Κώστας Καράλης, Ελπίδα: Φλας (1987)

Το 1987 σηματοδοτεί το ουσιαστικό τέλος της προσωπικής καριέρας του Κώστα Καράλη ως ερμηνευτή, αλλά συγχρόνως την αρχή μιας σύντομης καριέρας ως συνθέτη ολοκληρωμένων κύκλων τραγουδιών με άλλους ερμηνευτές. 

Βέβαια ήδη έχουμε δει τον Καράλη ως συνθέτη στο δίσκο του "Είναι κάτι στιγμές..." (1979), όπου μοιράζεται τα τραγούδια με τον Τάκη Μπουγά, τον είδαμε επίσης να ανακατεύεται και στην ενορχήστρωση σε κάποιες άλλες δουλειές, όπως στα "Τραγούδια της θάλασσας" (1983) του Μιχάλη Τερζή ή στις "Ακροβασίες" (1986) του Γιάννη Σπυρόπουλου, αλλά η πρώτη ολοκληρωμένη συνθετική του δουλειά εκδόθηκε το 1987 με τίτλο "Φλας" και αποκλειστική ερμηνεύτρια την αδελφή του Ελπίδα, ενώ το 1990 μας παρουσίασε το δίσκο "Ρεβάνς" με ερμηνευτή τον Μιχάλη Μενιδιάτη.

Αλλά ας πούμε και δυο λόγια για την Ελπίδα, αυτή τη δημοφιλή ερμηνεύτρια της δεκαετίας του '70 που ξεκίνησε από το χώρο του ποπ τραγουδιού στις αρχές του '70, έκανε τη μεγάλη της επιτυχία το 1976 με το ωραίο τραγούδι "Άλλη μια μέρα", ενώ στη συνέχεια μετατόπισε το ενδιαφέρον της σε πιο "έντεχνα" μονοπάτια μέσα από τις συνεργασίες της με τον Κώστα Χατζή και τον Αργύρη Κουνάδη, χωρίς να ξεχνάμε βέβαια και τη συμμετοχή της στο Φεστιβάλ τραγουδιού της Eurovision το 1979 με το τραγούδι του Δώρου Γεωργιάδη "Σωκράτης" που είχε προκαλέσει τότε μεγάλη συζήτηση.

Μέσα στη δεκαετία του '80 η καριέρα της Ελπίδας έμοιαζε ήδη να παίρνει την κατιούσα, αν και προς το τέλος της είχαμε μια σχετική αναθέρμανση μέσα από δυο προσωπικούς δίσκους που συντήρησαν για λίγο ακόμη τον ενδιαφέρον του κοινού. Πρόκειται για τους δίσκους "Φλας" (1987) και "Έλα να παίξουμε" (1989).

Ο δίσκος λοιπόν "Φλας" εκδόθηκε από τη Philips το 1987 και περιλαμβάνει δέκα τραγούδια προσαρμοσμένα στα φωνητικά χαρακτηριστικά της Ελπίδας. Τα εννιά από αυτά έχουν μουσική του Κώστα Καράλη, ενώ ένα - το εναρκτήριο ("Κορμί με κορμί") - γράφτηκε από τον Φίλιππο Κουρίδη πάνω σε στίχους του Κώστα Τουρνά. Αυτό το τραγούδι άλλωστε γνώρισε τη μεγαλύτερη επιτυχία από το δίσκο, ενώ από τα υπόλοιπα ακούστηκε αρκετά και το "Όπως σε θέλω σ' ονειρεύομαι". Τα περισσότερα τραγούδια διακρίνονται από τον κυρίαρχο ήχο της εποχής με θορυβώθη ενορχήστρωση και ήχο με ροκ αποχρώσεις. Δυο τρία χαμηλόφωνα τραγούδια ακούγονται ίσως πιο ευχάριστα, όπως το αργό κρυφοζεϊμπέκικο "Ερημιά" και οι μπαλάντες "Στο τηλέφωνο πλάι" και "Εδώ που είμαι χάνομαι".

Χρήστος Γκάρτζος, Κώστας Καράλης: Χάθηκες (1987)

Για τα μέτρα του Κώστα Καράλη ήταν μάλλον έκπληξη που τόσο σύντομα - ένα μόλις χρόνο μετά τις "Ακροβασίες" - ηχογράφησε έναν ακόμη δίσκο που έμελλε ωστόσο να είναι και ο τελευταίος προσωπικός του ως ερμηνευτή. 

Ο δίσκος έχει τίτλο "Χάθηκες". Και θα 'λεγα ότι αυτός ο τίτλος μοιάζει κάπως σημαδιακός, γιατί πράγματι από κει και πέρα ο καλός τραγουδιστής χάθηκε από το προσκήνιο ή, για την ακρίβεια, έγινε ακριβοθώρητος περιοριζόμενος σε κάποιες ελάχιστες συμμετοχές σε δουλειές άλλων δημιουργών με κυριότερη από αυτές τον ωραίο κύκλο τραγουδιών "Μουσικό τοπίο" (1992) του Ηλία Ανδριόπουλου ή μια συλλογή ερωτικών τραγουδιών σε επανεκτέλεση ("Τραγούδια αγάπης", 1989).

Ο δίσκος "Χάθηκες" κυκλοφόρησε από τη CBS το 1987, την ίδια χρονιά που ο Καράλης ηχογράφησε παράλληλα κι έναν άλλο προσωπικό δίσκο ως συνθέτης με ερμηνεύτρια την αδελφή του Ελπίδα ("Φλας"). Περιλαμβάνει δέκα τραγούδια, όλα σε μουσική του Χρήστου Γκάρτζου ("Κάτι φταίει", "Οι Μάηδες οι ήλιοι μου", "Τα ερωτικά", "Περιπολίες" κλπ.) και στίχους του Αντώνη Ανδρικάκη. Τραγούδια σε ύφος ροκ ατμοσφαιρικής μπαλάντας με αναφορές στα οδυνηρά αδιέξοδα της καθημερινότητας που διαμορφώνουν ένα κλίμα διάχυτης μελαγχολίας και πεσιμιστικής διάθεσης. 

Παρά τα εχέγγυα της εγνωσμένης αξίας των δημιουργών και της αψεγάδιαστης ερμηνείας του Κώστα Καράλη, ο δίσκος δεν ακούστηκε καθόλου και πέρασε απαρατήρητος, πράγμα που ίσως εξηγεί και την απόσυρση από το προσκήνιο και του δημιουργού των τραγουδιών που έκτοτε δε μας έδωσε παρά μονάχα έναν ακόμη δίσκο με την Ελπίδα ("Έλα να παίξουμε", 1989). Στο δίσκο επίσης συμμετέχει η Δέσποινα Λάζαρη ερμηνεύοντας δύο τραγούδια, ενώ άλλο ένα αποδίδει ο ίδιος ο συνθέτης.

Γιάννης Σπυρόπουλος, Κώστας Καράλης: Ακροβασίες (1986)

Μετά τα "Τραγούδια της θάλασσας" (1983) ο Κώστας Καράλης συνεχίζοντας την προσωπική του πορεία μέσα στην άγονη δεκαετία του '80 και αναζητώντας πάντα ένα υλικό που να αρμόζει στο ξεχωριστό φωνητικό του ηχόχρωμα, είχε κάποιες σκόρπιες συμμετοχές ("Σινιάλο", "Αναφορές και σχήματα"), ώσπου το 1986 ηχογράφησε τον τέταρτο (ή πέμπτο, αν συνυπολογίσουμε σ' αυτή τη σειρά και το δίσκο "Τραγούδια και μπαλάντες" του Γιάννη Σπανού) προσωπικό του δίσκο με τίτλο "Ακροβασίες". 

Πρόκειται για μια μάλλον άγνωστη δουλειά που υπογράφεται μουσικά από τον Γιάννη Σπυρόπουλο, γνωστό και ως "Μπαχ", στην πρώτη μόλις δισκογραφική του κατάθεση, την ίδια περίπου εποχή που είχε ενσωματωθεί στο συγκρότημα Τερμίτες και άρχισε να μας δίνει μερικά πολύ ενδιαφέροντα τραγούδια συνεργαζόμενος είτε ως συνθέτης με τον στιχουργό Μιχάλη Μαρματάκη, είτε και ο ίδιος  ως στιχουργός με τον τραγουδοποιό Λαυρέντη Μαχαιρίτσα (π.χ. "Διδυμότειχο Blues"). 

Ο δίσκος περιλαμβάνει δέκα τραγούδια σε στίχους του Μιχάλη Μαρματάκη με ροκ διάθεση και ηλεκτρική ενορχήστρωση με τη συμμετοχή μερικών σπουδαίων μουσικών, όπως ο Νίκος Αντύπας στα κρουστά, ο Άκης Τουρκογιώργης στην ηλεκτρική κιθάρα, ο Ανδρέας Ροδουσάκης στο μπάσο, ο Παντελής Δεσποτίδης στο βιολί, ο Φίλιππας Τσεμπερούλης στα πνευστά, ο Γιάννης Σπυρόπουλος στο πιάνο και ο Κώστας Καράλης στην ακουστική κιθάρα. Την ενορχήστρωση επιμελήθηκε ο συνθέτης μαζί με τον Καράλη που είχε ήδη αρχίσει να καταπιάνεται και πιο ενεργά με το δημιουργικό κομμάτι του τραγουδιού. Κάποια από αυτά τα τραγούδια ηχογραφήθηκαν παράλληλα και από τους Τερμίτες.

Μιχάλης Τερζής, Κώστας Καράλης: Τραγούδια της θάλασσας (1983)

Την επόμενη χρονιά μετά τον κύκλο μελοποιημένης ποίησης "Έλα να σταθούμε αντίκρυ" (1981) ο Κώστας Καράλης είχε την τύχη να ερμηνεύσει τραγούδια δύο μεγάλων συνθετών, του Αργύρη Κουνάδη στο δίσκο "Μακρινή γειτονιά" και του Θάνου Μικρούτσικου στο "Εμπάργκο", για να φτάσουμε έτσι στο 1983 και σε έναν ακόμη προσωπικό του δίσκο με τίτλο "Τραγούδια της θάλασσας" σε μουσική του Μιχάλη Τερζή.

Ο αξιόλογος συνθέτης Μιχάλης Τερζής έχει μια σταθερή δισκογραφική παρουσία εδώ και περισσότερα από 45 χρόνια. Παρόλο που όλες οι πηγές αναφέρουν ότι ξεκίνησε το 1976 με το έργο "Ύμνος και θρήνος για την Κύπρο", η αλήθεια είναι ότι είχε εμφανιστεί δύο χρόνια νωρίτερα με το δίσκο "Του έρωτα τ' αντάρτη", που μοιραζόταν με τον Αμάραντο Αμαραντίδη. Και ήταν τότε μόλις 20 χρονών! Έκτοτε η παρουσία του είναι αδιάλειπτη, πάντα με ενδιαφέρουσες προτάσεις, έστω κι αν δεν έχει καταφέρει ποτέ να φτάσει σε υψηλά επίπεδα εμπορικής αποδοχής. Συχνές μάλιστα και κατά κανόνα επιτυχημένες είναι οι απόπειρές του να μελοποιήσει ποιήματα δόκιμων ποιητών μας, με ιδιαίτερη αδυναμία στον Κωστή Παλαμά ("Όλη τη μουσική μες στην αγάπη βάλε", 1984).

Ο κύκλος τραγουδιών "Τραγούδια της θάλασσας" κυκλοφόρησε ένα χρόνο μετά την έκδοση της σημαντικότερης ίσως δουλειάς του πάνω στη μελοποιημένη ποίηση, τα θαυμάσια "Αρχαία Λυρικά" του. Όπως υποδεικνύει και ο τίτλος, η θεματολογία των τραγουδιών περιστρέφεται γύρω από τη θάλασσα και ειδικότερα γύρω από την ανθρώπινη παρουσία μέσα στο υγρό στοιχείο. Ρεαλιστικές και παραμυθένιες μορφές σεργιανούν στους στίχους των τραγουδιών. Κάποιους τους υπογράφει ο ίδιος ο συνθέτης, ενώ η προσφυγή στη δοκιμασμένη ποίηση είναι και πάλι παρούσα. Έχουμε λοιπόν όμορφες μελοποιήσεις ποιημάτων του Νίκου Καββαδία, του Λάμπρου Πορφύρα και του Βασίλη Ρώτα. Κάποια απ' αυτά μας είναι γνωστά και από μελοποιήσεις άλλων συνθετών, οπότε η σύγκριση είναι αναπόφευκτη, χωρίς να αποβαίνει σε βάρος του Τερζή. 

Γιώργος Στεφανάκης, Κώστας Καράλης: Έλα να σταθούμε αντίκρυ (1981)

Δυο χρόνια μετά το "Είναι κάτι στιγμές..." ο Κώστας Καράλης επανέρχεται με μια δεύτερη προσωπική δουλειά που έχει τιτλο "Έλα να σταθούμε αντίκρυ". Η μουσική ανήκει στον Γιώργο Στεφανάκη, ο οποίος έκανε μ' αυτόν την παρθενική του δισκογραφική εμφάνιση ως συνθέτης, ενώ αρκετά χρόνια νωρίτερα είχε θητεύσει στο νεανικό συγκρότημα Πελόμα Μποκιού ως πιανίστας. Αμέσως μετά μας έδωσε μερικές ακόμη δουλειές, έναν παιδικό δίσκο ("Φεγγαρόγιομα", 1983), έναν άλλο με την Αρλέτα ("Σλόγκαν", 1984), ενώ στη συνέχεια αραίωσε πολύ την παρουσία του μέχρι το 2005 που παρουσίασε την τελευταία του ως τώρα δουλειά με το συμβολικό τίτλο "IV".

Στον παρόντα δίσκο περιλαμβάνονται δώδεκα μελοποιημένα ποιήματα, τα έξι από τα οποία ανήκουν στον μεγάλο Ινδό ποιητή Ραμπιντρανάθ Ταγκόρ και τα υπόλοιπα στη Δέσποινα Τριανταφύλλου. Η μουσική έχει μια διάθεση αυτοσχεδιασμού με ροκ εκλάμψεις και φολκ ηχοχρωματισμούς με τη χρήση του ινδικού σιτάρ που προσπαθεί να αναπλάσει την ποιητική ατμόσφαιρα του Ταγκόρ. Μερικές στιγμές του δίσκου είναι πολύ συναρπαστικές, όπως το εκτεταμένο φινάλε με το ιδιότυπο αφιέρωμα στον Νίκο Καζαντζάκη. Όλα τα τραγούδια ερμηνεύει με την ξεχωριστή ζεστή κι εκφραστική φωνή του ο Κώστας Καράλης.

Ας δούμε όμως ποιος ήταν αυτός ο μυστηριώδης Ινδός ποιητής που μας συστήνει ο συνθέτης:

Ο Ραμπιντρανάθ Ταγκόρ (1861-1941) λοιπόν υπήρξε ένας πολυσύνθετος δημιουργός: Πολυγραφότατος ποιητής, δραματουργός, μυθιστοριογράφος, δοκιμιογράφος, αλλά και μουσικός και ζωγράφος! Τιμήθηκε με το βραβείο Νόμπελ Λογοτεχνίας το 1913. Ήταν γιος ενός διαπρεπούς ινδουιστή φιλοσόφου από την Καλκούτα. Το 1878 πήγε στην Αγγλία για σπουδές νομικών. Η έμπνευσή του αντλήθηκε από τη λογοτεχνική παράδοση τόσο της πατρίδας του όσο και της Δύσης, πράγμα που συνέβαλε στη διαμόρφωση μιας ιδιάζουσας ιδεολογίας Ινδού πατριώτη και κοσμοπολίτη. Έκανε πολλά ταξίδια και μάλιστα στα 1826 επισκέφτηκε και την Ελλάδα. Ο Έζρα Παουντ δήλωνε ότι στα πρώιμα λυρικά του Ταγκόρ είχε ανακαλύψει "μια νέα Ελλάδα". Τα λυρικά αυτά ήταν παιδικά κυρίως τραγούδια που είχε μελοποιήσει ο ίδιος. Παρουσίασε επίσης μια σειρά ποιήματα για τη φύση και τον έρωτα, τα οποία περιστρέφονται γύρω από τον χαρακτηριστικό θεματικό άξονα "της χαράς για την επίτευξη του Απείρου μέσα στο πεπερασμένο". Πρόκειται για ποίηση που ξεχειλίζει από πλούσια αισθήματα και διανοητική ενέργεια, παράλληλα με μια διάθεση μυστικισμού. Τα έργα του Ταγκόρ αποκαλύπτουν μια μεγάλη κι ευαίσθητη ψυχή ανοιχτή σε κάθε είδους πνευματικό εμπλουτισμό. Υπήρξε επίσης και εξαιρετικός μουσικός και μελοποίησε πολυάριθμα δικά του ποιήματα. Υπολογίζεται ότι έγραψε συνολικά πάνω από 2.000 τραγούδια.

Κώστας Καράλης, Τάκης Μπουγάς: Είναι κάτι στιγμές... (1979)

Ο εκλεκτός ερμηνευτής Κώστας Καράλης έλαμψε ως διάττων αστέρας στο ελληνικό τραγούδι για ένα διάστημα εισβάλλοντας δυναμικά στο προσκήνιο με την "Τρίτη Ανθολογία" (1975) του Γιάννη Σπανού που τον καθιέρωσε μεμιάς στο ελληνικό πεντάγραμμο θυμίζοντας σε μεγάλο βαθμό την αντίστοιχη περίπτωση του Δημήτρη Ψαριανού με τον "Μεγάλο Ερωτικό", καθώς και οι δυο αυτοί πολύ αξιόλογοι ερμηνευτές δεν μπόρεσαν στη συνέχεια να ξεπεράσουν το βαρύ φορτίο της εκκίνησής τους και αναγκάστηκαν να συμβιβαστούν με συνεργασίες χαμηλότερων προδιαγραφών, ώσπου χάθηκαν οριστικά από το προσκήνιο.

Πάντως ο Κώστας Καράλης κατάφερε μετά την "Τρίτη Ανθολογία" να έχει άλλη μια πολύ αξιόλογη στιγμή με τον (σχεδόν) προσωπικό του δίσκο "Τραγούδια και μπαλάντες" (1977) που του έγραψε και πάλι ο Γιάννης Σπανός. Από κει πέρα βρέθηκε σε αναζήτηση ανάλογου ρεπερτορίου, χωρίς ωστόσο αυτό να είναι εύκολο, μιας και η υπέροχη φωνή του δεν μπορούσε να συμβιβαστεί, ούτε και να ταιριάξει με το εμπορικό τραγούδι ευρείας κατανάλωσης. Κατάφερε ωστόσο στο διάστημα 1979-1987 να ηχογραφήσει πέντε ενδιαφέροντες προσωπικούς δίσκους με πρωτότυπα τραγούδια ("Είναι κάτι στιγμές...", "Έλα να σταθούμε αντίκρυ", "Τραγούδια της θάλασσας", "Ακροβασίες", "Χάθηκες"), είχε επίσης και συμμετοχή σε μερικές πολύ αξιόλογες δουλειές σημαντικών συνθετών, όπως η "Μακρινή γειτονιά" (1982) του Αργύρη Κουνάδη, το "Εμπάργκο" (1982) του Θάνου Μικρούτσικου και το "Μουσικό τοπίο" (1992) του Ηλία Ανδριόπουλου που στάθηκε το πρόωρο κύκνειο άσμα του, ενώ το 1987 υπέγραψε ως συνθέτης τα τραγούδια του δίσκου "Φλας" με ερμηνεύτρια την αδελφή του Ελπίδα.

Στο αφιέρωμά μας λοιπόν αυτό θα σας παρουσιάσω με τη χρονική τους διαδοχή αυτούς τους πέντε προσωπικούς δίσκους του Κώστα Καράλη ξεκινώντας με το "Είναι κάτι στιγμές..." που κυκλοφόρησε το 1979 από την τότε CBS (μετέπειτα SONY). Πρόκειται για έναν κύκλο δέκα χαμηλόφωνων τραγουδιών σε ύφος ατμοσφαιρικής μπαλάντας με έντονη λυρική διάθεση που μοιάζει να ταιριάζουν πολύ καλά στο φωνητικό ηχόχρωμα του ερμηνευτή. Τη μουσική μοιράζονται εξίσου ο συνθέτης Τάκης Μπουγάς και ο ίδιος ο Κώστας Καράλης, ενώ οι στίχοι ανήκουν κυρίως στον Γιάννη Καλαμίτση με εξαίρεση δυο τραγούδια που έχουν στίχους του Μάνου Κουφιανάκη και του Κ. Μάνταλου. 

Κάποια τραγούδια του δίσκου ακούστηκαν αρκετά εκείνο τον καιρό, πριν ξεχαστούν οριστικά. Σίγουρα το εναρκτήριο τραγούδι ("Άννα") αποτέλεσε μια σημαντική επιτυχία και από εμπορική άποψη, όπως και το ρυθμικό "Μπορώ να λέω λόγια", ενώ προσωπικά θα ξεχώριζα τις τρυφερές μπαλάντες "Είναι κάτι στιγμές" και "Μου 'λεγες κάνε υπομονή". Τα περισσότερα τραγούδια φέρουν την ενορχηστρωτική σφραγίδα του πανταχού παρόντα εκείνη την εποχή Τάσου Καρακατσάνη, με τη σύμπραξη στα υπόλοιπα του Χάρη Ανδρεάδη και του Νέστορα Δάνα.

Νότης Μαυρουδής: Τα τραγούδια στη Lyra (1964-1969)

Ήταν μόλις 19 χρονών ο Νότης Μαυρουδής, ολοκληρωμένος ήδη κλασικός κιθαριστής, όταν τον κάλεσε στη στέγη της νεοσύστατης δισκογραφικής εταιρίας Lyra ο ιδρυτής και ιθύνων νους της Αλέκος Πατσιφάς ζητώντας του να γράψει δικά του τραγούδια. 

Βρισκόμαστε στα 1964. Μόλις είχε ξεμυτίσει το μουσικό ρεύμα του Νέου Κύματος με τα αρώματα της γαλλικής Nouvelle Vague που μετέφερε στο ελληνικό τραγούδι ο Γιάννης Σπανός. Ο Νότης ενσωματώθηκε άμεσα στο κίνημα αυτό και την ίδια χρονιά ηχογράφησε τα δυο πρώτα του τραγούδια ("Άκρη δεν έχει ο ουρανός", "Τα γιορτινά σου φόρεσε") που κυκλοφόρησαν σε δισκάκι 45 στροφών με τη φωνή του Γιώργου Ζωγράφου και στίχους του Γιάννη Κακουλίδη που θα συμπορευτεί πολύ δημιουργικά με τον συνθέτη σε όλη αυτή την περίοδο.

Έχω συγκεντρώσει λοιπόν σε μια διπλή συλλογή όλα τα τραγούδια που ηχογράφησε ο Νότης Μαυρουδής στη Lyra κατά το διάστημα 1964-1969, μέχρι την εγκατάστασή του δηλαδή στην Ιταλία λίγο μετά την επικράτηση του χουντικού καθεστώτος που αποτέλεσε σοβαρό εμπόδιο στη δουλειά του και στάθηκε η αιτία άλλωστε να παρακμάσει σιγά σιγά το νεοκυματικό ρεύμα. Έχω καταγράψει συνολικά 46 τραγούδια, από τα οποία τα τρία είναι σε διπλή εκτέλεση ("Λαβωμένο παλικάρι", "Σ' αυτή τη γη", "Σαράντα μέρες"), μοιρασμένα σε δύο ενότητες. Η πρώτη περιλαμβάνει όλα τα τραγούδια που κυκλοφόρησαν αρχικά στις 45 στροφές, συνολικά 24, ενώ η δεύτερη τα τραγούδια (22 συνολικά) που ενσωματώθηκαν σε προσωπικούς δίσκους 33 στροφών διαφόρων νεοκυματικών τραγουδιστών (Σούλα Μπιρμπίλη, Αρλέτα, Πόπη Αστεριάδη), αλλά και στον μοναδικό μεγάλο δίσκο του συνθέτη.

α) Τα τραγούδια από τις 45 στροφές:

Στην πρώτη λοιπόν ενότητα έχουμε 24 τραγούδια συγκεντρωμένα από 13 δισκάκια 45 στροφών που ηχογραφήθηκαν στο διάστημα 1964-1968, τα οποία έβαλα ανά ζεύγη με βάση τη χρονολογία και τον κωδικό έκδοσής τους, με εξαίρεση τα δυο τραγούδια του 1966 που ερμηνεύει ο Αλέξης Γεωργίου ("Δάφνις και Χλόη '66", "Όταν πάω στον πόλεμο"), τα οποία δεν κυκλοφόρησαν μαζί, αλλά σε ανεξάρτητα extended 45άρια μαζί με παλιότερα τραγούδια του Μαυρουδή και άλλων συνθετών. Ειδικότερα το τραγούδι "Δάφνις και Χλόη '66" προέρχεται από το soundtrack της ομώνυμης ταινίας που κυκλοφόρησε σε εκτεταμένο 45άρι μαζί με διάφορα οργανικά θέματα. Βασικός ερμηνευτής με δέκα συνολικά τραγούδια είναι ο Γιώργος Ζωγράφος, ενώ έξι τραγούδια ερμηνεύει ο Αλέξης Γεωργίου, τέσσερα ο Πέτρος Πανδής στην πρώτη του εμφάνιση στη δισκογραφία ερμηνεύοντας μάλιστα τα πιο λαϊκά τραγούδια του συνθέτη, δύο τραγούδια ερμηνεύει η υπέροχη Σούλα Μπιρμπίλη, από τα οποία το ένα ("Ήταν μεγάλη η νύχτα"), από τα ωραιότερα του συνθέτη, είχε αποσπάσει το πρώτο βραβείο στο Φεστιβάλ Τραγουδιού της Θεσσαλονίκης το 1965, και - τέλος - άλλα δύο τραγούδια ερμηνεύει η γλυκύτατη Πόπη Αστεριάδη από το τελευταίο 45άρι του συνθέτη στη Lyra.

β) Τα τραγούδια από τις 33 στροφές:

Η δεύτερη ενότητα περιλαμβάνει πέντε τραγούδια με τη Σούλα Μπιρμπίλη από το δίσκο "Η Σούλα Μπιρμπίλη τραγουδά Γιάννη Σπανό και Νότη Μαυρουδή" (1966), έξι τραγούδια με την Αρλέτα από τους δίσκους "Η Αρλέτα με την κιθάρα της" (1966) και "Αρλέτα 2" (1967), ένα ακόμη - το τελευταίο τραγούδι του συνθέτη στη Lyra - από το δίσκο "Πόπη Αστεριάδη Νο2: Σκληρό μου αγόρι" (1969), καθώς και όλα τα τραγούδια από το δίσκο 33 στροφών "Άσμα ηρωικό και πένθιμο για τον χαμένο ανθυπολοχαγό της Αλβανίας" (1968) σε ποίηση Οδυσσέα Ελύτη που ερμηνεύουν ο Πέτρος Πανδής, η Ρενάτα Καπερνάρου και η Πετρή Σαλπέα.

Νότης Μαυρουδής: Τοπίο μυστικό (1993)

Ολοκληρώνουμε εδώ την παρουσίαση της βασικής δισκογραφίας του Νότη Μαυρουδή στο πεδίο του τραγουδιού με τον πολύ αξιόλογο δίσκο "Τοπίο μυστικό" που εκδόθηκε από την ΑΚΤΗ το 1993 με τη συμμετοχή πολλών ερμηνευτών σαν τον παλιό καλό καιρό! 

Πρόκειται για έναν κύκλο δέκα τραγούδιών που κλείνει με ένα εντυπωσιακό οργανικό φινάλε. Όλα τα τραγούδια έχουν στίχους του Τάσου Σαμαρτζή. Ο Σταμάτης Κραουνάκης ερμηνεύει πολύ εκφραστικά το καλύτερο τραγούδι του δίσκου ("Κάθε μια νύχτα"). Η ευαίσθητη φωνή της Τάνιας Τσανακλίδου αποδίδει με σπαραγμό το "Ποτέ δεν είναι αργά". Ο παλιόφιλος του συνθέτη Θανάσης Γκαϊφύλλιας έχει μια πολύ ξεχωριστή παρουσία ερμηνεύοντας δύο σημαντικά τραγούδια, το συγκλονιστικό "Θα βρεθούμε ξανά" και την "Ωδή στον Διονύση", ένα δηκτικό σχόλιο για τον Διονύση Σαββόπουλο και τη διαβλητή πολιτεία της ωριμότητάς του! 

Στο δίσκο συμμετέχουν επίσης και ερμηνευτές έξω από το επίσημο σώμα των τραγουδιστών. Ένας είναι ο ραδιοφωνικός παραγωγός και εσχάτως γυρολόγος πολιτευτής Γρηγόρης Ψαριανός, που εδώ επιστρατεύεται ως καθ' ύλην αρμόδιος για το τραγούδι "Σαν ραδιόφωνο". Έχουμε επίσης και δυο ηθοποιούς, τον Γιάννη Μπέζο, που συχνά πυκνά δοκιμάζει τις ερμηνευτικές του ικανότητες, να αποδίδει το θεατρικό "Στο λούνα παρκ του τρόμου", και τη Νένα Μεντή στο δυνατό "Το ύστατο ταγκό", το οποίο στην ορχηστρική του εκδοχή αποτελεί το εντυπωσιακό φινάλε του δίσκου. Ενορχηστρωτής του δίσκου είναι ο Γιάννης Ιωάννου.

Νότης Μαυρουδής: Ίσως φταίνε τα φεγγάρια (1990)

Το συνηθίζει ο Νότης Μαυρουδής να εμφανίζεται ξαφνικά στη δισκογραφία με δύο απανωτές δουλειές με διαφορά ενός χρόνου και ύστερα να αποσύρεται για αρκετό χρονικό διάστημα μέχρι την επόμενη ανάλογη επανεμφάνισή του. Το είχε κάνει αυτό πρώτη φορά το 1976, όταν μας έδωσε τις "Ζωγραφιές απ' τον Θεόφιλο" και την επόμενη χρονιά το "Παιδί της γης" και δεύτερη φορά το 1984 με το δίσκο "Στην όχθη της καρδιάς μου" και το 1985 με το "Έρως ανίκατε μάχαν".

Η τρίτη φορά λοιπόν που επανεμφανίζεται με ανάλογο τρόπο είναι το 1989 με το "Κάπου Ανατολικοδυτικά" που συνοδεύτηκε την επόμενη χρονιά (1990) από τον κύκλο τραγουδιών "Ίσως φταίνε τα φεγγάρια", ο οποίος είναι σίγουρα από τους εμπορικότερους δίσκους του Νότη Μαυρουδή, με κάμποσα τραγούδια που άγγιξαν τις προδιαγραφές του λεγόμενου "σουξέ". Περισσότερο ξεχώρισαν τα δύο τραγούδια που ερμηνεύει εξαιρετικά η Ελένη Βιτάλη, δηλαδή το ομότιτλο και το "Είν' αβάσταχτο να φεύγεις". 

Τα περισσότερα τραγούδια του δίσκου έχουν στίχους του Τάσου Σαμαρτζή που θα καταγραφεί στη συνέχεια ως ένας από τους σταθερούς συνεργάτες του Μαυρουδή για πολλά χρόνια. Έχουμε επίσης στίχους του παλιού συνοδοιπόρου του συνθέτη Άκου Δασκαλόπουλου, αλλά και της Σωτηρίας Μπαβέλου και του Θάνου Φουργιώτη, ενώ το πανέμορφο "Εμπιστευτικόν" με στίχους του Άλκη Χριστοφέλλη (από το δίσκο "Στην όχθη της καρδιάς μου", 1984) εδώ ερμηνεύεται από την Αρλέτα σε δεύτερη εκτέλεση. 

Αναμφίβολα ο δίσκος είναι από τους πιο εξωστρεφείς του Μαυρουδή, με αρκετά τραγούδια γραμμένα πάνω σε "πιασάρικους" λαϊκούς ρυθμούς, μαζί φυσικά με κάποια χαμηλόφωνα, που είναι πιο κοντά στο γνώριμο κι αγαπημένο ύφος του. Εκτός από την εξαιρετική Ελένη Βιτάλη, τραγουδούν ακόμα ο Μανώλης Μητσιάς, η Αρλέτα και η Τάνια Τσανακλίδου.

Νότης Μαυρουδής: Κάπου Ανατολικοδυτικά (1989)

Μετά τους δύο κορυφαίους του δίσκους (Στην όχθη της καρδιάς μου, Έρως ανίκατε μάχαν) ο Νότης Μαυρουδής επέστρεψε στην πρώτη του δισκογραφική στέγη, τη Lyra, όπου μας παρουσίασε το 1989 άλλη μια πολύ ενδιαφέρουσα δουλειά με τον υπαινικτικό τίτλο "Κάπου Ανατολικοδυτικά".

Πρόκειται για μια πολυσυλλεκτική εργασία του συνθέτη με σκόρπιες συνθέσεις του που χρησιμοποιήθηκαν σε διάφορες περιστάσεις, άλλοτε στο θέατρο, άλλοτε στον κινηματογράφο κι άλλοτε σε άλλα δρώμενα. Επομένως έχουμε ένα ετερόκλητο υλικό ηχογραφημένο σε διαφορετικούς χρόνους, με ηχοχρωματικές επιρροές που απλώνονται από την Ανατολή ως τη Δύση. 

Το υλικό περιλαμβάνει τραγούδια και οργανικά θέματα. Οι περισσότεροι στίχοι είναι του Άκου Δασκαλόπουλου, αλλά έχουμε στίχους επίσης του Γιάννη Κακουλίδη και του Μποστ και μαζί μ' αυτά και δυο μελοποιημένα ποιήματα, ένα του Γιάννη Ρίτσου ("Ο χαμός του λεβέντη") κι άλλο ένα του F.G. Lorca ("Τραγούδι της Χοσέφα") σε ελληνική απόδοση του Κώστα Ζαρούκα. Τραγουδούν: Μαρία Φαραντούρη, Ελευθερία Αρβανιτάκη, Ελένη Βιτάλη, Πέτρος Πανδής, Αρλέτα και Μανώλης Λιδάκης.

Από τα οργανικά θέματα ξεχωρίζω το υπέροχο "Λαϊκό βαλσάκι" για δυο κιθάρες και την κλασικίζουσα "Invention" για βιολί και κλαρινέτο με αναφορές στο μουσικό κόσμο του Μπαρόκ και του Antonio Vivaldi. 

Ο τίτλος του δίσκου δικαιολογείται ως εξής από τον ίδιο τον συνθέτη:

Ποια η ανάγκη να κυκλοφορούν δίσκοι από ταινίες, θεατρικά και άλλα παραγόμενα των Ελλήνων συνθετών; Ασφαλώς για να ακούγεται και κάτι διαφορετικό πέρα από τα συνηθισμένα δώδεκα τραγούδια ενός δίσκου. Με την κυκλοφορία ενός δίσκου "διαφορετικού", έχουμε την ευκαιρία να ακούμε το πώς αναδιπλώνεται η φαντασία των συνθετών μέσα στην εικόνα. Παράλληλα η ... τραγουδοφαγία δεν έχει άλλο αποτέλεσμα παρά μόνο τον κορεσμό και το αδιέξοδο της μανιέρας των μελωδιών και των ερμηνειών. Σ' αυτό το δίσκο εναλλάσσονται τα τραγούδια με τα οργανικά. Σπουδαίες φωνές του Ελληνικού τραγουδιού που μόνο τρυφερότητα γνωρίζουν να αναδύουν και όλα αυτά ενταγμένα σε εκείνο το "περπάτημα" που σε πάει από δω κι από κει, αριστερά και δεξιά, σε Ανατολή και Δύση, κάπου που νιώθεις πως ανήκεις και δεν μπορείς να ξεφύγεις, παρ' όλη την προσπάθεια της εποχής μας να σε παρασύρει στην "ουδετερότητα", για μουσική "ομοιομορφία" και "ανένταχτη" αισθητική! Ποιος ξέρει ποιος θα γλιτώσει; Εδώ, οι καταβολές είναι πιο ισχυρές από τον υποβόσκοντα ιμπεριαλισμό του ήχου με τον ηλεκτρισμό του και τη μηχανή του ρυθμολογία. Γι αυτό, όλα τα όργανα σ' αυτό το δίσκο συμπεριφέρονται φυσικά και οικεία μεταξύ Ανατολής και Δύσης. Κάπου Ανατολικοδυτικά, με το λυρισμό και τη μεσογειακή ερωτική μελαγχολία που αναδύουν οι τραγουδίστριες και οι τραγουδιστές αυτού του δίσκου. Τέλος, μια που έτσι δηλώνω Ανατολικοδυτικός τροβαδούρος εν μέσω αυτής της ρυπογόνου δισκοπάθειας και δισκομανίας των σύγχρονων μου συντοπιτών και συντρόφων, θάθελα να πω ένα ευχαριστώ σε όλους όσους συμμερίζονται τον Ανατολικοδυτικό μου "παλαιομοδιτισμό" που τον εκφράζω μέσα από αυτή τη μουσική...

Νότης Μαυρουδής: Στην όχθη της καρδιάς μου (1984)

Πέρασαν επτά ολόκληρα χρόνια μετά το "Παιδί της γης", για να ηχογραφήσει νέα τραγούδια του ο Νότης Μαυρουδής, καθώς στο μεσοδιάστημα είχε και πάλι σε πρώτη προτεραιότητα την ενασχόλησή του με την κλασική κιθάρα ηχογραφώντας κάποιους δίσκους με συνθέσεις του Fernando Sor, αλλά και των Beatles!.

Το 1984 λοιπόν επανέρχεται δυναμικά και πάλι στο τραγούδι κι έκτοτε η παρουσία του θα είναι αδιάλειπτη και πολύ γόνιμη μέχρι και σήμερα. Η νέα του αυτή αρχή σημαδεύεται με δύο κύκλους τραγουδιών που θεωρώ ότι αποτελούν και τις σημαντικότερες καταθέσεις του στο συγκεκριμένο πεδίο. Αναφέρομαι στους δίσκους "Στην όχθη της καρδιάς μου" (1984) και "Έρως ανίκατε μάχαν" (1985).

Ο πολυσήμαντος κύκλος τραγουδιών "Στην όχθη της καρδιάς μου" είναι ένα έργο υψηλής αισθητικής που το κατατάσσω στα παραγνωρισμένα διαμάντια της δισκογραφίας μας! Είναι ο πιο λόγιος δίσκος του συνθέτη, θα έλεγα, με υλικό που περιλαμβάνει μελοποιημένα ποιήματα Ελλήνων και ξένων ποιητών σε ύφος lied για φωνή και κλασική κιθάρα, εκτός από δύο τραγούδια όπου έχει προστεθεί κι ένα βιολί.

Το "ελληνικό" πρώτο μέρος περιλαμβάνει ποιήματα του Άλκη Αλκαίου, της Μαρίας Πολυδούρη και του Άλκη Χριστοφέλλη. Ανάμεσά τους δεσπόζει το εμβληματικό "Πρωινό τσιγάρο", ένα αργό τελετουργικό ζεϊμπέκικο αφιερωμένο στη μνήμη του Μάνου Λοΐζου, στην πρώτη του εδώ και καλύτερη εκτέλεση από αυτοσχέδια χορωδία αποτελούμενη από τους Κώστα Θωμαΐδη, Σάκη Μπουλά, Γιώργο Μεράντζα, Θανάση Νικόπουλο και Γιάννη Σαμσιάρη. Υπέροχα είναι επίσης και τα άλλα τέσσερα τραγούδια αυτού του μέρους, προπάντων το υπερευαίσθητο "Εμπιστευτικόν" (για κιθάρα και βιολοντσέλο).

Το δεύτερο μέρος του έργου περιλαμβάνει ποιήματα τριών ξένων ποιητών μεταφρασμένα στα ελληνικά από τον Οδυσσέα Ελύτη που περιέχονται στο έργο του "Δεύτερη Γραφή" (έκδ. 1976). Πρόκειται για τον Ιταλό Giuseppe Ungaretti (1888-1970) και τους Γάλλους Pierre Jean Jouve (1887-1976) και Paul Eluard (1895-1952). Οι μελωδίες εδώ του συνθέτη είναι πιο "δύσκολες" και περίτεχνες, όπως επιβάλλει και η ελεύθερη προσωδία των στίχων.

Βασικός ερμηνευτής του έργου είναι ο εκφραστικός Γιάννης Σαμσιάρης, ενώ σε δύο τραγούδια συμμετέχει η Σοφία Βόσσου., η οποία παίζει και πιάνο στο τρυφερό "Βράδυ".

Νότης Μαυρουδής, Μάνος Χατζιδάκις: Παιδί της γης (1977)

Ο Νότης Μαυρουδής αφιέρωσε το δίσκο "Ζωγραφιές απ' τον Θεόφιλο" στον Μάνο Χατζιδάκι κι εκεί ακριβώς γεννήθηκε η ιδέα μιας άμεσης συνεργασίας των δύο σημαντικών δημιουργών, όταν ο μεγάλος συνθέτης εμπιστεύθηκε στον Μαυρουδή την παλιότερη ποιητική του συλλογή "Μυθολογία", για να τη μελοποιήσει. 

Ο Χατζιδάκις είχε εκδώσει τη "Μυθολογία" του το 1966 και μοιάζει κάπως παράδοξο αυτό, γιατί λίγο νωρίτερα είχε ηχογραφήσει τον ομώνυμο κύκλο τραγουδιών. Μόνο που τα τραγούδια είχαν στίχους του Νίκου Γκάτσου κι έτσι τα ποιήματα του ίδιου έμειναν στην άκρη, ώσπου έφτασε αυτή η στιγμή που πέρασαν στα χέρια του Νότη Μαυρουδή κι έτσι γεννήθηκε ο θαυμάσιος λυρικός κύκλος τραγουδιών "Παιδί της γης" που εκδόθηκε από τη Lyra το 1977.

Ο Νότης Μαυρουδής μελοποίησε με μεγάλη ευαισθησία το ποιητικό σώμα, εμφανώς ωστόσο επηρεασμένος από το ύφος του μεγάλου δασκάλου. Είναι ένας "χατζιδακικός" δίσκος αυτός, τόσο στη μελοποιητική του γραφή, όσο και στην ενορχήστρωση, αλλά και στις ερμηνείες. Τρυφερές μελωδίες, χωρίς εξάρσεις, με βαθύ και πηγαίο λυρισμό που αποκαλύπτει ανάγλυφα τις μύχιες ευαισθησίες του ποιητή. Το οργανικό μέρος είναι πλημμυρισμένο με τα χατζιδακικά ηχοχρώματα από το μαντολίνο, το βιολί, την κιθάρα, το βιολοντσέλο και την άρπα που εκτελούν υπέροχοι δεξιοτέχνες, όπως ο Δημήτρης Βράσκος, ο Παντελής Δεσποτίδης, ο Κώστας Γρηγορέας, η Αλίκη Κρίθαρη και ο ίδιος ο συνθέτης.

Για την ερμηνεία των τραγουδιών επιλέχθηκε η Αρλέτα, η παλιά συνοδοιπόρος του συνθέτη που ήδη είχε ξεκινήσει τη μετανεοκυματική της πορεία μετά την εμβληματική της ερμηνεία στην "Τρίτη Ανθολογία" (1975) του Γιάννη Σπανού. Δίπλα της ο εκκολαπτόμενος νέος ερμηνευτής κι αργότερα αξιόλογος τραγουδοποιός Ηλίας Λιούγκος που μας τον είχε συστήσει την προηγούμενη χρονιά ο Μάνος Χατζιδάκις στα "Παράλογα". Ο ίδιος ο Χατζιδάκις συμμετέχει επίσης ερμηνεύοντας το πεζολογικό αφιέρωμα "Στον Γιώργο Σεφέρη", ένα από τα τρία μικρά αφιερώματα που έγραψε για τους μεγάλους πνευματικούς του καθοδηγητές. Τα άλλα δύο αναφέρονται στον Οδυσσέα Ελύτη και τον Νίκο Γκάτσο.

Νότης Μαυρουδής: Ζωγραφιές απ' τον Θεόφιλο (1976)

Ο Νότης Μαυρουδής αποτελεί χωρίς αμφιβολία μια σπάνια περίπτωση ποιοτικού δημιουργού με συνέπεια μέσα στο χρόνο, δίχως την παραμικρή διάθεση για συμβιβασμούς στην τέχνη του, ο οποίος με την ίδια προσήλωση συνεχίζει μέχρι σήμερα την πορεία του κοντοζυγώνοντας τα εξήντα χρόνια δημιουργικής παρουσίας, αφού τα πρώτα του τραγούδια, ενταγμένα στο νεοκυματικό ρεύμα, παρουσιάστηκαν το 1964 με τον Γιώργο Ζωγράφο, ενώ ακολούθησαν όμορφες συνεργασίες με την Αρλέτα και τον Νίκο Χουλιαρά παράλληλα με την έκδοση και των τριών πρώτων μεγάλων του δίσκων: Δάφνις και Χλόη '66 (1966), Η Σούλα Μπιρμπίλη τραγουδά Σπανό και Μαυρουδή (1966), Άσμα ηρωικό και πένθιμο για τον χαμένο ανθυπολοχαγό της Αλβανίας (1968). 

Μεγάλος δεξιοτέχνης της κλασικής κιθάρας, μαθητής άλλωστε του Δημήτρη Φάμπα, το 1969 απέσπασε το Α' Βραβείο στο Διεθνή Διαγωνισμό Κλασικής Κιθάρας του Μιλάνου, καθώς και το ειδικό βραβείο "Mario de Luigi" του ιταλικού μουσικού τύπου, ενώ ήδη είχε εγκατασταθεί μόνιμα στην Ιταλία, όπου την επόμενη χρονιά η Scuola Ciciva di Milano τού ανέθεσε την έδρα κλασικής κιθάρας, κι εκεί παρέμεινε ως το 1975, οπότε και επέστρεψε μόνιμα στην Ελλάδα.

Μετά λοιπόν από ένα "κενό" πρωτότυπης δημιουργίας στο διάστημα 1969-1975, κατά το οποίο οι ηχογραφήσεις του εντοπίζονται αποκλειστικά στο πεδίο της λόγιας κιθαριστικής φιλολογίας, ο συνθέτης επανέρχεται δυναμικά στο προσκήνιο με νέες συνθέσεις στο χώρο του απλού τραγουδιού. Η πρώτη του λοιπόν δισκογραφική εργασία που σηματοδοτεί την αφετηρία μιας καινούργιας δημιουργικής φάσης, κυκλοφορεί το 1976 από τη Zodiac της Lyra με τίτλο "Ζωγραφιές απ' τον Θεόφιλο" σε στίχους αποκλειστικά του παλιού του συνεργάτη Άκου Δασκαλόπουλου.

Πρόκειται για έναν θαυμάσιο κύκλο τραγουδιών λαϊκού χρώματος που βασίζονται στην πρωτότυπη ιδέα του στιχουργού-ποιητή Άκου Δασκαλόπουλου να περιγράψει με στίχους μια σειρά πίνακες του μεγάλου λαϊκού ζωγράφου Θεόφιλου (1870-1934). Τα τραγούδια είναι πλημμυρισμένα από ζωντανά λαϊκά χρώματα, κάτι που ενισχύεται από τις καθαρά λαϊκές φωνές των ερμηνευτών τους. Τις πιο εξωστρεφείς λαϊκές στιγμές αποδίδει ο νέος τραγουδιστής Χάρης Γαλανός, αλλά και ο παλιός ρεμπέτης Γιώργος Μουφλουζέλης, ενώ τα πιο λυρικά και νοσταλγικά τραγούδια η Αλεξάνδρα, γνωστή τότε από τη συνεργασία της με τον Βασίλη Τσιτσάνη, λίγο πριν αποτολμήσει (πολύ πετυχημένα, πάντως) την ερμηνεία τραγουδιών του Μάνου Χατζιδάκι. Ξεχωρίζει η εναρκτήρια λαϊκή σερενάτα "Η ωραία Αδριάνα" με την όμορφη οργανική συνοδεία του μαντολίνου σε απόλυτη αρμονία με το θέμα του αντίστοιχου ζωγραφικού πίνακα.

Φώτης Πολυμέρης: Καρδιοχτύπια (1966)

Δεν κρύβω την αδυναμία μου στον αγαπημένο τραγουδιστή του "ελαφρού" τραγουδιού Φώτη Πολυμέρη (1920-2013), τον οποίο επανειλημμένα σας έχω παρουσιάσει στο Δισκοβόλο. Ήταν ο γλυκύτατος ερμηνευτής του διαχρονικού "Άσ' τα μαλλάκια σου" και μερικών εκατοντάδων νοσταλγικών τραγουδιών από την προπολεμική ακόμη εποχή, μιας και η πρώτη του ηχογράφηση έγινε το 1935, μέχρι και τα τέλη της δεκαετίας του '60, όταν πια είχε φύγει από την Ελλάδα στην Αμερική μετά το θάνατο του αγαπημένου φίλου και συνοδοιπόρου του Νίκου Γούναρη. Έζησε ως τα βαθιά του γεράματα, αλλά πριν φύγει, πρόλαβε να μας αφήσει και μια ενδιαφέρουσα αυτοβιογραφία με τίτλο "Των αναμνήσεων η λιτανεία" (2004).

Στα μέσα της δεκαετίας του '60, όταν ο Μάκης Μάτσας είχε αναλάβει τα ηνία της εταιρίας Odeon και είχε επιστρατεύσει μεγάλα ονόματα του ελληνικού πενταγράμμου που είχαν ήδη χτίσει την προσωπική τους μυθολογία στο ελληνικό τραγούδι, εκδόθηκαν από την εταιρία μερικοί προσωπικοί δίσκοι του Φώτη Πολυμέρη, όπως: Αναμνήσεις απ' την παλιά Αθήνα (1964), Μελωδικές νοσταλγίες (1965), Αντίο πατρίδα (1965). Λίγο αργότερα από τη Fidelity κυκλοφόρησε άλλος ένας δίσκος του με λαϊκά αυτή τη φορά τραγούδια ("Ο Φώτης Πολυμέρης τραγουδά λαϊκά τραγούδια", 1967), ενώ το 1971 πάλι ο Μάτσας εξέδωσε το δίσκο Η κιθάρα του πατέρα κι ένα χρόνο αργότερα τον τελευταίο του δίσκο με τίτλο Η μπαλάντα της ζωής μου. Τέλος, το 1985 από τη Margophone της Minos στη σειρά "Η Χρυσή Εποχή" συμπεριλήφθηκε και ένα αναδρομικό αφιέρωμα στον Πολυμέρη.

Το 1966 λοιπόν κι ενώ ήδη ο τραγουδιστής βρισκόταν στην Αμερική, από την Odeon κυκλοφόρησε ο δίσκος "Καρδιοχτύπια" με 29 συνολικά τραγούδια του Φώτη Πολυμέρη συναρμοσμένα ανά ζεύγη ή τριάδες, καμιά φορά και τετράδες, με τη μορφή του medley. Όμορφες μελωδίες σε αργό ή γοργό τέμπο με κυρίαρχο το ρυθμό του ταγκό και έντονη παρουσία στην ορχήστρα της χαβάγιας, αυτής της ιδιόμορφης παραλλαγής της κιθάρας που δίνει ένα ιδιαίτερα νοσταλγικό ηχόχρωμα. 

Μαζί με τον Πολυμέρη σε κάποια τραγούδια συμμετέχει η Τζένη Χαρίτου, ενώ την ορχήστρα επιμελούνται κατά περίπτωση ο Ζοζέφ Κορίνθιος με τις χαβάγιες του, ο Αλέκος Γεωργιάδης και ο Κώτας Σεϊτανίδης.

Γιάννης Μαρκόπουλος: Πρώτη Εκτέλεση (χ.χ.)

Προχωρούμε σήμερα σε μια δεύτερη αυτοσχέδια "Πρώτη Εκτέλεση", αφιερωμένη αυτή τη φορά στον μεγάλο συνθέτη Γιάννη Μαρκόπουλο που μαζί με τον Σταύρο Ξαρχάκο συνιστούν το δεύτερο κορυφαίο δίδυμο συνθετών μας μετά τους πρωτοπόρους Διόσκουρους Μάνο Χατζιδάκι και Μίκη Θεοδωράκη.

Ο Γιάννης Μαρκόπουλος εμφανίστηκε στη δισκογραφία το 1960 και σε ολόκληρη εκείνη τη γόνιμη δεκαετία συνεργάστηκε με τη δισκογραφική εταιρία PolyGram (Philips), όπου κατέθεσε μια μεγάλη σειρά υπέροχων λαϊκών τραγουδιών και κινηματογραφικών συνθέσεων, για να κλείσει αυτή η πρώτη του περίοδος με δύο μεγάλα έργα: Τον "Ήλιο τον Πρώτο" (1969) και το "Χρονικό" (1970). Ουσιαστικά με τα σημαντικά αυτά έργα περνάει στη δεύτερη και πιο σημαντική φάση της δημιουργικής του πορείας, όταν υιοθέτησε το άτυπο δόγμα της "επιστροφής στις ρίζες" διαμορφώνοντας ένα τελείως προσωπικό ύφος, πάνω στο οποίο χτίστηκε μια μεγάλη σειρά πολυσήμαντων κύκλων τραγουδιών στη διάρκεια της δεκαετίας του '70.

Και ακριβώς αυτή η δεύτερη δημιουργική φάση του Γιάννη Μαρκόπουλου είναι ταυτισμένη απόλυτα με τη δισκογραφική εταιρία της Columbia, όπου ο συνθέτης θα ηχογραφήσει τα παρακάτω έργα: Ριζίτικα (1971), Διάλειμμα (1971), Ιθαγένεια (1972), Ο Στράτης Θαλασσινός ανάμεσα στους αγάπανθους (1973), Θητεία (1974), Θεσσαλικός Κύκλος (1974), Μετανάστες (1974), Αφιέρωμα (1975), Ανεξάρτητα (1975), Οροπέδιο (1976), Εργάτες (1977) και Ελεύθεροι Πολιορκημένοι (1977). Κολοσσιαίο έργο, μεγάλο μέρος του οποίου στηρίζεται σε μελοποιημένους ποιητές μας (Γιώργος Σεφέρης, Μιχάλης Κατσαρός, Διονύσιος Σολωμός, Γιώργος Χρονάς) και ερμηνεύεται από εκλεκτούς ερμηνευτές.

Από την εξαίσια αυτή δισκογραφική παρακαταθήκη του Γιάννη Μαρκόπουλου στην εταιρία Columbia έχω επιλέξει δεκατέσσερα τραγούδια για μια αντιπροσωπευτική ανθολογία του συνθέτη φροντίζοντας να υπάρχει έστω κι ένα δείγμα από κάθε έργο, πράγμα που αναγκαστικά αφήνει απέξω ουκ ολίγα σπουδαία τραγούδια. 

Οι δύο σημαντικότεροι κύκλοι, δηλαδή η "Ιθαγένεια" και η "Θητεία" εκπροσωπούνται με δύο τραγούδια που έτσι κι αλλιώς αποτελούν σήματα κατατεθέντα του συνθέτη και ήταν αδύνατον να παραλειφθούν. Μιλώ για τα εμβληματικά τραγούδια: "Χίλια μύρια κύματα", "Γεννήθηκα", "Τα λόγια και τα χρόνια", "Μαλαματένια λόγια". Από τους υπόλοιπους διάλεξα ένα χαρακτηριστικό τραγούδι, με εξαίρεση τα "Ριζίτικα" που δεν περιλαμβάνουν πρωτότυπα τραγούδια του συνθέτη, ενώ ως επίλογο δεν μπορούσα να παραλείψω το περίφημο ορχηστρικό θέμα από την τηλεοπτική σειρά του BBC "Who Pays The Ferryman" (1978) που έκανε διάσημο το όνομα του συνθέτη και το οποίο ενσωματώθηκε στον μεταγενέστερο δίσκο της Columbia "Greece Is... The Best of Yannis Markopoulos". 

Τα τραγούδια υπογράφονται από σπουδαίους ποιητές και στιχουργούς. Ιδού τα ονόματα: Γιώργος Σκούρτης, Κ.Χ. Μύρης, Γιώργος Σεφέρης, Μάνος Ελευθερίου, Κώστας Βίρβος, Γιώργος Χρονάς, Μιχάλης Κατσαρός, Διονύσιος Σολωμός. Και φυσικά τα ερμηνεύουν σπουδαίοι τραγουδιστές: Νίκος Ξυλούρης, Βίκυ Μοσχολιού, Λάκης Χαλκιάς, Χαράλαμπος Γαργανουράκης, Τάνια Τσανακλίδου, Ηλίας Κλωναρίδης.

Λουκιανός Κηλαηδόνης: Πρώτη Εκτέλεση (χ.χ.)

Ήδη ολοκληρώσαμε την παρουσίαση των έξι δίσκων της σειράς "Πρώτη Εκτέλεση" που εξέδωσε η Columbia στο διάστημα 1965-1985 με μικρά πορτρέτα έξι σημαντικών συνθετών που είχαν καταθέσει το κύριο σώμα του έργου τους στη συγκεκριμένη δισκογραφική εταιρία. 

Επειδή ωστόσο σε κάποιες περιπτώσεις (ιδίως στους δίσκους του Θεοδωράκη και του Σπανού) εξέφρασα αρκετές επιφυλάξεις για τις επιλογές των τραγουδιών που δεν αποδίδουν σωστά τη συνολική εικόνα του δημιουργού, μπήκα στον πειρασμό να λειτουργήσω ως λαθραίος παραγωγός της εταιρίας και να φτιάξω μια έβδομη "Πρώτη Εκτέλεση" που να ικανοποιεί τις προδιαγραφές που έχω στο μυαλό μου για ένα πιο αντιπροσωπευτικό πορτρέτο του συνθέτη. Και ο συνθέτης που διάλεξα είναι ο Λουκιανός Κηλαηδόνης. Τον διάλεξα, όχι γιατί δεν υπάρχουν άλλοι εξίσου ή και πιο σημαντικοί από αυτόν, αλλά γιατί πάντα είχα την απορία γιατί η εταιρία δεν τον συμπεριέλαβε στη συγκεκριμένη σειρά με δεδομένο ότι σ' αυτήν έχει ηχογραφήσει στα πρώτα συνθετικά του χρόνια μια μεγάλη σειρά ολοκληρωμένων κύκλων τραγουδιών που μάλιστα έδωσαν πάμπολλες λαοφιλείς επιτυχίες.

Ξεκινώ λοιπόν από αυτό. Ιδού οι ολοκληρωμένες δισκογραφικές δουλειές του Λουκιανού στην Columbia κατά το διάστημα 1970-1976: Η Πόλη μας (1970), Η κόκκινη κλωστή (1972), Μικροαστικά (1973), Απλά μαθήματα Πολιτικής Οικονομίας (1975), Media Luz (1976), Περίπατος (1976). Σημαντικό έργο δηλαδή, μέσα από το οποίο ξεπήδησαν κάμποσα πολύ όμορφα τραγούδια. Στο διάστημα αυτό άλλωστε ο συνθέτης είχε το προνόμιο να συνεργαστεί πολύ και με τον Νίκο Γκάτσο, ο πέμπτος κατά σειρά συνθέτης που συμπορεύτηκε με τον μεγάλο στιχουργό μετά τους Μάνο Χατζιδάκι, Μίκη Θεοδωράκη, Σταύρο Ξαρχάκο και Δήμο Μούτση. Να επισημάνω επίσης ότι τα περισσσότερα τραγούδια του στο διάστημα που συζητάμε τα ερμήνευσε ο Μανώλης Μητσιάς, ο οποίος άλλωστε έχει κι έναν εξολοκλήρου προσωπικό δίσκο με τραγούδια του Λουκιανού ("Περίπατος").

Για να τηρηθεί λοιπόν η σωστή αναλογικότητα της ανθολογίας μου σε σχέση με τους δίσκους του συνθέτη, διάλεξα τρία τραγούδια από το δίσκο "Η Πόλη μας", άλλα τρία από το δίσκο "Η κόκκινη κλωστή", δύο από τα "Μικροαστικά" κι από ένα από τους λιγότερο ενδιαφέροντες δίσκους "Απλά μαθήματα Πολιτικής Οικονομίας" και "Περίπατος". Σ' αυτά τα δέκα τραγούδια θεώρησα αναγκαίο να προσθέσω και άλλα τέσσερα ανεξάρτητα τραγούδια από τις 45 στροφές που έχουν συμπεριληφθεί σε προσωπικούς δίσκους του Μανώλη Μητσιά και της Νάνας Μούσχουρη. Άφησα απέξω μόνο τον ορχηστρικό δίσκο "Media Luz", που δεν προσφέρεται για μια τέτοια ανθολογία.

Γιάννης Σπανός: Πρώτη Εκτέλεση (1985)

Ο έκτος και τελευταίος δίσκος της σειράς "Πρώτη Εκτέλεση" που ξεκίνησε η Columbia το 1965, εκδόθηκε είκοσι χρόνια αργότερα, το 1985, αφιερωμένος στον σημαντικό συνθέτη Γιάννη Σπανό, τον αγαπημένο δημιουργό δεκάδων πανέμορφων μελωδικών τραγουδιών που όλοι σιγοψιθυρίσαμε κατά καιρούς.

Είναι γνωστό ότι ο Γιάννης Σπανός ξεκίνησε ως πιανίστας στην αριστερή όχθη του Σηκουάνα στο Παρίσι, όπου είχε την τύχη να συνεργαστεί με μυθικά ονόματα του γαλλικού τραγουδιού, ενώ στη συνέχεια, από το 1964 και εξής, ανέπτυξε μια παράλληλη δραστηριότητα μεταξύ Παρισιού και Αθήνας όντας ο ουσιαστικός εισηγητής του Νέου Κύματος που άνθισε στο περιβάλλον της Lyra και του Αλέκου Πατσιφά, μέσα από το οποίο ξεπήδησαν υπέροχες μελωδικές στιγμές, αλλά και μια εκλεκτή φουρνιά νέων ερμηνευτών (Γιώργος Ζωγράφος, Καίτη Χωματά, Πόπη Αστεριάδη, Αρλέτα, Σούλα Μπιρμπίλη, Γιάννης Πουλόπουλος, Μιχάλης Βιολάρης, Ρένα Κουμιώτη) και νέων συνθετών (Νότης Μαυρουδής, Διονύσης Σαββόπουλος, Γιώργος Κοντογιώργος, Νίκος Χουλιαράς, Λίνος Κόκοτος, Γιάννης Γλέζος κ.ά.), οι οποίοι έδωσαν τη δική τους ευαίσθητη εκδοχή του "έντεχνου" τραγουδιού που είχαν ξεκινήσει νωρίτερα άλλοι σημαντικοί συνθέτες.

Ο Γιάννης Σπανός επέστρεψε οριστικά στην Ελλάδα στο τέλος της δεκαετίας του '60 και η επάνοδός του σηματοδότησε μια σοβαρή στροφή του προσωπικού του ύφους από την έντεχνη μπαλάντα στο λαϊκό χρώμα. Το 1969 εγκαινιάζεται η μακροχρόνια συνεργασία του με την Columbia, όπου θα καταθέσει μερικούς πολύ αξιόλογους κύκλους λαϊκών τραγουδιών συνεργαζόμενος σχεδόν αποκλειστικά με τον στιχουργό Λευτέρη Παπαδόπουλο, αλλά και μουσικής για τον κινηματογράφο. Ιδού οι σημαντικότερες στιγμές: Μια Κυριακή (1969), Σαββατόβραδο (1970), Εκείνο το καλοκαίρι (1971), Μέρες αγάπης (1972), Παύλος Μελάς (1972), Συμπόσιο (1972), Η γλυκιά Ίρμα (1972), Η Αλέκα Κανελλίδου τραγουδά Σπανό (1976), Στου καιρού τα ρέματα (1982).

Από τους κύκλους αυτούς αντλήθηκε και το υλικό της "Πρώτης Εκτέλεσης" που εκδόθηκε αργά το 1985, όταν ο συνθέτης είχε ήδη αλλάξει δισκογραφική στέγη. Δεκατρία συνολικά τραγούδια γραμμένα κατά το διάστημα 1969-1983. Τα ένδεκα από αυτά έχουν προέλευση από τους τέσσερις βασικούς δίσκους: Μια Κυριακή, Σαββατόβραδο, Μέρες αγάπης, Στου καιρού τα ρέματα. Είναι εντυπωσιακό ότι όλα έχουν στίχους του Λευτέρη Παπαδόπουλου, όπως κι άλλο ένα ("Δεν το μπορείς") που προέρχεται από τον προσωπικό δίσκο του Σταμάτη Κόκοτα "Κόκοτας Νο.3" (1971) και τις 45 στροφές. Ο δίσκος συμπληρώνεται με το τραγούδι "Κάτι βράδια" από τον ομώνυμο προσωπικό δίσκο του Νίκου Νομικού που κυκλοφόρησε το 1983 κι έχει στίχους του Κώστα Ρουβέλα.

Τα τραγούδια ερμηνεύουν με μοναδικό τρόπο κορυφαίοι ερμηνευτές, όπως ο Γρηγόρης Μπιθικώτσης, η Βίκυ Μοσχολιού, ο Σταμάτης Κόκοτας, η Δήμητρα Γαλάνη και ο Μανώλης Μητσιάς. Ο δίσκος περιλαμβάνει ασφαλώς μερικές υπέροχες στιγμές που αναδεικνύουν το γοητευτικό μελωδικό ταλέντο του συνθέτη. Θα ξεχώριζα κυρίως τα τραγούδια: Πες πως μ' αντάμωσες, Βροχή και σήμερα, Ξύπνησε η πόλη, Μια Κυριακή, Τα χέρια. 

Γιώργος Χατζηνάσιος: Πρώτη Εκτέλεση (1978)

Ο συνθέτης Γιώργος Χατζηνάσιος πρωτοεμφανίστηκε στο ελληνικό τραγούδι στο ξεκίνημα της δεκαετίας του '70 και είχε την τύχη από την αρχή να συνεργαστεί με τα πιο εμπορικά ονόματα του πενταγράμμου, όπως η Μαρινέλλα, ο Τόλης Βοσκόπουλος, ο Γιάννης Πάριος και ο Σταμάτης Κόκοτας, γεγονός που διευκόλυνε την ταχύτατη αναρρίχησή του στις κορυφαίες θέσεις των πιο εμπορικών δημιουργών εκείνης της παραγωγικότατης δεκαετίας. Είχε μάλιστα το προνόμιο να κινείται αδέσμευτος μεταξύ όλων των μεγάλων δισκογραφικών εταιριών γνωρίζοντας παντού επιτυχία. 

Η συνεργασία του με την Columbia πάντως είναι αυτή που μας χάρισε τις ωραιότερες μουσικές στιγμές του συνθέτη κατά το διάστημα 1973-1978, όταν και ηχογράφησε στη συγκεκριμένη εταιρία έξι συνολικά μεγάλους δίσκους τραγουδιών: "4.5.3" (1972), "Έχει ο Θεός" (1973), "Διαδρομή" (1973), "Αντιθέσεις" (1975), "Λεύκωμα" (1976), "Θα σου χρωστώ" (1978).

Στο υλικό λοιπόν αυτών των δίσκων βασίστηκε ο πέμπτος δίσκος της σειράς "Πρώτη Εκτέλεση" της Columbia που εκδόθηκε το 1978 με δώδεκα τραγούδια του Γιώργου Χατζηνάσιου. Προνομιακή μεταχείριση είχε ο δίσκος "Διαδρομή", απ' όπου ανθολογήθηκαν σχεδόν τα μισά τραγούδια, ενώ από δύο τραγούδια επιλέχθηκαν από τα άλμπουμ "4.5.3", "Έχει ο Θεός" και "Λεύκωμα", καθώς και άλλο ένα ανεξάρτητο τραγούδι ("Η ιστορία του μπεκρή") από δίσκο 45 στροφών που ενσωματώθηκε και στο δίσκο "Σταμάτης Κόκοτας Νο.4" (1973).

Σε επτά από τα δώδεκα τραγούδια οι στίχοι ανήκουν στον Γιώργο Κανελλόπουλο, δύο είναι του Γιάννη Λογοθέτη, ενώ από ένα υπογράφουν ο Τάσος Οικονόμου, ο Χρήστος Στίππας και ο Νίκος Βρεττός. Τέσσερις σπουδαίοι τραγουδιστές μας δίνουν ξεχωριστές ερμηνείες: Η Βίκυ Μοσχολιού (εξαιρετική ερμηνεία στο "Είμαστ' εμείς"), ο Σταμάτης Κόκοτας (με τη μεγάλη επιτυχία "Μια παρένθεση"), ο Μανώλης Μητσιάς (με τα δημοφιλή "Τι να πούμε τι", "Πού θα πάει πού", "Με λένε Γιώργο") και η Δήμητρα Γαλάνη (με το αισθαντικό "Συγνώμη που σ' αγάπησα"). Κάποια από αυτά τα τραγούδια γνώρισαν εξίσου ή και ακόμα μεγαλύτερη επιτυχία με ερμηνευτή τον Γιάννη Πάριο, που όμως ανήκε τότε σε άλλη εταιρία (Minos).

Δήμος Μούτσης: Πρώτη Εκτέλεση (1973)

Μετά την έκδοση των τριών πρώτων δίσκων της σειράς "Πρώτη Εκτέλεση" της Columbia το 1965 που ήταν αφιερωμένοι στους συνθέτες Μάνο Χατζιδάκι, Μίκη Θεοδωράκη και Σταύρο Ξαρχάκο, χρειάστηκε να περάσουν οκτώ χρόνια, για να έχουμε ένα ακόμη αφιέρωμα σε συνθέτη της εταιρίας, όταν το 1973 κυκλοφόρησε ο τέταρτος δίσκος της σειράς αφιερωμένος στον Δήμο Μούτση, προαναγγέλλοντας κατά κάποιο τρόπο την επιστροφή του συνθέτη στην εταιρία μετά από απουσία τριών ετών.

Ο Δήμος Μούτσης ανήκει στην εκλεκτή εκείνη γενιά των πρώτων επιγόνων των δύο Διόσκουρων της μουσικής μας (του Μάνου και του Μίκη) που, μετά τη μεσολάβηση του Σταύρου Ξαρχάκου και του Γιάννη Μαρκόπουλου, πήραν τη σκυτάλη και έχτισαν ένα υπέροχο μουσικό οικοδόμημα κάπου από τα μέσα της δεκαετίας του '60 και μετέπειτα, όπως ο Σταύρος Κουγιουμτζής, ο Μάνος Λοΐζος, ο Χρήστος Λεοντής, ο Νίκος Μαμαγκάκης, ο Γιάννης Σπανός, ο Νότης Μαυρουδής, ο Διονύσης Σαββόπουλος. Και φυσικά ο Δήμος Μούτσης, Πειραιώτης στην καταγωγή, με αξιόλογες μουσικές σπουδές που αρχικά τον κατηύθυναν προς το χώρο της λόγιας μουσικής, μέχρι που στα μέσα της δεκαετίας του '60, επηρεασμένος βαθιά από τη γνωριμία και τη συνεργασία του με τον Μάνο Χατζιδάκι, αποφάσισε να στραφεί προς το τραγούδι έχοντας ήδη ηχογραφήσει έναν μικρό κύκλο "έντεχνων" τραγουδιών σε ποίηση Ανδρέα Αγγελάκη που ερμήνευσε ο Γιώργος Μούτσιος (εκδόθηκαν μόλις το 2000), ενώ αμέσως μετά είχε την τύχη να ταυτίσει την πρώτη του δημιουργική φάση με τον Νίκο Γκάτσο. 

Αυτή είναι η "λαϊκή" περίοδος του συνθέτη, ιδιαίτερα παραγωγική και εμπνευσμένη. Στο διάστημα αυτό έγραψε γύρω στα πενήντα αψεγάδιαστα λαϊκά τραγούδια, υποδειγματικά στο μελωδικό και ενορχηστρωτικό τους μέρος, ηχογραφώντας κυρίως στις 45 στροφές, τα μισά από τα οποία ενσωματώθηκαν σε δύο εξαιρετικούς δίσκους μεγάλης διάρκειας που ηχογράφησε στην Columbia, το "Κάποιο καλοκαίρι" (1968) και το "Ένα χαμόγελο" (1969), ενώ κάμποσα απ' αυτά ακούστηκαν και στον κινηματογράφο της εποχής στις λίγες κινηματογραφικές του συνεργασίες ("Ένας μάγκας στα σαλόνια", "Η αρχόντισσα του λιμανιού", "Ένα αστείο κορίτσι", "Η αριστοκράτισσα κι ο αλήτης", "Ο αρχιψεύταρος").  

Η "Πρώτη Εκτέλεση" λοιπόν του Δήμου Μούτση καλύπτει επαρκώς την πρώτη αυτή περίοδο του συνθέτη, από το πρώτο του λαϊκό τραγούδι ("Μέσα στο παλιό μου σπίτι", 1966) μέχρι το τελευταίο ("Με το πρώτο λεωφορείο", 1970), πριν αποφασίσει να αλλάξει τη ρότα του και να μετακινηθεί σε άλλη δισκογραφική εταιρία. Εδώ λοιπόν βρίσκουμε μερικά από τα πιο εμβληματικά του τραγούδια, όπως τα κλασικά "Στην Ελευσίνα μια φορά", "Αύριο πάλι", "Πειραιώτισσα", "Βρέχει ο Θεός", "Σ' έβλεπα στα μάτια", "Αυτά τα χέρια", "Στου Προφήτ' Ηλία", "Μη μου χτυπάς τα μεσάνυχτα την πόρτα". Ένα από αυτά ("Πειραιώτισσα") μπήκε και στον πρώτο προσωπικό δίσκο του συνθέτη ("Κάποιο καλοκαίρι") και τρία ("Αύριο πάλι", "Είχαμε περηφάνια", "Κάποιο τρένο") στο δεύτερο δίσκο του ("Ένα χαμόγελο"). Εννιά τραγούδια έχουν στίχους του Νίκου Γκάτσου, ένα του Λευτέρη Παπαδόπουλου, ένα του Βασίλη Ανδρεόπουλου, ένα του Γιώργου Παπαστεφάνου κι άλλο ένα του Γιάννη Λογοθέτη. Υπάρχει επίσης το τραγούδι "Μέσα στο παλιό μου σπίτι" που ως στιχουργός του εμφανίζεται ο Γιάννης Πουλόπουλος, αλλά ο πραγματικός του στιχουργός είναι ο Μάνος Χατζιδάκις που το χάρισε στον συνθέτη στην αρχή της γνωριμίας τους, για να το ερμηνεύσει ο Πουλόπουλος!

Σταύρος Ξαρχάκος: Πρώτη Εκτέλεση (1965)

Ο τρίτος δίσκος της σειράς "Πρώτη Εκτέλεση" που εξέδωσε το 1965 η Columbia ήταν αφιερωμένος στον Σταύρο Ξαρχάκο που εξαρχής θεωρήθηκε ο φυσικός διάδοχος των δύο πρωτοπόρων του λεγόμενου "έντεχνου" τραγουδιού μας, δηλαδή του Μίκη Θεοδωράκη και του Μάνου Χατζιδάκι, και γιαυτό από το ξεκίνημα της συνθετικής του καριέρας η εταιρία τον πρόβαλε ως τη νέα μεγάλη δύναμη του τραγουδιού μας, πράγμα που ο νεαρός τότε συνθέτης επιβεβαίωσε πανηγυρικά, καθώς μέσα σε 2-3 χρόνια παρουσίασε κολοσσιαίο έργο με αριστουργηματικά τραγούδια, αλλά και μουσικές συνθέσεις που σχεδόν αποκλειστικά είχαν για αφετηρία τους το θέατρο και τον κινηματογράφο.

Χωρίς αμφιβολία το πορτρέτο του Ξαρχάκου μπορεί να χαρακτηριστεί πολύ πιο αντιπροσωπευτικό συγκριτικά με το αντίστοιχο του Θεοδωράκη ή ακόμη και του Χατζιδάκι. Εν μέρει βέβαια αυτό είναι και λογικό, καθώς το έργο των δύο μεγάλων πρωτοπόρων ήταν ήδη τεράστιο σε σχέση με το έργο του Ξαρχάκου που μόλις τότε είχε αρχίσει να οικοδομείται.

Το 1962 ήταν το έτος της πρώτης εμφάνισης του Ξαρχάκου στα μουσικά μας πράγματα κι αυτό έγινε μέσω της σκηνικής μουσικής που αποδείχθηκε και το προνομιακό του πεδίο. Εκείνη τη χρονιά λοιπόν έγραψε μουσική για την ιστορική θεατρική παράσταση "Κόκκινα φανάρια" του Αλέκου Γαλανού και παράλληλα για τις κινηματογραφικές ταινίες "Ο τρίτος δρόμος" και "Ταξίδι". Σ' αυτές τις τρεις συνεργασίες του λοιπόν καταγράφονται και τα πρώτα του τραγούδια. Από τα "Κόκκινα φανάρια" έχει ανθολογηθεί το τραγούδι "Τι να την κάνεις τη ζωή" με ερμηνεύτρια την Πόλυ Πάνου, ενώ από το "Ταξίδι" η τρυφερή λαϊκή μπαλάντα "Τα δάκρυά μου είναι καυτά" σε στίχους του Βαγγέλη Γκούφα με ερμηνεύτρια τη Ζωή Φυτούση.

Την επόμενη χρονιά τα "Κόκκινα φανάρια" μεταφέρθηκαν με μεγάλη επιτυχία και στον κινηματογράφο με σκηνοθέτη τον Βασίλη Γεωργιάδη που ζήτησε από τον Ξαρχάκο να γράψει μερικά ακόμη τραγούδια, για να προκύψουν έτσι τα δύο αξεπέραστα λαϊκά αριστουργήματα του συνθέτη και τα πρώτα πρώτα τραγούδια σε στίχους του μεγάλου στιχουργού Λευτέρη Παπαδόπουλου. Μιλώ φυσικά για την "Άπονη ζωή" και τη "Φτωχολογιά" που ερμήνευσε συγκλονιστικά ο Γρηγόρης Μπιθικώτσης, τα οποία μάλιστα λίγο αργότερα σε δεύτερη εκτέλεση "καταδέχθηκε" να ερμηνεύσει και ο Στέλιος Καζαντζίδης! Το τρίτο τραγούδι της ταινίας ήταν η τρυφερή ελεγεία "Παράπονο" που πρώτη το ερμήνευσε η Τζένη Καρέζη, αλλά στο δίσκο προτιμήθηκε η ερμηνεία της Αλέκας Μαβίλη.

Το 1964 ο Ξαρχάκος έγραψε τη μουσική και τα τραγούδια της ταινίας "Λόλα" του Ντίνου Δημόπουλου, απ' όπου έχει επιλεγεί το αριστουργηματικό χασάπικο "Όνειρο δεμένο" σε στίχους του Βαγγέλη Γκούφα με υπέροχη ερμηνεία από τον Πάνο Γαβαλά (και τη Ρία Κούρτη) και το γλυκύτατο "Χάθηκε το φεγγάρι" που αποτελεί και την πρώτη ουσιαστικά δισκογραφική εμφάνιση της Βίκυς Μοσχολιού. Την ίδια χρονιά ηχογραφήθηκαν για τις 45 στροφές τα τραγούδια "Δε σου χρωστάω τίποτα" με τον Γρηγόρη Μπιθικώτση και "Παλικαράκι που 'λιωσα" με τη Βίκυ Μοσχολιού, αμφότερα σε στίχους του Λευτέρη Παπαδόπουλου, καθώς και το τραγούδι "Ο καιρός αλλάζει" με τον Γρηγόρη Μπιθικώτση σε στίχους του Νίκου Γκάτσου σηματοδώντας το ξεκίνημα μιας μεγάλης συνεργασίας του συνθέτη με τον στιχουργό που θα καρποφορήσει πολύ ουσιαστικά τα επόμενα χρόνια. Σημειώνω πάντως ότι τα τραγούδια "Ο καιρός αλλάζει" (με διαφορετικούς στίχους) και "Δε σου χρωστάω τίποτα" είχαν γραφτεί αρχικά για την ταινία "Ζητιάνος της αγάπης", όπου τα ερμήνευσε ο Νίκος Ξανθόπουλος.

Ο δίσκος συμπληρώνεται με το κλασικό τραγούδι "Υπομονή", από τα εμβληματικότερα του συνθέτη, σε στίχους του Αλέκου Σακελλάριου από την ταινία του "Μοντέρνα Σταχτοπούτα" (1965), με ερμηνευτές τον Γρηγόρη Μπιθικώτση και την Αλίκη Βουγιουκλάκη.

Μίκης Θεοδωράκης: Πρώτη Εκτέλεση (1965)

Ο δεύτερος δίσκος της σειράς "Πρώτη Εκτέλεση" της Columbia που εκδόθηκε επίσης το 1965, είναι αφιερωμένος στο μεγάλο συνθέτη Μίκη Θεοδωράκη, ο οποίος εκείνη την εποχή αποτελούσε το βαρύ πυροβολικό της εταιρίας, καθώς ολόκληρη την προηγούμενη πενταετία (1960-1965) ο συνθέτης ηχογραφούσε με καταιγιστικούς ρυθμούς τον ένα κύκλο τραγουδιών μετά τον άλλο έχοντας μάλιστα επιδοθεί συστηματικά στην προώθηση της μελοποιημένης ποίησης διαμορφώνοντας έτσι το κυρίαρχο μουσικό ρεύμα της εποχής που πήρε τη μάλλον αδόκιμη ονομασία "έντεχνο" τραγούδι.

Από το 1960 λοιπόν ο συνθέτης είχε αρχίσει να υλοποιεί τη συνειδητή απόφασή του για εκλαΐκευση της υψηλής ποίησης μέσω της μουσικής της υποστήριξης που την καθιστούσε ευκολότερα κτήμα των μεγάλων λαϊκών μαζών. Το ξεκίνημα είχε γίνει με τη μελοποίηση του "Επιτάφιου" (1958/60) του Γιάννη Ρίτσου κι ακολούθησαν τα "Επιφάνια" (1961) του Γιώργου Σεφέρη, το "Αξιον Εστί" (1964) και οι "Μικρές Κυκλάδες" (1964) του Οδυσσέα Ελύτη, ενώ ενδιάμεσα προέκυψαν σπουδαίοι άλλοι λαϊκοί κύκλοι, όπως το "Αρχιπέλαγος" (1960/1), οι δύο "Πολιτείες" (1960/64), οι "Λιποτάκτες" (1960), η "Μπαλάντα του Μαουτχάουζεν" (1965), αλλά και οι εμβληματικοί θεατρικοί κύκλοι "Όμορφη πόλη" (1962), "Τραγούδι του νεκρού αδελφού" (1962), "Μαγική πόλη" (1963) και "Η γειτονιά των αγγέλων" (1963).

Απ' όλη αυτή την εξαίσια ανθοφορία, εξολοκλήρου ηχογραφημένη στην Columbia, η έκδοση της "Πρώτης Εκτέλεσης" το 1965 περιορίστηκε σε κάποιες φευγαλέες νίξεις χωρίς καμία αντιπροσωπευτικότητα και χωρίς καν τις κορυφαίες δημιουργικές στιγμές του συνθέτη. 

Έχουν λοιπόν επιλεγεί δώδεκα σπουδαία τραγούδια, με προνομιακή μεταχείριση του κύκλου "Πολιτεία Β'", απ' όπου προέρχονται τα τέσσερα ("Γωνιά γωνιά", "Βραδιάζει", "Στράτα τη στράτα", "Η μπαλάντα του Αντρίκου"), κι από ένα ή δύο τραγούδια από άλλους πέντε κύκλους: "Τραγούδι του νεκρού αδελφού" ("Απρίλης", "Προδομένη μου αγάπη"), "Λιποτάκτες" ("Δακρυσμένα μάτια"), "Μικρές Κυκλάδες" ("Του μικρού Βοριά") και "Μαγική πόλη" ("Το φεγγάρι κάνει βόλτα", "Τι να την κάνω τη χαρά"), ενώ από τη "Γειτονιά των αγγέλων" έχει επιλεγεί το τραγούδι "Δόξα τω Θεώ", αλλά παραδόξως στη δεύτερη εκτέλεσή του με τον Γρηγόρη Μπιθικώτση, αντί της πρώτης με τον Γιάννη Πουλόπουλο! Περιλαμβάνεται επίσης το τραγούδι "Ματωμένο φεγγάρι" που ανήκει ωστόσο στο μεταγενέστερο κύκλο "Θαλασσινά φεγγάρια" (1966/1974), προφανώς όμως είχε εκδοθεί νωρίτερα στις 45 στροφές.

Μάνος Χατζιδάκις: Πρώτη Εκτέλεση (1965)

Η μεγάλη δισκογραφική εταιρία ΕΜΙ Columbia αξιοποιώντας το τεράστιο μουσικό της οπλοστάσιο και θέλοντας να επιβεβαιώσει την κυριαρχία της στο δισκογραφικό πεδίο στα μέσα της δεκαετίας του '60 προχώρησε στην έκδοση μιας σειράς μουσικών πορτρέτων των μεγάλων συνθετών της υπό το γενικό τίτλο "Πρώτη Εκτέλεση". 

Η πρώτη σοδειά της συγκεκριμένης σειράς κυκλοφόρησε το 1965 και ήταν αφιερωμένη στους τρεις κυριότερους συνθέτες που ηχογραφούσαν στην εταιρία τον κύριο όγκο του έργου τους. Πρόκειται φυσικά για τους συνθέτες: Μάνο Χατζιδάκι, Μίκη Θεοδωράκη και Σταύρο Ξαρχάκο. Αργότερα, την επόμενη δεκαετία, θα ακολουθήσουν ανάλογα αφιερώματα και σε άλλους τρεις συνθέτες, τον Δήμο Μούτση, τον Γιάννη Σπανό και τον Γιώργο Χατζηνάσιο. Συνολικά έξι δίσκοι κατά το διάστημα 1965-1985, αν και προκαλεί μια απορία γιατί περιορίστηκαν μόνο σ' αυτούς τους συνθέτες και δεν επεκτάθηκαν και σε άλλα μεγάλα ονόματα, όπως ο Χρήστος Λεοντής, ο Γιάννης Μαρκόπουλος και ο Λουκιανός Κηλαηδόνης, που είχαν καταθέσει σημαντικό μέρος της δουλειάς τους στο ρεπερτόριο της εταιρίας.

Το 1965 λοιπόν κυκλοφόρησε η "Πρώτη Εκτέλεση" του Μάνου Χατζιδάκι με δώδεκα συνολικά τραγούδια από ηχογραφήσεις του συνθέτη κατά το διάστημα 1961-1964. Χαρακτηριστικό είναι ότι όλα προέρχονται από τον κινηματογράφο και το θέατρο, αλλά αξίζει να επισημάνουμε πως ούτε τα μισά δεν ανταποκρίνονται πλήρως στον τίτλο της έκδοσης, μιας και οι πραγματικά πρώτες τους εκτελέσεις είχαν γίνει με άλλους ερμηνευτές! Αλλά ας τα δούμε αναλυτικότερα:

• Ξημερώνει: Στίχοι του Βαγγέλη Γκούφα. Πρωτοακούστηκε στην ταινία "Η Λίζα και η άλλη" (1961) με ερμηνεύτρια την Αλίκη Βουγιουκλάκη. Την ίδια χρονιά το ηχογράφησε για τις 45 στροφές και η υπέροχη Μαίρη Λίντα.
• Είμ' αητός χωρίς φτερά: Στίχοι της Ευτυχίας Παπαγιαννοπούλου. Πρώτη εκτέλεση από τον Διαμαντή Πανάρετο στην ταινία "Αγάπη και θύελλα" (1961). Το ερμηνεύει συγκλονιστικά ο Γρηγόρης Μπιθικώτσης συνοδευόμενος από το μπουζούκι του Γιώργου Ζαμπέτα.
• Κάνε τον πόνο σου χαρά: Στίχοι του Νίκου Γκάτσου. Αρχικά ακούστηκε σε αγγλόφωνη εκδοχή από τον διάσημο ερμηνευτή Nat King Cole στην ταινία "In the Cool of the Day" (1963), ενώ η Μαίρη Λίντα το ερμήνευσε στην ταινία "Διακοπές στην Αθήνα", αλλά και σε δίσκο 45 στροφών το 1964.
• Μια Παναγιά: Στίχοι του Νίκου Γκάτσου. Η μελωδία του τραγουδιού ακούστηκε αρχικά στην ταινία "America America" (1963), ενώ ως τραγούδι ηχογραφήθηκε το 1964 δυο φορές, μία με τον Λάκη Παππά και μία με τη Χορωδία Θάλειας Βυζαντίου.
• Το πέλαγο είναι βαθύ: Στίχοι Μάνου Χατζιδάκι, ερμηνεία από τον Στέλιο Καζαντζίδη και τη Μαρινέλλα, αν και η πρώτη εκτέλεση ανήκει στη Νάνα Μούσχουρη, ενώ η μελωδία ερμηνευμένη από χορωδία είχε πρωτοακουστεί στην ταινία "Ελλάς η χώρα των ονείρων" (1960). Αξιοσημείωτο πάντως με το συγκεκριμένο τραγούδι είναι ότι η μελωδία του στην πραγματικότητα ανήκει στον ...Μίκη Θεοδωράκη από το συμφωνικό του έργο "Ελληνική Αποκριά", απ' όπου την αλίευσε ο Χατζιδάκις!

• Ο ταχυδρόμος πέθανε - Το μαντολίνο: Δυο τραγούδια σε στίχους του συνθέτη από το θεατρικό έργο "Απόψε αυτοσχεδιάζουμε" (1961) με ερμηνεύτρια τη Ζωή Φυτούση. Από τα λίγα του δίσκου που είναι πραγματικά σε πρώτη εκτέλεση.
• Η κυρά: Στίχοι του Μάνου Χατζιδάκι και ερμηνεία του Γρηγόρη Μπιθικώτση σε πρώτη εκτέλεση από τη θεατρική παράσταση "Μαγική πόλη" (1963).
• Ο αμαξάς: Στίχοι του Αλέκου Σακελλάριου με ερμηνεύτρια την Αλίκη Βουγιουκλάκη από την ταινία "Χτυποκάρδια στο θρανίο" (1963).
• Μανούλα μου: Στίχοι του Ιάκωβου Καμπανέλλη από το θεατρικό έργο "Παραμύθι χωρίς όνομα" (1959) που τελικά συμπεριλήφθηκε στα τραγούδια της "Οδού Ονείρων" (1962) με ερμηνευτή τον Λάκη Παππά.
• Θαλασσοπούλια: Στίχοι του Νίκου Γκάτσου με πρώτη ερμηνεύτρια την Αλίκη Βουγιουκλάκη στην ταινία "Aliki My Love" (1963). Η Μαίρη Λίντα το ηχογράφησε για τις 45 στροφές το 1963.
• Οδός Ονείρων: Το επώνυμο τραγούδι της θρυλικής θεατρικής παράστασης του 1962 σε στίχους του Μάνου Χατζιδάκι και ερμηνεία του Γιώργου Μαρίνου. Πρώτη εκτέλεση.