Johann Sebastian Bach: Καντάτα του κυνηγιού, BWV 208 (TELDEC/1963)

Στις 31 Μαρτίου 1685, πριν από 239 δηλαδή χρόνια ακριβώς, γεννήθηκε μία από τις μεγαλύτερες μουσικές ιδιοφυίες όλων των εποχών, κατά πολλούς μάλιστα η κορυφαία όλων, ο Γερμανός συνθέτης και οργανίστας Johann Sebastian Bach (1685-1750), ο λεγόμενος και Μεγάλος Κάντορας, εκλεκτό τέκνο μεγάλης μουσικής οικογένειας που μας χάρισε κι άλλους σπουδαίους συνθέτες, ένας υποδειγματικός δημιουργός απόλυτα αφοσιωμένος σε όλη τη ζωή του στη μουσική δημιουργία, η οποία είναι ογκωδέστατη, καθώς υπερβαίνει τους χίλιους τίτλους με συνθέσεις που κάποιες φορές ξεπερνούν σε διάρκεια τις δύο ώρες! 

Μέσα στο τεράστιο και πολυποίκιλο αυτό έργο ξεχωριστή θέση έχουν οι φωνητικές του συνθέσεις (ορατόρια, καντάτες, μοτέτα), το μεγαλύτερο μέρος των οποίων έχει θρησκευτικό περιεχόμενο. Ειδικότερα οι καντάτες του Μπαχ είναι ένας ευρύτατος κύκλος συνθέσεων που ξεπερνούν τις 200! Πρόκειται για συνθέσεις μεσαίας διάρκειας με εναλλασσόμενα μέρη (ρετσιτατίβα, άριες, χορωδιακά και οργανικά μέρη) με θεματολογία αντλημένη κατά κανόνα από μικρά βιβλικά επεισόδια.

Στο μεγάλο αυτό corpus, εκτός από τις θρησκευτικές καντάτες, βρίσκουμε και μια μικρότερη κατηγορία αποτελούμενη από κοσμικές καντάτες, των οποίων η θεματολία έχει αντληθεί είτε από την αρχαία μυθολογία, είτε και από τη ζωή των διαφόρων ευγενών, τους οποίους υπηρέτησε κατά καιρούς ο συνθέτης. Μια τέτοια καντάτα είναι και η επονομομαζόμενη "Καντάτα του Κυνηγιού" που φέρει τον αριθμό καταλόγου BWV 208 και γράφτηκε το 1713 για τα γενέθλια του Δούκα Christian zu Saxe-Weissenfels πάνω σε κείμενο του αυλικού ποιητή Salomon Franck. Το θέμα της καντάτας αναφέρεται στον μυθικό ήρωα Ενδυμίωνα και στον σφοδρό έρωτα που ενέπνευσε στη θεά του κυνηγιού Άρτεμη. Το έργο αναπτύσσεται σε 15 μέρη με συνεχείς αφηγηματικές γέφυρες (recitativi) ανάμεσα στις υπέροχες ερωτικές άριες που αποδίδουν μια σοπράνο (στο ρόλο της Άρτεμης), ένας τενόρος (ως Ενδυμίων) κι ένας μπάσος (ως Πάνας).

Η ηχογράφηση που σας παρουσιάζω έγινε στις αρχές της δεκαετίας του '60 με την Ορχήστρα Δωματίου του Άμστερνταμ που διευθύνει ο Ολλανδός μαέστρος Andre Rieu*. Συμμετέχει η Χορωδία Μοντεβέρντι του Αμβούργου και οι σολίστες: Erna Spoorenberg (σοπράνο), Tom Brand (τενόρος) και Jaqgues Villisech (μπάσος). Στην ορχήστρα συμμετέχουν μεταξύ άλλων και οι σπουδαίοι σολίστες Franz Bruggen (φλάουτο με ράμφος) και Gustav Leonhardt (τσέμπαλο).

Joseph Haydn: Symphonies Nos 100 & 104 (EMI/1987)

Θα αφιερώσουμε τις δυο τελευταίες ημέρες του Μάρτη σε δυο κορυφαίες μορφές της ευρωπαϊκής λόγιας μουσικής, τον Γερμανό Johann Sebastian Bach και τον Αυστριακό Joseph Haydn που γεννήθηκαν και οι δυο στις 31 Μαρτίου, αν και τους χωρίζει σημαντική χρονική απόσταση, αφού ο πρώτος αποτελεί τη δεσπόζουζα μορφή της περιόδου του Μπαρόκ (1600-1750) και ο δεύτερος την πατριαρχική μορφή της Κλασικής Περιόδου (1750-1820).

Ο Franz Joseph Haydn (1732-1809) ανήκει στη χρυσή τριάδα των μεγάλων συνθετών της Κλασικής Περιόδου, την οποία συμπληρώνουν οι μεγάλοι συνθέτες και μαθητές του Wolfgang Amadeus Mozart και Ludwig van Beethoven. Ο Χάυντν υπήρξε από τους πολυγραφότερους συνθέτες όλων των εποχών και μας κληροδότησε κολοσσιαίο και πολυεπίπεδο έργο, από το οποίο ξεχωρίζουν οι πάνω από 100 Συμφωνίες του, τα δεκάδες Κουαρτέτα Εγχόρδων και τα μεγάλα ορατόρια (Η Δημιουργία, Οι Εποχές). Οι δώδεκα τελευταίες Συμφωνίες του, υπ' αριθμόν 93-104, αποτελούν μια ξεχωριστή ενότητα με την ιδιαίτερη ονομασία "Συμφωνίες του Λονδίνου", καθώς γράφτηκαν στη διάρκεια της παραμονής του συνθέτη στην Αγγλική πρωτεύουσα, την οποία επισκέφτηκε τουλάχιστον δύο φορές.

Η ξεχωριστή αναλογική έκδοση της EMI που σας παρουσιάζω σήμερα περιλαμβάνει δύο από τις Συμφωνίες αυτές: Τη Συμφωνία αρ. 100 που φέρει και την ιδιαίτερη ονομασία "Στρατιωτική" λόγω του εμβατηριακού ρυθμού του 2ου μέρους της (Allegretto), η μελωδία του οποίου είναι δανεισμένη από ένα παλιότερο Κοντσέρτο για Λύρα του συνθέτη. Το έργο γράφτηκε στο διάστημα 1793-1974 και αναπτύσσεται στην κλασική τετραμερή μορφή: Adagio/Allegro - Allegretto - Menuetto (Moderato) - Finale (Presto). Επίσης τη Συμφωνία αρ. 104 που επονομάζεται και "Συμφωνία του Λονδίνου", η οποία γράφτηκε στο Λονδίνο το 1795 και πρωτοεκτελέστηκε στις 4 Μαΐου της ίδιας χρονιάς στο King's Theatre υπό τη διεύθυνση του συνθέτη. Τα μέρη του έργου: Adagio/Allegro - Andante - Menuetto (Allegro) - Finale (Spirituoso).

Η συγκεκριμένη εκτέλεση των δύο έργων δεν είναι στην αυθεντική συμφωνική τους γραφή, αλλά σε μια πανέμορφη διασκευή για Φλάουτο και Κουαρτέτο Εγχόρδων που έκανε ο Johann Peter Salomon (1745-1815), ένας υπερδραστήριος Γερμανός βιολονίστας και συνθέτης που είχε την πρωτοβουλία να καλέσει τον Χάυντν στο Λονδίνο και να υποστηρίξει έμπρακτα το έργο του. Εδώ παίζει φλάουτο ο Γερμανός φλαουτίστας Hans-Martin Linde και συμμετέχει το οργανικό σχήμα Linde-Consort. Πεντακάθαρη ηχογράφηση του 1987 με όργανα εποχής που δίνουν μια κρυστάλλινη υφή στο τελικό ηχόχρωμα.

Νίκος Τσιριγώτης: Παιδικά τραγούδια (2024)

Έχω τη χαρά να παρουσιάσω σήμερα ένα υπέροχο κύκλο παιδικών τραγουδιών του πολυτάλαντου ερασιτέχνη (με την αυθεντική έννοια του όρου) συνθέτη και μαέστρου από τη Μυτιλήνη Νίκου Τσιριγώτη, για τη σπουδαία δουλειά του οποίου έχουμε μιλήσει ήδη αρκετές φορές εδώ στο Δισκοβόλο, πάντα με αφορμή και κάτι καινούργιο που παρουσίαζε, έστω κι αν πεισματικά επιμένει να λειτουργεί εκτός των εμπορικών πλαισίων αγνοώντας τις σειρήνες και τους πειρασμούς που συχνά τον προσεγγίζουν, προτιμώντας να προσφέρει ανιδιοτελώς το ταλέντο του στην τοπική κοινωνία της Λέσβου.

Τα "Παιδικά τραγούδια" εκδόθηκαν πολύ πρόσφατα στη Μυτιλήνη σε ανεξάρτητη έκδοση και παραγωγή και αποτελούν έναν ευρύ και χορταστικό κύκλο από είκοσι συνολικά τραγούδια (επιλεγμένα από έναν ακόμη ευρύτερο κύκλο) παιδικού προσανατολισμού, τα οποία πρόσφατα (το περασμένο Σάββατο) παρουσιάστηκαν ζωντανά στο τοπικό κοινό σε μια μεγάλη μουσικοποιητική βραδιά που διοργάνωσε το 2ο ΓΕΛ της Μυτιλήνης με αφορμή την Παγκόσμια Ημέρα Λογοτεχνίας. Οι στίχοι των τραγουδιών βασίστηκαν σε παιδικά ποιήματα ντόπιων κυρίως στιχουργών (Δημ. Νικορέτζος, Β. Σταυρακέλλης, Γ. Παπάνης, Μάρω Ματθαίου, Χρυσ. Γελαγώτης, Ε. Βαρβαρέσσου), αλλά και του γνωστού σκηνοθέτη και τραγουδοποιού Ανδρέα Θωμόπουλου, καθώς και του εμβληματικού Λέσβιου ποιητή Αργύρη Εφταλιώτη (1849-1923). Η θεματολογία τους αναφέρεται στην καθημερινότητα των παιδιών, στις ευαισθησίες, αλλά και στις παραμυθένιες φαντασιώσεις τους. Τρυφερές μελωδίες και ευφάνταστα ρυθμικά θέματα χαρακτηρίζουν τη μουσική των τραγουδιών που παίζονται όλα στο ιδιόκτητο στούντιο του συνθέτη από τον ίδιο με τη βοήθεια της ηλεκτρονικής τεχνολογίας, χωρίς αυτό να ενοχλεί στο ελάχιστο τον τελικό ήχο που ακούμε. Ο ίδιος επίσης συμμετέχει και ως ερμηνευτής, μαζί με τη Χρύσα Βέκιου και την κόρη του Αμέρσσα Τσιριγώτη με τη συμμετοχή μιας πλειάδας άλλων ερασιτεχνών ερμηνευτών (Α. Μυλωνά, Χ. Μουρατίδης, Κ. Γούναρης, Ν. Βερβενιώτης).

Ο συνθέτης και συγγραφέας Στέφανος Φευγαλάς αναλύοντας τη δουλειά του Νίκου Τσιριγώτη σημειώνει μεταξύ άλλων: 

Σπύρος Μιχαηλίδης: Piano Bar (1985)

Το 1985 κυκλοφόρησε από τη Lyra το διπλό αναλογικό άλμπουμ "Piano Bar" αποκλειστικά με σόλο πιάνο που ερμηνεύει ο πιανίστας Σπύρος Μιχαηλίδης στη μοναδική, εξ όσων γνωρίζω, προσωπική δισκογραφική του κατάθεση.

Το αξιοσημείωτο με τη συγκεκριμένη έκδοση είναι ότι την παραγωγή και επιμέλεια του δίσκου υπογράφει ο μεγάλος συνθέτης Σταύρος Ξαρχάκος, ο οποίος στο εσώφυλλο μας δίνει τις σχετικές εξηγήσεις: "Ο Σπύρος Μιχαηλίδης ανήκει σ' εκείνη την ολιγάριθμη ομάδα βιρτουόζων που επεμβαίνουν στη μουσική δημιουργία επιδημιουργώντας, φορτίζοντας δηλαδή το έργο με τη δική τους ερμηνευτική οπτική, αποτέλεσμα μιας σπουδαίας τεχνικής και μιας μόνιμης επαφής με το χώρο της έμπνευσης του δημιουργού. Το Piano Bar είναι ένας δίσκος με μελωδίες και ρυθμούς από τον ατέλειωτο θησαυρό της μουσικής φιλολογίας, συγκροτημένος με τρόπο που να περνάει μέσα στον ακροατή χωρίς να εξαφανίζεται σαν απλή ακουστική εμπειρία, αλλά να κατοχυρώνεται σαν μουσικό άκουσμα που χαρακτηρίζει εποχές, ιδέες, προτάσεις ζωής και τρόπους επαφής με την ομορφιά της τέχνης...".

Η γνωριμία του Ξαρχάκου με τον πιανίστα Σπύρο Μιχαηλίδη ανατρέχει μια δεκαετία πίσω, όταν είχαν συνεργαστεί στον ορχηστρικό δίσκο "Χωρίς λόγια" (1974). Το περιεχόμενο της νέας τους συνεργασίας επιβεβαιώνει απόλυτα τις σκέψεις του συνθέτη, καθώς έχουμε να κάνουμε με ένα πλούσιο μελωδικό υλικό που λειτουργεί σαν αληθινό καλειδοσκόπιο της ελληνικής και διεθνούς μουσικής που δημιουργήθηκε μέσα στον 20ο αιώνα. Κάθε ένας από τους δύο δίσκους της έκδοσης αποτελεί και μια αυτοτελή ενότητα, μία για τη διεθνή μουσική και μία για την ελληνική. Η πρώτη ενότητα μοιράζεται στις υποενότητες: α) Κινηματογραφικά, β) Ξένα τραγούδια. Συνολικά 14 παγκόσμιες κινηματογραφικές μελωδίες, μέσα στις οποίες χώρεσαν και δύο ελληνικές, μία του Τάκη Μωράκη για την ταινία "Το παιδί και το δελφίνι" ("Τι είναι αυτό που το λένε αγάπη") και μία του Μάνου Χατζιδάκι για την ταινία "Ποτέ την Κυριακή" ("Τα παιδιά του Πειραιά"), καθώς και 16 διάσημες ξένες μελωδίες παιγμένες σε συνεχή ροή ως σουίτες. Η "ελληνική" ενότητα χωρίζεται αντίστοιχα στις υποενότητες: α) Ελληνικά τραγούδια δεκαετίας '40-'50 (επικεντρώνεται στο "ελαφρό" τραγούδι της εποχής, ενώ απουσιάζει πλήρως το ρεμπέτικο και λαϊκό), β) Ελληνικά τραγούδια εικοσαετίας '60-'80 (με συνθέσεις των Μάνου Χατζιδάκι, Μίκη Θεοδωράκη, Γιάννη Σπανού και Σταύρου Ξαρχάκου).

Φώτης Αγγουλές: Μελοποιημένα ποιήματα (1977-2005)

Σαν σήμερα, πριν από 60 ακριβώς χρόνια, στις 27 Μαρτίου 1964 έφυγε πρόωρα από τη ζωή ο ποιητής και αγωνιστής Φώτης Αγγουλές (1911-1964), κατά κόσμον Φώτης Χονδρουλάκης, ο λεγόμενος και ποιητής της προσφυγιάς, αφού κι ο ίδιος έζησε την απάνθρωπη αυτή εμπειρία, καθώς γεννήθηκε στον Τσεσμέ της Μ. Ασίας, αλλά μετά την Καταστροφή βρέθηκε πρόσφυγας στη Χίο, όπου και ξεκίνησε τις πρώτες ποιητικές του απόπειρες εργαζόμενος ως τυπογράφος και δημοσιογράφος, ενώ αργότερα στρατολογήθηκε στη Μέση Ανατολή, όπου συνέχισε τα δημοσιογραφικά και ποιητικά του ενδιαφέροντα και τελικά πέθανε από τις κακουχίες το 1964 σε ηλικία 53 μόλις ετών.

Η έντονα αγωνιστική ποιητική γραφή του Φώτη Αγγουλέ πλημμυρισμένη με μια διάχυτη λυρική διάθεση γνώρισε μάλλον απροσδόκητη απήχηση στο χώρο της μελοποιημένης ποίησης στα μεταπολιτευτικά χρόνια, με αποτέλεσμα να έχουμε μια μεγάλη σειρά μελοποιήσεων βασισμένων στο έργο του αρχής γενομένης το 1977 από τον Πάνο Τζαβέλλα με το δίσκο "Πορεία μες στη νύχτα", ενώ με τον ίδιο τίτλο και την ίδια χρονιά (με αναθεωρημένη επανέκδοση το 1981) και ο Θωμάς Μπακαλάκος καταπιάστηκε με τον ποιητή. Την καλύτερη πάντως και πιο εκτενή μουσική προσέγγιση στο ποιητικό έργο του Φώτη Αγγουλέ αποτελεί ο κύκλος "14 Τραγούδια" (1979) του Πάνου Τριανταφυλλίδη με έξι μελοποιημένα ποιήματα, ανάμεσα στα οποία το υπέροχο "Μείνε". Το 1983 επίσης ο Παράσχος Μανιάτης μελοποίησε άλλα πέντε ποιήματα του Αγγουλέ στο δίσκο "Νοσταλγία", ενώ μεμονωμένα ποιήματά του βρίσκουμε διάσπαρτα σε αρκετές άλλες δισκογραφικές δουλειές με μουσική του Μίκη Θεοδωράκη, του Μιχάλη Τερζή, του Γιάννη Μαρκόπουλου, του Βασίλη Παπανικολάου, του Παντελή Θαλασσινού και του Πάρι Περυσινάκη.

Από την ενδιαφέρουσα λοιπόν αυτή μελοποιητική παραγωγή έφτιαξα ένα αντιπροσωπευτικό μουσικό πορτρέτο του ποιητή με είκοσι τραγούδια, τα περισσότερα γραμμένα σε λυρικό ύφος, φροντίζοντας να καλύπτεται όσο το δυνατόν μεγαλύτερο φάσμα του έργου του και γιαυτό, παρόλο που πολλά ποιήματά του (π.χ. "Νανούρισμα") εμφανίζουν πολλαπλές μελοποιήσεις, απέφυγα να συμπεριλάβω κάποιο ποίημα περισσότερες από μία φορές. Τα ερμηνεύουν κυρίως νέες και διόλου εμπορικές ή φθαρμένες γυναικείες φωνές, όπως: Νατάσσα Παπαδοπούλου, Ηρώ Κουτούβαλη, Σοφία Μιχαηλίδου, Χαρούλα Καβουρματσίδη, Λίλα Αδαμάκη, δίπλα σε πιο γνωστά ονόματα, όπως: Γιώργος Ζωγράφος, Πάνος Τζαβέλλας, Θωμάς Μπακαλάκος, Λιζέττα Νικολάου, Παντελής Θαλασσινός και Παντελής Θεοχαρίδης. 

Λάκης Παππάς: Δέκα χρόνια... τραγούδια (1962-1971)

Συμπληρώνονται σήμερα δέκα ακριβώς χρόνια από το θάνατο του Λάκη Παππά (1938-2014), ενός πολύ αισθαντικού ερμηνευτή και τραγουδοποιού που είχε έντονη παρουσία στα μουσικά μας πράγματα κατά τη δεκαετία 1962-1971 και στη συνέχεια χάθηκε από τη δισκογραφία επί μία εικοσαετία, για να επανεμφανιστεί το 1990 με τον κύκλο "Τραγούδια ερωτικά και χαμηλόφωνα" που έμελλε να είναι και το κύκνειο δισκογραφικό του άσμα.

Αρκετά χρόνια πριν συνδεθεί η πορεία του με το νεοκυματικό περιβάλλον ο Λάκης Παππάς είχε μια ιδιαίτερα σημαντική συνεργασία με τον Μάνο Χατζιδάκι συμμετέχοντας ήδη από το 1959 στην παράσταση "Παραμύθι χωρίς όνομα" του Ιάκωβου Καμπανέλλη που ανέβασε ο θίασος Βασίλη Διαμαντόπουλου και Μαρίας Αλκαίου. Η γνωριμία αυτή επανέφερε στο προσκήνιο και τα παλιότερα ξεχασμένα τραγούδια του μεγάλου συνθέτη από την ιστορική παράσταση "Ματωμένος Γάμος" του Λόρκα το 1947 από το Θέατρο Τέχνης του Καρόλου Κουν κι όλο αυτό κατέληξε στην ηχογράφηση του εμβληματικού δίσκου "Ματωμένος Γάμος / Παραμύθι χωρίς όνομα" το 1965 με αποκλειστικό ερμηνευτή τον Λάκη Παππά.

Πριν από την κυκλοφορία όμως αυτού του δίσκου ο Λάκης Παππάς είχε κι άλλες συνεργασίες με τον συνθέτη. Συμμετείχε το 1962 στη μουσική παράσταση "Οδός ονείρων", όπου ερμήνευε δυο τραγούδια ("Μανούλα μου", "Κυρ Μιχάλης") σε στίχους του Ιάκωβου Καμπανέλλη, ενώ ακολούθησαν και κάποιες ηχογραφήσεις σε δεύτερη εκτέλεση των τραγουδιών "Τ' αστέρι του Βοριά" και "Μια Παναγιά" σε στίχους Νίκου Γκάτσου από το soundtrack "America America" (1963), καθώς και κάποιων τραγουδιών από τον θεατρικό κύκλο "Καπετάν Μιχάλης" (1966).

Από τις αρχές της δεκαετίας του '60 ο Λάκης Παππάς είχε συνδέσει τη μουσική του δραστηριότητα με το χώρο των μπουάτ της Πλάκας (ξεκίνησε από τη μπουάτ Τιπούκειτος), όπου μάλιστα από τα μέσα της ίδιας δεκαετίας άρχισε να παρουσιάζει και δικές του συνθέσεις σε νεοκυματικό ύφος. Το πρώτο δικό του τραγούδι ήταν το αγαπημένο "Πάει κι αυτή η Κυριακή" σε στίχους Γιάννη Αργύρη που ηχογραφήθηκε το 1965 ενορχηστρωμένο από τον Σταύρο Ξαρχάκο, αν και έγινε γνωστότερο στη μεταγενέστερη εκτέλεση με τη φωνή της Πόπης Αστεριάδη. Όλα τα δικά του τραγούδια τελικά συγκεντρώθηκαν στη συλλογή "Πάει κι αυτή η Κυριακή" που εκδόθηκε από τη Lyra το 1971, όπου ο ίδιος μοιράζεται την ερμηνεία των τραγουδιών με την Πόπη Αστεριάδη. Εκείνη η χρονιά, το 1971, έμελλε να είναι και η πιο παραγωγική του, αφού παράλληλα έλαβε μέρος και στους κύκλους τραγουδιών "Του Μαυριανού και της αδερφής του" του Γιώργου Κοτσώνη και "Αγωνιστές της Λευτεριάς" του Νίκου Μαμαγκάκη. Στη συνέχεια χάθηκε, όπως είπαμε, από το δισκογραφικό προσκήνιο και περιορίστηκε σε ζωντανές νυχτερινές εμφανίσεις...

Νίκος Μαμαγκάκης: Αγωνιστές της Λευτεριάς (2006)

Το 1971, με αφορμή τη συμπλήρωση 150 χρόνων από τον μεγάλο ξεσηκωμό του 1821, το χουντικό καθεστώς είχε διοργανώσει μια σειρά πανηγυρικών εκδηλώσεων ακραίου εθνικιστικού παροξυσμού που διαστρέβλωνε παρά αναδείκνυε το αληθινό μήνυμα του συγκλονιστικού αυτού γεγονότος. 

Την ίδια χρονιά ο σπουδαίος συνθέτης Νίκος Μαμαγκάκης, εμφανώς έξω από αυτό το κλίμα, πρότεινε μια διαφορετική οπτική του 1821 με τον κύκλο τραγουδιών "Αγωνιστές της Λευτεριάς", ένα ελάχιστα ακουσμένο έργο με καθαρό ελληνικό χρώμα εμποτισμένο από τα αυθεντικά νάματα της παράδοσής μας που αξιοποιούσε με σεβασμό τον βαθιά ελληνικό λόγο ενός Γιώργου Σεφέρη με τα ποιήματα "Αγιανάπα" και "Μπαλλάδα", κι ενός Παντελή Πρεβελάκη με τα ποιήματα "Ο Κρητικός" και "Παντέρμη Κρήτη", μαζί με έξι λιτά πορτρέτα των πιο διαπρεπών αγωνιστών της Επανάστασης σχεδιασμένα από τον ποιητή και στιχουργό Δημήτρη Ιατρόπουλο.

Πολλά χρόνια αργότερα, όταν πια ο συνθέτης είχε δημιουργήσει τη δική του δισκογραφική εταιρεία (Ιδαία) επανεκδίδοντας σε καινούργιες εκτελέσεις όλα τα παλιότερα έργα του, επανήλθε και στον κύκλο "Αγωνιστές της Λευτεριάς" με μια εξαιρετικά λεπτοδουλεμένη επανεπεξεργασία όλου του έργου σε επίπεδο ενορχήστρωσης και ερμηνείας επιλέγοντας τρεις νεότερες ανδρικές φωνές, τον Παναγιώτη Λάλεζα, τον Παναγιώτη Παπαϊωάννου και τον Ανδρέα Σμυρνάκη, προσδίδοντας έτσι στο έργο μεγαλύτερη στιβαρότητα που μοιάζει να δικαιώνει απόλυτα το παραγνωρισμένο αυτό μουσικό διαμάντι της μουσικής μας.

Μάνος Μουντάκης: Ο γυρισμός (1985)

Ο Μάνος Μουντάκης (γενν. 1955), γιος του μεγάλου Κρητικού λυράρη και συνθέτη Κώστα Μουντάκη (1926-1991), συνθέτης και τραγουδιστής κι ο ίδιος, πρωτοεμφανίστηκε στη δισκογραφία το 1975 συμμετέχοντας ως ερμηνευτής στο δίσκο "Δόξα και θάνατος" του Βασίλη Δημητρίου και την επόμενη χρονιά στο δίσκο του πατέρα του "Αναφορά στον Καζαντζάκη", ενώ από τα μέσα της δεκαετίας του '80 άρχισε να παρουσιάζει και προσωπικές του δουλειές κινούμενος πάντα στον οικείο κρητικό παραδοσιακό ήχο με μια πιο σύγχρονη ωστόσο οπτική ("Ο γυρισμός", "Λυρωδία", "'Εβγα ήλιε μου", "Οδύσσεια").

Το 1985 λοιπόν ο Μάνος Μουντάκης μας έδωσε την πρώτη συνθετική του εργασία με τίτλο "Ο γυρισμός", έναν κύκλο δέκα τραγουδιών και δύο οργανικών φινάλε σε κάθε πλευρά του δίσκου. Τα τραγούδια βασίζονται σε στίχους των Νίκου Στρατουδάκη, Ηλία Πολύδωρου και Μάριου Λαέρτη (από το θεατρικό του "Ο γυρισμός του Ζορμπά"), ενώ περιλαμβάνονται και τα μελοποιημένα ποιήματα "Θάλασσα" του Αριστοτέλη Βαλαωρίτη και "Παιδικό" του Κώστα Καρυωτάκη. Τραγουδά ο ίδιος και συμμετέχει (σε δυο τραγούδια) η Εύα Γρηγοράκη. Την ενορχήστρωση επιμελήθηκε ο συνθέτης με τη σύμπραξη του Ανδρέα Γλυνιά. Στην ορχήστρα, πέρα από τα καθαρά παραδοσιακά όργανα (λύρα, λαούτο, μαντολίνο), έχουν προστεθεί φλάουτο, μπάσο και κρουστά δίνοντας ένα ηχόχρωμα με δυναμική γραμμή στις παρυφές του ροκ.

Ο δίσκος εκδόθηκε από την ανεξάρτητη εταιρεία Δισκογραφικός Συνεταιρισμός Καλλιτεχνών. Το εξώφυλλο σχεδίασε ο ζωγράφος Δημήτρης Ταλαγάνης.

Άκος Δασκαλόπουλος: Μικρό πορτρέτο (1962-1976)

Στις 23 Μαρτίου 1937 γεννήθηκε ο στιχουργός και ποιητής Άκος (Κυριάκος) Δασκαλόπουλος, ο οποίος έφυγε από τη ζωή πρόωρα στις 25 Φεβρουαρίου 1998, μόλις στα 61 χρόνια του, έχοντας αφήσει πίσω του μια σπουδαία παρακαταθήκη στίχων για μερικά από τα πιο αγαπημένα και πολυακουσμένα ελληνικά τραγούδια κυρίως κατά τις δεκαετίες του '60 και '70 συνεργαζόμενος με τους περισσότερους και σημαντικότερους Έλληνες συνθέτες, όπως: Μίκης Θεοδωράκης, Γιάννης Μαρκόπουλος, Μίμης Πλέσσας, Νότης Μαυρουδής, Γιάννης Σπανός, Λίνος Κόκοτος, Γιάννης Γλέζος, Μιχάλης Τερζής και άλλοι.

Παρόλο που ο Δασκαλόπουλος μάς είναι οικείος πρωτίστως για το στιχουργικό του έργο, δεν πρέπει να μας διαφεύγει και η ευρύτερη πνευματική του δραστηριότητα, ιδιαίτερα στο χώρο της ποίησης, όπου μας έχει δώσει μια σειρά αξιόλογων ποιητικών συλλογών: Το σχήμα της απουσίας (1962), Το φύλλωμα (1970), Ερημονήσι (1976) και Διασκεδαστικός υλισμός (1991), αλλά και κάποια θεατρικά κείμενα και μεταφράσεις ξένων ποιητών, ενώ είχε δραστηριότητα και στο εκδοτικό πεδίο με την έκδοση του βραχύβιου περιοδικού Απρόοπτο στα τέλη του 1970.

Η πρώτη δισκογραφική εμφάνιση του Άκου Δασκαλόπουλου σημειώθηκε το 1962 με το κλασικό λαϊκό τραγούδι "Μέσα στα μαύρα σου μαλλιά" σε μουσική Μίκη Θεοδωράκη από τη θεατρική παράσταση "Όμορφη πόλη". Μετά από ένα κενό μεσοδιάστημα τον βρίσκουμε το 1965 να συνεργάζεται με τον Γιάννη Μαρκόπουλο στα τραγούδια της ταινίας "No, mister Johnson" και στη συνέχεια έντονα ενεργό στο νεοκυματικό περιβάλλον με δεκάδες τραγούδια του που κυκλοφόρησαν από τη Lyra, κυρίως με μουσική του Μίμη Πλέσσα και βασικό ερμηνευτή τον Γιάννη Πουλόπουλο. Οι πρώτοι ολοκληρωμένοι κύκλοι τραγουδιών αποκλειστικά με δικούς του στίχους ήταν η "Γύφτισσα μέρα" (1970) του Γιώργου Κοντογιώργου και ο "Κήπος" (1971) του Λίνου Κόκοτου. Ακολούθησαν επίσης οι δίσκοι "Του έρωτα τ' αντάρτη" (1974) των Αμάραντου Αμαραντίδη και Μιχάλη Τερζή, καθώς και οι "Ζωγραφιές απ' τον Θεόφιλο" (1976) του Νότη Μαυρουδή. 

Με αραιότερους ρυθμούς συνέχισε να δίνει το παρών του και στις επόμενες δύο δεκαετίες, αλλά θεωρώ ότι το διάστημα 1962-1976 αποτελεί την περίοδο της μεγάλης του ακμής και γιαυτό στο μικρό αντιπροσωπευτικό πορτρέτο του στιχουργού που ετοίμασα, περιορίστηκα σε μια ενδεικτική σταχυολόγηση τραγουδιών από τη συγκεκριμένη περίοδο. Τα 24 τραγούδια που στοιχειοθετούν αυτό το μικρό πορτέτο του Άκου Δασκαλόπουλου είναι όλα από τα πιο αγαπημένα του ελληνικού πενταγράμμου κι ευτύχησαν να τραγουδηθούν από μεγάλους ερμηνευτές στην καλύτερη στιγμή της φωνητικής τους ακμής. Ιδού τα ονόματα: Γρηγόρης Μπιθικώτσης, Δούκισσα, Γιάννης Πουλόπουλος, Αρλέτα, Καίτη Χωματά, Μιχάλης Βιολάρης, Πόπη Αστεριάδη, Μαρινέλλα, Γιώργος Νταλάρας, Γιάννης Καλατζής, Άννα Βίσση, Αλεξάνδρα.

Μανώλης Χιώτης: Οι μεγάλοι του ρεμπέτικου (1981)

Από τα μέσα της δεκαετίας του '70 και για μια δεκαετία περίπου η Minos (Margophone) με τη φροντίδα των παραγωγών Κώστα Χατζηδουλή και Δημήτρη Ράνιου έθεσε σε κυκλοφορία τη σπουδαία σειρά "Οι μεγάλοι του ρεμπέτικου" με είκοσι περίπου άλμπουμ αφιερωμένα στο ρεμπέτικο τραγούδι μέσα από αυθεντικές ηχογραφήσεις 78 στροφών από τις δεκαετίες '30 ως '50 με τους σημαντικότερους δημιουργούς (συνθέτες και τραγουδιστές) του είδους με αφετηρία τη Σμυρνέικη Σχολή και στη συνέχεια το κλασικό αθηναϊκό ρεμπέτικο στα χρόνια προ και μετά Κατοχής.

Στο πλαίσο λοιπόν αυτής της σειράς ο υπ' αριθμόν 11 δίσκος κυκλοφόρησε το 1981 και ήταν αφιερωμένος στον Μανώλη Χιώτη, ο οποίος ήδη από τα τέλη της δεκαετίας του '30, νεαρότατος ακόμη δεξιοτέχνης του μπουζουκιού, είχε αρχίσει να γράφει τα δικά του τραγούδια εναρμονισμένος πλήρως με το ύφος του κλασικού ρεμπέτικου, πριν ανοιχτεί αργότερα σε ευρύτερα μουσικά πεδία και αλλάξει ριζικά το ύφος του. Τα πρώτα αυτά τραγούδια του ευτύχησαν να αποδοθούν από τις σπουδαιότερες φωνές της εποχής, όπως: Ρόζα Εσκενάζυ, Στέλλα Χασκίλ, Σεβάς Χανούμ, Τάκης Μπίνης, Άννα Χρυσάφη και άλλοι. Συνήθως μάλιστα συνόδευε κι ο ίδιος στα φωνητικά των τραγουδιών του. Το άλμπουμ περιλαμβάνει δώδεκα συνολικά τραγούδια από αυθεντικές ηχογραφήσεις των δεκαετιών '40 και '50 φτάνοντας ως το 1959 με το τραγούδι "Αφού το θες" που ερμήνευσε η νεότερη και σημαντικότερη μούσα του, η Μαίρη Λίντα, μαζί με τον Πάνο Γαβαλά.

Παγκόσμια Ημέρα Ποίησης με το 2ο ΓΕΛ Μυτιλήνης

Η εαρινή ισημερία στις 21 Μαρτίου κάθε χρόνου έχει καθιερωθεί από την Unesco, μετά από πρόταση της ελληνικής Εταιρείας Συγγραφέων, ως Παγκόσμια Ημέρα Ποίησης και γιορτάζεται απανταχού της γης με ποικίλες εκδηλώσεις που αναδεικνύουν τον ποιητικό λόγο ως ζωτικό στοιχείο του ανθρώπινου πνεύματος και της ανθρώπινης ευαισθησίας.

Θα ήθελα λοιπόν να σταθούμε σήμερα σε μια υπέροχη πρωτοβουλία του 2ου Γενικού Λυκείου Μυτιλήνης, το οποίο ετοίμασε μια ξεχωριστή μουσικοποιητική βραδιά με τίτλο "Γύρισε Χρυσή Κλωστή", η οποία θα παρουσιαστεί το ερχόμενο Σάββατο, 23 Μαρτίου 2024, στην Αίθουσα Εκδηλώσεων των Λυκείων της πόλης. Αντιγράφω το σχετικό δελτίο τύπου:

Τιμώντας την Παγκόσμια Ημέρα Ποίησης, το 2ο ΓΕΛ Μυτιλήνης διοργανώνει την εκδήλωση «Γύρισε  χρυσή κλωστή...». Πρόκειται για μουσικοθεατρική παρουσίαση παιδικών τραγουδιών σε στίχους Λέσβιων ποιητών και μουσική του καταξιωμένου μαέστρου Νίκου Τσιριγώτη. Η παρουσίαση θα γίνει το Σάββατο 23 Μαρτίου 2024 και ώρα 7 μ.μ. στην αίθουσα εκδηλώσεων των Κεντρικών Λυκείων.

Στίχοι λογοτεχνών και ποιητών όπως των Αργ. Εφταλιώτη, Δ. Νικορέντζου, Αν. Θωμόπουλου, Μάρως Ματθαίου, Χρ. Γελαγώτη, Βασ. Σταυρακέλλη, Ειρήνης Βαρβαρέσσου, Γιάννη Παπάνη, ντύθηκαν με τη μαγευτική μουσική του Νίκου Τσιριγώτη, για να μας ταξιδέψουν στον ονειρικό παιδικό κόσμο, κάνοντάς μας να θυμηθούμε, να ονειροπολήσουμε, να νοσταλγήσουμε και να βιώσουμε ένα όμορφο αλλά και διδακτικό παραμύθι που δεν έχει ηλικία. Και όλα αυτά ντυμένα με την εικαστική απεικόνιση της παιδικής και εφηβικής  ματιάς, τη δραματοποίηση και τη δημιουργία βίντεο γυρισμένα στον ονειρικό χώρο των Πηγών Κρατήγου, όπου η φύση αποκτά διαστάσεις παραμυθιού.

Στην παρουσίαση συμμετέχει το Δημοτικό Σχολείο Χαλίκων, το 6ο Δημοτικό Σχολείο και η παιδική χορωδία Animato υπό τη διεύθυνση των κ.κ Νεκταρίας Λαγκαδινού και Νίκης Καρδακάρη.

Θα αναγνωσθούν μηνύματα καταξιωμένων ανθρώπων των Γραμμάτων και των Τεχνών όπως των καθηγητών Δ. Νικορέντζου και Στ. Φευγαλά, του σκηνοθέτη Αν. Θωμόπουλου και του μουσικού παραγωγού και συγγραφέα Αχιλλέα Θεοφίλου. Στα παιδιά θα μοιραστεί cd με ηχογραφημένα όλα τα τραγούδια.

Με πολύ μεράκι και ταλέντο μαθητές του Λυκείου με τη βοήθεια εκπαιδευτικών τους και την υπέροχη μουσική επένδυση του πολυτάλαντου Λέσβιου συνθέτη Νίκου Τσιριγώτη ετοίμασαν και μια σειρά βιντεσκοπημένων μουσικών παραμυθιών, μια ιδέα από τα οποία μπορείτε να πάρετε από τους παρακάτω συνδέσμους με τις ιστορίες "Ο διψασμένος και η νεράιδα" και "Η χρυσαφένια".

Μανώλης Χιώτης: Τα κινηματογραφικά (2006)

Σαν σήμερα, πριν από 54 ακριβώς χρόνια, στις 21 Μαρτίου 1970 έφυγε από τη ζωή ένας πολύ ξεχωριστός καλλιτέχνης, χαρισματικός συνθέτης, δεξιοτέχνης του μπουζουκιού και μοναδικός διασκεδαστής, προτού συμπληρώσει καλά καλά τα 50 του χρόνια. Ο λόγος για τον ανεπανάληπτο Μανώλη Χιώτη (1921-1970), ο οποίος γεννήθηκε στη Θεσσαλονίκη και μεγάλωσε στο Ναύπλιο, ενώ από το 1938 που μπήκε στο χώρο του λαϊκού τραγουδιού έμεινε εκεί σταθερός και υπερδραστήριος επί τρεις δεκαετίες ως τον πρόωρο θάνατό του.

Παρόλο που η διαδρομή του Μανώλη Χιώτη διατρέχει χρονικά όλο το φάσμα του λαϊκού τραγουδιού, από το ρεμπέτικο και το αρχοντορεμπέτικο ως το καθαρόαιμο λαϊκό με την ενσωμάτωση μάλιστα πληθώρας ρυθμικών στοιχείων της δυτικής μουσικής, η μεγάλη του καταξίωση ήρθε στα χρόνια του '60 και ιδιαίτερα κατά το διάστημα 1959-1966, όταν είχε δίπλα του την υπέροχη Μαίρη Λίντα, σύντροφο άλλωστε τότε και της ζωής του. Είναι το διάστημα που η δημοτικότητά του απογειώθηκε χάρις στη συνεχή παρουσία του σε δεκάδες ταινίες (τουλάχιστον 25) του παλιού ασπρόμαυρου ελληνικού κινηματογράφου, μέσα από τον οποίο πέρασαν στο ευρύ κοινό πάμπολλες παλιότερες και νεότερες δημιουργίες του.

Από αυτή λοιπόν τη λαμπρή κινηματογραφική δραστηριότητα του Μανώλη Χιώτη έχει αντληθεί το υλικό του άλμπουμ "Τα κινηματογραφικά" που εκδόθηκε το 2006 από τη Minos-EMI με την υποδειγματική επιμέλεια του Μάκη Δελαπόρτα. Έχουν ανθολογηθεί δέκα χαρακτηριστικές κινηματογραφικές στιγμές από οκτώ ταινίες της περιόδου 1959-1964. Πρόκειται για τις ταινίες: Λαός και Κολωνάκι (1959), Ένας βλάκας και μισός (1959), Κρουαζιέρα στη Ρόδο (1960), Ο ατσίδας (1961), Ο Δήμος απ' τα Τρίκαλα (1962), Μην είδατε τον Παναή (1962), Πολυτεχνίτης κι ερημοσπίτης (1963), Έκλεψα τη γυναίκα μου (1964). Ανάμεσα στα τραγούδια αυτά ξεχωρίζουν κυρίως τα εξής: "Λαός και Κολωνάκι", "Η αγάπη μας δε σβήνει", "Αν είσαι μάγκας", "Τέτοια χαρά δε θα τη δεις". Όλα τα ερμηνεύει η Μαίρη Λίντα και φυσικά σε όλα πρωταγωνιστεί το ακαταμάχητης γοητείας και δεξιοτεχνίας μπουζούκι του Μανώλη Χιώτη.

Γιώργος Κόρος, Ανδρέας Τσαούσης: Βουνίσια και καμπίσια (1973)

Όπως λέγαμε και χθες, ο μεγάλος λαϊκός βιολιστής Γιώργος Κόρος μάς έχει δώσει κατά καιρούς και δικές του συνθέσεις, πολλές από τις οποίες κινούνταν στο παραδοσιακό χρώμα του δημώδους ήχου πατώντας πάνω σε προϋπάρχοντες δημοτικούς δρόμους με την προσθήκη πρωτότυπων στίχων. Η πιο χαρακτηριστική ολοκληρωμένη δουλειά του στο συγκεκριμένο πεδίο εκδόθηκε το 1973 από τη Margophone, θυγατρική εταιρεία της Minos, με τίτλο "Βουνίσια και καμπίσια".

Στο δίσκο περιλαμβάνονται δώδεκα τραγούδια δημώδους ύφους με ηχοχρώματα της στεργιανής Ελλάδας. Τα ερμηνεύει μια θρυλική μορφή του δημοτικού μας τραγουδιού, ο ρουμελιώτης τραγουδιστής Ανδρέας Τσαούσης (1925-2021), ο οποίος από τα μέσα της δεκαετίας του '50 και για πέντε σχεδόν δεκαετίες έχτισε τον προσωπικό του μύθο τραγουδώντας κυρίως στην επαρχία και στα παραδοσιακά πανηγύρια με επίκεντρο της περιοχές της Βοιωτίας, της Φωκίδας και της Φθιώτιδας. Διέθετε ογκώδη και επιβλητική φωνή που τον έκανε ακαταμάχητο ερμηνευτή κυρίως για το ρουμελιώτικο τραγούδι, όπου και στήριξε τη μεγάλη του καριέρα. Ιδού μερικές από τις ιστορικές ηχογραφήσεις του: Ποιος είδε τέτοιο θαύμασμα, Θα αλλάξω σπίτι και θαρθώ, Πατέρα μας μεγάλωσες, Καινούργιοι δρόμοι, Πώς περάσανε τα χρόνια, Εκεί ψηλά στον Παρνασσό, Θα πάρω δρόμο μακρινό, Κανείς γιατρός δεν μπόρεσε, Πανάθεμά σας βάσανα και πολλά άλλα.

Ο δίσκος "Βουνίσια και καμπίσια" του Γιώργου Κόρου υπήρξε ο πρώτος ολοκληρωμένος προσωπικός δίσκος του Ανδρέα Τσαούση και η δουλειά που τον καθιέρωσε. Περιέχει ηχογραφήσεις που είχαν ήδη κυκλοφορήσει στις 45 στροφές κατά το διάστημα 1969-1972. Ξεχώρισαν τα τραγούδια: Βασανισμένε άνθρωπε, Κορμί μου πώς κατάντησες, Πήρα το διαβατήριο, Ο εργένης. Συνοδεύει η δημώδης ορχήστρα του Γιώργου Κόρου με το κλαρίνο του Γιώργου Μπαλατσού σε πρωταγωνιστικό ρόλο.

Γιώργος Κόρος: Φωτογραφίες (1998)

Πριν από 101 χρόνια, στις 19 Μαρτίου 1923, γεννήθηκε ο Γιώργος Κόρος (1923-2014), εμβληματική μορφή της λαϊκής μας μουσικής και μέγιστος δεξιοτέχνης του παραδοσιακού βιολιού. Ένας ακαταπόνητος εργάτης του ελληνικού τραγουδιού με τεράστιο όγκο ηχογραφήσεων ήδη από την εποχή των 78 στροφών δίπλα σε όλους τους μεγάλους συνθέτες κάθε εποχής, χωρίς να παραλείπει να μας δίνει κατά καιρούς και δικές του δημιουργίες στο χώρο του λαϊκού ή δημώδους τραγουδιού.

Το 1998 από τη Minos κυκλοφόρησε ο δίσκος "Φωτογραφίες" με δεκατέσσερις οργανικές ερμηνείες-έκπληξη του Γιώργου Κόρου, καθώς αυτή τη φορά διάλεξε υλικό από ένα μη οικείο για κείνον πεδίο, αυτό που συνηθίζουμε να ονομάζουμε αδόκιμα ως "έντεχνο" ελληνικό τραγούδι. Με πρωταγωνιστή λοιπόν το μαγικό βιολί του ακούμε, μαζί με δυο λαϊκές μελωδίες του Βασίλη Τσιτσάνη ("Αχάριστη") και του Γιώργου Μητσάκη ("Το δικό σου το μαράζι"), δώδεκα κλασικές μελωδίες των Μίκη Θεοδωράκη, Μάνου Χατζιδάκι, Σταύρου Ξαρχάκου, Γιάννη Μαρκόπουλου, Σταύρου Κουγιουμτζή, Μάνου Λοΐζου και Θάνου Μικρούτσικου. 

Την προσεγμένη ενορχηστρωτική συνοδεία (και προγραμματισμό) επιμελήθηκε ο Γιάννης Κ. Ιωάννου παίζοντας συγχρόνως πιάνο, ακορντεόν και πλήκτρα. Έλαβαν επίσης μέρος o Δημήτρης Χριστοδούλου (μπουζούκι), ο Δημήτρης Μαργιολάς (μπουζούκι, μαντολίνο, τζουρά), ο Κώστας Νικολόπουλος (ακουστική, κλασική και δωδεκάχορδη κιθάρα), o Παναγιώτης Γεωργοτάς (μπάσο) και ο Γιάννης Σαρίκος (ντραμς), ενώ στα φωνητικά συμμετείχε η κόρη του μεγάλου σολίστα Κατερίνα Κόρου, στην οποία άλλωστε (όπως και στη γυναίκα του Ασήμω) αφιέρωσε τη συγκεκριμένη δουλειά.

Σταύρος Ξαρχάκος: Ο τέταρτος απών (1992)

Θα σταθούμε σήμερα στο σκηνικό έργο "Ο τέταρτος απών", το οποίο αναμφισβήτητα είναι το πιο αινιγματικό και ανένταχτο σε κατηγορίες έργο του Σταύρου Ξαρχάκου. Από τον συνθέτη περιγράφεται εντελώς αόριστα ως "έργο για έξι αφηγητές και μουσικά σύνολα". Τυπικά θα το χαρακτηρίζαμε ως ένα είδος ορατορίου (ή καντάτας) με αφηγητές, χορωδιακά μέρη και ορχηστρική συνοδεία.

Το έργο βασίζεται σε κείμενα που επέλεξε ο συγγραφέας Φίλιππος Δρακονταειδής συρράπτοντας χωρία της Βίβλου και διάφορα ποιητικά αποσπάσματα ποικίλης προέλευσης. Όλα αυτά συνοδεύονται από μια πρωτότυπη διαπλοκή ήχων και απόηχων μουσικών οργάνων που παραπέμπουν άλλοτε στη λόγια δυτική παράδοση, άλλοτε στο βυζαντινό μέλος κι άλλοτε σε avant garde ηχητικές αναζητήσεις. Το κείμενο χρησιμοποιεί πέντε γλώσσες (ελληνικά, λατινικά, αγγλικά, γαλλικά και ισπανικά) δίνοντας την αίσθηση μιας ηχητικής Βαβέλ σε μια αγωνιώδη προσπάθεια αναζήτησης της κοινής έκφρασης με απώτερο σκοπό την ερμηνεία του σύμπαντος. 

Το έργο παρουσιάζεται ως ενιαία ενότητα, αλλά φαίνεται πως εσωτερικά διακρίνεται σε δύο υποενότητες: Μία που ορίζεται από το Χάος στο Φως και μια δεύτερη από τη Δημιουργία ως τον Έρωτα που αποτελεί την κορύφωση πριν από την έξοδο του Θανάτου. Όπως σημειώνει ο δημιουργός στο ένθετο, "μέσα στη σύγχυση των καιρών στόχος του κειμένου και της μουσικής, που εξελίσσονται σαν δυο παράλληλες ερωτικές φωνές, είναι η αναγωγή του ερωτήματος της Δημιουργίας και της Ζωής στην απλή, σχεδόν δωρική, απάντησή του: Ένα είδος κάθαρσης, για να δούμε τον κόσμο με το γέλιο του παιδιού, που μέσα στο έργο ακούγεται παντοδύναμο".

Η πρώτη ηχογράφηση του μουσικού μέρους έγινε το 1973, ενώ οι φωνές προστέθηκαν στη δεύτερη ηχογράφηση του 1982, αλλά η έκδοση του δίσκου πραγματοποιήθηκε 10 χρόνια αργότερα, το 1992. Η πρώτη του δημόσια εκτέλεση έγινε στην Όπερα της Καρλσρούης. Αφηγητές είναι οι: Kimon Friar, Φίλιπππος Δρακονταειδής, Αλέξης Κωστάλας, Nobel Armand, Michele Grinstein, Pablo De Gevenois Acilona. Το παιδικό γέλιο είναι της κόρης του συνθέτη Πανδώρας.

Σταύρος Ξαρχάκος: Τα κινηματογραφικά (1985)

Από το πρώτο κιόλας μουσικό του φανέρωμα ο μεγάλος συνθέτης Σταύρος Ξαρχάκος ανέπτυξε μια στενή και γόνιμη σχέση με τον λαϊκό κινηματογράφο της εποχής που του έδωσε την ευκαιρία να γράψει δεκάδες υπέροχα τραγούδια που αγαπήθηκαν κι εξακολουθούν να τραγουδιούνται σταθερά μέχρι τις μέρες μας. Έτσι λοιπόν το 1985 η Columbia, μαζί με το αφιέρωμα στις θεατρικές μουσικές του συνθέτη ("Θεατρικά"), εξέδωσε κι ένα διπλό άλμπουμ με 28 συνολικά κινηματογραφικές του μελωδίες, από τις οποίες οι 24 είναι τραγούδια και οι τέσσερις οργανικά θέματα, όλα σταχυολογημένα από γνωστές ταινίες της δεκαετίας του '60 και πιο συγκεκριμένα από την περίοδο 1962-1969.

Ειδικότερα, έχουμε τραγούδια από τις ταινίες: Το ταξίδι (1962), Ο τρίτος δρόμος (1962), Κόκκινα φανάρια (1963), Λόλα (1964), Τετράγωνο (1964), Ζητιάνος μιας αγάπης (1964), Η Ελλάς χωρίς ερείπια (1964), Μοντέρνα Σταχτοπούτα (1965), Διπλοπεννιές (1966), Κορίτσια στον ήλιο (1968) και Γυμνοί στο δρόμο (1969). Ιδού μερικά από τα σπουδαία αυτά τραγούδια: "Τα δάκρυά μου είναι καυτά", "Άπονη ζωή", "Φτωχολογιά", "Όνειρο δεμένο", "Χάθηκε το φεγγάρι", "Άσπρη μέρα", "Μάτια βουρκωμένα", "Ο Λευτέρης", "Υπομονή", "Στου Όθωνα τα χρόνια", "Τι έχει και κλαίει το παιδί", "Ούτε ένα ευχαριστώ", "Τα ρολόγια". Στους στίχους βρίσκουμε επίσης κορυφαία ονόματα: Νίκος Γκάτσος, Λευτέρης Παπαδόπουλος, Ευτυχία Παπαγιαννοπούλου, Βαγγέλης Γκούφας, Ιάκωβος Καμπανέλλης, Αλέκος Σακελλάριος. Και φυσικά κορυφαίοι ερμηνευτές, όπως: Γρηγόρης Μπιθικώτσης, Πάνος Γαβαλάς, Βίκυ Μοσχολιού, Γιοβάννα, Σταμάτης Κόκοτας, Άννα Χρυσάφη, καθώς και οι ηθοποιοί: Αλίκη Βουγιουκλάκη, Ζωή Φυτούση, Τζένη Καρέζη, Κατερίνα Χέλμη και Μελίνα Μερκούρη.

Όπως είπαμε, η αρχική αναλογική έκδοση του 1985 περιλάμβανε συνολικά 28 θέματα μοιρασμένα σε δύο βινύλια, αλλά στην ψηφιακή της επανέκδοση συμπιέστηκε σε μονό CD διάρκειας 77 λεπτών παραλείποντας αναγκαστικά τρία τραγούδια.

Σταύρος Ξαρχάκος: Θεατρικά (1985)

Από την πλούσια θεατρική μουσική εργογραφία του Σταύρου Ξαρχάκου σταχυολογήθηκαν χαρακτηριστικά δείγματα σε μια έκδοση της Columbia που κυκλοφόρησε το 1985 με το λιτό τίτλο "Θεατρικά" και περιλαμβάνει χαρακτηριστικά θέματα (οργανικά ή τραγούδια) από τις παραστάσεις: Κόκκινα φανάρια (1962), Μην πατάτε τη χλόη (1965), Κομέντια (1973) και Κόκκινα τριαντάφυλλα για μένα (1974).

Κατά τη θεατρική σεζόν 1961-62 λοιπόν ανέβηκε στο Θέατρο Πορεία η ιστορική θεατρική παράσταση "Κόκκινα φανάρια" σε κείμενο του Αλέκου Γαλανού και σκηνοθεσία του Αλέξη Δαμιανού με πρωταγωνιστές τους Θόδωρο Έξαρχο, Νίκο Μπιρμπίλη, Κούλα Αγαγιώτου, Κατερίνα Χέλμη, Μαίρη Χρονοπούλου, Βούλα Χαριλάου και Αλέξη Δαμιανό. Ο Ξαρχάκος έγραψε μια υπέροχη σειρά μλεωδικών θεμάτων και μαζί δυο καθαρόαιμα λαϊκά τραγούδια ("Κόκκινα φανάρια", "Τι να την κάνεις τη ζωή") σε στίχους του Αλέκου Γαλανού που ερμήνευσε έξοχα η Πόλυ Πάνου, ενώ η μεγάλη επιτυχία της παράστασης οδήγησε την επόμενη χρονιά στο γύρισμα της ομώνυμης ταινίας, όπου ο συνθέτης πρόσθεσε και καινούργια τραγούδια. Στο δίσκο φιλοξενούνται τα δυο λαϊκά τραγούδια με τη φωνή της Πόλυς Πάνου, καθώς και δυο χαρακτηριστικές οργανικές μελωδίες. 

Η δεύτερη παράσταση που ανθολογείται στο δίσκο είναι ένα μιούζικαλ του 1965 με τίτλο "Μην πατάτε τη χλόη" των Βαγγέλη Γκούφα και Βασίλη Ανδρεόπουλου σε σκηνοθεσία Κωστή Μιχαηλίδη που ανέβηκε χωρίς επιτυχία στο Θέατρο Μετροπόλιταν με πρωταγωνιστές τους Κώστα Βουτσά, Μάρω Κοντού, Γιώργο Κωνσταντίνου, Ανδρέα Ντούζο, Μαριάννα Κουράκου και Αλέκο Τζανετάκο. Ο Ξαρχάκος έγραψε και πάλι υπέροχα τραγούδια και μελωδίες. Εδώ ακούστηκε το κλασικό τραγούδι "Τα τρένα που φύγαν" με τη συναρπαστική ερμηνεία της Βίκυς Μοσχολιού, αν και η αρχική μελωδία είχε ακουστεί νωρίτερα στην ταινία "Αμόκ" (1963), ενώ το "Τραγούδι της Αθήνας", βασισμένο στην ίδια μελωδία αλλά με πιο γοργό ρυθμό είχε ακουστεί και στην ταινία "Η Ελλάς χωρίς ερείπια" (1964). Στην ίδια παράσταση επίσης ακούστηκαν και τα τραγούδια "Φως της αυγής" και "Από βυθό σ' άλλο βυθό" με τη φωνή του Γρηγόρη Μπιθικώτση. 

Το 1973, τη χρονιά που ο Σταύρος Ξαρχάκος έγραψε τη μουσική για την εμβληματική παράσταση "Το μεγάλο μας τσίρκο", παράλληλα επένδυσε μουσικά και την παράσταση "Κομέντια", βασισμένη στο ομώνυμο αλληγορικό θεατρικό παραμύθι του Γιώργου Σκούρτη, που παίχτηκε στο Ανοιχτό Θέατρο σε σκηνοθεσία του Γιώργου Μιχαηλίδη με πρωταγωνιστές τους Λευτέρη Βογιατζή, Σοφοκλή Πέππα και Σοφία Σπυράτου. Χορωδιακά τραγούδια και οργανικά θέματα κοσμούν το θαυμάσιο αυτό soundtrack, όπου τραγουδούν ο Νίκος Ξυλούρης και ο ίδιος ο συνθέτης.

Η τέταρτη θεατρική μουσική που ανθολογείται στο δίσκο έχει τίτλο "Κόκκινα τριαντάφυλλα για μένα" περιλαμβάνει τη μουσική και τα τραγούδια που έγραψε ο συνθέτης για την ομώνυμη θεατρική παράσταση πάνω στο σπουδαίο τετράπρακτο έργο του Ιρλανδού συγγραφέα Σον Ο΄Κέισι σε μετάφραση και στίχους του Παύλου Μάτεσι που ανέβασε το 1974 ο θίασος του Κώστα Καρρά στο Θέατρο Αλάμπρα. Το ομότιτλο αριστουργηματικό τραγούδι εδώ ακούγεται στην αρχική του εκτέλεση από τον Κώστα Καρρά, αλλά η δικαίωσή του ήρθε το 1976 με μια δεύτερη εκτέλεση από τη Δήμητρα Γαλάνη που περιλαμβάνεται στο δίσκο "Η Συμφωνία της Γιάλτας και της πικρής αγάπης τα τραγούδια".

Σταύρος Ξαρχάκος: Αμόκ (1963/2007)

Χθες, μαζί με τη Μαρίζα Κωχ, είχε τα γενέθλιά του και ο Σταύρος Ξαρχάκος (γενν. 14 Μαρτίου 1939), ο οποίος συμπλήρωσε πλέον τα 85 χρόνια του παραμένοντας πάντα ενεργός και υπερδραστήριος ως ένας από τους τελευταίους της χρυσής γενιάς του '60 μαζί με λίγους ακόμη συνοδοιπόρους του, πριν απ' όλους τον αιωνόβιο πλέον Μίμη Πλέσσα (1924), αλλά και τον Γιώργο Κατσαρό (1934), τον Κώστα Χατζή (1936), τον Χρήστο Λεοντή (1940), τον Γιώργο Χατζηνάσιο (1942), τον Διονύση Σαββόπουλο (1944), τον Γιάννη Γλέζο (1944) και τον Λίνο Κόκοτο (1945), ενώ ήδη μας έχουν αποχαιρετήσει ο Μάνος Χατζιδάκις, ο Μίκης Θεοδωράκης, ο Γιάννης Μαρκόπουλος, ο Νίκος Μαμαγκάκης, ο Μάνος Λοΐζος, ο Σταύρος Κουγιουμτζής, ο Δήμος Μούτσης, ο Γιάννης Σπανός, ο Λουκιανός Κηλαηδόνης, ο Θάνος Μικρούτσικος και ο Νότης Μαυρουδής.

Για τον κορυφαίο συνθέτη και χαρισματικό τραγουδοποιό Σταύρο Ξαρχάκο έχουμε μιλήσει επανειλημμένα στις σελίδες του Δισκοβόλου, όπου φιλοξενείται το σύνολο σχεδόν της σπουδαίας δισκογραφίας του. Κι έχουμε ιδιαίτερα επισημάνει ότι το μεγαλύτερο κομμάτι της δουλειάς του έχει σκηνικές αφορμές, δηλαδή το θέατρο και τον κινηματογράφο. Κι ακριβώς ένα ξεχασμένο τέτοιο διαμάντι του συνθέτη θέλω να αναδείξω σήμερα.

Το 1963 λοιπόν, δεύτερη χρονιά της ενεργού παρουσίας του συνθέτη στα μουσικά μας πράγματα, αφού την προηγούμενη χρονιά είχε ήδη δηλώσει την παρουσία του με τη μουσική για την ταινία "Το ταξίδι", αλλά και τα θεατρικά "Κόκκινα φανάρια", ο νεοφώτιστος συνθέτης ξανασυνεργάζεται με το σκηνοθέτη Ντίνο Δημόπουλο για λογαριασμό της Finos Film στη δραματική ταινία "Αμόκ" με πρωταγωνιστές τους Φλωρέτα Ζάννα, Λευτέρη Βουρνά, Τάκη Εμμανουήλ, Σπύρο Καλογήρου και Νίκη Τριανταφυλλίδη. Η μουσική της ταινίας συμπλέοντας με το σκοτεινό της θέμα (βιασμός γυναικών) αναγκαστικά παίρνει χαρακτήρα μελαγχολικό και ατμοσφαιρικό μέσα από μια σειρά αργόσυρτων οργανικών θεμάτων σε φόρμα adagio, όπου ανιχνεύεται και η μελωδία του μεγάλου τραγουδιού "Τα τρένα που φύγαν", το οποίο βέβαια προέκυψε αργότερα με στίχους του Βαγγέλη Γκούφα. Τη θαυμάσια αυτή μελαγχολική σουίτα διεκπεραιώνουν κορυφαίοι μουσικοί, μεταξύ των οποίων οι Σωτήρης Ταχιάτης (βιολοντσέλο), Βύρων Κολάσης (βιολί), Ανδρέας Ροδουσάκης (κοντραμπάσο), Γεράσιμος Μηλιαρέσης (κιθάρα), Τάσος Διακογιώργης (σαντούρι), αλλά και ο Δήμος Μούτσης παίζοντας φυσαρμόνικα, ενώ συμμετέχει και ορχήστρα εγχόρδων υπό τη διεύθυνση του συνθέτη.

Το πολύ ενδιαφέρον αυτό ολοκληρωμένο soundtrack του συνθέτη παρέμενε ανέκδοτο ως το 2007, όταν ο Ξαρχάκος είχε αρχίσει τη συνεργασία του με τη δισκογραφική εταιρεία Legend, όπου είχε την ευκαιρία να εκδώσει κι άλλες ανέκδοτες δουλειές του από το παρελθόν.

Μαρίζα Κωχ: Σ' αυτή την πόλη (1998)

Το πανέμορφο ξανθόμαλλο κορίτσι με τα θαλασσινά μάτια μεγαλωμένο στη Σαντορίνη από Γερμανό πατέρα που βρέθηκε στην Ελλάδα στα χρόνια της γερμανικής κατοχής, η εξαίσια ερμηνεύτρια του Νίκου Χουλιαρά, του Μάνου Λοΐζου, του Θάνου Μικρούτσικου, του Γιάννη Σπανού και του Νότη Μαυρουδή, η χαρισματική τραγουδοποιός που έχτισε μια κολοσσιαία καριέρα εισάγοντας τον ροκ ήχο στις παραδοσιακές μας μελωδίες κι αργότερα μας σύστησε τον ποιητή Νίκο Καββαδία, πριν από τον Μικρούτσικο, αυτή που κάποια στιγμή αφιέρωσε ολοκληρωτικά τις δυνάμεις της στο παιδικό τραγούδι και δεν έπαψε ποτέ μέχρι σήμερα να είναι ενεργή και δημιουργική με πνεύμα ανοιχτό και βαθιά κοινωνικό και ανθρώπινο, συμπληρώνει σήμερα αισίως τα 80 της χρόνια, πάντα ακμαία κι έτοιμη να μας δροσίσει με φρέσκιες μουσικές ιδέες!

Η αγαπημένη Μαρίζα Κωχ (γενν. 14 Μαρτίου 1944) έχει σήμερα τα ογδοηκοστά της γενέθλια, αλλά φαίνεται πως ο χρόνος δεν κατάφερε ακόμη να κάμψει τη δημιουργική της ορμή, ενώ πολύ πρόσφατα (2022) έλαβε μέρος ως ερμηνεύτρια στο αδόκητο κύκνειο άσμα του Νότη Μαυρουδή με τίτλο "Οχτώ κρυφές μπαλάντες". Η ίδια έχει ήδη καλύψει μια μακρά δημιουργική διαδρομή άνω του μισού αιώνα χαρίζοντάς μας πληθώρα υπέροχων δικών της τραγουδιών. Μάλιστα το 1996 φρόντισε να εξασφαλίσει τη δισκογραφική της ανεξαρτησία ιδρύοντας την εταιρεία δίσκων Verso, όπου έκτοτε εκδίδει αποκλειστικά κάθε καινούργια της δουλειά.

Το 1998 λοιπόν από τη Verso η Μαρίζα Κωχ κυκλοφόρησε το άλμπουμ "Σ' αυτή την πόλη" με δώδεκα τραγούδια αναδρομικού χαρακτήρα στοιχειοθετώντας έτσι ένα μικρό προσωπικό της πορτρέτο από τη δουλειά μιας δεκαετίας και συγκεκριμένα από το άλμπουμ "Εθνική Οδός" (1989) με ενδιάμεσους σταθμούς τους δίσκους "Διπλή βάρδια" (1992) και "Η Γοργόνα ταξιδεύει τον μικρό Αλέξανδρο" (1997) που υπήρξε και η παρθενική έκδοση της νεοσύστατης τότε δισκογραφικής της εταιρείας. Τα εννιά από τα δώδεκα τραγούδια έχουν μουσική και στίχους δικούς της, ενώ περιλαμβάνονται και τρία διασκευασμένα από την ίδια παραδοσιακά θέματα ("Άστρο της αυγής", "Σαν πας στα ξένα", "Σ' το 'πα και σ' το ξαναλέω"). 

Όλα τα τραγούδια αναβλύζουν αρώματα της ελληνικής παράδοσης που επισημαίνονται με έμφαση κι από την ανάλογη ενορχήστρωση. Η ίδια μάλιστα προσδιορίζει ακριβέστερα το στόχο αυτής της δουλειάς: "...Σ' αυτό το πορτρέτο διαλεξα τραγούδια μου από δίσκους που κυκλοφόρησαν τα τελευταία δέκα χρόνια. Πιστεύω ότι το χρωστάω στα χιλιάδες παιδιά που γνώρισα και κοίταξα βαθιά μέσα στα μάτια, αλλά και στο παιδί που έχω μέσα στην καρδιά μου και δεν παρηγιέται παρά μόνο με το τραγούδι".

Γιώργος Ζαμπέτας: Zambetas Concept With Adriatica (2004)

Kαι πάλι Γιώργος Ζαμπέτας. Και μάλιστα μεταθανάτιος, όπως οι δυο δίσκοι του 2001 που ήδη έχουμε δει στο Δισκοβόλο ("Της αγάπης χρώματα", "Ανωτάτη Ζαμπετική"). Αυτή τη φορά όμως έχουμε έναν τελείως διαφορετικό Ζαμπέτα. Ένα Ζαμπέτα "καλοντυμένο" και λόγιο, σχεδόν ...κλασικό! Πρόκειται για μια ευφάνταστη διασκευή γνωστών τραγουδιών του για κλασικίζουσα ορχήστρα με μουσικά "παιχνίδια" πάνω σε φόρμες της λόγιας μουσικής. Ακούστε, π.χ., την 3η παραλλαγή του τραγουδιού "Δεν έχει δρόμο να διαβώ" και συγκρίνετέ την με το 1ο μέρος του κοντσέρτου "Χειμώνας" (από τις "Τέσσερις Εποχές") του Βιβάλντι! 

Ο λόγος λοιπόν για μια εξαιρετική δουλειά βασισμένη στα τραγούδια του μεγάλου λαϊκού συνθέτη από το ελληνοαλβανικό μουσικό σχήμα Adriatica που είχε δημιουργήσει το 1994 ο Έλληνας ακορντεονίστας Αχιλλέας Παναγούλης με τον Αλβανό βιολονίστα Zeki Sulkuqui μαζί με τον Gjergji Mehilli ως δεύτερο βιολί και τον Sokol Chelani στο μπάσο. Ο δίσκος έχει τον τίτλο Zambetas Concept With Adriatica και κυκλοφόρησε από την FM Records το 2004 με καλλιτεχνική εποπτεία του συνθέτη Μιχάλη Κουμπιού, ο οποίος είχε και την ιδέα αυτής της δουλειάς εκπληρώνοντας επιθυμία που του εξέφρασε ο ίδιος ο Ζαμπέτας πριν φύγει από τη ζωή. 

Ο Αλβανός πιανίστας Klement Marku έκανε τις διασκευές οκτώ επιλεγμένων τραγουδιών του Ζαμπέτα (Ο πιο καλός ο μαθητής, Τα δειλινά, Μάλιστα κύριε, Δεν έχει δρόμο να διαβώ, Τι γλυκό να σ' αγαπούν, Τι να φταίει, Πού πας χωρίς αγάπη, Σήκω χόρεψε συρτάκι), τα οποία ακούγονται σε μια μορφή ελεύθερης φαντασίας, κάποιες μάλιστα φορές και με παραλλαγές. Ένα ολοκληρωμένο έργο λοιπόν πάνω στον μουσικό κόσμο του λαϊκού συνθέτη, μία μεγάλη οργανική σουίτα διαρθρωμένη από επιμέρους θέματα ή παραλλαγές και ενορχηστρωμένη για δυο βιολιά, φλάουτο, κλασική κιθάρα, σαντούρι, πιάνο και μπάσο. Αξίζει να το ακούσουμε.

Γιώργος Ζαμπέτας, Στέλιος Ζαφειρίου: Ανωτάτη Ζαμπετική (2001)

Ο Γιώργος Ζαμπέτας ανήκει στην εκλεκτή εκείνη κατηγορία καλλιτεχνών που κατάφεραν να σπάσουν τα στεγανά του χρόνου και να κατακτήσουν μια ζηλευτή υστεροφημία μέσα από τις συνεχείς επανεκδόσεις των τραγουδιών τους, αλλά και τις αμέτρητες επανεκτελέσεις. Θυμίζω, για παράδειγμα, την ενδιαφέρουσα μεταθανάτια έκδοση του 2001 "Της αγάπης χρώματα" με ανέκδοτα τραγούδια του Ζαμπέτα ερμηνευμένα από τον Μανώλη Μητσιά.

Την ίδια λοιπόν χρονιά εκδόθηκε από τη Nitro Music άλλος ένας πρωτότυπος Ζαμπέτας με πρωτοβουλία του γιου του Μιχάλη σε συνεργασία με τον Χιώτη τραγουδοποιό Παντελή Αμπαζή που κυκλοφόρησε με τον χιουμοριστικά στομφώδη τίτλο "Ανωτάτη Ζαμπετική". Περιλαμβάνει ένδεκα τραγούδια σε στίχους του Αμπαζή βασισμένα σε ανέκδοτες μελωδίες του Γιώργου Ζαμπέτα. Κι επειδή ο Ζαμπέτας εδώ λειτουργεί ως ...σχολάρχης με τη βούλα, δυναμικό παρών δίνει ως "πρύτανης" της σχολής ο μεγάλος μπουζουξής Στέλιος Ζαφειρίου, παλιός άλλωστε συνεργάτης και μαθητής του Ζαμπέτα, ο οποίος επιμελήθηκε και την ενορχήστρωση και φυσικά είναι επικεφαλής της ορχήστρας με το μαγικό μπουζούκι του. 

Aπλές και στέρεες μελωδίες, από τις οποίες ξεχωρίζει το θαυμάσιο "Τα μάτια σου τα όμορφα" με την αισθαντική ερμηνεία της Χριστιάνας. Όλα τα τραγούδια πάντως ζωντανεύουν μέσα από τις φιλότιμες ερμηνείες των "μαθητών" της ... Ανωτάτης Ζαμπετικής Σχολής, μιας πλειάδας δηλαδή παλιότερων και νέων ερμηνευτών που προέρχονται από διαφορετικά μουσικά πεδία. Εμφανίζονται λοιπόν κατά σειρά οι: Βασίλης Λέκκας, Χριστιάνα, Παντελής Θαλασσινός, Μιχάλης Δημητριάδης, Χρυσή Στεφανάκη, Παντελής Αμπαζής, Νίκος Δημητράτος, Λένα Αλκαίου, Γιάννης Ζουγανέλης και Κοσμάς Κοκόλης. Στο φινάλε ακούγεται το παλιότερο τραγούδι "Ο Τζακ Ο' Χάρα" (στίχοι του Άθα Αθάνα) που είχε ερμηνεύσει ο ίδιος ο συνθέτης, εδώ από τη φωνή του Μιχάλη Ζαμπέτα.

Γιώργος Ζαμπέτας: Ζαμπέτας... Κουλτούρα... και Σία (1975)

Μπαίνοντας πια στη Μεταπολίτευση είχε αρχίσει σταδιακά να ξεθωριάζει η λάμψη και η τεράστια δημοτικότητα που είχε γνωρίσει στα χρόνια του '60 ο ξεχωριστός αυτός λαϊκός δημιουργός και διασκεδαστής που άκουγε στο όνομα Γιώργος Ζαμπέτας. Οι εποχές είχαν αλλάξει και ήδη το πολιτικό τραγούδι είχε επιβάλει τη δική του "δικτατορία" στα πολιτιστικά πράγματα του καιρού. Παρόλα αυτά βέβαια ο δαιμόνιος συνθέτης δεν έμεινε δα και με σταυρωμένα χέρια. Συνέχισε απτόητος να βγάζει τραγούδια αξιοποιώντας τις ευκολίες και την προσωπική του μανιέρα που τόσα υπέροχα πράγματα είχε δώσει παλιότερα.

Με τον σαρκαστικό τίτλο "Ζαμπέτας... Κουλτούρα... & Σία" λοιπόν κυκλοφόρησε το 1975 ένας τέτοιος όψιμος προσωπικός δίσκος του Γιώργου Ζαμπέτα. Δώδεκα απλά λαϊκά τραγούδια, έντονα εξωστρεφή με ...κοινωνικό προσανατολισμό και χλευαστική διάθεση για την περιρρέουσα πραγματικότητα! Διονύσης Τζεφρώνης, Νίκος Μπακογιάννης, Πυθαγόρας και άλλοι συνεργάτες από τα παλιά έγραψαν τους στίχους. Στην ερμηνεία των τραγουδιών ο ίδιος και μαζί του μια παλιά του γνώριμη, η Ελένη Ροδά, με την οποία είχε κάνει στις αρχές του '70 κάποιες επιτυχίες ("Βουρκωμένη Δευτέρα", Το ανθρωπάκι"). Το πρώτο τραγούδι του δίσκου ("Αν μας σπάσουν το μουζούκι") με στίχους της Ευτυχίας Παπαγιαννοπούλου διανθισμένους και δικά του εμβόλιμα σχόλια ακούγεται εδώ σε δεύτερη εκτέλεση, μιας και είχε πρωτοακουστεί το 1961 πάλι με τη φωνή του Ζαμπέτα.

Γιώργος Ζαμπέτας: Ένα μικρό πορτρέτο (1960-1973)

Σαν σήμερα, στις 10 Μαρτίου 1992, έφυγε από τη ζωή ένας μεγάλος λαϊκός καλλιτέχνης, χαρισματικός τραγουδοποιός, εξαιρετικός σολίστας του μπουζουκιού κι απολαυστικός διασκεδαστής. Φυσικά ο λόγος για τον αμίμητο και αξεπέραστο στο είδος του Γιώργο Ζαμπέτα (1925-1992), ο οποίος ξεκίνησε ως μπουζουξής στα όψιμα χρόνια του ρεμπέτικου, άρχισε να γράφει δικά του τραγούδια ήδη από το 1953, ενώ μεγαλούργησε κατά την επόμενη δεκαετία με μια υπέροχη σειρά κλασικών τραγουδιών που εξακολουθούν να ακούγονται και να επανεκτελούνται ως τις μέρες μας.

Είναι γνωστό βέβαια ότι ο Γιώργος Ζαμπέτας αφιέρωσε μεγάλο μέρος της μουσικής του δραστηριότητας υπηρετώντας ως μουσικός στη δουλειά άλλων δημιουργών, όπως ο Μίκης Θεοδωράκης, ο Μάνος Χατζιδάκις και ο Σταύρος Ξαρχάκος, δίπλα στους οποίους λειτουργούσε ως συνδημιουργός των σπουδαίων τραγουδιών τους. Φαίνεται ωστόσο ότι επηρεάστηκε αποφασιστικά από το νέο ήχο που κόμισαν στο ελληνικό τραγούδι αυτοί οι εμπνευσμένοι συνθέτες, πράγμα που έγινε πιο ξεκάθαρο όταν ο ποιητής και στιχουργός Δημήτρης Χριστοδούλου του εμπιστεύτηκε στίχους του, γεγονός που οδήγησε έναν καθαρόαιμο λαϊκό δημιουργό, σαν τον Ζαμπέτα, να αναπροσαρμόσει άρδην το ύφος του και να γράψει μερικά αριστουργηματικά τραγούδια που ξέφευγαν πολύ από το τυπικό ύφος του λαϊκού τραγουδιού κυρίως με τη φωνή της Βίκυς Μοσχολιού, αλλά και άλλων σημαντικών νέων τότε ερμηνευτών, όπως η Μαρινέλλα, ο Τόλης Βοσκόπουλος, ο Πάνος Τζανετής, η Δούκισσα και άλλοι. Θα έλεγα ότι η δεκαετία 1964-1973 υπήρξε η πιο εμπνευσμένη και δημιουργική φάση ολόκληρης της καριέρας του συνθέτη, διανθισμένη και με πολλές κινηματογραφικές εμφανίσεις, όπου συχνά αποκάλυπτε και το πηγαίο ταλέντο του λαϊκού διασκεδαστή με ευρηματικές παρλάτες, αλλά και ξεκαρδιστικά χιουμοριστικά τραγούδια που ερμήνευε ο ίδιος.

Ξεκινώντας από το έτος 1960, όταν κυκλοφόρησε το πρώτο μεγάλο τραγούδι του Ζαμπέτα, η θαυμάσια λαϊκά καντάδα "Ήρθα κι απόψε στα σκαλοπάτια σου", ερμηνευμένη από τον Πέτρο Αναγνωστάκη, και φτάνοντας ως το 1973 με την κυκλοφορία του δίσκου "Μάλιστα κύριε", έφτιαξα ένα μικρό πορτρέτο του συνθέτη με 24 εκλεκτά τραγούδια που έχουν αφήσει εποχή με τις φωνές των Πάνου Τζανετή, Βίκυς Μοσχολιού, Στέλιου Καζαντζίδη, Μαίρης Λίντα, Αλίκης Βουγιουκλάκη, Δημήτρη Παπαμιχαήλ, Μπέμπας Μπλανς, Δούκισσας, Μαρινέλλας και Τόλη Βοσκόπουλου μαζί με τρεις χαρακτηριστικές δικές του ερμηνείες. Οι στίχοι ανήκουν στο συντριπτικό τους ποσοστό στον παλιό συνεργάτη του Χαράλαμπο Βασιλειάδη και κυρίως στον Δημήτρη Χριστοδούλου, με τον οποίο η έμπνευσή του έφτασε στο αποκορύφωμά της ("Δεν έχει δρόμο να διαβώ", "Χωρισμός", ¨Ξημερώματα", Πόρτα κλειστή τα χείλη σου", "Με το βοριά", "Μεσάνυχτα πού να σε βρω", ¨Τι να φταίει").

Το μικρό αυτό πορτρέτο του χαρισματικού συνθέτη περιλαμβάνει ασφαλώς μερικές από τις πιο χαρακτηριστικές και όμορφες στιγμές του με μια λογική αντιπροσωπευτικότητας των ποικίλων συνεργασιών του, αλλά αναγκαστικά παραμένει ελλιπές αφήνοντας έξω πάμπολλα ακόμη γνωστά και όμορφα τραγούδια του. Ιδού μερικοί τίτλοι κάποιων τέτοιων πασίγνωστων τραγουδιών που θα μπορούσαν άνετα να αποτελέσουν το υλικό μιας δεύτερης ανθολογίας: "Ο μαθητής", "Ο αράπης", Ο κυρ Αλέκος", "Το διάταγμα", "Η μοντέρνα η Αθήνα", "Θεσσαλονίκη", "Ο ξενύχτης", "Μιας πεντάρας νιάτα", "Θα τραγουδήσω για σένα", "Ποιο μονοπάτι να διαβώ", "Αυτοί που φεύγουν κι αυτοί που μένουν", "Μεταξουργείο", "Η βαλίτσα", "Ρωμιός αγάπησε Ρωμιά", "Πατέρα κάτσε φρόνιμα", "Ο Αγαθοκλής", "Το αδιέξοδο" και τόσα άλλα!

Γιώργος Κατσαρός: 90 χρόνια..., ένα μικρό πορτρέτο

Πριν από δύο ημέρες συμπλήρωσε τα 90 χρόνια ζωής ο δημοφιλής συνθέτης, μαέστρος και σαξοφωνίστας Γιώργος Κατσαρός, ο οποίος γεννήθηκε στις 7 Μαρτίου 1934 στην Κέρκυρα κι από τα μέσα της δεκαετίας του '50 έχει συνεχή παρουσία στα μουσικά μας πράγματα μέχρι τα πολύ πρόσφατα χρόνια συμπληρώνοντας πάνω από έξι δεκαετίες συνθετικής και μουσικής δραστηριότητας που τον έκαναν εξαιρετικά δημοφιλή τόσο με τα εκατοντάδες κοσμαγάπητα τραγούδια του, κυρίως στο χώρο του ελαφρολαϊκού ήχου, όσο και με τις ζωντανές του εμφανίσεις εντός, αλλά κι εκτός Ελλάδας.

Από τα μέσα της δεκαετίας του '60, αρχικά μέσα από τον κινηματογράφο, αλλά και τις 45 στροφές, και στη συνέχεια μέσα από την καταιγιστική δισκογραφική του δραστηριότητα, έχει ηχογραφήσει αμέτρητα τραγούδια συνεργαζόμενος σχεδόν αποκλειστικά με τον στιχουργό Πυθαγόρα και με τα μεγαλύτερα ονόματα του ελληνικού πενταγράμμου, όπως: Μαρινέλλα, Πάνος Γαβαλάς, Βίκυ Μοσχολιού, Τόλης Βοσκόπουλος, Γιάννης Πάριος, Δούκισσα, Γιάννης Καλατζής, Γιάννης Πουλόπουλος, Δήμητρα Γαλάνη, Λίτσα Διαμάντη, Γρηγόρης Μπιθικώτσης, Δημήτρης Μητροπάνος, Χριστιάνα, Λίτσα Σακελλαρίου, Τζένη Βάνου, Αλέκα Κανελλίδου, Λευτέρης Μυτιληναίος, Κωστής Χρήστου και πολλοί άλλοι. Η σύνθεση του ύμνου της χούντας των Συνταγματαρχών αποτελεί μια μελανή στιγμή της καριέρας του, η οποία πάντως έφτασε στην κορύφωσή της κατά την πενταετία 1970-1974 με τις εμβληματικές επιτυχίες που γνώρισαν τρία τραγούδια του ερμηνευμένα από τον Γιάννη Καλατζή ("Ο επιπόλαιος", "Κυρά Γιώργαινα", "Ο Σταμούλης ο λοχίας"), καθώς και το πολυτραγουδισμένο "Πάμε για ύπνο Κατερίνα" με τις φωνές του Γιάννη Πουλόπουλου, αλλά και του Γιάννη Πάριου, ενώ το 1974 ήταν ο συνθέτης που έγραψε το τραγούδι "Λίγο κρασί, λίγο θάλασσα και τ' αγόρι μου" με τη φωνή της Μαρινέλλας για την πρώτη ελληνική συμμετοχή στο φεστιβάλ της Eurovision.

Ως αφιέρωμα λοιπόν στα γενέθλια του συνθέτη έφτιαξα μια μικρή ανθολογία με χαρακτηριστικές του στιγμές από τη γόνιμη δεκαετία 1964-1974, όταν και ο ίδιος κατάφερε να καταξιωθεί στο ευρύ κοινό με μερικές δεκάδες τραγουδιών ευρείας δημοτικότητας. Επέλεξα λοιπόν 20 συνολικά τραγούδια δομημένα σε χρονολογική κατάταξη, ώστε να δηλώνουν έμμεσα και την εξέλιξη του ύφους του συνθέτη από τον λαϊκό προς τον ελαφρολαϊκό ήχο. Η αρχή έγινε με το περίφημο "Κάθε λιμάνι και καημός" που τραγούδησε ο Πάνος Γαβαλάς για την ταινία "Το κάθαρμα" (1963) πριν κυκλοφορήσει σε δισκάκι 45 στροφών. Ακολούθησαν πολλά λαϊκά τραγούδια με τις φωνές της Μαρινέλλας και της Βίκυς Μοσχολιού, πριν φτάσουμε στα μεγάλα σουξέ των αρχών του '70 που προαναφέραμε με τις φωνές του Γιάννη Καλατζή και του Γιάννη Πουλόπουλου. Το 1973 κυκλοφόρησε ο σημαντικός κύκλος τραγουδιών του "Ο δρόμος για τα Κύθηρα" σε στίχους του Ηλία Λυμπερόπουλου με ερμηνευτές τον Δημήτρη Μητροπάνο και τη Χριστιάνα, ενώ το 1974 ο κύκλος "Δεκατρείς περιπτώσεις" με ερμηνευτές τον Γιάννη Καλατζή και τη Λίτσα Διαμάντη, καθώς και ο κύκλος "Ο κάμπος" με ερμηνεύτρια τη Δήμητρα Γαλάνη. Απ' όλους αυτούς τους αξιόλογους δίσκους έχουν επιλεγεί φυσικά οι καλύτερες στιγμές, κυρίως τραγούδια λυρικής και μελωδικής διάθεσης. Έχουν επιλεγεί επίσης τραγούδια με τον Γρηγόρη Μπιθικώτση, τον Γιώργο Νταλάρα, τον Γιάννη Πάριο και τη Λίτσα Σακελλαρίου.

Δήμος Μούτσης: Σκόρπια τραγούδια (1972-1978)

Η δεκαετία του '70 στάθηκε η πιο παραγωγική για τον Δήμο Μούτση. Ήταν η περίοδος που μας έδωσε το μεγαλύτερο όγκο του έργου του στη φόρμα του κύκλου τραγουδιών πλέον μέσα από επτά συνολικά προσωπικούς δίσκους 33 στροφών που κυκλοφόρησαν στο διάστημα 1971-1979. Οι πρώτοι τρεις ("Άγιος Φεβρουάριος", "Συνοικισμός Α", "Στροφές") εκδόθηκαν κατά την πρώτη τριετία 1971-1973 από τη Philips, όπου είχε ήδη μετακινηθεί, και στη συνέχεια ως το 1979, όταν επανήλθε στην Columbia, ηχογράφησε άλλους τρεις κύκλους τραγουδιών ("Μαρτυρίες", "Τετραλογία", "Δρομολόγιο"), ενώ στο ενδιάμεσο μας έδωσε και το θεατρικό δίσκο "Εργατική Συμφωνία" (1976).

Την ίδια περίοδο ο συνθέτης, έχοντας πλέον περιορίσει πολύ την παρουσίαση τραγουδιών του μέσω των 45 στροφών, έδωσε κάμποσα τραγούδια του σε προσωπικούς δίσκους διαφόρων τραγουδιστών, αρκετά από τα οποία ακούστηκαν πολύ εκείνη την εποχή, αν και ελάχιστοι γνωρίζουν ότι είναι δικά του, μιας και πλέον η λάμψη των ερμηνευτών είχε αρχίσει να επισκιάζει την παρουσία των πραγματικών δημιουργών των τραγουδιών. 

Κατά την τριετία της Philips ο Μούτσης μας έδωσε μόλις ένα 45άρι με καινούργια τραγούδια του από τη συνεργασία του με τη Βίκυ Μοσχολιού. Κυκλοφόρησε το 1972 με τα τραγούδια: "Το ρούχο σου το θαλασσί", "Παναγιά μου Γρηγορούσα", αμφότερα σε στίχους του Μάνου Ελευθερίου. Οι συμμετοχές του ωστόσο σε προσωπικούς δίσκους ερμηνευτών ήταν αρκετές, όλες για λογαριασμό των εταιρειών Columbia και Minos, πριν οι δυο αυτοί κολοσσοί ενώσουν τις δυνάμεις τους σε ενιαίο σχήμα. Πρόκειται για τους δίσκους: Δήμητρα Γαλάνη, "Λεπτομέρειες" (1975), Χάρις Αλεξίου, "Αλεξίου 2" (1976), Κωστής Χρήστου, '"Ενα πρωί" (1977), Λιζέττα Νικολάου, "Το χαμόγελο της Λιζέττας" (1977), Άλκηστη Πρωτοψάλτη, "Απλά τραγούδια" (1977) και Δήμητρα Γαλάνη, "Μ' αγαπούσες θυμάμαι" (1978). 

Επισημαίνω ότι το πολύ γνωστό τραγούδι του συνθέτη "Άσπρα, κόκκινα, κίτρινα, μπλε" (από το δίσκο "Συνοικισμός Α") το βρίσκουμε και σε δυο επανεκτελέσεις, μία αγγλόφωνη με τον Ντέμη Ρούσο (από ηχογράφηση του 1974) κι άλλη μία με τη Λιζέττα Νικολάου από τον πολυσυλλεκτικό δίσκο "Αιγαίο μου" (1976). Επίσης σε δεύτερη εκτέλεση είναι και τα δυο τραγούδια που ερμήνευσε η Δήμητρα Γαλάνη στο δίσκο "Λεπτομέρειες" ("Αν είσαι εσύ", "Το κομοδίνο"), καθώς και άλλα τέσσερα από το δίσκο "Απλά τραγούδια" (1977) της Άλκηστης Πρωτοψάλτη ("Μην κάνεις πείσματα", "Δρόμο το δρόμο", "Δεν έχει πια ζωή", "Τούτο το βράδυ"). 

Στίχους στα πρωτότυπα από αυτά τα τραγούδια έγραψαν οι Λευτέρης Παπαδόπουλος, Δημήτρης Ιατρόπουλος και Γιώργος Κανελλόπουλος.

Δήμος Μούτσης: Τραγούδια από τις 45 στροφές (1965-1970)

Έφυγε χθες από τη ζωή σε ηλικία 86 ετών ο Δήμος Μούτσης (1938-2024), ένας από τους κορυφαίους τραγουδοποιούς της χρυσής γενιάς του '60 και των επιγόνων των δύο Διόσκουρων του τραγουδιού μας Μίκη Θεοδωράκη και Μάνου Χατζιδάκι. Ο ίδιος μάλιστα ανδρώθηκε μουσικά πλάι στον Μάνο Χατζιδάκι παίζοντας επί χρόνια στις ορχήστρες του βιολί και φυσαρμόνικα, ώσπου του δόθηκε η ευκαιρία να αρχίσει να γράφει τα δικά του τραγούδια. 

Αν και η ο μεγάλος όγκος των ηχογραφήσεών του ως το τέλος της δεκαετίας του '60 εκδόθηκε από την Columbia, τα δυο πρώτα τραγούδια του ("Μέσα απ' το παλιό μου σπίτι", "Το κορίτσι μου στ' άστρα") εκδόθηκαν το 1965 σε δίσκο 45 στροφών από τη Lyra με ερμηνευτή τον Γιάννη Πουλόπουλο. Αμέσως μετά ήρθε η γνωριμία του με τον Νίκο Γκάτσο, ο οποίος έγινε ο βασικός τροφοδότης των τραγουδιών του για το διάστημα 1967-1970, όταν ηχογράφησε αποκλειστικά για την Columbia πληθώρα υπέροχων λαϊκών τραγουδιών, τα περισσότερα σε δίσκους 45 στροφών με βασικούς ερμηνευτές αρχικά τον Γρηγόρη Μπιθικώτση, τη Βίκυ Μοσχολιού και τον Σταμάτη Κόκοτα και στη συνέχεια τον Μανώλη Μητσιά και τη Δήμητρα Γαλάνη, οι οποίοι άλλωστε ήταν δικό του ουσιαστικά δημιούργημα στο ελληνικό πεντάγραμμο. 

Παραμένοντας λοιπόν στο πολύ γόνιμο αυτό διάστημα 1967-1970 υπολογίζω ότι ο Μούτσης ηχογράφησε συνολικά γύρω στα 50 τραγούδια, τα περισσότερα σε στίχους του Νίκου Γκάτσου, ενώ τα 17 από τα τραγούδια αυτά μαζί με έξι οργανικά θέματα συγκρότησαν το σώμα των δύο πρώτων δίσκων μεγάλης διάρκειας του συνθέτη κατά τη διετία 1968-1969 ("Κάποιο καλοκαίρι", "Ένα χαμόγελο").

Δεν το κρύβω ότι από την εκλεκτή προσωπική δισκογραφία του συνθέτη (Κάποιο καλοκαίρι, 1968, Ένα χαμόγελο, 1969, Άγιος Φεβρουάριος, 1971, Συνοικισμός Α, 1972, Στροφές, 1973, Μαρτυρίες, 1974, Τετραλογία, 1975, Το δρομολόγιο, 1979, Φράγμα, 1981, Ενέχυρο, 1983, Να!, 1987, Ταξιδιώτης, 1990, Για πούλημα λοιπόν, 1994) έχω μια ιδιαίτερη συναισθηματική σχέση με την πρώτη δημιουργική του φάση, το διάστημα δηλαδή των λαϊκών τραγουδιών που έγραψε ως το 1970, τα οποία κυκλοφόρησαν κυρίως στις 45 στροφές. Εξαιρώντας τα 17 από αυτά που εντάχθηκαν στους δυο πρώτους προσωπικούς του δίσκους, συγκέντρωσα τα υπόλοιπα 35 σε μια μεγάλη συλλογή μοιρασμένη σε δυο ενότητες: Η μία περιλαμβάνει 18 τραγούδια ερμηνευμένα από τους Γρηγόρη Μπιθικώτση (3 τραγούδια), Σταμάτη Κόκοτα (9 τραγούδια) και Βίκυ Μοσχολιού (7 τραγούδια) με την επισήμανση ότι το τραγούδι "Φαρμάκι τα γεράματα" έχει διπλή εκτέλεση, μία από τη Βίκυ Μοσχολιού κι άλλη μία από τον Σταμάτη Κόκοτα. 

Η δεύτερη ενότητα περιλαμβάνει την πρώιμη ηχογράφηση του 1965 των δύο πρώτων τραγουδιών του συνθέτη με τη φωνή του Γιάννη Πουλόπουλου, διευκρινίζοντας ότι το τραγούδι "Μέσα απ' το παλιό μου σπίτι" έχει περιληφθεί και στην πρώτη ενότητα από τη μεταγενέστερη (1967) εκτέλεση του Γρηγόρη Μπιθικώτση. Το τραγούδι μάλιστα αυτό φέρεται να έχει ως στιχουργό τον Γιάννη Πουλόπουλο, στην πραγματικότητα όμως οι στίχοι γράφτηκαν από τον Μάνο Χατζιδάκι που τους πρόσφερε ανιδιοτελώς στον συνθέτη για το ξεκίνημά του! Τα υπόλοιπα τραγούδια αυτής της ενότητας είναι ηχογραφημένα κατά τη διετία 1969-1970 με βασικό ερμηνευτή τον Μανώλη Μητσιά που αποδίδει 8 τραγούδια, ανάμεσα στα οποία το εμβληματικό "Στην Ελευσίνα μια φορά", ενώ η Δήμητρα Γαλάνη ερμηνεύει δύο τραγούδια, άλλα δύο ο Λευτέρης Μυτιληναίος, ένα ο Τόνυ Πινέλι (που είπε κι άλλα σε δεύτερη εκτέλεση) και τρία η Αλίκη Βουγιουκλάκη από την ταινία "Ένα αστείο κορίτσι" (1970).

Μελίνα Μερκούρη: 30 χρόνια απουσίας, ένα μουσικό πορτρέτο

Συμπληρώνονται σήμερα 30 χρόνια από το θάνατο μιας ξεχωριστής Ελληνίδας, από τις διασημότερες γυναικείες προσωπικότητες του προηγούμενου αιώνα, της Μελίνας Μερκούρη (1920-1994), η οποία γεννήθηκε τη σημαδιακή ημέρα της 18ης Οκτωβρίου, ίδια με τη μέρα που το ΠΑΣΟΚ ανέλαβε το 1981 τη διακυβέρνηση της χώρας με τη Μερκούρη υπουργό πολιτισμού και στις δυο θητείες της κυβέρνησης Παπανδρέου, ενώ πέθανε στις 6 Μαρτίου 1994 στα 74 χρόνια της αφήνοντας σημαντική καλλιτεχνική παρακαταθήκη από τις εμβληματικές θεατρικές, κινηματογραφικές και δισκογραφικές της δραστηριότητες.

Στο θέατρο πρωτοεμφανίστηκε το 1944 με την παράσταση "Το μονοπάτι της λευτεριάς" του Αλέξη Σολομού, ενώ το 1949 πρωταγωνίστησε στην ιστορική παράσταση "Λεωφορείον ο Πόθος" του Τένεσι Ουίλιαμς για το Θέατρο Τέχνης του Καρόλου Κουν, όπου ερμήνευσε το διαχρονικό τραγούδι του Μάνου Χατζιδάκι "Χάρτινο το φεγγαράκι". 

Το κινηματογραφικό της ντεμπούτο ήρθε το 1955 με τη μνημειώδη ταινία "Στέλλα" του Μιχάλη Κακογιάννη, όπου και πάλι είχε την ευκαιρία να ερμηνεύσει το κλασικό τραγούδι του Μάνου Χατζιδάκι "Αγάπη που 'γινες δίκοπο μαχαίρι". Ακολούθησε η γνωριμία της με τον μεγάλο Αμερικανό σκηνοθέτη Ζιλ Ντασέν που αποδείχθηκε καθοριστική για την προσωπική και καλλιτεχνική της ζωή. Μαζί του γύρισε μια σειρά σπουδαίων ταινιών: "Ο Χριστός ξανασταυρώνεται" (1957), "Ποτέ την Κυριακή" (1960), "Φαίδρα" (1962), "ΤοπΚαπί" (1964), "10.30 pm Summer" (1966), "Promise at Dawn" (1970), "The Rehearsal" (1974), "A Dream of Passion" (1978). Σε πολλές από τις ταινίες αυτές είχε και πάλι την ευκαιρία να ερμηνεύσει σημαντικά τραγούδια, όπως τα οσκαρικά "Παιδιά του Πειραιά" του Μάνου Χατζιδάκι και τη "Φαίδρα" του Μίκη Θεοδωράκη. 

Το 1967 κι ενώ στην Ελλάδα είχε ήδη επιβληθεί το δικτατορικό καθεστώς, η Μελίνα βρέθηκε στη Νέα Υόρκη ως πρωταγωνίστρια του μιούζικαλ "Illya Darling" σε σκηνοθεσία πάλι του Ζιλ Ντασέν, αλλά η έγνοια της για τις δυσάρεστες εξελίξεις στην πατρίδα της την οδήγησε σύντομα να εγκαταλείψει την καλλιτεχνική της δραστηριότητα και να στραφεί στην πολιτική προσπαθώντας να γνωστοποιήσει στη διεθνή κοινή γνώμη την πολιτική εκτροπή που επέφεραν οι συνταγματάρχες στην Ελλάδα. Στα μεταπολιτευτικά χρόνια επανήλθε για λίγο σττο θέατρο και τον κινηματογράφο, αλλά σύντομα αφοσιώθηκε οριστικά στην πολιτική, όπου και παρέμεινε ως το θάνατό της.

Όπως είπαμε, οι σκηνικές δραστηριότητες της Μελίνας της έδωσαν την ευκαιρία να λειτουργήσει και ως ερμηνεύτρια και, παρόλο που κάθε άλλο παρά καλλίφωνη θα μπορούσε να χαρακτηριστεί, αναμφίβολα έχει σημαδέψει το ελληνικό πεντάγραμμο με μερικές αξεπέραστες ερμηνείες, από τις οποίες ξεχωρίζουν τέσσερις εμβληματικές στιγμές, τέσσερα τραγούδια που σφραγίστηκαν ανεξίτηλα με τη δική της συγκλονιστική ερμηνεία που δεν ξεπεράστηκε ποτέ από τις πάμπολλες μεταγενέστερες εκτελέσεις τους. Πρόκειται για τα τραγούδια: "Αγάπη που 'γινες δίκοπο μαχαίρι" (1955) και "Τα παιδιά του Πειραιά" (1960) του Μάνου Χατζιδάκι, "Αγάπη μου" ή "Φαίδρα" (1962) του Μίκη Θεοδωράκη και "Να με θυμάσαι" (1964) του Σταύρου Ξαρχάκου. Πάντως κατά καιρούς έχει ηχογραφήσει αρκετά ακόμη τραγούδια διαφόρων συνθετών σε πρώτη ή δεύτερη εκτέλεση, ιδιαίτερα σε μια σειρά δίσκων που εκδόθηκαν στις αρχές της δεκαετίας του '70 με υλικό που υπηρετούσε τον πολιτικό αγώνα της Μελίνας κατά της Χούντας. Η τελευταία δισκογραφική της δουλειά ήρθε το 1982 με το δίσκο "L' anniversaire" του Γιάννη Μαρκόπουλου, όπου ερμήνευσε το σημαδιακό τραγούδι "Γεννήθηκα στις 18 Οκτώβρη" σε στίχους του Λευτέρη Παπαδόπουλου.