περίοδο της ακμής της γαλλικής μπαλάντας (δεκαετίες '50 και '60), ένας ολοκληρωμένος τραγουδοποιός (συνθέτης, στιχουργός, ερμηνευτής και κιθαρίστας) που μας χάρισε διαχρονικές μελωδίες με τη δική του φωνή, αλλά και με διάσημες φωνές του γαλλικού τραγουδιού.

Βεβαίως είναι γνωστό (και ο ίδιος πάντα το δήλωνε με περηφάνια) ότι είχε ελληνική καταγωγή με εβραϊκές ρίζες, αλλά γεννήθηκε και μεγάλωσε στην Αλεξάνδρεια της Αιγύπτου, όπου εμποτίστηκε με την κοσμοπολίτικη κουλτούρα της πόλης, την οποία κουβαλούσε πάντα μέσα του και όταν στις αρχές του '50 εγκαταστάθηκε μόνιμα στο Παρίσι και μαγεύτηκε από τις μπαλάντες του Georges Brassens, άλλαξε και ο ίδιος το όνομά του σε Georges (ενώ το βαπτιστικό του ήταν Ιωσήφ)! Στη νέα του πλέον πατρίδα μπόρεσε να ξεδιπλώσει το μελωδικό του ταλέντο παρουσιάζοντας με μεγάλη επιτυχία τα δικά του τραγούδια και συνεργαζόμενος με κορυφαίες γυναικείες (κυρίως) φωνές της γαλλικής σκηνής, όπως η Εντίθ Πιάφ, η Δαλιδά, η Μπαρμπαρά κ.ά.

Ο Μουστακί ποτέ δεν ξέχασε την ελληνική του καταγωγή και συχνά ερμήνευε τραγούδια Ελλήνων δημιουργών, ιδιαίτερα του Μάνου Χατζιδάκι και του Μίκη Θεοδωράκη. Μάλιστα στις αρχές της δεκαετίας του '70 το ελληνικό κοινό πρωτογνώρισε τον διάσημο συπατριώτη του μέσα από τρία τραγούδια του που μεταφέρθηκαν έξοχα στην ελληνική γλώσσα από τον ποιητή Δημήτρη Χριστοδούλου. Αναφέρομαι στα τραγούδια: "Ο μέτοικος" με τον Γιώργο Νταλάρα, "Η Μεσόγειος" με τη Βίκυ Μοσχολιού και "Η μοναξιά" με τον Αντώνη Καλογιάννη, ο οποίος άλλωστε τίμησε τον Μουστακί με ένα ολόκληρο άλμπουμ που κυκλοφόρησε το 1979.

Το παρόν άλμπουμ με τραγούδια του Ζορζ Μουστακί εκδόθηκε το 1969 από την Polydor και περιλαμβάνει ένα μικρό απάνθισμα μερικών από τα ωραιότερα τραγούδια του, όπως τα: La meteque, Gaspard, Ma solitude, Il est trop tard. Όλα σε δική του μουσική και στίχους, εκτός από το Le facteur που δεν είναι άλλο από τον αγαπημένο "Ταχυδρόμο" του Μάνου Χατζιδάκι που εδώ ερμηνεύει μαζί με τη Francoise Walch, ενώ το Gaspard βασίζεται σε ποίημα του Paul Verlaine. Κάθε πλευρά του δίσκου κλείνει με ένα όμορφο οργανικό θέμα. Η ενορχήστρωση (του Alain Goraguer) είναι λιτή, ενώ ο ήχος της κιθάρας κυριαρχεί. Οι ερμηνείες του Μουστακί είναι συναρπαστικά γοητευτικές και απόλυτα εκφραστικές.

Ο Μικρούτσικος στην EMI: Arthur Rimbaud (2004)

Αφιερωμένος στον μεγάλο καταραμένο της γαλλικής ποίησης και κορυφαίο εκπρόσωπο του συμβολισμού Arthur Rimbaud (1854-1891) είναι ο παρών δίσκος του Θάνου Μικρούτσικου. Πρώτος ο Νίκος Γκάτσος στην "Αθανασία" (1976) του Μάνου Χατζιδάκι μας θύμισε τον ποιητή αφιερώνοντάς του το εξαιρετικό "Μεθυσμένο καράβι". Το ομώνυμο ποίημα του Ρεμπό άλλωστε βρίσκουμε μελοποιημένο στο δίσκο "Τα εγκαίνια" (1989) των Χάνομαι Γιατί Ρεμβάζω, καθώς και στο δίσκο "Τραγούδια του έρωτα και της θάλασσας" (2002) του Θανάση Νικόπουλου, ενώ το ποίημα "Όταν πια δε θα 'μαι εδώ" μελοποιημένο από τον Χρήστο Τσιαμούλη περιέχεται στο δίσκο "Δωδεκάορτο" (2006).

Το σημαντικότερο πάντως έργο του ποιητή ήταν η ποιητική συλλογή "Μια εποχή στην κόλαση" που εκδόθηκε το 1873 και ήταν από τα λιγοστά που δημοσιεύτηκαν εν ζωή με τη δική του έγκριση. Μια πρώτη μελοποιητική προσέγγιση του έργου βρίσκουμε στο δίσκο των Γιώργου Καρρά και Γιάννη Αγγελάκα "Το υπέροχο τίποτα" (1993). 

Το ίδιο έργο απασχόλησε επίμονα και τον Θάνο Μικρούτσικο στην ολοκληρωμένη του δουλειά πάνω στο έργο του Ρεμπό που εκδόθηκε το 2004 από την ΕΜΙ. Με το έργο ο συνθέτης είχε ήδη καταπιαστεί πολύ νωρίτερα, όταν στη δεκαετία του '80 σχεδίαζε μια σχετική όπερα που τελικά δεν πραγματοποιήθηκε. Πατώντας πάνω στην έξοχη μετάφραση του έργου από τον ποιητή Χριστόφορο Λιοντάκη και αξιοποιώντας τη στέρεη δραματική αφήγηση του Γιώργου Κιμούλη ο συνθέτης κατέγραψε μια έντονα θεατρική απόδοση των ποιημάτων προσθέτοντας μια συμπληρωματική μουσική ενότητα με τίτλο "Memoires brisees" (Σπασμένες αναμνήσεις), που είχε συνθέσει το 1991 με τέσσερα συμφωνικά τραγούδια στη γαλλική γλώσσα, τα οποία ερμηνεύει ο μπασοβαρύτονος Χριστόφορος Σταμπόγλης συνοδευόμενος από τη Μικρή Συμφωνική Ορχήστρα της Φιλαρμονικής της Αρμενίας υπό τη διεύθυνση του αρχιμουσικού Νίκου Τσούχλου, ενώ στο πιάνο συνοδεύει η Καλλιόπη Γερμανού. Ανάμεσα στους γαλλικούς στίχους του Ρεμπό παρεμβάλλεται και το σονέτο "O nott' o dolce tempo" του Μιχαήλ Άγγελου.

Ο Μικρούτσικος στην EMI: Γιάννης Ρίτσος, Ο Σχοινοβάτης (2004)

Το 2003 ο Θάνος Μικρούτσικος ηχογράφησε για τη Blue Note ένα πολύ ενδιαφέρον jazz άλμπουμ με τίτλο Music Stories συνεργαζόμενος με τον διάσημο τζαζίστα Gary Burton, μεγάλο δεξιοτέχνη του βιμπράφωνου, το οποίο μάλιστα αργότερα επανεκδόθηκε και εντάχθηκε στους καταλόγους της EMI. Αμέσως μετά ο συνθέτης επανήλθε στον αγαπημένο του Γιάννη Ρίτσο με το δίσκο "Ο σχοινοβάτης" (2004).

Έχουμε ξαναπεί ότι ο Γιάννης Ρίτσος μαζί τον Νίκο Καββαδία και τον Κωνσταντίνο Καβάφη είναι οι τρεις αγαπημένοι ποιητές του Θάνου Μικρούτσικου, στους οποίους καταφεύγει συχνά και οι οποίοι καταλαμβάνουν το εκλεκτότερο μέρος της δισκογραφικής του παρακαταθήκης. Ο Ρίτσος μάλιστα διατρέχει το έργο του από το ξεκίνημά του ("Καντάτα για τη Μακρόνησο", 1976) και μετέπειτα με συνεχείς επιστροφές, αποσπασματικές ή ολοκληρωμένες ("Τραγούδια της λευτεριάς", "Αντιθέσεις", "Επιστροφή της Ελένης", "Του απείρου εραστής"), ώσπου το 2004 έρχεται ως επιστέγασμα "Ο σχοινοβάτης" που αποτελεί και την τελευταία ολοκληρωμένη εργασία του συνθέτη πάνω στην ποίησή του.

Εδώ ο Μικρούτσικος επικεντρώνεται σε δυο μεγάλες ποιητικές συνθέσεις, τη "Σονάτα του Σεληνόφωτος" (1956) και το "Κιγκλίδωμα" (1969),  απ' όπου προέρχεται και το ξεχωριστό ποίημα "Δελτίο Ειδήσεων". Η πρώτη μελοποιητική προσέγγιση του συνθέτη στο "Κιγκλίδωμα" ξεκίνησε το 1973 και ολοκληρώθηκε το 2003. Κάποια μάλιστα μέρη του έργου παίζονταν ήδη από τα χρόνια εκείνα στις μπουάτ της εποχής. Η πρώτη εκδοχή της "Σονάτας του σεληνόφωτος" για βαθύφωνο και πιάνο ακούστηκε το 1985 στο δίσκο "Αντιθέσεις" με ερμηνευτή τον Φραγκίσκο Βουτσίνο. Η μελοποίηση ακολουθεί τη λόγια παράδοση του lied και στηρίζεται αποκλειστικά στη λιτή φόρμα του πιάνου και της φωνής. Υπέροχες μελωδίες κι εξαιρετικές ερμηνείες από τον διαχρονικό συνεργάτη του συνθέτη Κώστα Θωμαΐδη ("Σονάτα") και την εκλεκτή ερμηνεύτρια Γεωργία Συλλαίου ("Κιγκλίδωμα"). Η τρίτη ενότητα ("Δελτίο Ειδήσεων") αποδίδεται και από τους δύο ερμηνευτές με συνοδεία κουαρτέτου αποτελούμενου από πιάνο, φαγκότο, τρομπέτα και κόρνο. Η δυναμική ερμηνεία του συνθέτη στο πιάνο είναι συναρπαστική.

Ο Μικρούτσικος στην EMI: Γιάννης Ρίτσος, Του απείρου εραστής (2001)

Υπάρχει μια γενική εντύπωση ότι ο Θάνος Μικρούτσικος ήταν εμμονικά δεμένος με την ποίηση του Νίκου Καββαδία, αν και με τον ποιητή καταπιάστηκε μόλις σε δυο ολοκληρωμένες πρωτότυπες εργασίες του ("Σταυρός του Νότου", 1979, "Γραμμές των οριζόντων", 1991). Η εμπορική απήχηση αυτών των μελοποιήσεων μάλλον έχει επισκιάσει πολυάριθμες και συχνά σημαντικότερες ποιητικές μελοποιήσεις που επιχείρησε κατά καιρούς και φαίνεται πως υπήρχε ένας άλλος ποιητής που απασχόλησε τον συνθέτη πολύ περισσότερο και μάλιστα σε ευρύτερο χρονικό πλαίσιο του δημιουργικού του βίου. 

Ο ποιητής αυτός ήταν ο Γιάννης Ρίτσος (1909-1990), τον οποίο μάλιστα ο συνθέτης δε δίστασε να δηλώσει ευθαρσώς ότι τον ξεχώριζε πάνω απ' όλους τους ομοτέχνους του (μαζί με τον Καβάφη) και τον θεωρούσε δάσκαλό του. Άλλωστε μια από τις πρώτες δισκογραφικές του εργασίες, η περίφημη "Καντάτα για τη Μακρόνησο" (1976), βασιζόταν σε ποίηση του Ρίτσου, ενώ δέκα χρόνια αργότερα μας έδωσε σε ακραιφνώς λόγια μελοποίηση τη σπουδαία "Σονάτα του σεληνόφωτος" (1985).

Ωστόσο η επιστροφή του συνθέτη στον κορυφαίο ποιητή ήταν συνεχής. Έτσι το 2001 και το 2004 έχουμε ακόμη δύο εργασίες του πάνω στο έργο του Γιάννη Ρίτσου. Το 2001 λοιπόν, σε μια περίοδο που είχε στραφεί με πολύ γόνιμο τρόπο στη λόγια μουσική, ο Θάνος Μικρούτσικος επιμελήθηκε μια ειδική έκδοση αφιερωμένη στον ποιητή με τίτλο "Του απείρου εραστής" (παρμένο από στίχο του έργου "Το τραγούδι της αδελφής μου"). Πρόκειται για ένα πρωτότυπο αφηγηματικό ντοκουμέντο που διατρέχει καίριες στιγμές από την ταραγμένη διαδρομή του βίου του ποιητή με τη τόσο εκφραστική φωνή του ίδιου που επιστρέφει στη γενέθλια γη της Μονεμβασιάς μέσα από επιλεγμένα ποιητικά αποσπάσματα από το σύνολο του στιβαρού του έργου.

Ο συνθέτης υποχωρεί ευγενικά στο παρασκήνιο της ποιητικής αφήγησης και περιορίζεται σε εμβόλιμες ή συνοδευτικές μουσικές πινελιές με συμφωνικά ηχοχρώματα, ενίοτε και με χορωδιακή συνοδεία, που τονίζουν τους έντονους κυματισμούς του ποιητικού λόγου. Ακούγονται επίσης ευδιάκριτα μουσικά θέματα από την "Καντάτα για τη Μακρόνησο", αλλά και από την όπερα "Η επιστροφή της Ελένης".

Ο Μικρούτσικος στην EMI: Στον τόπο μου είμαι τέλεια ξένος (2001)

Ο Φρανσουά Βιγιόν (François Villon, 1431-1463) υπήρξε μια εντελώς ξεχωριστή περίπτωση ποιητή του γαλλικού Μεσαίωνα που προαναγγέλλει δυναμικά τις νεωτερικές τάσεις των μεταγενέστερων αιώνων μέχρι τους μεγάλους Γάλλους ποιητές του 19ου αιώνα, ακόμη και τον Μπρεχτ στον 20ο αιώνα. Όλη η γκάμα των ανθρώπινων συμπεριφορών αποτελεί τη σταθερή πηγή της θεματολογίας του με μια γραφή που συνδυάζει το λυρισμό με τον καθαρόαιμο ρεαλισμό. Ποιήματά του μετέφρασε πρώτος στα ελληνικά ο Κώστας Καρυωτάκης.

Ο Θάνος Μικρούτσικος έχει ομολογήσει πως ήταν γοητευμένος από τα νεανικά του χρόνια με την ιδιότυπη ποίηση του Βιγιόν. Ήδη το 1981, σε μια σειρά ζωντανών συναυλιών που αποτυπώθηκαν στο δίσκο "Συναυλίες '81", βρίσκουμε το τραγούδι "Μπαλάντα Βιγιόν" ερμηνευμένη από τον Σάκη Μπουλά. Είκοσι χρόνια αργότερα, αξιοποιώντας τη μεταφραστική απόπειρα του Σπύρου Σκιαδαρέση, συνθέτει και ηχογραφεί τον κύκλο "Στον τόπο μου είμαι τέλεια ξένος", που αποτελείται από τραγούδια και απαγγελίες ποιημάτων. Τα τραγούδια είναι γραμμένα στη λιτή φόρμα της φωνής με συνοδεία πιάνου (lied). Τα ερμηνεύει ο τενόρος Γιάννης Χριστόπουλος με τη συμμετοχή του συνθέτη. Στις απαγγελίες επιστρατεύτηκαν οι γνωστότεροι τραγουδοποιοί της νεότερης γενιάς: Χάρης Κατσιμίχας, Ορφέας Περίδης, Αλκίνοος Ιωαννίδης, Χρήστος Θηβαίος, Φοίβος Δεληβοριάς, Λαυρέντης Μαχαιρίτσας, Νίκος Ζούδιαρης, Σωκράτης Μάλαμας και Μίλτος Πασχαλίδης. 

Ο Μικρούτσικος στην EMI: Dance and Memories (Δανάη Καρά, 2001)

Η αλλαγή του αιώνα (και της χιλιετίας) βρίσκει τον Θάνο Μικρούτσικο σε πλήρη δραστηριότητα συνθετική και σκηνική. Το 2000 κάνει μια σειρά ζωντανών εμφανίσεων στο χώρο Σφεντόνα μαζί με τον Βασίλη Παπακωνσταντίνου, οι οποίες εκδίδονται και σε δίσκο ("Σφεντόνα Live"), ενώ στη συνέχεια επανέρχεται στο χώρο της λόγιας γραφής και μας προσφέρει ένα υπέροχο πιανιστικό άλμπουμ με τίτλο: Dance and Memories (Χορός και Μνήμες) που περιλαμβάνει μια σειρά συνθέσεων για σόλο πιάνο γραμμένων σε διαφορετικές χρονικές στιγμές και με διαφορετικές κάθε φορά αφορμές.

Ξεκινά με τη σύνθεση "Καλημέρα σας, κύριε Χατζιδάκι", γραμμένη σε φόρμα σουίτας σε πέντε μέρη και αφιερωμένη φυσικά στον Μάνο Χατζιδάκι. Είναι γνωστή η εκτίμηση που έτρεφε ο μεγάλος συνθέτης για τον Θάνο Μικρούτσικο, για τον οποίο επανειλημμένα είχε εκφραστεί με πολύ κολακευτικά λόγια χαρακτηρίζοντάς τον μάλιστα ως "ποτάμι που στην κοίτη του κυλάει μπόλικο χρυσάφι". Κι εδώ ο Μικρούτσικος ανταποδίδει τον έπαινο με μια σύνθεση που μοιάζει να πηγάζει από τη μελωδική φλέβα του σπουδαίου μέντορά του, σαν ελεύθερες παραλλαγές πάνω σε θέματα δικά του, κάποια από τα οποία παραπέμπουν πιο άμεσα στο "Χαμόγελο της Τζοκόντας"!

Ο δίσκος επίσης περιλαμβάνει τη σύνθεση "Ballet Music" (1997-98) σε τρία μέρη (αφιερωμένα στις κόρες του συνθέτη), το διμερές "Lacrima" (Δάκρυ), γραμμένο το 1998, και το αυτοσχεδιαστικό κομμάτι "Doodle" (1991), που είναι αφιερωμένο στον μουσικό και συνεργάτη του συνθέτη Θύμιο Παπαδόπουλο.

Όλες οι συνθέσεις ερμηνεύονται εξαιρετικά από τη διεθνούς φήμης ελληνίδα πιανίστρια Δανάη Καρά. Ο δίσκος κυκλοφόρησε στη διεθνή αγορά από την πολυεθνική EMI Classics δίνοντας στον συνθέτη μια ευκαιρία να κάνει ευρύτερα γνωστό το λόγιο έργο του, το οποίο δυστυχώς ελάχιστη απήχηση γνωρίζει στον τόπο μας.

Ο Μικρούτσικος στην ΕΜI: Στην αγκαλιά της άκρης (1998)

Στο πλαίσιο της άτυπης σειράς "Ποίηση με μουσική" που παραπέμπει άμεσα στον ομότιτλο δίσκο του 1997, ο Θάνος Μικρούτσικος συνεχίζει τη σπουδή του πάνω στον ποιητικό λόγο με μια ξεχωριστή εργασία αφιερωμένη αποκλειστικά στην ποίηση της Κικής Δημουλά (1931-2020). Ο δίσκος φέρει τον ποιητικό τίτλο «Στην αγκαλιά της άκρης» κι εκδόθηκε το 1998 από την ΕΜΙ/HMV, της οποίας εκείνη την εποχή ο συνθέτης είχε την καλλιτεχνική ευθύνη. Η εκλεκτή ποιήτρια διαβάζει με το γνωστό και ιδιαίτερα εκφραστικό τρόπο της είκοσι επιλεγμένα ποιήματα παρμένα από το σύνολο του έργου της που απλώνεται σε πέντε δεκαετίες πίσω ως το 1952 που εκδόθηκε η πρώτη της ποιητική συλλογή. 

Από μουσικής πλευράς ο δίσκος παρουσιάζει ξεχωριστό ενδιαφέρον, αφού ο συνθέτης κοσμεί την αφηγηματική ροή με οκτώ εξαίσιες μουσικές γέφυρες για σόλο πιάνο που αποδίδουν το πνεύμα του ποιητικού λόγου, σαν μικρές φαντασίες για πιάνο με ρομαντικά ηχοχρώματα που αυθόρμητα παραπέμπουν στις πιανιστικές σονάτες του Μπετόβεν και των πρώιμων ρομαντικών συνθετών του 19ου αιώνα. Φυσικά πιάνο παίζει ο ίδιος ο συνθέτης με τον τόσο αναγνωρίσιμο, άλλοτε υποβλητικό και αλλοτε δυναμικό, τρόπο του. Ο συνθέτης μάλιστα εξομολογείται στην ποιήτρια ότι τα μουσικά αυτά θέματα είναι «οκτώ κομμάτια για πιάνο που έτσι κι αλλιώς γεννήθηκαν από τους στίχους σου και από τον τρόπο που εσύ μας τους αφηγήθηκες». Άλλωστε στο «Γράμμα στην Κική Δημουλά» που βρίσκουμε στο ένθετο του δίσκου αναφέρει χαρακτηριστικά: «Ο τρόπος που εκφέρεις τους στίχους σου ταιριάζει απόλυτα με την ποίησή σου. Δεν φορτώνεις το ποίημά σου με συναισθηματικά φορτισμένες λέξεις ούτε κατασκευάζεις λέξεις ή φράσεις για να εντυπωσιάσεις. Οδυνηρή αλλά έντιμη στάση αυτή… Οι λέξεις σου γεννιούνται από τη σιωπή. Και τι άνω τελείες είναι αυτές! Φτάνεις στην ουσία των πραγμάτων χωρίς να προκαλείς το θυμικό μας. Άγγιξες την ψυχή σου, γι’ αυτό και τη δική μας. Σε ζηλεύω γιατί έφτασες στο Βάθος. Ψάχνω εναγωνίως εδώ και χρόνια να βρω τον Πατέρα σου και τη Μητέρα σου. Δεν τους βρίσκω. Νά γιατί η Ποίησή σου είναι Μεγάλη. Κατάφερες με τις προϋποθέσεις σου και χωρίς καμιά παραχώρηση να λειτουργείς άμεσα και να μας συγκινείς όλους».

Σημειώνω ότι η ποίηση της Κικής Δημουλά πρωτεμφανίζεται στη δισκογραφία με το δίσκο αυτό του Θάνου Μικρούτσικου, αν και την ίδια χρονιά είχε εκδοθεί παράλληλα κι ο δίσκος "Το μαγικό κουτί" της Τάνιας Τσανακλίδου που περιλαμβάνει απαγγελίες ποιημάτων της. Το 2003 πάντως εκδόθηκε ο δίσκος του Νίκου Ξανθούλη "Ο πληθυντικός αριθμός", όπου για πρώτη φορά βρίσκουμε μελοποιημένα ποιήματα της Δημουλά, ενώ το 2004 ο Κυριάκος Σφέτσας μας χάρισε μια πιο ολοκληρωμένη μελοποιητική προσέγγιση στην ποίησή της με το δίσκο "Γη των απουσιών".

Ο Μικρούτσικος στην EMI: Ποίηση με μουσική (1997)

Η σχέση του Θάνου Μικρούτσικου με τον ποιητικό λόγο είναι σχέση ζωής και διατρέχει κυριαρχικά ολόκληρο το έργο του ήδη από το πρώτο του δισκογραφικό φανέρωμα στη δεκαετία του '70. Τρεις ποιητές ιδιαίτερα σφραγίζουν καταλυτικά αυτή τη σχέση: Ο Νίκος Καββαδίας, ο Γιάννης Ρίτσος και ο Κ.Π. Καβάφης.

Η περίπτωση της μελοποίησης του Κωνσταντίνου Π. Καβάφη (1863-1933) είναι εντελώς ξεχωριστή, καθώς είναι δεδομένη εξ ορισμού η δυσχερής προσέγγιση στην πεζολογική ποίησή του. Γιαυτό άλλωστε και είναι ιδιαίτερα ισχνή η σοβαρή μελοποιητική σοδειά πάνω στο έργο του, παρόλο που οι σχετικές απόπειρες είναι δεκάδες. Έχουμε μάλιστα ουκ ολίγες ολοκληρωμένες εργασίες πάνω στον καβαφικό λόγο, όπως του Γιάννη Γλέζου ("Περιμένοντας τους βαρβάρους", 1979), του Αλέξανδρου Καρόζα ("Τιμή στον Κ. Καβάφη", 1990), του Χρήστου Παρμενίδη ("Είσαι ακόμα μακριά", 1997), του Γιάννη Πετρίτση ("Αγαπητέ κύριε Καβάφη", 2005), του Δημήτρη Παπαδημητρίου ("...Που γι' Αλεξανδρινό γράφει Αλεξανδρινός", 2007) και του Γιάννη Σπανού ("Πλησιάζοντας τον Καβάφη", 2013). Λιγοστές όμως είναι οι περιπτώσεις που μπορούμε να ξεχωρίσουμε κανονικά τραγούδια, όπου η μελωδία να μην εκβιάζει το στίχο, αλλά να συμπορεύεται αρμονικά μαζί του.

Θεωρώ ότι ο Θάνος Μικρούτσικος έχει καταφέρει πιο αποτελεσματικά από όλους τους άλλους μουσικούς να μπει στο πνεύμα και στο ύφος της καβαφικής ποίησης και να μας δώσει ένα έργο πραγματικά μνημειώδες και διαχρονικό. Η πρώτη επαφή του με τον ποιητή σημειώθηκε στα 1983 με το δίσκο "Ο Γέρος της Αλεξάνδρειας", όπου βρίσκουμε το κύριο μελοποιημένο υλικό, το οποίο περιέχεται με μικροδιαφορές και σε άλλους δύο δίσκους του για τον Καβάφη, δηλαδή σ' αυτόν εδώ που έχει τον γενικό τίτλο "Ποίηση με μουσική" (1997) και στον μεταγενέστερο "Επέστρεφε" (2009).

Ο δίσκος "Ποίηση με Μουσική" εκδόθηκε από τη ετικέτα της His Master's Voice της MINOS-EMI, της οποίας από το 1996 και για σειρά ετών είχε την καλλιτεχνική διεύθυνση ο Θάνος Μικρούτσικος. Χωρίζεται εμφανώς σε δύο ενότητες: Η πρώτη είναι αφιερωμένη στην ποίηση του Κωνσταντίνου Καβάφη και η δεύτερη στην ποίηση ενός σπουδαίου σύγχρονου ποιητή μας, του Χριστόφορου Λιοντάκη. Το πρώτο μέρος περιλαμβάνει τα 5 βασικά θέματα που υπήρχαν στο δίσκο "Ο Γέρος της Αλεξάνδρειας", αλλά σε πολύ πιο λιτή απόδοση, σε μορφή lied, δηλαδή για φωνή και πιάνο με την προσθήκη μόνο κάποιων μικρών περασμάτων του μαντολίνου. 

Στο δεύτερο μέρος βρίσκουμε εναλλασσόμενες απαγγελίες και μελοποιημένα μέρη από ποιήματα του Χριστόφορου Λιοντάκη. Και πάλι τα τραγούδια έχουν τη μορφή του lied, ενώ οι στίχοι που ακούγονται προέρχονται από τις ποιητικές του συλλογές "Το τέλος του τοπίου" (1973), "Μετάθεση" (1976), "Υπόγειο γκαράζ" (1978) και "Ο Μινώταυρος μετακομίζει" (1982) σε δραματουργική επεξεργασία του Θάνου Μικρούτσικου. Ξεχωρίζει το σπαρακτικό τραγούδι "Χρόνος και σταγόνες βροχής". 

Ο Χριστόφορος Λιοντάκης (1945-2019) γεννήθηκε στο Ηράκλειο το 1945. Η πρώτη του ποιητική συλλογή εκδόθηκε το 1973 ("Το τέλος του τοπίου"), ενώ το 1993 κυκλοφόρησε ένας συγκεντρωτικός τόμος με πεζά κείμενά του με τίτλο "Νυχτερινό γυμναστήριο". Το έργο του διακρίνεται για τον πλούσιο συναισθηματισμό του και, όπως λέει ο Μ.Γ. Μερακλής, "μια παλίνδρομη κίνηση από το κέντρο στην περιφέρεια κι αντίστροφα, ώστε να κατορθώνει συχνά να γίνεται μια παλίντροπος αρμονία". Ανήκει στη λεγόμενη "Γενιά του '70". Έδειξε πνεύμα ανήσυχο σε μια διαρκή αναζήτηση μιας ποίησης που να έχει τη βαθιά προσωπική του σφραγίδα. Ποίησή του μελοποιημένη εκτός από το Θάνο Μικρούτσικο έχουμε κι από τον Θανάση Νικόπουλο σε δύο δίσκους του: "Μοναχικοί σαλτιμπάγκοι" (1987) και "Τραγούδια του έρωτα και της θάλασσας" (2001).

Άξιος ερμηνευτής όλων των τραγουδιών αυτού του δίσκου είναι ο Κώστας Θωμαΐδης, ο ιδανικός - κατά τον συνθέτη - ερμηνευτής του λεγόμενου "ενδιάμεσου χώρου" του τραγουδιού. Είναι αυτός άλλωστε που έχει διαχρονικά επωμιστεί την ερμηνεία του κατά Μικρούτσικον Καβάφη από την αρχή μέχρι το πιο πρόσφατο δισκογραφικό του φανέρωμα. Ο ίδιος επίσης παίζει και τα μέρη του μαντολίνου, ενώ στο πιάνο τον συνοδεύει ο Θάνος Μικρούτσικος. Στην ανάγνωση των ποιημάτων του Χριστόφορου Λιοντάκη ακούγονται οι: Ειρήνη Ιγγλέση, Άρης Λαμπεσόπουλος, Πέπη Οικονομοπούλου, Κώστας Θωμαΐδης και Ελένη Μικρούτσικου. Η ηχογράφηση πραγματοποιήθηκε στο ηχογραφικό κέντρο του Μεγάρου Μουσικής Αθηνών τον Ιούνιο και Ιούλιο του 1996.

Δίνω εδώ το ενδιαφέρον κείμενο του Θάνου Μικρούτσικου που συνοδεύει την εξαιρετικά φροντισμένη και καλαίσθητη έκδοση:

Ο Μικρούτσικος στην EMI: Ιστορία της Λούλου, Παραμύθι του Αρχοντοχωριάτη (1997)

Η μουσική γλώσσα του Θάνου Μικρούτσικου συγγενεύει με τα νεοτερικά μουσικά ρεύματα των αρχών του 20ου αιώνα (δωδεκαφθογγισμός, ατονικότητα) κι έχει πολύ μικρότερη σχέση με τα παλιότερα μεγάλα μουσικά ρεύματα του ρομαντισμού ή του κλασικισμού. Δεν αποτελεί λοιπόν έκπληξη ότι ένας από τους συνθέτες της λεγόμενης "νέας σχολής της Βιέννης", ο Αυστριακός Alban Berg (1885-1935), συνδέεται έμμεσα με το έργο του Μικρούτσικου μέσα από τις δυο όπερες που μας άφησε, δηλαδή τον "Βότσεκ" (1925) που βασίστηκε στο έργο "Βόιτσεκ" του Georg Büchner και κυρίως την ημιτελή "Lulu" (1935) βασισμένη σε θεατρικά έργα του Frank Wedekind. Ο "Βόιτσεκ", όπως αναφέραμε χθες στην παρουσίαση του δίσκου "Τα παραμύθια της γαλάζιας γραμμής", έδωσε την ευκαιρία στον Μικρούτσικο να γράψει τη μουσική για την ομώνυμη παράσταση του 1979 από το Θέατρο της Άνοιξης. 

Η "Λούλου" στάθηκε η αφορμή για μια ελληνική παράσταση το 1988 από το Ανοιχτό Θέατρο σε σκηνοθεσία Γιώργου Μιχαηλίδη. Θυμίζω ότι είναι ο ίδιος σκηνοθέτης που συνεργάστηκε δέκα χρόνια νωρίτερα με τον Μικρούτσικο για την ιστορική παράσταση "Φουέντε Οβεχούνα". Ο συνθέτης έγραψε ένα θεατρικό soundtrack με τίτλο "Η ιστορία της Λούλου" που περιλαμβάνει μια σειρά τραγουδιών σε τζαζ ύφος πάνω σε στίχους του Γιώργου Μιχαηλίδη, τα οποία ερμήνευσαν ο Θάνος Μικρούτσικος, ο Λάκης Λαζόπουλος και ο Λαυρέντης Μαχαιρίτσας με τη συμμετοχή του δημοσιογράφου Παύλου Τσίμα στα αφηγηματικά μέρη. Το μουσικό υλικό της παράστασης ηχογραφήθηκε το 1988, αλλά για τη δισκογραφική του μεταφορά πέρασε από ειδική επεργασία στο υπερσύγχρονο ηχογραφικό κέντρο του Μεγάρου Μουσικής Αθηνών το 1996.

Ο δίσκος που εκδόθηκε το 1997 από την ΕΜ/HMV περιλαμβάνει επίσης μουσικό υλικό που συνέθεσε ο Θάνος Μικρούτσικος για τη θεατρική παράσταση της κλασικής κωμωδίας του Μολιέρου "Ο Αρχοντοχωριάτης" (Le Bourgeois gentilhomme, 1670) με τίτλο "Το παραμύθι του Αρχοντοχωριάτη" που ανέβηκε το 1985 από το Θέατρο της Άνοιξης σε σκηνοθεσία του Γιάννη Μαργαρίτη. Το μουσικό υλικό περιλαμβάνει ένα αφηγηματικό κομμάτι βασισμένο σε κείμενο της Μαρίας Παπαγιάννη, το οποίο απαγγέλλει ο Θάνος Μικρούτσικος, καθώς και μια σειρά τραγουδιών στη γαλλική γλώσσα που ερμηνεύει η Leonce Wapellhorst. Μεταξύ των τραγουδιών περιλαμβάνεται και το "Hello! Lully" γραμμένο σε μπαρόκ ηχοχρώματα, σαν μια υπενθύμιση του σημαντικού Γάλλου συνθέτη της εποχής του Μπαρόκ Jean-Baptiste Lully, ο οποίος είχε γράψει τη μουσική για την πρώτη παράσταση της διαχρονικής αυτής κωμωδίας του Μολιέρου στο Παρίσι το 1670 επί Λουδοβίκου ΙΔ'. 

Η μουσική των δύο αυτών έργων ερμηνεύεται έξοχα από μικρό τζαζ σχήμα που αποτελούν οι μουσικοί: Γιάννης Ιωάννου και Μιχάλης Γρηγορίου (πλήκτρα), David Lynch (σαξόφωνο), Νίκος Τουλιάτος (ντραμς), Κώστας Στρατηγόπουλος (ηλεκτρική κιθάρα), Γιώργος Φακανάς (ηλεκτρικό μπάσο) και Θάνος Μικρούτσικος (πιάνο).

Ο Μικρούτσικος στην EMI: Τα παραμύθια της γαλάζιας γραμμής (1996)

Μετά τη θητεία του ως καλλιτεχνικού διευθυντή του Διεθνούς Φεστιβάλ Πάτρας (1986-1990), ο Θάνος Μικρούτσικος βρέθηκε στη θέση του καλλιτεχνικού διευθυντή του Μουσικού Αναλογίου του Μεγάρου Μουσικής Αθηνών (1990-1993) και στη συνέχεια ανέλαβε αναπληρωτής Υπουργός Πολιτισμού (δίπλα στη Μελίνα) και κατά το διάστημα 1994-1996 Υπουργός Πολιτισμού. Μετά την ολοκλήρωση αυτών των θεσμικών διακρίσεων έμοιαζε σχεδόν φυσικό ότι του ανατέθηκε η καλλιτεχνική διεύθυνση του ελληνικού τμήματος της ΕΜΙ/Ηis Master's Voice, όπου παρέμεινε για αρκετά χρόνια (1996-2004) και υλοποίησε ένα πολυσήμαντο εκδοτικό έργο με μια μεγάλη σειρά δισκογραφικών εκδόσεων υψηλής αισθητικής είτε με έργα δικά του, είτε και με έργα άλλων δημιουργών. 

Η αρχή έγινε την ίδια χρονιά (1996), όταν εκδόθηκε από την εταιρεία ένας πρωτότυπος παιδικός δίσκος του συνθέτη με τίτλο "Τα παραμύθια της γαλάζιας γραμμής" σε συμπαραγωγή με το Εθνικό Κέντρο Βιβλίου (ΕΚΕΒΙ). Ο δίσκος περιλαμβάνει αφηγηματικά μέρη από εννέα παραμύθια Ελλήνων και ξένων συγγραφέων, καθένα από τα οποία "προλογίζεται" μουσικά από ένα οργανικό μουσικό θέμα του Θάνου Μικρούτσικου που εικονίζει τις δραστηριότητες του κεντρικού ήρωα Sido. Στην πραγματικότητα δεν πρόκειται για πρωτότυπη μουσική, αλλά για υλικό παρμένο από τη θεατρική παράσταση "Βόιτσεκ", η οποία ανέβηκε το 1979 από το Θέατρο της Άνοιξης. 

Στο δισκο παρουσιάζονται διαδοχικά τα παραμύθια: "Ο λύκος ξαναγύρισε" του Geoffroy de Pennart σε μετάφραση Γιάννη Παπαδόπουλου, "Ο σπουργίτης και το ουράνιο τόξο" του Μάνου Κοντολέοντος, "Η νίκη της χελώνας" της Λότης Πέτροβιτς-Ανδρουτσοπούλου, "Όπου η τρελούτσικη μαθαίνει τα χρώματα" της Ζωής Βαλάση, "Η συναυλία των ζώων" των Αδελφών Grimm σε διασκευή της Αναστασίας Παπαδημητρίου, "Μάντεψε πόσο σ' αγαπώ" του Sam McBratney σε μετάφραση Γιάννη Παπαδόπουλου, "Το ελεφαντάκι που είχε πονόδοντο" της Αγγελική Βαρελλά, "Ήταν ένα μικρό χαρτάκι" της Αντιγόνης Παρούση και "Η χρυσή τρομπέτα και το πράσινο σκουφί" του Χρήστου Μπουλώτη. Τα παραμύθια διαβάζει η ηθοποιός Μάνια Τεχριτζόγλου.

Ο Μικρούτσικος στην EMI: Volpe d' amore (Milva, 1994)

Κατά τη δεκαετία 1994-2004 ο Θάνος Μικρούτσικος, παράλληλα με τη μακροχρόνια συνεργασία του με τη Minos, όπου παρουσίασε μια μεγάλη σειρά κύκλων απλών τραγουδιών, είχε και στενή συνεργασία με την ΕΜΙ, τον δεύτερο πυλώνα του δισκογραφικού κολοσσού Minos-EMI, ο οποίος είχε σχηματιστεί το 1990 μετά την ενοποίηση των δύο αντιπάλων μέχρι τότε δισκογραφικών εταιρειών. Στην ΕΜΙ ο συνθέτης ηχογραφούσε τα "άλλα" έργα του, έργα διαφορετικής αισθητικής και υψηλότερων απαιτήσεων, αυτά που ο ίδιος κάποια στιγμή είχε ονομάσει "έργα του ενδιάμεσου χώρου", δηλαδή συνθέσεις που πατάνε εν μέρει στο λαϊκό πεδίο κι εν μέρει στο λόγιο, ενίοτε μάλιστα ανήκουν εξολοκλήρου στο λόγιο χώρο ("Slow Motion, Guitar Concerto, The Hell of a Season", "The Return of Helen").

Η αρχή αυτής της συνεργασίας πάντως έγινε με έναν διεθνή δίσκο, όταν το 1994 ο συνθέτης ευτύχησε να συναντηθεί δισκογραφικά με τη μεγάλη ντίβα του ιταλικού τραγουδιού Milva (1939-2021), τη διάσημη "La rossa" (Κοκκινομάλλα) που είχε ήδη στο ενεργητικό της κορυφαίες συνεργασίες ερμηνεύοντας μεταξύ άλλων Μπρεχτ, Ένιο Μορικόνε, Μίκη Θεοδωράκη και Βαγγέλη Παπαθανασίου. Ο δίσκος κυκλοφόρησε με τον ιταλικό τίτλο "Volpe d' amore", ενώ στον υπότιτλο αναφέρεται και ο ελληνικός τίτλος "Αλεπού της αγάπης".

Ο δίσκος περιλαμβάνει ένδεκα συνθέσεις του Θάνου Μικρούτσικου, από τις οποίες οι τέσσερις είναι πρωτότυπες, γραμμένες πάνω στη φωνή της ερμηνεύτριας. Οι τρεις από αυτές ("Mamma", "Chi sei", "Volpe d' amore") έχουν ιταλικούς στίχους των Davide Lamestra, Massimo Gallenari και Giovanni Testori, ενώ ο δίσκος συμπληρώνεται με άλλα επτά τραγούδια που αποτελούν διασκευές με νέα ενορχήστρωση γνωστών τραγουδιών του συνθέτη που είχαν ήδη ηχογραφηθεί παλιότερα με Έλληνες ερμηνευτές (Χαρούλα Αλεξίου, Γιάννης Κούτρας, Γιώργος Νταλάρας), εδώ μεταφερμένα στην ιταλική γλώσσα από τον Maurizio Piccoli. Στέκομαι ωστόσο ξεχωριστά στο τέταρτο πρωτότυπο τραγούδι του δίσκου που αποτελεί και την κορύφωσή του. Πρόκειται για το αριστουργηματικό "Θάλασσα" βασισμένο σε έξοχους ποιητικούς στίχους της Λίνας Νικολακοπούλου, το οποίο ερμηνεύει η Milva στα ελληνικά με συγκλονιστικό τρόπο.

Αξίζει να αναφέρουμε ότι το υλικό του δίσκου μεταγραμμένο στη γερμανική γλώσσα και ερμηνευμένο πάλι από τη Milva κυκλοφόρησε σε δίσκο την επόμενη χρονιά με τίτλο "Tausendundeine Nacht" (Χίλιες και μία νύχτες) από τη γερμανικό τμήμα της Polydor. Επίσης η πρωτότυπη ιταλική version του 1994 επανεκδόθηκε το 1998 και από την ιταλική δισκογραφική εταιρεία Agora.

Τέσσερα καινούργια βιβλία από τις εκδόσεις "Σκαρίφημα"

Τέσσερα καινούργια λογοτεχνικά βιβλία αποτελούν την πιο πρόσφατη σοδειά του εκδοτικού οίκου Σκαρίφημα με το κλείσιμο του 2022. Ένα από αυτά ανήκει σε Έλληνα δημιουργό, ενώ τα άλλα τρία προέρχονται από το διεθνή χώρο (Γερμανία, Ελβετία). Ο καλός φίλος Σωτήρης Καρκαλάτος συνεχίζει να πλουτίζει την ελληνική βιβλιογραφία με αξιόλογες προτάσεις μέσα από τις πολύ προσεγμένες και καλαίσθητες εκδόσεις του.

• Ο Βασίλης Δ. Ζώνιος, σύγχρονος Έλληνας συγγραφέας και εν ενεργεία εκπαιδευτικός, κατάγεται από το γραφικό Συρράκο, ένα υπέροχο ορεινό χωριό στα Τζουμέρκα των Ιωαννίνων, πατρίδα του Κώστα Κρυστάλλη και του Γεώργιου Ζαλοκώστα. Εδώ μας προσφέρει το πρώτο του μυθιστόρημα με τίτλο Παπαρούνες του χειμώνα, ένα χορταστικό ανάγνωσμα 600 σελίδων που "ανατρέχει με μια ανάσα στη συλλογική μνήμη ενός ολόκληρου λαού με απλότητα και αλήθεια". Οι παπαρούνες του χειμώνα δεν είναι παρά η λαχτάρα για την πολυπόθητη ελευθερία, οι ελπίδες και τα όνειρα των απλών καθημερινών ανθρώπων που ερωτεύτηκαν, πολέμησαν και θυσιάστηκαν στα χρόνια της απελευθέρωσης των Ιωαννίνων από τον τουρκικό ζυγό.
• Ο Ελβετός Άντολφ Μουσγκ γεννήθηκε το 1934 και διετέλεσε καθηγητής γερμανικής γλώσσας στο πανεπιστήμιο της Ζυρίχης και πρόεδρος της Ακαδημίας Τεχνών του Βερολίνου. Το έργο του είναι πλουσιότατο και περιλαμβάνει μυθιστορήματα, συλλογές διηγημάτων και πολυάριθμα δοκίμια. Το μυθιστόρημα Νόστος Φουκουσίμα εκδόθηκε στο Μόναχο το 2018 και πραγματεύεται το μεγάλο πυρηνικό ατύχημα της πόλης Φουκουσίμα της Ιαπωνίας το 2011 που προκάλεσε τεράστια οικολογική καταστροφή. Την ελληνική απόδοση του έργου υπογράφει ο Τεό Βότσος.
• Η Κρίστα Βολφ (1929-2011) υπήρξε μια σημαντική Γερμανίδα συγγραφέας που έζησε έντονα τη μεταπολεμική περιπέτεια της πατρίδας της. Η νουβέλα Υπό τας φιλύρας εκδόθηκε το 1974 και γνώρισε αμέσως πολύ θετική αποδοχή από την κριτική. Σε πρωτοπρόσωπη αφήγηση μας ξεναγεί στην κεντρική λεωφόρο του Ανατολικού Βερολίνου που ονομάζεται Υπό τας φιλύρας κι απλώνεται δίπλα σ' ένα γραφικό ποτάμι με φλαμουριές στις όχθες του σε μια πρωτότυπη αναζήτηση της αυτογνωσίας μέσα από εικόνες μπερδεμένες μεταξύ ονείρου και πραγματικότητας. Την ελληνική μετάφραση του έργου έκανε η Σούλα Ζαχαροπούλου.
• Το τέταρτο βιβλίο είναι ίσως και το πιο ενδιαφέρον και πάντως το πιο πρωτότυπο. Ήδη ο τίτλος μας προδιαθέτει σχετικά: Ταξίδι σ' έναν κωμικοτραγικό αιώνα. Και κυρίως ο υπότιτλος: Η παράδοξη ζωή του Χάσο Γκράμπνερ. Πρόκειται για μια ιδιότυπη βιογραφία του Γερμανού κομμουνιστή Χάσο Γκράμπνερ που πέρασε μέσα από μύρια κύματα στα χρόνια του ναζιστικού καθεστώτος και κυνηγήθηκε ανελέητα από το λαοκρατικό καθεστώς της Ανατολικής Γερμανίας με αποκορύφωμα την απαγόρευση της δημοσίευσης των συγγραφικών του πονημάτων. Ο συγγραφέας του έργου υπογράφει με το ψευδώνυμο Φράνσις Νένικ, ενώ το πραγματικό του όνομα παραμένει άγνωστο! Το έργο εκδόθηκε το 2018, ενώ την ελληνική του απόδοση επιμελήθηκε η Ανδρομάχη Μαλακάτα.

Ο Μικρούτσικος στη Minos: Ο Άμλετ της σελήνης (2002)

Κλείνω αυτό το αφιέρωμα στην εκτενή δισκογραφία του Θάνου Μικρούτσικου για λογαριασμό της εταιρείας Minos με έναν σπουδαίο κύκλο τραγουδιών που εκδόθηκε το 2002 και νομίζω πως αποτελεί την κορύφωση της τραγουδοποιητικής πορείας του συνθέτη, μετά την οποία μας έδωσε βέβαια αρκετούς ακόμη κύκλους τραγουδιών, αλλά ποτέ δεν έφτασε πλέον στην ίδια κορυφή.

Φυσικά ο λόγος για το δίσκο "Ο Άμλετ της σελήνης" που περιλαμβάνει δεκατρία τραγούδια με βασικό ερμηνευτή τον Χρήστο Θηβαίο, ενώ δύο τραγούδια, όπως το συνηθίζει άλλωστε, αποδίδει ο ίδιος ο συνθέτης. Πρόκειται για τραγούδια πλημμυρισμένα από χυμώδεις μελωδίες και δυναμικά ξεσπάσματα με έντεχνη ενορχηστρωτική γραμμή που ειμελήθηκε ο συνθέτης. Συναρπαστικές μουσικές ιδέες που απλώνονται σε όλα τα πεδία της μουσικής έκφρασης, από το κλασικό lied (φωνή και πιάνο), ως τη τζαζ, τη λυρική μελωδία και το λαϊκό τραγούδι.

Τα τραγούδια βασίζονται σε εξαιρετικούς ποιητικούς στίχους μιας πλειάδας στιχουργών και ποιητών που κι άλλες φορές ενέπνευσαν τον συνθέτη. Ο Μάνος Ελευθερίου έγραψε τους δυο "Άμλετ" του δίσκου, οι οποίοι τοποθετημένοι στην αρχή και στο κλείσμο του έργου διαμορφώνουν πειστικά την αίσθηση ενός σφριγηλού κύκλου τραγουδιών. Το εναρκτήριο τραγούδι "Ο Άμλετ της σελήνης" συνιστά ένα αξεπέραστο αριστούργημα ποιητικής και μουσικής γραφής. Είναι αφιερωμένο στη μνήμη του συγγραφέα Γιώργου Χειμωνά (1938-2000) και γράφτηκε αμέσως μετά το θάνατό του με ειδική παραγγελία του Γιώργου Χρονά στον Μάνο Ελευθερίου για λογαριασμό του περιοδικού Οδός Πανός. Με περίτεχνη ποιητική γραφή ο μεγάλος στιχουργός συνδέει το βίο και το θάνατο του συγγραφέα με τη συμβολική μορφή του σεξπιρικού Άμλετ που υπήρξε αντικείμενο μελέτης και των δύο! Ομολογώ πως δεν μπορώ να διεισδύσω στα ενδότερα της έμπνευσης του Ελευθερίου, αλλά αυτό ελάχιστη σημασία έχει, αφού το αποτέλεσμα είναι απόλυτα συναρπαστικό και προκαλεί αυθόρμητα τη συγκίνηση, αλλά και μια ψυχική ανάταση μέσα από τα δυναμικά κρεσέντο της μελωδίας!

Ο δίσκος περιλαμβάνει επίσης στίχους των ποιητών Γιώργου Κακουλίδη, Τζένης Μαστοράκη και Κώστα Λαχά, καθώς και των στχουργών Οδυσσέα Ιωάννου και Κώστα Τριπολίτη. Τα δυο τραγούδια του Τριπολίτη πάντως ακούγονται σε δεύτερη εκτέλεση και προέρχονται από το άλμπουμ "Όλα από χέρι καμένα" (1988).

Ο Χρήστος Θηβαίος, προερχόμενος από το μουσικό σχήμα Συνήθεις Ύποπτοι κι έχοντας πίσω του ήδη την πολύ πετυχημένη συνεργασία του με τον Βασίλη Δημητρίου στα τραγούδια της τηλεοπτικής σειράς "Ο μεγάλος θυμός" (1998), αποδεικνύεται άξιος ερμηνευτής αυτού του εκλεκτού υλικού με ερμηνείες απόλυτα εκφραστικές μέσα από ισορροπημένα λυρικά στάσιμα και δυναμικές εξάρσεις.

Ο Μικρούτσικος στη Minos: Θάλασσα στη σκάλα (1999)

Οι παλιές αγάπες δεν ξεχνιούνται εύκολα κι έτσι, με το κλείσιμο της δεκαετίας του '90, ο Θάνος Μικρούτσικος ξανασυναντά τον Βασίλη Παπακωνσταντίνου και μαζί μάς χαρίζουν ένα δεύτερο ολοκληρωμένο κύκλο τραγουδιών δέκα χρόνια μετά το "Όλα από χέρι καμένα" (1988). Το νέο άλμπουμ έχει τίτλο "Θάλασσα στη σκάλα" και κυκλοφόρησε από τη Minos το 1999, ενώ οι δυο καλλιτέχνες θα συνεχίσουν τη συνεργασία τους και με μια σειρά κοινών ζωντανών εμφανίσεων στη Σφεντόνα.

Ο δίσκος περιλαμβάνει 14 πρωτότυπα τραγούδια σε στίχους του μουσικού παραγωγού Οδυσσέα Ιωάννου, ο οποίος είχε πρωτοεμφανιστεί ως στιχουργός το 1992 με το "Ζεϊμπέκικο της Πατησίων" σε μουσική του Διονύση Τσακνή. Ενδιαφέρουσα περίπτωση που τα κατοπινά χρόνια θα δώσει ισχυρό το στίγμα του στην ελληνική δισκογραφία με ποικίλες συνεργασίες. Ο λόγος του είναι αιχμηρός και αποκαλυπτικός παραπέμποντας σε μεγάλο βαθμό στην ποιητική γραφή του Άλκη Αλκαίου, αν και προσωπικά ενοχλούμαι λίγο από την απρόσεκτη τεχνική του στίχου που καμιά φορά δεν επιτρέπει στη μουσική να ρέει αβίαστα. Αυτό το βλέπουμε πολύ χαρακτηριστικά στο εναρκτήριο τραγούδι του δίσκου, το πολύ πετυχημένο εμπορικά "Μικρές νοθείες" με την ελαττωματική του προσωδία. 

Πάντως ο Θάνος Μικρούτσικος δεν έκρυψε τον ενθουσιασμό του για τον νέο στιχουργό και φρόντισε να τον τιμήσει με όμορφες μελωδίες, όπως στα τραγούδια "Βασίλισσα", "Τα πιο καλά τραγούδια μου", "Κράτα λίγο ακόμα" και "Καταδότες". Στο τελευταίο συμμετέχει ερμηνευτικά και ο ίδιος. Το υλικό απλώνεται και σε άλλα μουσικά πεδία κι έτσι βρίσκουμε τραγούδια σε καθαρό ροκ ύφος ("'Εφηβα γεράκια", "Πιτσιρικάς", "Γιατί να να μην κεράσω", "Το τρένο"), αλλά και λαϊκό με τα διακριτικά ζεϊμπέκικα "Μη φύγεις" και "Σκληρό γαλάζιο". Οι ερμηνείες του Βασίλη Παπακωνσταντίνου κινούνται στα κατακτημένα ήδη υψηλά επίπεδα εκφραστικής δύναμης. 

Ο Μικρούτσικος στη Minos: Ψάξε στ' ονειρό μας (1997)

Η πρώτη συνάντηση του Θάνου Μικρούτσικου με τον λαϊκό τραγουδιστή Δημήτρη Μητροπάνο μέσα από τον πολύ εμπορικό δίσκο "Στου αιώνα την παράγκα" (1996) είχε άμεση συνέχεια την επόμενη χρονιά με την έκδοση του δίσκου "Ψάξε στ' όνειρό μας", ενός ιδιαίτερου άλμπουμ με πολυσυλλεκτικό χαρακτήρα και εξολοκλήρου θεατρική προέλευση.

Στην πραγματικότητα πρόκειται για μια συλλογή, όπου ο συνθέτης συγκέντρωσε υλικό γραμμένο για διάφορες θεατρικές παραστάσεις (επιθεωρήσεις) του Λάκη Λαζόπουλου σε ένα βάθος χρόνου μιας δεκαετίας. Η αρχή είχε γίνει το 1988 με την παράσταση "Ελλάς κατόπιν αορτής", το μουσικό υλικό της οποίας άλλωστε είχε εκδοθεί την ίδια χρονιά και σε αυτοτελή δίσκο. Ακολούθησαν οι παραστάσεις: Ήταν ένα μικρό καράβι (1990), Κάτι έχω να σας πω (1991) και Η Κυριακή των παπουτσιών (1997). 

Απ' όλο το μουσικό υλικό αυτών των παραστάσεων ο δίσκος ανθολογεί τα τραγούδια που ακούστηκαν και τα οποία παρουσιάζουν ξεχωριστό ενδιαφέρον, όλα βέβαια σε στίχους του Λάκη Λαζόπουλου. Για την ερμηνεία τους επιστρατεύτηκε μια μεγάλη ομάδα ερμηνευτών, είτε από το λαϊκό ρεπερτόριο, όπως οι Δημήτρης Μητροπάνος, Κατερίνα Κούκα, Κώστας Μακεδόνας, είτε από το πιο "έντεχνο" ή ροκ, όπως οι Ελευθερία Αρβανιτάκη, Κώστας Θωμαΐδης και οι τραγουδοποιοί Λαυρέντης Μαχαιρίτσας και Διονύσης Τσακνής, είτε και ηθοποιοί των παραστάσεων, όπως ο Γιάννης Μπέζος και ο ίδιος ο Λάκης Λαζόπουλος, ενώ συμμετέχει και ο συνθέτης.

Ετερόκλητο εκ των πραγμάτων υλικό που αναδεκνύει την πολυδιάστατη μουσική προσωπικότητα του συνθέτη και που σε αρκετές περιπτώσεις μας προσφέρει υπέροχα τραγούδια, κάποια από τα οποία ακούστηκαν πολύ, όπως το εναρκτήριο "Το μηδέν", αλλά και τα τρυφερά "Η Κυριακή των παπουτσιών" και "Ψάξε στ' όνειρό μας" (πρώτη εκτέλεση με τίτλο "Θυμάσαι" από τη Χαρούλα Αλεξίου) που έδωσε και τον τίτλο στο δίσκο.

Ο Μικρούτσικος στη Minos: Στου αιώνα την παράγκα (1996)

Οι μεγάλες συνεργασίες του Θάνου Μικρούτσικου με τους κορυφαίους ερμηνευτές που διέθετε στο οπλοστάσιό της η δισκογραφική εταιρεία Minos συνεχίστηκαν και στη δεκαετία του '90, η οποία ξεκίνησε με διπλή συνεργασία με τον Γιώργο Νταλάρα ("Γραμμές των οριζόντων", 1991, "Συγγνώμη για την άμυνα", 1992) κι αφού μεσολάβησε το 1994 η διεθνής συνεργασία του με τη διάσημη Ιταλίδα ντίβα Milva ("Volpe d' amore"), ήρθε μια μάλλον απροσδόκητη συνάντηση.

Αυτή τη φορά λοιπόν σειρά είχε ένας καθαρόαιμος λαϊκός τραγουδιστής, ο Δημήτρης Μητροπάνος, με τον οποίο ηχογράφησε το 1996 τον κύκλο τραγουδιών "Στου αιώνα την παράγκα" που γνώρισε τεράστια αποδοχή από το κοινό και απέδειξε ότι ο συνθέτης δεν ήταν ικανός μόνο στο πεδίο του "έντεχνου" και λόγιου τραγουδιού, αλλά μπορούσε με την ίδια ευκολία να κινηθεί και σε ακραιφνώς λαϊκούς δρόμους, αν και το υλικό του δίσκου υπηρετεί εν μέρει μόνο την ερμηνευτική μανιέρα του Μητροπάνου, ενώ σε ένα αρκετά μεγάλο βαθμό αναγκάζει τον λαϊκό βάρδο να περάσει στο δικό του ύφος, όπου μάλιστα θα τα καταφέρει περίφημα.

Ο δίσκος λοιπόν περιλαμβάνει μικτό υλικό με το διαχρονικό πια ζεϊμπέκικο "Ρόζα" σε στίχους του Άλκη Αλκαίου να κλέβει την παράσταση, αν και προσωπικά το δίσκο αυτό τον αξιολογώ κυρίως από άλλες πιο δυνατές στιγμές του, έστω κι αν ακούστηκαν λιγότερο, και ιδιαίτερα από το εισαγωγικό "Λούνα Παρκ", αλλά και τα: "Ατάκες", "Ο άγγελος" και "Τα πλοία των ερώτων". Εκτός από τον Άλκη Αλκαίο που έχει τη μερίδα του λέοντος, στίχους επίσης έγραψαν η Λίνα Νικολακοπούλου ("Κόσμε, μου 'γινες πληγή") και οι ποιητές Γιώργος Κακουλίδης ("Θα κόψω το κεφάλι σου") και Κώστας Λαχάς ("Ο τυμβωρύχος", "Δημώδες"). Τα τραγούδια "Μια παλιά φωτογραφία" και "Ο τυμβωρύχος" ερμηνεύνται σε δεύτερη εκτέλεση. Το πρώτο προέρχεται από το δίσκο "Όσο κρατάει ένας καφές" (1989) και το δεύτερο από τη ζωντανή ηχογράφηση "Για πιάνο και φωνή" (1990). Οι ερμηνείες του Δημήτρη Μητροπάνου είναι καθηλωτικά συγκλονιστικές και δικαιώνουν ακόμη και τις μετριότερες στιγμές του δίσκου.

Ο Μικρούτσικος στη Minos: Για πιάνο και φωνή (1990)

Κλείνοντας τη γονιμότατη δεκαετία του '80 κι αφού στο ενεργητικό του είχε ήδη σπουδαίες συνεργασίες με μερικούς από τους εκλεκτότερους Έλληνες ερμηνευτές (Μαρία Δημητριάδη, Βασίλης Παπακωνσταντίνου, Γιάννης Κούτρας, Μανώλης Μητσιάς, Γιώργος Μεράντζας, Κώστας Θωμαΐδης, Χαρούλα Αλεξίου), ο Θάνος Μικρούτσικος είχε μιαν ακόμη ξεχωριστή συνάντηση με μια κορυφαία ερμηνεύτρια, τη Δήμητρα Γαλάνη. Δεν βρέθηκαν στο στούντιο για κάποια ηχογράφηση καινούργιων τραγουδιών, αλλά σε μια συναυλία, απ' όπου προέκυψε σε ζωντανή ηχογράφηση ο δίσκος "Για πιάνο και φωνή" που εκδόθηκε το 1990 από τη Minos.

Πρόκειται για μια εξαιρετική στιγμή και των δύο καλλιτεχνών που βρέθηκαν στις Βρυξέλλες στις 15 Φεβρουαρίου 1989 για μια μεγάλη συναυλία που δόθηκε στο Nouveau theatre de Belgique με υλικό αποκλειστικά ελληνικό, ερμηνευμένο μάλιστα στην ελληνική γλώσσα και σε φόρμα απλού lied, δηλαδή μόνο με φωνή και πιάνο χωρίς ορχηστρική συνοδεία. Είναι μια φόρμα ιδιαίτερα απαιτητική βέβαια αυτή, μπροστά μάλιστα σε ένα τόσο ιδιαίτερο ακροατήριο, γιατί το τραγούδι αποδίδεται "γυμνό" από πρόσθετα ψιμύθια κι αυτό απαιτεί ερμηνευτή με στέρεη ερμηνευτική και εκφραστική στόφα. 

Αλλά εδώ μιλάμε για τη Δήμητρα Γαλάνη που είχε ήδη συμπληρώσει είκοσι χρόνια στο ελληνικό τραγούδι και βρισκόταν στον κολοφώνα της ερμηνευτικής της ακμής, έχοντας στο ενεργητικό της ένα κολοσσιαίο ρεπερτόριο με μεγάλα τραγούδια των πιο εκλεκτών δημιουργών, όπως ο Μάνος Χατζιδάκις, ο Μίκης Θεοδωράκης, ο Δήμος Μούτσης, ο Γιάννης Σπανός, ο Λουκιανός Κηλαηδόνης, ο Γιώργος Χατζηνάσιος, ο Χριστόδουλος Χάλαρης, ο Γιώργος Κατσαρός, ο Μάνος Λοΐζος, ο Σταμάτης Κραουνάκης, ακόμα και ο Βασίλης Τσιτσάνης! Η μεγάλη ερμηνεύτρια μάλιστα εκείνη την περίοδο είχε αρχίσει να στρέφεται όλο και περισσότερο στις ζωντανές ηχογραφήσεις πλουτίζοντας μ' αυτό το υλικό τη δισκογραφία της. Είχε προηγηθεί το 1989 η ζωντανή ηχογράφηση "Η παράσταση αρχίζει", όπου συνεργάστηκε με τους σπουδαίους συνοδοιπόρους της Χαρούλα Αλεξίου και Γιάννη Πάριο, ενώ τα επόμενα χρόνια θα  εκδοθεί ο ζωντανός δίσκος της "Μύθοι της Ευρώπης" (1991) και λίγο αργότερα θα δισκογραφηθούν οι ιστορικές εμφανίσεις της στο Χάραμα (1994, 1996).

Έτσι ο Θάνος Μικρούτσικος δεν είχε και πολύ δύσκολο έργο, πέρα από το να παίξει με τον δικό του τόσο ξεχωριστό τρόπο το συνοδευτικό πιάνο και να στήσει μιαν υπέροχη πανδαισία ήχων και ελληνικών μελωδικών χρωμάτων. Επέλεξε μάλιστα ένα μικτό υλικό μοιράζοντας το πρόγραμμα σε δύο ενότητες: Η πρώτη περιλαμβάνει ένα μικρό απάνθισμα ελληνικών τραγουδιών διαφόρων συνθετών, από τον Βασίλη Τσιτσάνη, ως τον Μίκη Θεοδωράκη, τον Μάνο Χατζιδάκι, τον Δήμο Μούτση και τον Μάνο Λοΐζο. Η δεύτερη ενότητα καλύπτεται με παλιότερα δικά του τραγούδια, ένα από τα οποία ("Οι επτά νάνοι στο S/S Cyrenia" του Νίκου Καββαδία) ερμηνεύει ο ίδιος. Στην ενότητα αυτή μάλιστα έχουμε και δυο καινούργια τραγούδια του συνθέτη ("Τυμβωρύχος", "Κιλκίς-Χαλκίς") σε ποίηση Κώστα Λαχά, από τα οποία το πρώτο το ερμήνευσε αργότερα και ο Δημήτρης Μητροπάνος στο δίσκο "Στου αιώνα την παράγκα" (1996).

Ο Μικρούτσικος στη Minos: Κρατάει χρόνια αυτή η κολώνια (1990)

Η μεγάλη εμπορική αποδοχή που γνώρισε ο δίσκος "Η αγάπη είναι ζάλη" της πρώτης συνεργασίας του Θάνου Μικρούτσικου με τη Χαρούλα Αλεξίου το 1986 φυσικό ήταν να έχει και συνέχεια, η οποία ήρθε τέσσερα χρόνια αργότερα, όταν το 1990 κυκλοφόρησε το άλμπουμ "Κρατάει χρόνια αυτή η κολώνια" με ένδεκα καινούργια τραγούδια γραμμένα και πάλι πάνω στα φωνητικά χαρακτηριστικά της μεγάλης ερμηνεύτριας. Οι στίχοι αυτή τη φορά ανήκουν στη Λίνα Νικολακοπούλου και διακρίνονται γι' αυτή την ευφυή πρόσμιξη ετερόκλητων στοιχείων που καταφέρνουν τα χτίζουν μικρές ανθρώπινες ιστορίες καθημερινότητας στο μικρόκοσμο της ερωτικής αναζήτησης με περίτεχνα έως και εξεζητημένα μερικές φορές λεκτικά σχήματα. 

Ο δίσκος περιέχει κάμποσα όμορφα τραγούδια που αναδεικνύουν τη μαστοριά του συνθέτη, αλλά και την ερμηνευτική ωριμότητα της Χαρούλας. Ξεχώρισε κι ακούστηκε περισσότερο το ομότιτλο τραγούδι, αλλά σίγουρα υπάρχουν κι άλλες ωραίες στιγμές, όπως το τρυφερό "Αντίστροφη μέτρηση", αλλά και τα "Κοίτα μια νύχτα", "Μη σε νοιάζει", "Κύματα", και πάνω απ' όλα το αριστουργηματικό "Μια πίστα από φώσφορο" με τον αργόσυρτο ανατολίτικο ρυθμό του που αποδίδεται με φωνή και συνοδεία χορωδίας, ένα από τα ωραιότερα τραγούδια διαχρονικά που μας χάρισε ο συνθέτης! 

Αξιοσημείωτο είναι ότι το τραγούδι "Ο Έλληνας" έχει στίχους της Χαρούλας Αλεξίου που είναι εμπνευσμένοι από ένα σύνθημα γραμμένο σε τοίχο της Λεμεσού και γιαυτό είναι αφιερωμένο στην Κύπρο. Την ενορχήστρωση επιμελήθηκε ο συνθέτης με τον Θύμιο Παπαδόπουλο, ο οποίος διηύθυνε και την ορχήστρα. 

Ο Μικρούτσικος στη Minos: Όσο κρατάει ένας καφές (1989)

Το 1989 κυκλοφόρησε ένας ακόμη κύκλος τραγουδιών του Θάνου Μικρούτσικου με τίτλο "Όσο κρατάει ένας καφές" που αποτελεί και τη μοναδική προσωπική δουλειά του πρόωρα χαμένου τραγουδιστή Διονύση Θεοδόση (1958-1993), η οποία μάλιστα αποτέλεσε και το κύκνειο άσμα της σύντομης καριέρας αυτού του υπερευαίσθητου ερμηνευτή που είχε ξεκινήσει το 1984 με κάποιες σκόρπιες συμμετοχές σε δίσκους του Γιάννη Σπανού, του Γιώργου Χατζηνάσιου και του Μιχάλη Τερζή και στη συνέχεια με κάποιες ακόμα συμμετοχές του σε δίσκους του Χρήστου Νικολόπουλου και του Μάριου Τόκα.

Ο δίσκος περιλαμβάνει δεκατρία τραγούδια, από τα οποία τα ένδεκα έχουν στίχους του Άλκη Αλκαίου, αυτού του σπουδαίου στιχουργού που είχε εμφανιστεί δυναμικά το 1982 με το "Εμπάργκο", το 1986 μας έδωσε άλλα τέσσερα τραγούδια στο δίσκο της Χαρούλας Αλεξίου και του Θάνου "Η αγάπη είναι ζάλη", ενώ τον ξαναβρίσκουμε και σε μεταγενέστερες δουλειές του Μικρούτσικου ("Στου αιώνα την παράγκα", 1996, "Υπέροχα μονάχοι", 2006). Ο δίσκος περιλαμβάνει επίσης ένα τραγούδι του Κώστα Τριπολίτη ("Άρλεκιν") κι άλλο ένα ("Τις νύχτες που κυκλοφορώ") του Γιώργου Παυριανού, η μουσική του οποίου είχε ακουστεί στη θεατρική παράσταση "Βίκτωρ Βικτώρια" (1984).

Η αλήθεια είναι ότι έχουμε να κάνουμε με έναν περίεργο δίσκο που βρίσκεται εμφανώς έξω από τα μουσικά γούστα του συνθέτη, όπως ο ίδιος άλλωστε εκ των υστέρων έχει δηλώσει απαξιώνοντας ταυτόχρονα και τις ερμηνείες του Διονύση Θεοδόση, καθώς φαίνεται ότι αυτή η συνεργασία προέκυψε μετά από υπόδειξη της εταιρείας κι αφού νωρίτερα το ομώνυμο τουλάχιστον τραγούδι (με διαφορετικούς όμως στίχους του Κώστα Τριπολίτη) είχε δοκιμαστεί με τη φωνή του Γιάννη Πάριου! 

Δεν είμαι σε θέση να γνωρίζω το σχετικό παρασκήνιο, αλλά μπορώ να πω με σιγουριά ότι ο δίσκος δεν είναι καθόλου αδιάφορος, αφού περιέχει μερικές θαυμάσιες μελωδικές στιγμές, όπως το ομότιτλο, πραγματικά υπέροχο, τραγούδι ή τα τρυφερά "Μια παλιά φωτογραφία" (αργότερα το ερμήνευσε και ο Δημήτρης Μητροπάνος) και "Δρόμοι νυχτερινοί" με την υπερευαίσθητη κι εκφραστική ερμηνεία του Θεοδόση. Ακούστηκαν αρκετά επίσης τα ρυθμικά "Μαγική πόλη" και "Το μπουφάν", αλλά και το "Άρλεκιν" που ερμηνεύει ο ίδιος ο συνθέτης. Αν κάτι ξενίζει από το δίσκο είναι η παρουσία του ίδιου του συνθέτη ως ερμηνευτή δύο τραγουδιών ("Άρλεκιν", "Η άνοιξη της Πάργας"), τα οποία είναι εμφανώς εκτός κλίματος. Την ατμοσφαιρική ενορχήστρωση επιμελήθηκε ο Μικρούτσικος μαζί με τον Γιάννη Ιωάννου, ο οποίος παίζει πιάνο και πλήκτρα, ενώ στα φωνητικά συμμετέχει η ανερχόμενη τότε νέα ερμηνεύτρια Ελένη Τσαλιγοπούλου.

Ο Μικρούτσικος στη Minos: Όλα από χέρι καμένα (1988)

Συνεχίζουμε λοιπόν σήμερα το θεματικό κύκλο για τη δισκογραφία του Θάνου Μικρούτσικου στη Minos που διακόψαμε απότομα προ ημερών λόγω του αιφνίδιου θανάτου του Νότη Μαυρουδή και περνάμε σε μια μεγάλη συνεργασία του συνθέτη με έναν ξεχωριστό ερμηνευτή που ανέδειξε η δεκαετία του '70.

Θυμίζω ότι το 1986 ο Θάνος Μικρούτσικος συναντήθηκε δισκογραφικά με τη Χαρούλα Αλεξίου ("Η αγάπη είναι ζάλη") δείχνοντας την ικανότητά του να αλλάζει κατά περίπτωση το ύφος του και να το προσαρμόζει ακόμη και στα ερμηνευτικά χαρακτηριστικά των τραγουδιστών που έχει στη διάθεσή του. Ακολούθησε μια "έντεχνη" παρένθεση με τον σπουδαίο δίσκο "Στον Μάνο Λοΐζο / Νύχτα με σκιές χρωματιστές" (1987) και το 1988 ο συνθέτης θα έχει μια καινούργια πρόκληση, όταν θα συνεργαστεί με τον Βασίλη Παπακωνσταντίνου, ο οποίος ήδη από τις αρχές της ίδιας δεκαετίας έχτιζε δυναμικά τον προσωπικό του μύθο στο πεδίο του ροκ τραγουδιού.

Βέβαια οι δυο τους είχαν ήδη ένα μικρό δισκογραφικό παρελθόν, αφού το 1978 ο Βασίλης Παπακωνσταντίνου είχε συμπεριλάβει στον ομώνυμο προσωπικό του δίσκο σε επανεκτέλεση το τραγούδι του Μικρούτσικου "Αυτούς τους έχω βαρεθεί" από τον κύκλο "Πολιτικά τραγούδια" (1975). Μάλιστα το 1979 στον εμβληματικό "Σταυρό του Νότου" ο Παπακωνσταντίνου ερμήνευσε σε πρώτη εκτέλεση δυο τραγούδια του συνθέτη ("Ένα μαχαίρι", "Ένας νέγρος θερμαστής από το Τζιμπουτί"), τα οποία σημείωσαν τεράστια επιτυχία. Κι έτσι φτάσαμε στο 1988, όταν πλέον οι συνθήκες επέτρεψαν μια ολοκληρωμένη συνεργασία των δύο καλλιτεχνών που απέφερε το δίσκο "Όλα από χέρι καμένα".

Η αλήθεια είναι ότι ο συγκεκριμένος κύκλος τραγουδιών, γραμμένος σε στίχους του Κώστα Τριπολίτη, έμοιαζε να προσπαθεί να υπηρετήσει το παγιωμένο ροκ ύφος του ερμηνευτή, αλλά δεν κατάφερε να περάσει στον κόσμο κι ούτε ο τραγουδιστής έδειξε στις ζωντανές του εμφανίσεις να τον υπερασπίζεται δεόντως, αν και είχε μια σχετικά καλή εμπορική απήχηση. Δεν είναι εύκολα εξηγήσιμο αυτό, γιατί ο συνθέτης το απέδειξε κατά καιρούς πως γνώριζε καλά τους κώδικες του ροκ τραγουδιού και το έχει πράξει επαρκώς και στο συγκεκριμένο δίσκο με μερικά αξιόλογα τραγούδια ("Όλα από χέρι καμένα", "Κάντιλακ", "Κοντρόλ", "Ένα μπλουζ"). Ίσως έφταιξε η σύγκριση με τον αμέσως προηγούμενο δίσκο του τραγουδιστή ("Χαιρετίσματα", 1987) που έφτασε σε πολύ υψηλά επίπεδα εμπορικότητας. Πιθανότερο μου φαίνεται πως το αγκάθι ήταν ο ποιητικός λόγος του Κώστα Τριπολίτη, ένας λόγος σκληρός, κυνικός και ακραίος, ενίοτε στα όρια του αγοραίου, που αιφνιδίασε το ακροατήριο, αν και ο στιχουργός είχε δείξει ήδη τον προσανατολισμό του με παλιότερες καταθέσεις του ("Φράγμα", "Ραντάρ", "Επιβάτης").

Πάντως αυτή η πρώτη ολοκληρωμένη συνεργασία του Θάνου Μικρούτσικου με τον Βασίλη Παπακωνσταντίνου θα έχει και ενδιαφέρουσα συνέχεια με σημαντικές στιγμές, όπως οι "Γραμμές των οριζόντων" (1991) και το "Θάλασσα στη σκάλα" (1999), ενώ οι δυο καλλιτέχνες θα έχουν και πολλές κοινές εμφανίσεις σε ζωντανά προγράμματα.

Ιερά Μονή Βατοπαιδίου: Ύμνοι των Θεοφανίων (1996)

Σήμερα είναι μια μεγάλη γιορτή της χριστιανοσύνης, η γιορτή των Θεοφανίων ή Επιφανίων, η γιορτή της βάφτισης του Χριστού στα νερά του ποταμού Ιορδάνη. Η μέρα αυτή τιμάται ιδιαίτερα από τον χριστιανικό κόσμο, ενώ το θησαυροφυλάκιο της εκκλησιαστικής μας υμνογραφίας διαθέτει πλούσιο υλικό με υπέροχα μέλη που ψάλλονται σήμερα σε όλες τις εκκλησίες. Αυτό μου δίνει την αφορμή να επιστρέψω στην ανεξάντλητη πολιτιστική κληρονομιά της Ιεράς Μεγίστης Μονής Βατοπαιδίου του Αγίου Όρους και στο δεύτερο ψηφιακό δίσκο της σειράς Βατοπαιδική Μουσική Βίβλος που εκδόθηκε το 1996 με τίτλο: Ύμνοι των Θεοφανίων.

Η έκδοση περιλαμβάνει επιλεγμένα μέλη με κοινή θεματική αναφορά στην ημέρα των Θεοφανίων, τα οποία προέρχονται από χειρόγραφους κώδικες της Μονής με τις υπογραφές δύο λαμπρών μουσικών μοναχών που υπηρέτησαν στη Μονή στο μακρινό παρελθόν, του Ματθαίου Βατοπαιδινού (επιμελήθηκε τα χειρόγραφα του 1347 και 1601) και του Σπυρίδωνος Βατοπαιδινού (χειρόγραφο του 1504). Τα ψαλλόμενα μέλη αποδίδει με κατανυκτική απλότητα Χορός Βατοπαιδινών Πατέρων. Η ηχογράφηση πραγματοποιήθηκε στο χώρο της Μονής κατά το διάστημα 18-20 Ιουνίου 1996 με την επιμέλεια του μουσικολόγου Νίκου Διονυσόπουλου. Η έκδοση είναι εξαιρετικά καλαίσθητη με πλούσιο πληροφοριακό υλικό που περιλαμβάνει τα κείμενα και την ανάλυση των ύμνων.

Αυθόρμητα βέβαια η σκέψη μας ανατρέχει και στον κύκλο τραγουδιών του Μίκη Θεοδωράκη "Επιφάνια" (1962) βασισμένο σε τέσσερα ποιήματα του Γιώργου Σεφέρη, όπου το πνεύμα των Θεοφανίων μετουσιώνεται συμβολικά σε υψηλή κοσμική ποίηση.

Νότης Μαυρουδής: Ιφιγένεια εν Αυλίδι (1998)

Ο τόσο αδόκητος θάνατος του σπουδαίου συνθέτη Νότη Μαυρουδή με το ξεκίνημα της καινούργιας χρονιάς εχει να πυροδοτήσει αλλεπάλληλα δημοσιεύματα και αναλύσεις για τη ζωή και το έργο του δημιουργώντας μια χαριτωμένη ψευδαίσθηση ότι ο υπέροχος αυτός δημιουργός ήταν πράγματι τόσο γνωστός και δημοφιλής στο ευρύ κοινό. Δυστυχώς αυτό δεν είναι αλήθεια. Το ευρύ κοινό τρέφεται με πολύ πιο ευτελή υλικά κι ένας τέτοιος δημιουργός μάλλον του προξενούσε δυσανεξία! Αμφιβάλλω δηλαδή αν ένας μέσος ακροατής θα ήταν σε θέση να αναφέρει έστω κι έναν τίτλο κάποιου από τα εκατοντάδες τραγούδια του που ωστόσο εξακολουθούν να ακούγονται εδώ και δεκαετίες! Αν το πάρουμε ανάποδα βέβαια, παραθέτοντας δηλαδή κάποιες δεκάδες τίτλους τραγουδιών του, σίγουρα θα ήταν γνωστοί στους περισσότερους (ποιος δεν έχει ακούσει το "Άκρη δεν έχει ο ουρανός" ή το "Πρωινό τσιγάρο";), αλλά αμφιβάλλω αν θα βρίσκονταν πολλοί που θα τους συνέδεαν με τον Μαυρουδή!

Και βέβαια η δουλειά του συνθέτη στα εξ ορισμού αντιεμπορικά πεδία της μουσικής για τον κινηματογράφο και το θέατρο παραμένει άγνωστη κι εν πολλοίς ανέκδοτη. Μόνο η κινηματογραφική του δουλειά για την ταινία "Δάφνις και Χλόη 66" (1966) εκδόθηκε σε δίσκο (που σήμερα πια είναι δυσεύρετος), καθώς και δύο νεότερες θεατρικές δουλειές του, μία για την παιδική παράσταση "Όλιβερ Τουίστ" από τον Θίασο '81 (κυκλοφόρησε σε δίσκο το 1997), καθώς και μία θαυμάσια μουσική επένδυση της τραγωδίας του Ευριπίδη "Ιφιγένεια εν Αυλίδι" που ανέβηκε το 1998.

Οι δίσκοι "Δάφνις και Χλόη 66" (1966) και "Όλιβερ Τουίστ" (1997) ήδη έχουν παρουσιαστεί στον Δισκοβόλο. Δυο λόγια παραπάνω λοιπόν και για την "Ιφιγένεια εν Αυλίδι" αξίζει να πούμε. Η τραγωδία αυτή ανήκει στα μείζονα έργα του Ευριπίδη και γράφτηκε τη χρονιά του θανάτου του (406 π.Χ.), αλλά ανέβηκε στο θέατρο την επόμενη χρονιά από τον γιο ή ανεψιό του (με το ίδιο όνομα) αποσπώντας μάλιστα το πρώτο βραβείο. Δημοφιλέστατο έργο διαχρονικά με πάμπολλες σκηνικές παρουσιάσεις τα νεότερα χρόνια, μεταξύ των οποίων κι αυτή του 1998 από τον θίασο Θυμέλη που έδωσε την αφορμή στον Νότη Μαυρουδή να δοκιμάσει τις δυνάμεις του και σ' αυτό το πεδίο. Εδώ ο συνθέτης αναγκάζεται να αφήσει στην άκρη την αγαπημένη του κιθάρα και να μας δώσει μια σειρά από ρυθμικά και χορευτικά οργανικά θέματα τελετουργικού χαρακτήρα με παραδοσιακούς χρωματισμούς, όπως επιβάλλει η σκηνική δράση. Το έργο διαθέτει ένα μουσικό πληθωρισμό που δεν συνηθίζει ο δημιουργός και απλώνεται σε δεκαεπτά θέματα με πρόλογο και επίλογο, ενώ παρεμβάλλονται και τρία τραγούδια ("Ερωτικό", "Ο γάμος του Πηλέα", "Ύμνος στην Άρτεμη") που ερμηνεύει η ηθοποιός Πελαγία Μουρούζη με χορωδιακή συνοδεία.

Ο δίσκος εκδόθηκε το 1998 από την Eros Music με εξώφυλλο που σχδίασε ο Αλέκος Φασιανός.

Νότης Μαυρουδής: Café de l' Art / Anthology (2006)

Ανήσυχος και πολυσχιδής καλλιτέχνης ο Νότης Μαυρουδής, καταπιάστηκε με όλες τις όψεις της μουσικής τέχνης, ακόμη και με το διαχειριστικό της κομμάτι όντας ο ίδιος παραγωγός και καλλιτεχνικός διευθυντής επί σειρά ετών της δισκογραφικής εταιρείας Eros Music, όπου επιμελήθηκε την έκδοση εκλεκτών δισκογραφικών εργασιών δικών του, αλλά πολλών άλλων δημιουργών.

Η πιο ξεχωριστή ίσως έκδοση της εταιρείας με τη φροντίδα και υψηλή αισθητική του Νότη Μαυρουδή ήταν η μακροχρόνια σειρά δίσκων για δύο κλασικές κιθάρες με τίτλο Cafe de l' Art που εγκαινιάστηκε το 1999 και συνεχίστηκε ως το 2008 με έξι συνολικά αριθμημένους δίσκους. Πρόκειται για ένα γοητευτικό μουσικό αμάλγαμα με επιλεγμένα μουσικά θέματα από την ελληνική και την παγκόσμια μουσική δημιουργία που διατρέχει ποικίλα μουσικά είδη, από τη λόγια ως την ποπ μουσική δημιουργία, όλα προσφυώς διασκευασμένα για δύο κλασικές κιθάρες με ερμηνευτές τον ίδιο τον Νότη Μαυρουδή και τον μαθητή του και σπουδαίο επίσης κιθαριστή Παναγιώτη Μάργαρη. Κάποια από τα μέρη της σειράς έχουν θεματικό περιεχόμενο είτε ως προς το μουσικό είδος (π.χ. το υπ' αριθμ.4 με τίτλο "Cinema" περιέχει διάσημα κινηματογραφικά θέματα, ενώ το υπ' αριθμ.6 επιγράφεται "Passion" και περιέχει θέματα ανάλογου ύφους), είτε ως προς τους δημιουργούς (το υπ' αριθμ.3 είναι αφιερωμένο στους συνθέτες Μάνο Χατζιδάκι και Μίκη Θεοδωράκη, ενώ το υπ' αριθμ.5 στους λαϊκούς συνθέτες Μάρκο Βαμβακάρη και Βασίλη Τσιτσάνη). Μάλιστα στο ενδιάμεσο της έκδοσης των υπ' αριθμό 3 και 4 δίσκων εκδόθηκαν και άλλοι δύο εκτός σειράς δίσκοι με τίτλο "12 Guitar Duets" αποκλειστικά για τους μεγάλους μας συνθέτες Μάνο Χατζιδάκι και Μίκη Θεοδωράκη, ένας για τον καθένα. 

Είναι αξιοσημείωτο επίσης ότι σε ορισμένες περιπτώσεις πολύ διακριτικά δίπλα στο κιθαριστικό ντουέτο μπορεί να ακούγεται και κάποιο τρίτο όργανο, όπως πιάνο (Σταύρος Λάντσιας), ακορντεόν (Χρήστος Ζερμπίνος), σαξόφωνο (David Lynch), ακόμη και μπουζούκι (Θανάσης Πολυκανδριώτης). Σε κάθε δίσκο επίσης περιέχονται κι ένα δυο τραγούδια που ερμηνεύοιν οι: Σόνια Θεοδωρίδου, Ηρώ, Λαυρέντης Μαχαιρίτσας και Noa Dori.

Το 2006 λοιπόν, μετά την κυκλοφορία των πέντε πρώτων δίσκων της σειράς, εκδόθηκε μια εκτεταμένη ανθολογία των δίσκων αυτών σε τετραπλό ψηφιακό άλμπουμ με τίτλο "Anthology" που περιλαμβάνει 48 συνολικά επιλεγμένα θέματα πολύ αντιπροσωπευτικά ολοκληρης της σειράς με κιθαριστικά ντουέτα, αλλά και τραγούδια. Στο άλμπουμ βρίσκουμε θέματα από τη λόγια παράδοση (Albinoni, Tarrega, Puebla, Ramirez, Gershwin) ως τους μεγάλους κινηματογραφικούς συνθέτες (Nino Rota, Nicola Piovani, Ελένη Καραΐνδρου) μαζί με διάσημα μουσικά θέματα Ελλήνων ελαφρών και λαϊκών συνθετών (Μωράκης, Βαμβακάρης, Τσιτσάνης, Θεοδωράκης, Χατζιδάκις, Μαυρουδής), αλλά και ξένων (Paul Simon, John Lennon, Wim Mertens). Φυσικά η δεξιοτεχνία των δύο κιθαριστών και η εκφραστική δύναμη της ερμηνείας τους κινούνται σε υψηλά επίπεδα και το αποτέλεσμα είναι άκρως γοητευτικό.

Στερνό αντίο στον Νότη Μαυρουδή...

Έφυγε ξαφνικά και τόσο άδικα από τη ζωή την Τρίτη, 3 Ιανουαρίου 2023, ένας αγαπημένος δημιουργός, ένας συνθέτης υψηλής αισθητικής κι ένας απαράμιλλος δεξιοτέχνης της κλασικής κιθάρας: Ο Νότης Μαυρουδής (1945-2023).

Έχουμε μιλήσει πολλές φορές για το έργο του σημαντικού αυτού δημιουργού κι ο Δισκοβόλος φιλοξενεί ήδη ένα μεγάλο μέρος της εκλεκτής δισκογραφίας του. Η σχέση του με την κλασική κιθάρα ήταν σχέση ζωής κι όλο το έργο του, είτε στο δημιουργικό πεδίο, είτε στο εκτελεστικό, ήταν απόλυτα συνυφασμένο με το συγκεκριμένο όργανο. Μαθητής του μεγάλου Δημήτρη Φάμπα, κατάφερε να λειτουργήσει με την κιθάρα του εξίσου αποτελεσματικά και στο χώρο του ελληνικού τραγουδιού, αλλά και στο χώρο των αμέτρητων κιθαριστικών ρεσιτάλ που έδωσε εντός κι εκτός των συνόρων. 

Η εμπλοκή του με το τραγούδι ξεκίνησε το 1964 με τις υπέροχες μπαλάντες "Άκρη δεν έχει ο ουρανός" και "Τα γιορτινά σου φόρεσε" που ερμήνευσε ο Γιώργος Ζωγράφος. Το 1965 μάλιστα απέσπασε το πρώτο βραβείο στο φεστιβάλ τραγουδιού της Θεσσαλονίκης με την τρυφερή μπαλάντα "Ήταν μεγάλη η νύχτα" που ερμήνευσε η Σούλα Μπιρμπίλη. Το 1969 άνοιξε τα φτερά του στο διεθνές στερέωμα κερδίζοντας το πρώτο βραβείο στο διαγωνισμό κλασικής κιθάρας στο Μιλάνο, όπου και παρέμεινε ως το 1975 διδάσκοντας στην περίφημη Scuola Civica di Milano. Το 1976 επανήλθε δυναμικά στην ελληνική μουσική σκηνή κι έκτοτε άρχισε να παρουσιάζει ασταμάτητα κύκλους απλών τραγουδιών ή μελοποιημένης ποίησης μέχρι και σήμερα, αφού μόλις πρόσφατα κυκλοφόρησε η τελευταία του δουλειά με τίτλο "Οκτώ κρυφές μπαλάντες" (2022).

Αν θα μπορούσα να συνοψίσω επιγραμματικά τη μουσική προσωπικότητα του Νότη Μαυρουδή, θα έλεγα τα εξής: α) Υπηρέτησε την ποιοτική μουσική με θρησκευτική προσήλωση και συνέπεια, χωρίς ποτέ να βάλει νερό στο κρασί του και χωρίς ποτέ να προδώσει τις αρχές της υψηλής του αισθητικής, β) Υπήρξε από τους στυλοβάτες του "Νέου Κύματος" μαζί με τον Γιάννη Σπανό, ενώ μας άφησε σπουδαίο έργο και στο πεδίο της μελοποιημένης ποίησης, γ) Υπήρξε από τους μακροβιότερους ενεργούς δημιουργούς, αφού παρέμεινε στο προσκήνιο παρουσιάζοντας συνεχώς καινούργιο υλικό επί 60 σχεδόν χρόνια! δ) Και βεβαίως υπήρξε μια ανήσυχη προσωπικότητα με ενδιαφέροντα που ξεπερνούσαν τα όρια της μουσικής, καθώς συχνά αρθρογραφούσε (σε δικούς του ιστοχώρους) επί ποικίλων θεμάτων και πάντα με μια ευρύτητα πνεύματος, ενώ κατέλιπε και σεβαστό συγγραφικό έργο.

Ιδού η καταγραφή της δουλειάς του Νότη Μαυρουδή, όπως φιλοξενείται στις σελίδες του Δισκοβόλου: