Διονύσης Σαββόπουλος: Αναδρομή '63-'89 (1990)

Η δεκαετία του '80 υπήρξε ιδιαίτερα παραγωγική για τον Διονύση Σαββόπουλο, αν και οι πρωτότυπες δουλειές του ήταν μόλις δύο, το Τραπεζάκια έξω (1983) και το Κούρεμα (1989). Ωστόσο ήταν η περίοδος των ασταμάτητων ζωντανών του εμφανίσεων, πολλές από τις οποίες πέρασαν και στη δισκογραφία, όπως το αναδρομικό άλμπουμ 20 χρόνια δρόμος (1983), αλλά και η συμμετοχή του στο περίφημο Πάρτι στη Βουλιαγμένη (1983) του Λουκιανού Κηλαηδόνη, καθώς κι ένας δίσκος ζωντανά ηχογραφημένος για τον Σείριο του Μάνου Χατζιδάκι με τίτλο Ο κ. Σαββόπουλος ευχαριστεί τον κ. Χατζιδάκι... (1988), ενώ την προηγούμενη χρονιά είχε εκδοθεί και το διπλό άλμπουμ Ζήτω το ελληνικό τραγούδι (1987) με το μουσικό υλικό από την ομώνυμη τηλεοπτική σειρά.

Το κλείσιμο λοιπόν εκείνης της δεκαετίας σημαδεύτηκε με άλλη μια ζωντανή ηχογράφηση που εκδόθηκε σε διπλό δίσκο από την Polydor το 1990 με τίτλο Αναδρομή '63-'89 δηλωτικό του χρονικού εύρους, από το οποίο αντλήθηκε το υλικό, όπως αυτό παρουσιάστηκε στις εμφανίσεις του τραγουδοποιού στη μπουάτ Zoom της Πλάκας κατά τη χειμερινή σεζόν 1989-1990. Βέβαια μοιάζει παράδοξο σε σχέση με τον τίτλο της έκδοσης ότι το ανθολογημένο υλικό ουσιαστικά περιορίζεται στο χρονικό διάστημα 1967-1988 με παλιότερο το τραγούδι "Σαν ρεμπέτικο παλιό" που εντάχθηκε στο άλμπουμ Το περιβόλι του τρελλού (1969), ενώ απουσιάζουν πλήρως τα τραγούδια του Φορτηγού (1966), όπου εν πολλοίς είχαν ενσωματωθεί συνθέσεις της περιόδου 1963-1965. Ο τίτλος δικαιώνεται μόνο από το εισαγωγικό και το επιλογικό θέμα με τίτλο "Αντί επιλόγου, απάνθισμα 1963-1989", ένα οκτάλεπτο ποτπουρί με μικρά θέματα τραγουδιών σε συνεχή ροή που καλύπτουν όλη αυτή την περίοδο.

Όλα τα τραγούδια φυσικά έχουν μουσική, στίχους και ερμηνεία από τον ίδιο τον Διονύση Σαββόπουλο, ενώ σε κάποια τραγούδια τον συνοδεύουν διάφοροι καλλιτέχνες, όπως η Νέννη Ζάππα, ο Βασίλης Πιερρακέας, ο Θανάσης Σοφράς, η Γιώτα Μάννεση και ο Πάνος Τσιάπης. Συμμετέχει επίσης η Λένα ΠΛάτωνος ερμηνεύοντας το "Μακρύ ζεϊμπέκικο για τον Νίκο". Ο δίσκος επανεκδόθηκε σε μονό ψηφιακό δίσκο το 2002 και διανεμήθηκε δωρεάν από το μουσικό περιοδικό Echo & Artis.

Διονύσης Σαββόπουλος: 20 χρόνια δρόμος (1983)

Χθες είχαμε τα γενέθλια του Διονύση Σαββόπουλου, ο οποίος γεννήθηκε στη Θεσσαλονίκη στις 2 Δεκεμβρίου 1944, πριν από 80 ακριβώς χρόνια, όπως άλλωστε φρόντισε κι ο ίδιος να μας ενημερώσει με το αυτοβιογραφικό του τραγούδι "Γεννήθηκα στη Σαλονίκη" από τη Ρεζέρβα (1979). 

Η μακριά του διαδρομή στο ελληνικό τραγούδι που ξεκίνησε το 1964 με τα πρώτα σκόρπια 45άρια του, μπορεί εύκολα να διαχωριστεί σε τρεις διακριτές περιόδους με πρώτη και σημαντικότερη την πρώτη εικοσαετία (1963-1983), για να ακολουθήσει μια δεύτερη φάση από τα τέλη της δεκαετίας του '80 με το άλμπουμ Το κούρεμα, 1989 ως το κλείσιμο του αιώνα με το άλμπουμ Ο Χρονοποιός (1999) που αποτελεί και την τελευταία δουλειά του με πρωτότυπα τραγούδια, ενώ από την αλλαγή του αιώνα μέχρι σήμερα απλώνεται η τρίτη του φάση, όπου πλέον επαναπαυμένος στα κεκτημένα έχει περιοριστεί σε επανεκτελέσεις ή ζωντανές παρουσιάσεις του παλιότερου έργου του.

Η γόνιμη πρώτη περίοδος του σπουδαίου τραγουδοποιού (1963-1983) οριοθετείται με δυο εμβληματικά άλμπουμ, πρώτα το ιστορικό Φορτηγό του (1966) και τελικά το εξωστρεφές άλμπουμ Τραπεζάκια έξω (1983). Όλη η δουλειά του αυτής της περιόδου κυκλοφορούσε αποκλειστικά από τη δισκογραφική εταιρεία Lyra, με την οποία κλείνει τους λογαριασμούς του παρουσιάζοντας το πρώτο εξολοκλήρου ζωντανό του άλμπουμ με το χαρακτηριστικό τίτλο 20 Χρόνια Δρόμος, ακριβώς για να δηλώνει ξεκάθαρα την προέλευση του επιλεγμένου υλικού και το κλείσμο μιας ολόκληρης εποχής, πριν στραφεί προς άλλες κατευθύνσεις διαφοροποιώντας εκ βάθρων τις αισθητικές και ιδεολογικές του καταβολές.

Το ζωντανό αυτό άλμπουμ περιλαμβάνει συνολικά δεπαπέντε τραγούδια ζωντανά ηχογραφημένα, με εξαίρεση το ακροτελεύτιο ("Λαλαλά") που είναι ηχογραφημένο στο στούντιο και μοιάζει σαν ένας προσωπικός απολογισμός του τραγουδοποιού. Οι ηχογραφήσεις προέρχονται από δυο μεγάλες συναυλίες που έδωσε στο Παλαί Ντε Σπορ της Θεσσαλονίκης και στο Ολυμπιακό Στάδιο της Αθήνας. Τα τραγούδια έχουν ανθολογηθεί από τα κυριότερα προσωπικά του άλμπουμ στη Lyra: Φορτηγό (1966), Το περιβόλι του τρελού (1969), Μπάλλος (1971), Βρόμικο ψωμί (1972), Δέκα χρόνια κομμάτια (1975), Ρεζέρβα (1979) και Τραπεζάκια έξω (1983), καθώς και από κάποιες πρώιμες ηχογραφήσεις (1964-1965) για τις 45 στροφές.

Μαρία Κάλλας: Η φωνή του αιώνα (1987)

Σήμερα συμπληρώνονται 101 χρόνια από τη γέννηση της κορυφαίας λυρικής ερμηνεύτριας του 20ου αιώνα, της Ελληνίδας υψίφωνου (σοπράνο) Μαρίας Κάλλας (1923-1977), κατά κόσμον Μαρίας Σοφίας Άννας Καικιλίας Καλογεροπούλου, της αποκαλούμενης και divina (θεϊκής), η οποία γεννήθηκε στις 2 Δεκεμβρίου 1923 στη Νέα Υόρκη από Έλληνες μετανάστες, αν και τις βασικές της μουσικές σπουδές τις πραγματοποίησε στην Αθήνα. Τα πρώτα επαγγελματικά της βήματα τα έκανε στα δύσκολα χρόνια της Κατοχής, για να ακολουθήσει αμέσως μετά τον πόλεμο μια λαμπρή διεθνή καριέρα που την έφερε στην κορυφή του οπερατικού στερεώματος με απόλυτη κυριαρχία τόσο επί σκηνής, όσο και στη δισκογραφία για τουλάχιστον μια δεκαπενταετία με βασικούς της μέντορες τον επί μία δεκαετία (1949-1959) σύζυγό της Τζιοβάνι Μπατίστα Μενεγκίνι και τον διάσημο οπερατικό μαέστρο Τούλιο Σεραφίν. Στη λαμπρή αυτή πορεία αξιώθηκε να ερμηνεύσει όλους τους μεγάλους λυρικούς ρόλους, όπως η Νόρμα, η Τόσκα, η Κάρμεν και άλλες εμβληματικές μορφές που κοσμούν το λυρικό θέατρο. Από τις αρχές της δεκαετίας του '60 είχαν αρχίσει να εμφανίζονται τα πρώτα φωνητικά της προβλήματα που την οδήγησαν στη σταδιακή απόσυρση από την ενεργό δράση και στην απομόνωσή της στο διαμέρισμά της στο Παρίσι, όπου τη βρήκε ο θάνατος σε ηλικία μόλις 54 ετών.

Από την πλούσια διακογραφική παρακαταθήκη της μεγάλης αοιδού έχω επιλέξει ένα μικρό πορτρέτο της που εκδόθηκε το 1987 από την EMI με τον χαρακτηριστικό τίτλο La Voix du Siècle (Η φωνή του αιώνα). Έχουν ανθολογηθεί μερικές κλασικές στιγμές της μυθικής της καριέρας με τρόπο αντιπροσωπευτικό των μεγάλων οπερατικών της ρόλων. Μεταξύ αυτών ξεχωρίζουν οι θεσπέσιες άριες: "Casta diva" από τη Norma του Μπελλίνι, "Vissi d' arte" από την Tosca του Πουτσίνι, "Un bel di, vedremo" από τη Madame Butterfly επίσης του Πουτσίνι, "L' amour est un oiseau rebelle" από την Carmen του Μπιζέ. Έχουμε επίσης κι άλλες υπέροχες στιγμές από τις όπερες La sonnabula (Η υπνοβάτις) του Μπελλίνι, Il barbiere di Siviglia του Ροσσίνι, La Traviata και Rigoletto του Βέρντι, La wally του Καταλάνι, Turandot του Πουτσίνι και Werther του Μασνέ.

Τα επιλεγμένα μέρη προέρχονται από ηχογραφήσεις μονοφωνικές ή στερεοφωνικές, που πραγματοποιήθηκαν κυρίως κατά τη δεκαετία του '50 με διάφορες ορχήστρες, όπως η Ορχήστρα της Σκάλας του Μιλάνου, η Ορχήστρα Φιλαρμόνια και η Ορχήστρα του Εθνικού Θεάτρου της Γαλλίας με τους μαέστρους Tullio Serafin, Antonino Votto, Herbert von Karajan, Alceo Galliera, Georges Pretre και Franco Ghione.

Αμάραντος Αμαραντίδης: Παραλλαγές και Σπουδές ύφους για Κιθάρα (1991)

Ποιος θυμάται άραγε τον πρόωρα χαμένο συνθέτη Αμάραντο Αμαραντίδη (1947-1995), ο οποίος το 1974 είχε ένα σύντομο πέρασμα από το χώρο του λαϊκού τραγουδιού με το δίσκο Του έρωτα τ' αντάρτη σε στίχους Άκου Δασκαλόπουλου, όπου μοιραζόταν τη σύνθεση των τραγουδιών με τον άσημο τότε νεαρό συνθέτη Μιχάλη Τερζή, ενώ στη συνέχεια τον χάσαμε από το προσκήνιο;

Κι όμως, ο Αμάραντος Αμαραντίδης υπήρξε εκλεκτός συνθέτης, μουσικός παιδαγωγός, σολίστ του κλαρινέτου και συγγραφέας μουσικών βιβλίων. Γεννήθηκε στη Δράμα με μικρασιατικές ρίζες από μουσική οικογένεια, η οποία τον έστρεψε από νωρίς στη μουσική. Μελέτησε κλαρινέτο στο Ωδείο Αθηνών, αλλά σύντομα στράφηκε στη συστηματική μελέτη της μουσικής θεωρίας φοιτώντας στο Εθνικό Ωδείο, ενώ στο διάστημα 1977-1980 βρέθηκε στην Εκόλ Νορμάλ του Παρισιού, για να επιστρέψει το 1980 και να εγκατασταθεί οριστικά στην Αθήνα εργαζόμενος ως δάσκαλος μουσικής σε διάφορα ωδεία, όπως το Εθνικό, το Ελληνικό και το Κεντρικό Ωδείο, ενώ παράλληλα εξέδιδε πολύ ενδιαφέρουσες μελέτες μουσικής θεωρίας, όπως: Το τονικό μουσικό σύστημα Ι (Η αρμονία, 1985), ΙΙ (Η αντίστιξη, 1986), ΙΙΙ (Η θεωρία, 1987), Μορφολογία της μουσικής (1991), Ο Μπετόβεν μέσα από την αλληλογραφία του (1988) κ.ά.

Παράλληλα με όλες αυτές τις δραστηριότητες ο Αμαραντίδης καταπιάστηκε και με τη σύνθεση δικών μουσικών έργων, όπως: Κοντσέρτο για κλαρινέτο (1988), Δωδεκάφθογγα πρελούντια και φούγκες (για πιάνο, 1989), 12 Σπουδές (για κιθάρα, 1990), Δοκίμια (για φλάουτο βιόλα και κιθάρα, 1990), Tre scherzi (για κλαρινέτο και πιάνο, 1991), Ποντιακοί χοροί (για έγχορδα, φλάουτο, άρπα και κρουστά, 1992), Παραλλαγές σε ένα θέμα του Σκαλκώτα (για σόλο βιολί, 1992, αλλά και σε μεταγραφή για πιάνο, 1993), Παραλλαγές σε θέμα του Θ. Αντωνίου (για πιάνο, 1993), Κοντσέρτο για κοντραμπάσο (1994), διάφορα μικρά κομμάτια για σόλο όργανα κ.ά. Κύκνειο άσμα του στάθηκε το έργο Παραμύθια του Πόντου σε παραγγελία του ΜΜA, που εκτελέστηκε λίγο μετά τον πρόωρο θάνατό του. 

Από το μεγάλο αυτό λόγιο έργο ατυχώς στη δισκογραφία πέρασαν μόλις δύο κιθαριστικές του συνθέσεις, οι οποίες εκδόθηκαν σε ένα ψηφιακά ηχογραφημένο (DDD) άλμπουμ από τη δισκογραφική εταιρεία Musica Viva το 1991. Η πρώτη σύνθεση επιγράφεται Παραλλαγές "Lully-Lulla" και βασίζεται στο αναγεννησιακό χριστουγεννιάτικο τραγούδι "Coventry Carol", η υπέροχη μελωδία του οποίου αναπτύσσεται σε μια σειρά οκτώ συνολικά παραλλαγών για σόλο κλασική κιθάρα με εμφανή τη διάθεση του συνθέτη να ξεφύγει από το αναγεννησιακό πρότυπο δημιουργώντας μια λυρική και ρομαντική ατμόσφαιρα. Η δεύτερη σύνθεση έχει τίτλο 12 Σπουδές ύφους για Κιθάρα, έργο κατά βάσιν εκπαιδευτικού χαρακτήρα ως ένα είδος εγχειριδίου για τους σπουδαστές κλασικής κιθάρας μέσω της μεθοδικής υφολογικής ανάπτυξης που ακολουθεί επιλεγμένα πρότυπα από την ιστορία της μουσικής ξεκινώντας από τον Πέρσελ και τον Μπαχ, διατρέχοντας την κλασική περίοδο (Μότσαρτ, Μπετόβεν) και το ρομαντισμό (Σούμπερτ, Σούμαν, Μπραμς) και καταλήγοντας στα πρωτοποριακά ρεύματα του 20ου αιώνα (Σένμπεργκ, Στραβίνσκι, Ρότα).

Τα δύο έργα ερμηνεύει με άψογη τεχνική δεξιοσύνη ο σημαντικός σολίστ της κλασικής κιθάρας Απόλλων Κουσκουμβεκάκης, επί σειρά ετών μέλος του Ελληνικού Τρίο και από το 2008 αρχιμουσικός του μουσικού συνόλου Athens Chamber Orchestra, με το οποίο έχει συμπράξει σε δημόσιες εμφανίσεις με πολλούς λαϊκούς καλλιτέχνες, όπως ο Μιχάλης Κουμπιός και ο Μπάμπης Τσέρτος.